Gierzwaluwnieuws 2019
Nieuws andere jaren:
2023
2022
Foto uit: Brehm Tierleben, 1882. Gierzwaluw (voor) en alpengierzwaluw
Veel meer, hele oude tekeningen van de gierzwaluw
|
Toolbox voor natuurinclusief bouwen
Op 20 november 2019 werd op het Congres natuurinclusief bouwen in Olst door Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging een toolbox voor natuurinclusief bouwen gelanceerd. Het is een online platform met praktische handvatten voor een betere leefbaarheid en meer biodiversiteit in de stad. Tips, inspiratie en informatie op maat voor architecten, gemeente, projectontwikkelaars en woningcorporaties om vogels en vleermuizen te behouden bij sloop, renovatie en nieuwbouw in de stad. Er is aandacht voor voedsel, veiligheid en voortplanting. Nieuwe kennis wordt er snel in verwerkt. De gemeente Nijmegen heeft als eerste gemeente (naar eigen zeggen) het gebruik van de toolbox verplicht gesteld in het bouwproject De Waalsprong in Nijmegen-Noord. De verplichting met voorwaarden worden opgelegd in het kader van de gronduitgifte, zie gemeentebericht 4-2-2020 .
Een belangrijke aanpassing is binnenkort te verwachten naar aanleiding van een meetonderzoek van bureau Waardenburg naar temperaturen in kunstnesten en verblijfplaatsen. Dat verschijnt binnenkort (in tijdschrift Ibis) en zet volgens Jip Louwe Kooijmans van VBN "heel veel vooroordelen (over te hete kasten in de zon) op de helling".
Aan de slag op Bouw Natuurinclusief.nl Zie ook de Checklist Groen Bouwen van VBN
Gierzwaluwtillen geen succes
16 december 2019 Al in 2007 werd in Duitsland de eerste gierzwaluwtil met 40 nestkasten gerealiseerd. In 2019 broedden daar ca. vijf paartjes. Sinds 2012 zijn in Nederland zestien tillen / faunatorens gebouwd met totaal 521 nestkasten of neststenen. Ook hier zijn de resultaten niet geweldig: duur en de bezetting is erg laag.
De gierzwaluwtil in de dorpskern van Neede
met 48 kasten
had in 2018 en in 2019 een enkel broedgeval, in 2020 drie stuks. Klik voor vergroting.
Vogels kleiner door klimaatcrisis
5 december 2019
In Noord-Amerika zijn 70.716 trekvogels
opgemeten die sinds 1978 onder hoge gebouwen als slachtoffer van botsingen
werden gevonden. Het bleek dat het lichaamsgewicht is afgenomen (het
onderste pootbeen werd 2,4% korter) en de vleugellengte nam met 1,3% toe.
Verondersteld wordt dat de langere vleugel dient ter compensatie van het
lagere gewicht; om de trek toch te kunnen volbrengen. Een lager
lichaamsgewicht is ook bij andere diersoorten als reactie op opwarming
waargenomen.
- bericht bij BBC en link naar paper
Gierzwaluwforums verhuisd
24 november 2019
Yahoo faciliteert binnenkort de forums niet
meer en bijlagen kunnen al niet meer verzonden worden. De beheerders van het
Engelse gierzwaluwforum hebben de leden (450) overgezet naar de nieuwe
locatie op GoogleGroups, zie
https://groups.google.com/forum/#!forum/swallows-martins-swifts-worldwide.
Ook het Nederlandse forum "hou ze in de gaten"
is van Yahoo naar Google verhuisd. Hiervoor moet je je wel opnieuw
aanmelden. Er zijn inmiddels 27 van de 164 leden overgestapt, dus er worden
er nog meer verwacht.
Heb je vragen of iets te melden, wordt lid op
de website, zie
https://groups.google.com/forum/#!forum/gierzwaluwen
. Je kunt communiceren via de website
maar ook via je eigen mailbox.
