- Trekroutes vanuit diverse landen.

Alpengierzwaluw boven Leusden

1 oktober 2016

Tijdens trektelwaarnemingen op landgoed Den Treek bij Leusden is de in Nederland zeldzame alpengierzwaluw gezien. Dit jaar werd hij nog maar vier of vijf keer eerder gezien. Sinds 2010 gaat het om een stuk of 20-30 waarnemingen, waaronder diverse onzekere. De alpengierzwaluw broedt in Afrika en het Middellandse zeegebied. De noordelijkste broedplaatsen zijn in Zuid-Duitsland in Freiburg. Zie de 1 oktobermelding op Dutch Bird Alerts. Er werd hier eerder op de dag overigens ook een gierzwaluw gezien. Voor oktober is dat ook erg bijzonder, zie: oktoberwaarnemingen gierzwaluw.

Alle waarnemingen alpengierzwaluw sinds 2010

Meer over de alpengierzwaluw

Metalen en pesticiden in vleermuizen

29 augustus en 16 december 2016

Vervuiling met metalen bedreigt vleermuizen. Net als gierzwaluwen zijn dit gespecialiseerde insecteneters. Vooral via waterdieren nemen zij veel metalen op. In Engeland zijn 190 lijkjes van gevonden dode gewone dwergvleermuizen (pipistrellus pipistrellus) onderzocht. Van de vele opgehoopte metalen (o.a. koper, zink, lood en cadmium) komt lood het meeste voor. Bij 7-12 % van de vleermuizen was het niveau daarvan tot een giftige concentratie opgelopen. Bij 21% van de gevallen werd minstens een metaal in giftige concentraties gevonden. Lees hier een Engelse samenvatting van het onderzoek.

16-12: Een Nederlands onderzoek vond 14 soorten pesticiden bij de ingekorven vleermuis, vooral afkomstig uit het (verduurzaamde) hout in hun verblijfplaats. Onduidelijk is nog of de gevonden concentraties (erg) schadelijk zijn. Zie nieuwsbericht en rapport van CLM.

1e Soortenmanagementplan in Tilburg

10 augustus 2016

De gemeente Tilburg heeft als eerste een door het ministerie van EZ goedgekeurd soortenmanagementplan (SMP) voor gierzwaluw, huismus en twee vleermuissoorten vastgesteld voor de oude binnenstad. Op basis van dit plan is toestemming verleend voor een vijfjarige pilot waardoor niet meer voor elk project een aparte ontheffing nodig is (van de bepalingen in de Flora- en faunawet). In 2013 werden in het plangebied 132 nesten van de gierzwaluw vastgesteld. Het totaal aantal werd op 890 geschat. In april 2016 werd de gebiedsgerichte ontheffing verleend.

' t Is weer stil in de lucht

28 juli 2016

De meeste gierzwaluwen zijn na een goed broedseizoen met weinig extreem weer vrij plotseling vertrokken. Verreweg de meeste jongen zijn uitgevlogen en de daklozen en broeders zijn vertrokken voor negen maanden winterverblijf  in zuidelijk Afrika. En dan is het plotseling opvallend stil in de wijk waar ze tekeer gingen en krijgen sommigen last van de "giertjesblues". Een Spaanse nestkastbezitter noemt het zelfs de jaarlijkse "post nestal depression".

Er zijn nog wel wat "nakomertjes". Dat weten sommige nestkastexploitanten en is ook nog te zien aan de bezetting op de pagina met webcams.  Maar de ouders van de laatste jongen vliegen onopvallend op en neer. Boven de grotere kolonies worden nog wel wat groepjes waargenomen. En natuurlijk ook in de (grotere) foerageergebieden. Dat gaat nog de hele maand augustus door, onder andere aangevuld met doortrekkers uit het noorden.

Op waarneming.nl werden 320 bezette nesten gemeld, zie details bezette nesten in 2016. Volgend jaar zullen vanaf half april weer duizenden met bewondering de eerste terugkeerders begroeten en genieten van de zomerse capriolen. Alles over trekroute en winterverblijf.

Bekijk hier de gedetailleerde gierzwaluwkalender.pdf .

Mini GPS gaat fourageervluchten traceren

1 juli 2016

Op dezelfde locatie als onderstaande partnerwissel in Noord-Ierland is een verbeterd systeem voor locatietracering aangebracht bij een gierzwaluw met jongen. Hiermee hoopt men de dagelijkse route van de voedselvluchten te kunnen achterhalen, en mogelijk andersoortige tochten die de broedvogels in de broedgebieden maken. Daarvan is nauwelijks iets bekend, we weten eigenlijk alleen dat ze na 2-3 uur met een keelzak vol insecten terugkomen. De BBC maakte een filmpje van het vangen en de bevestiging. Helaas is later bij de verwijdering van een tracker (om de opgeslagen gegevens uit te kunnen lezen) een gierzwaluw nogal verstoord geraakt en heeft het nest voorgoed verlaten.