Corporatie stopt met NOM in Groningen
22 november 2019, update 6-12.
De Groninger Woningbouwcorporatie Wold en
Waard is na vier proefprojecten gestopt met NOM renovaties (Nul Op de Meter). Al tijdens de bouw van de vier projecten in Grootegast, Leek, Marum en Grijpskerk,
met totaal 48 woningen, werd duidelijk dat de kosten te hoog werden. Volgens Wold en
Waard zal met minder
ingrijpende en meer stapsgewijze renovatie het doel van CO2-neutraal in 2050 voor al haar
woningen ook gehaald kunnen worden.
Naast de hoge verbouwkosten krijgt NOM ook te
maken met het afbouwen (vanaf 2023) van de zogenaamde (voor de staatskas peperdure) "salderingsregeling"
voor zonnestroom. Branchevereniging
Brede
Stroomversnelling voert
op haar kennisplatform Energielinq campagne om het salderen voor NOM te
behouden, zie
"salderen niet afschaffen maar
aanpassen".
Gierzwaluwvoorzieningen in NOM-keur
Bij een uitvoering volgens NOM met keurmerk
moet de
"gedragscode natuurinclusief
renoveren"
worden toegepast. Per woning moeten o.a. drie
kunstnesten voor gierzwaluwen worden aangebracht. Op de projectfoto's van de
vier Groninger projecten zijn bij diverse woningen gierzwaluwnestkasten te
zien (1-3 per woning).
De gedragscode voorziet ook in monitoring van
de kunstnesten op grond van een steekproef,
met nulmeting in het jaar voor de renovatie en controle in 1e, 3e en 5e jaar
na het renovatiejaar.
- Eerste evaluatie gedragscode
natuurinclusief renoveren, bericht
12-1-2020
- Projectinfo over de vier
Groninger locaties
- Bericht RTL-nieuws over
NOM-stop, v.a.
min. 5.30
-
Gedragscode-NOM-keur-natuurinclusief-renoveren-V8.pdf
10 jaar ontheffing Wnb voor stad Groningen
16 oktober 2019
De Wet natuurbescherming (Wnb) verbiedt
jaarrond het verwijderen of verstoren van gierzwaluwnesten en de
functionele omgeving daarvan. Bij de
ophanden zijnde opschaling van het renovatietempo naar 200.000 woningen
per jaar en 10.000 te slopen woningen per jaar (van het gas af,
klimaatneutraal) betekent dit een gigantische klus voor het inventariseren van
aanwezige broedplaatsen en de zorg voor vervanging. Ook huismussen en
vleermuizen moeten "bediend" worden. Men hoopt de bouwstroom te stroomlijnen door generieke procedures voor een
langere duur en voor een groter gebied vast te leggen, zodat niet voor elk pand of
woonblok een ontheffing van de verbodsbepalingen hoeft te worden
geregeld. De basis voor een dergelijke generieke ontheffing wordt gevormd door een soortenmanagementplan (SMP).
Daarin worden de procedures en voorwaarden voor de ontheffing vastgelegd,
o.a. in een "maatregelencatalogus" en "ecologisch werkprotocollen".
Een generieke ontheffing is in juli dit jaar
verleend voor Groningen stad en Hoogkerk en is geldig tot 31 mei 2029. Ze
geldt voor alle bouwwerkzaamheden zoals sloop, renovatie, schilderwerk etc.
van vijf woningbouwcoöperaties en van de gemeente (de ontheffinghouders).
Het is een "dynamisch document"; op grond van ervaringen en monitoring zijn wijzigingen mogelijk.
Voor het onderzoek en andere aspecten van
het SMP / de ontheffingen m.b.t. gebouwbewonende vogels is samengewerkt
met Avifauna Groningen (diverse jaren van broedplaatsinventarisaties) en
Vogelbescherming Nederland. Bureau Altenburg en Wybenga deed /
organiseerde de inventarisatie in 2018. De populatie wordt in het
SMP-gebied geschat op 795 - 1.058 broedparen. Dat werd berekend op basis
van het gemiddeld aantal laag vliegende vogels over drie avondtellingen
(1.587). (Hoge verzamelvluchten werden niet in aanmerking genomen). Het
aantal broedparen werd gesteld op aantal gedeeld door 2 (795) tot aantal gedeeld door
1,5 (1.058).
Voor de gierzwaluw gelden o.a. de volgende
voorschriften:
- Nestvoorzieningen dienen tenminste één broedseizoen
voorafgaand aan de werkzaamheden te zijn gerealiseerd. (weinig zinvol,
zolang er niet verbouwd is en de oude nesten beschikbaar zijn zullen ze
niet naar kunstnesten verhuizen, maar het kan geen kwaad, JL)
- In het monitoringsplan (op te stellen voor 1-3-2020,
steekproefsgewijs, in jaar 1, 3 en 5) moet zowel voorzien worden in
onderzoek naar de ontwikkeling van de populatie als naar het functioneren
van de getroffen voorzieningen (nestkasten, neststenen)
-Bij afwijken van de verwachte monitoringsresultaten dienen
aanvullende maatregelen getroffen te worden die ter goedkeuring voorgelegd
moeten worden aan het bevoegd gezag (de provincie).
- Voor werkzaamheden in categorie 3 locaties (gebouwen met
veel nesten) moet een apart werkplan op maat worden ingediend en
goedgekeurd.
- Voor de gierzwaluw wordt voornamelijk ingezet op behouden
van wat er is. (bestaande kolonies behouden en versterken, nieuwe
broedgebieden op termijn bevolken)
Uit het SMP: "Op de lange termijn komen meer nestplaatsen ter beschikking,
zowel op bestaande locaties (behouden én uitbreiden wat je hebt) als op
nieuwe locaties die in de loop van jaren pas ontdekt worden. Een negatief
effect op de staat van instandhouding van gierzwaluw is hiermee uit te
sluiten. Een positief effect wordt op de langere termijn verwacht door een
toename van nestplaatsen in combinatie met behoud van bestaande
locaties.".
Hardnekkige dakpanhuifjes en nestbakjes
In de "maatregelencatalogus" met gedetailleerde
beschrijvingen / vereisten voor kunstnesten (SMP-bijlage 5 p. 8-12) worden
(helaas) ook dakpanhuifjes ("gierzwaluwdakpannen") als optie genoemd. Weliswaar op voorwaarde dat "het
dakvlak niet volledig met isolatie is gevuld", maar dat is een wel erg
onduidelijke formulering met risico's op foute toepassingen en kans op
oververhitting.
Illustratie uit het SMP met dakpanhuifjes en "nestbakjes". Een
gierzwaluw zit nooit op een huifje zoals op de animatie linksboven.
Hij/zij vliegt direct en razendsnel naar binnen. Het huifje links onder
zit veel te hoog op de pan; de vogel kan er wel in maar er niet meer uit.
Ernstiger is dat ook zogenaamde "nestbakjes" onder het
dakpanhuifje worden aanbevolen voor daken met "gladde folie". Deze
voorkomen ventilatie zodat er dan ook op ongeïsoleerde daken veel kans op
oververhitting is. Zie problemen met
- Dagblad van het Noorden,
15 oktober 2019
- Ontheffing Wnb 9-7-'19
Stichting Nijestee in SMP-Groningen-Hoogkerk
(inclusief SMP en bijlagen)
-
Ecologisch werkprotocol
gierzwaluw-SMP-Groningen-Hoogkerk.pdf
Ook ontheffing voor versterkingsoperatie
In september 2018 werd voor 10 jaar een generieke ontheffing verleend voor de
versterkingsoperatie in het Groninger aardbevingsgebied.