Verlate partner verjaagt nieuwkomer

30 juni 2016

In Noord-Ierland werd een geval van partnerwisseling ook op film gedocumenteerd. Een gierzwaluw met geo-locator komt (vertraagd) op 22 mei 2016 terug in de nestkast en ziet dat zijn/haar echtgenoot (aankomst 5 mei) inmiddels een nieuwe partner heeft gevonden en al  twee eitjes heeft. Hij/zij verjaagt in een 3 uur durend gevecht de nieuwkomer. Twintig minuten na einde gevecht worden de 2 eitjes gedumpt en wordt er opnieuw gebroed. 

Filmpje van binnenkomst vogel met geo-locator . (de geo-locator op de rug is na 45 sec. te zien). Meer over geo-locators.

 Meeste giertjes hebben nu jongen

18 juni 2016

Op grond van camerabewaking bij 376 broedsels in Nederland wordt voor Nederland een gemiddelde uitkomstdatum van 10 juni voor het eerste gierzwaluwjong aangehouden. Er is wel flink wat spreiding maar we mogen stellen dat verreweg de meeste gierzwaluwen nu jongen hebben. Zie b.v. de stand van zaken bij ruim 25 broedsels met een webcam. Ze zijn erg fraai te zien op o.a. deze Poolse webcam.

Jonkies kort voor het uitvliegen

Tot ongeveer een week na het uitkomen blijft een ouder op  het nest maar daarna gaan beide ouders op pad voor voedsel.

Een nest is alleen een bewezen nest als er een vogel invloog en minstens een minuut binnen blijft. Aanhakende "bangers" tellen niet ! Meld de nestadressen bij de bewoners (want die weten het vaak niet) en voer ze in met code "bezet nest" op http://waarneming.nl/obs/create  Dan is de kans dat de nesten behouden blijven weer wat groter.

Tips, trucs en achtergronden voor zoeken en beschermen van nesten

Foto's van groeistadia jonge gierzwaluw

Zoogdiervereniging akkoord met nieuwe ontheffing "Nul op de Meter".

13 juni 2016

In verband met onvoldoende garanties voor afdoende bescherming van met name vleermuizen tekende de Zoogdiervereniging vorig jaar bezwaar aan tegen de verleende algemene (experimentele) ontheffing voor ingrijpende renovaties van grote aantallen woningen  (project "stroomversnelling", nu "Nul op de meter"). De voorwaarden voor ontheffing zijn na gesprekken gewijzigd en dit jaar is de vereniging wel akkoord. Maar zij roept , evenals Gierzwaluwbescherming Nederland GBN, wel op om de projecten kritisch te volgen en melding te maken van overtredingen van de regelgeving. Dit jaar worden nog eens 6.000 woningen aangepakt. Het totale plan omvat 111.000 woningen. In en bij gerenoveerde woningen met NOM-keur moeten volgens de "Gedragscode Natuurinclusief Renoveren" standaard vervangende nestgelegenheden aangebracht worden voor vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen.

Standpunt en oproep van Zoogdiervereniging

Procedure RvS 2020 leidt tot vernietiging gedragscode

Gierzwaluwexcursies in Vogelweek

18 mei 2016

Van 14 t/m 22 mei waren er zeven gierzwaluwexcursies tijdens de Nationale Vogelweek van Vogelbescherming Nederland in Zwolle ( waaronder deze wandelexcursie), Nijmegen , Groningen , Maarssen en Amsterdam.

Nieuwe gierzwaluwtil in IJlst

2 mei 2016

In IJlst is begonnen met de bouw van een gierzwaluwtil. De bouwvergunning is binnen (kosten rond de € 800,- want het paste niet in het bestemmingsplan). Het is de eerste til voor gierzwaluwen in Friesland en de achtste van Nederland. Gierzwaluwtillen zijn slecht bezet maar deze locatie in IJlst lijkt kansrijk. 

- Alles over 21 gierzwaluwtillen

Volop Gierzwaluwen in het land

8 mei 2016

Er zijn op waarneming.nl dit jaar al ruim 350.000 gierzwaluwen gemeld in ruim 6.500 waarnemingen.  Wat mij betreft was deze in Koog aan de Zaan van Xander van der Poel op 26 maart de eerste van dit jaar.

Op 11 april werd de eerste gezien op een Nederlandse trektelpost, Breskens. Eind april en vooral de eerste week van mei kwamen er ook op de bekende broedplaatsen en met camera bewaakte nesten veel vogels terug op het nest. Sovon meldde in een nieuwsbericht dat er op 5 mei bij Breskens 24.000 voorbijtrekkende gierzwaluwen zijn geteld. Dat was op een na een nieuw dagrecord. Zie Nieuwsbericht Sovon. De luchten boven de stads- en dorpscentra beginnen weer leven te krijgen. In de laatste week van april ging het nog vaak om doortrekkende exemplaren (soms erg hoog) of groepen in belangrijke foerageergebieden. Maar vooral door mooier weer en vrije dagen nemen de aantallen (waarnemingen) begin mei zeer sterk toe. 