-
Nieuwsbericht 9 april 2019 over ontheffing Groninger aardbevingsgebied
Doorstart van GBN mislukt
14 september 2019
Op de reguliere Algemene ledenvergadering van
Gierzwaluwbescherming Nederland van 15 juni jongsleden ontstond een flinke bestuurscrises door het onverwacht aftreden van voorzitter
Hans Willemsen. Ook moesten de penningmeester en secretaris opnieuw bemensd
worden maar daar meldden zich geen kandidaten voor. Er werd een
tijdelijk bestuur gevormd onder leiding van waarnemend voorzitter Astrid van
den Broek. Dat kreeg de opdracht om een extra ALV te beleggen voor de
vorming van een nieuw bestuur en te beraadslagen over de structuur en doelen
van de vereniging. Men vond dat een (tot nu toe) vooral uitvoerend bestuur
en een achterban die met name lokaal actief is, onvoldoende mens- en
bestuurskracht genereert voor een landelijke vereniging die met succes voor de bescherming van de soort
kan opkomen. Maar we weten ook dat de gierzwaluw
vele duizenden liefhebbers heeft die elk jaar eind april weer uitkijken naar
de terugkomst. En we weten ook dat de vogel bedreigd wordt door ingrijpende
transformatie van de
gebouwde omgeving vanwege het gas in Groningen
en de klimaatcrisis.
Vandaag kwam een 'harde kern' van de
vereniging bijeen op een extra ALV die niet werkeloos wil toezien. Algemeen werd de behoefte
gevoeld om de potentiële kracht van de achterban te mobiliseren in
werkgroepen en commissies onder leiding van een vooral faciliterend en
coördinerend bestuur.
Het werd nog even kritiek om de minimaal
vereiste drie bestuursleden in functie ter plekke te vinden want er waren
nog steeds geen kandidaten. Maar het bleek een vindingrijke groep. Onder
de uitstekende leiding van Astrid van den Broek en na een inspirerende
discussie over het potentieel van een werkgroepenstructuur werd uiteindelijk
een flink bestuur van zeven leden met voorzitter Rick Wortelboer
geformeerd. Zie ook de
website van
Gierzwaluwbescherming Nederland.
P.S. 28 december 2022. Dit bestuur heeft niet lang
gefunctioneerd. Vijf leden traden vrij snel voortijdig af en de vereniging
is al geruime tijd in winterslaap. Er zijn geen actieve werkgroepen gevormd,
van het bestuur is alleen de voorzitter nog over,de website wordt al twee
jaar niet meer bijgewerkt. Het Bulletin verscheen eind 2019 voor het laatst.
Al 30 jaar aan het werk voor de gierzwaluw
"Er vallen gaten in het netwerk aarde"
- BN De Stem had een gesprek
met Marjos Mourmans
Groot nestkastproject Utrecht mislukt
14 augustus 2019
In het pand van voormalig V&D op Hoog Catharijne
in Utrecht naast de 'theepotgarage' (nu Primark) zijn in 2018 303 nestkasten voor gierzwaluwen
ingebouwd omdat er nesten bij de renovatie van het gebouw verloren gingen.
Ze zijn t/m 2021 ongebruikt gebleven. Het is zeer de vraag of dat nog
gaat gebeuren, want het is een slecht project waarbij alles fout werd gedaan
wat maar kon. Hier alles over het p
In Jeruzalem zijn ze de hele nacht actief
31 juli 2019
Broedende gierzwaluwen komen in de schemering naar het nest
om de nacht door te brengen. Maar als het lichter is door kunstlicht blijven
ze langer actief. In Israël is onderzoek gedaan naar
gedragsverschillen bij vier kolonies met meer of minder kunstlicht. Bij de
fel verlichte kolonie in de Klaagmuur in Jeruzalem blijkt dat de
gierzwaluwen daar de hele nacht actief blijven met sociaal gedrag en
voedselvangst. Zie paper in
Nature van 30 juli 2019.
Broedseizoen 2019 sneller voltooid ?
2 augustus 2019, update 15 mei 2022
Dit jaar zijn vrij veel paartjes nogal laat aangekomen uit
het winterverblijf in zuidelijk Afrika. Dat kan zeer waarschijnlijk opgemaakt worden uit het
aantal waarnemingen op waarnemingen.nl , zie:
gierzwaluwfenologie 2019.
Het fenomeen werd ook door velen op sociale media gemeld, diversen hadden het
over 2-3 weken te laat.
Erg koud weer in Spanje-Frankrijk in mei kan een oorzaak zijn geweest.
Ook de zoekvogels en pubers die een maand later komen
dan de broedvogels, waren later dan normaal.
Maar eind juli werd door velen
ook een opvallend plotseling en vroeg vertrek gemeld. Beide verschijnselen, late
aankomst, vroeg vertrek, werden ook in 2018 gemeld.
In Mijdrecht kwamen
zestien oudervogels in een nestkastenkolonie
gemiddeld een week later aan dan normaal (10 mei t.o. normaal 3 mei) en in
Beek-Ubbergen waren dertien vogels gemiddeld vier dagen later. Het vertrek
is nogal vroeg en vrij snel gegaan.
Is het broedseizoen veel
sneller dan normaal verlopen en kan dat wel ?
Sovon belde wat rond naar liefhebbers met nestkastkolonies en
kwam tot dezelfde conclusie over de late aankomst. Maar er was waarschijnlijk wel relatief
erg veel sterfte van jongen onder hete dakpannen (zie ook bericht
hieronder), maar ook bijvoorbeeld in de nestkasten van de kerk in Oisterwijk
(13 dode jongen rond 25 juni tijdens de eerste hete periode).
Het lijkt
gemiddeld voor gierzwaluwen misschien een gunstig seizoen geweest te zijn
met de warmste
juni en juli ooit. Maar of die hitte (en droogte) ook goed is voor de insecten die
gierzwaluwen eten is niet bekend. Het is wel bekend dat het volgroeien van
de jongen bij
te weinig voedsel (slecht weer, koud, regen) vertraagd wordt en het lijkt
aannemelijk dat het
bij veel voedselaanbod wat sneller kan gaan dan de normale / gemiddelde 64
dagen (22 dagen broeden, 42 dagen voeren).
- Sovon Nieuws okt. 2019 p.10 "Minder
gierzwaluwen in 2019?"
- Ontwikkeling datum eerste eileg volgens Sovon en GBN
-
Bericht in Nature Today door Sovon 2 aug. 2019
-
De overdenkingen van Koos Dijksterhuis in
Trouw, 6-8-2019
-
Broedbiologie cameraproject GBN in
Gierzwaluwenbull. 2013 nr. 1. p. 4-6
Enorme drukte in de opvang
Update augustus 2020
Tijdens de hittegolf eind juli 2019 met in
Nederland nooit eerder vertoonde temperaturen van boven de 40 graden, zijn
er weer erg veel gierzwaluwen met hittestress bij
de diverse opvangcentra en dierenambulances terecht gekomen. Bij de
vogelopvang in Soest was het aantal op 30 juli opgelopen tot maar liefst 74
stuks. De dierenambulance
van Midden Limburg kreeg er een stuk of vijftien. Een op straat gevonden
bijna volgroeid jong blijkt een pittig exemplaar dat het wel gaat redden.
Zie bericht en filmpje op
Limburg.nl
.
Een deel van de jongen bij Elles op foto van 9 juli. Ze zijn bijna allemaal
2-3 weken oud.
Tijdens de tropische dagen rond 24-25 juni
kwamen er ook al veel meer dan normaal binnen als gevolg van hitte onder de pannen en in
fout (in de zon) opgehangen nestkasten.
Elles kreeg er in de regio Soest van
25 juni (6) tot 12 juli (1) totaal 39 binnen. Vooral in het begin waren het erg kleine
vogels zonder veren en nog gesloten ogen. Acht van de negenendertig waren te
zwak en stierven binnen 1-2 dagen.