Het aantal waarnemingen was dit jaar tot 20 april lager dan gemiddeld over 2010-2016. Maar daarna kwam de intocht goed op gang (als het aantal waarnemingen iets zegt over de werkelijkheid). In onderstaand grafiekje met de cumulatieve aantallen per dag t/m 6 mei in 2010-2016 is e.e.a. in detail te zien. De oranje markeringen zijn konings- en koninginnedagen.

Cumulatief aantal waarnemingen per dag 13 april t/m 6 mei

Op 23 en 24 april was dit jaar het cumulatief aantal waarnemingen voor het eerst het hoogst sinds 2010 maar vooral door slecht weer zakte het op 25 en 26 april ( ca. 85 waarnemingen) sterk in. Er waren minder mensen op pad. Maar misschien zijn er ook echt minder vogels omdat zij naar buiten Nederland zijn uitgeweken. Voor zover het Nederlandse broedvogels zijn (en geen doortrekkers) weten we uit camerabewaking dat ze 's avonds weer op het nest terug komen en bij erg zware regen op het nest blijven. Misschien speelt ook mee dat ze bij slecht weer overdag meer geconcentreerd vliegen boven belangrijke foerageergebieden zoals de Biesbosch zodat de kans op waarneming kleiner wordt.

2012 valt op door de erg late aankomst en de snelle toename vanaf de 23e met zelfs drie dagen van meer dan 500 waarnemingen terwijl het weer vanaf de 22e t/m de 26e niet beter werd, zie: weerverleden 22 t/m 26 april 2012.

Het tot dit jaar grootste aantal waarnemingen op een enkele dag sinds 2010 van 539 op zondag 29 april 2012 was erg extreem, er waren sinds 2010 maar 13 dagen met meer dan 300 waarnemingen.

2011 en 2014 vallen op doordat de aantallen ook op 30 april nog maar de helft zijn van 2012 en 2013 maar eind mei is dat vrijwel recht getrokken. Op 31 mei varieert het cumulatieve aantal tussen ca. 6.000 (2010 en 2011) en 9.500 (2015). 2013 en 2014 zitten dan met resp. ca. 9.000 en 8.000 bij de middenmoot.

De stijgende trend in het aantal waarnemingen per jaar wordt voor een belangrijk deel verklaard door een toename van het aantal waarnemers. Het aantal "actieve gebruikers" van de site nam toe van ruim 11.000 in 2010 naar 15.300 in 2015. Het aantal gierzwaluwwaarnemingen nam nog sterker toe, van 11.018 in 2010 naar 23.566 in 2015. Het gemiddeld aantal waarnemingen per jaar per "actieve gebruiker" nam dus met ca. 50% toe van 1 naar 1,5.

Een onbekend gedeelte van de variatie in het verloop van de lijnen wordt verder verklaard door meer of minder actieve waarnemers bij erg goed of juist erg slecht weer.

Weblinks

Bij trektellen.nl kun je op deze pagina zien hoeveel gierzwaluwen er gemiddeld per uur op de diverse telposten  zijn doorgekomen.

Op de pagina fenologie staan mijn bespiegelingen over de vraag of de gierzwaluw steeds vroeger in het land aankomt (waarschijnlijk niet, of nauwelijks).

268 gierzwaluwwaarnemingen op K-dag

1 mei 2016

De gierzwaluw was tot en met 2013 de Koninginnedagvogel omdat velen hem na een verblijf van negen maand in zuidelijk Afrika op die dag weer voor het eerst zagen of er speciaal naar op zoek gingen. Uit de cijfers op waarneming.nl blijkt dat dat nog steeds het geval is op Koningsdag 27 april. Het is dus helemaal terecht dat hij nu de Koningsdagvogel gaat heten. Duizenden vogelaars en liefhebbers melden hun resultaten op waarneming.nl. met een gemiddelde over 2010-2016 van 268 per dag. Het gemiddelde op de dag ervoor is 215 en op de dag erna 210. In 9 van de 14 keren werden op K-dag meer gierzwaluwen gezien dan de dag ervoor of ernaar.

Vier keer was het aantal lager maar dat wordt waarschijnlijk  verklaard (deels, ook het weer speelt o.a. een rol) doordat de dag ervoor of erna een zaterdag of zondag was. (2010 dag erna een zaterdag, 2011 dag erna een zondag, 2012 en 2015 dag ervoor een zondag). Alleen het hogere aantal op de dag ervoor in 2014 (1e Koningsdag, zaterdag 26-4) wordt daarmee niet verklaard. Het weer op vrijdag was wel wat beter en op de donderdag daarvoor had het zwaar geregend (zie: weerverleden 24 t/m 28 april 2014).

1 januari 2016

In Engeland is voor de vierde maal een huisgierzwaluw (Little Swift, Apus affinus) gezien. Zie bericht bij BBC.

In Nederland is deze broedvogel van noordelijk Afrika tot in Iran twee maal gezien, in 2001 en 2006.

Zie verspreidingsgebied in Afrika, Arabie. In 2014 is voor het eerst een broedkolonie in het zuiden van Spanje gevonden.

+++++++++++++++

jaaplangenbach@ziggo.nl