Tientallen mensen zijn
's zomers dagelijks bezig
om uit het nest geraakte of door de hitte gevluchte jonge
gierzwaluwen groot te brengen. Elles in Soest doet het al 13 jaar. In 2019 kwam eind augustus
de laatste binnen die het jaartotaal op 102 bracht (waarvan 64 jongen)! In
2020 kwamen er 80 binnen, waaronder 49 jongen. Op 19 augustus had
ze er nog acht in huis waaronder een heel kleintje.
Opgevangen jonge gierzwaluwen in Soest, 2016-2020
(bron:
Jong met de bek wijd open in kast op gunstige noordoostgevel.
De zon schijnt tot ca. 11.30 op het dak. Dr. Arienslaan
48
te Maarssen, 24-7-2019, 11 u. 15. Meer over dit
project op
Maarssen-Schilderskwartier.
Veel
van de uit het nest geraakte vogels (ook door ongelukjes, bijvoorbeeld bij
het over de rand naar buiten poepen) zullen de opvang overigens nooit bereiken omdat ze worden opgepikt door kauwen, gaaien, eksters, ratten, marters,
stadsvossen, meeuwen, katten (die ermee willen spelen) en mensen (die ze in de gft-bak doen).
Anderen verschuilen zich in een donker hoekje en worden nooit gevonden. Ook
in de opvang overleeft naar schatting maar nauwelijks meer dan de helft
omdat ze te verzwakt of gewond zijn maar ook omdat het grootbrengen niet
makkelijk is. "Het is erg tijdrovend, want ze doen hun snavel niet open",
zegt een medewerkster van de opvang in Someren.
Ze worden elke 2-3 uur gevoerd, vaak wekenlang
want een gierzwaluw moet 40 dagen groeien om uit te kunnen vliegen.
Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau in Roosendaal vangt al 30 jaar gierzwaluwen op en schreef
o.a. een verhelderend artikeltje over haar ervaringen met hitteslachtoffers
en ontdekte wanneer we iets van de slachtoffers merken (meestal niet) en hoe
dat komt. Zie:
Nesthitte.pdf .
Tijdens een hittegolf in juli 2015 werden bij
zeven opvangcentra in een paar dagen ruim 300 hitteslachtoffers bezorgd.
Voor heel Nederland ging het misschien wel om meer dan duizend. Er komen
meer, hetere en vaker hittegolven en er zal dus nog meer aandacht moeten
komen voor de kwaliteit van gierzwaluw broedplaatsen.
Ook in Spanje wordt het heter en nemen de zorgen over hitteslachtoffers toe. De Spaanse
vogelbescherming, SEO-Birdlife, heeft een speciale instructiepagina / folder
gemaakt voor de opvang van hitte-slachtoffers, zie
bericht in Spanje-nieuws
en
Info en tips SEO-birdlife-Spanje
(met google-vertaal kom je een heel eind).
- Opvangtips
voor gevonden (jonge) gierzwaluwen
-
Hitteslachtoffers huiszwaluw 2019, Nature
Today 26-7-2019
-
Hitte en kou 2013 in
Zwitserland
veroorzaakt "rampjaar".
-
Onderzoek naar temperaturen in
neststenen gierzwaluw-2020
Jongen nestkasten Maarssen uitgevlogen
25 juli 2019
In het Schilderskwartier in Maarssen zijn dit voorjaar 60
nestkasten voor gierzwaluwen en mussen (zelfde type) opgehangen ter
compensatie van minimaal veertien weggesaneerde gierzwaluwnesten door
dakrenovatie. De mussen hebben de strijd verloren bij de concurrentie tussen
spreeuwen en gierzwaluwen. Uiteindelijk raakten 11 kasten bezet door een
spreeuw (sommigen brachten twee broedsels groot) en in 6 kasten werd
succesvol door de gierzwaluw gebroed. In zes kasten werd het bewijs daarvan
gezien:
er koekeloerden jongen uit de
nestkastopening en eentje zagen we uitvliegen. Meer over dit nestkastenproject op de
Maarssen-pagina.
Eerste gierzwaluwen uitgevlogen
19 juli 2019
Ad van Ugchelen in Mijdrecht laat met 21 jonge gierzwaluwen
in 8 nestkasten mooi zien hoe het uitvliegen dit jaar verloopt, nl nagenoeg
gelijk aan het landelijk gemiddelde patroon over 10 jaar. Op 15 juli vertrok
de eerste en op 18 juli waren er 6 uitgevlogen. Nog 15 te gaan. Zie zijn
logboek Mijdrecht.
De gemiddelde aankomstdatum van de 16 vogels in Mijdrecht (10
mei) was bijna een week later dan volgens het 10-jarig cameraonderzoek aan
bijna 400 legsels van GBN (3 mei). De gemiddelde uitvliegdatum (mediaan)
volgens dat onderzoek is 22 juli, zie
onderzoeksverslag in
Gierzwaluwbulletin, 2013 nr. 1. p. 4-6.
Gemeentebreed SMP in Etten-leur
29 juni 2016
Ten behoeve van renovatieprojecten van woningcorporatie Alwel
wordt er voor de gehele gemeente een Soortenmanagementplan gemaakt. Het doel
is volgens Alwel "dat we in Etten-Leur sneller en beter onze woningen kunnen
verduurzamen én de populatie van deze dieren in stand houden of zelfs
vergroten." Bureau Ecodat voert de inventarisaties van gierzwaluwen,
vleermuizen en huismussen uit en ecoloog Regelink maakt het SMP.
Bericht bij Omroep Brabant
(met interview gierzwaluwnestenzoeker)
Eerste resultaten bij Ecoloog Regelink
Jaarlijkse kijkavond in Bennekom
18 juni 2019
Het is mijn geboortedorp dus alleen al daarom even aandacht
voor deze 'excursie' die om 21.00 u. begint met een verhaal van IVN-er Hans
Westendorp en vervolgt met het bekijken van de vliegkunsten van bangers,
broedvogels en ander gespuis langs de nestkasten in de Dorpsstraat. Zie
de uitgebreide aankondiging in het Bennekoms
Nieuwsblad. Het kan echt
spectaculair worden want er lijken erg veel bangers te zijn aangekomen,
tenminste hier in Maarssen. Ze stuiteren overal op nestkasten, dakpannen en raken
tijdens doldrieste capriolen zelfs binnenshuis door openstaande ramen, zo
werd in Leuven gisteren gezien.
Zeer fraaie foto van een
jonge vogel die binnenshuis raakte. Foto Louis-Philippe Arnhem, Leuven. Klik
voor vergroting en daarna nog een keer op + !
Het jaarlijks inspecteren van de inhoud van de kasten(en
bijbehorende verstoring) in Bennekom lijkt niet meer te gebeuren. Meer over
deze nestkastkolonie met ca. 6 van de 25 bezette kasten op
Nestkastkolonie Bennekom-Dorpsstraat.
Gierzwaluwbulletin 2019-1 van GBN is uit
17 juni 2019
Hij staat nu al on-line, bulletin 2019-1 van
Gierzwaluwbescherming Nederland.
Ziet er weer prachtig uit. Vooral een artikel over een nieuw type telling in
Kollum vind ik van niet gering belang. Voor zover ik weet is voor het eerst
(in NL) een relatie vastgesteld tussen het aantal rondvliegende vogels boven een
buurt / wijk en het aantal nestplaatsen. Dat is van belang omdat we nog
steeds in het duister tasten over de ontwikkeling van de broedvogelstand.
Zie o.a. goed
Volgens de landelijke tellingen van vliegende vogels (MUS, zie :
ontwikkeling broedbestand
) gaat het sinds 2013 crescendo met de aantallen (van 80% in 2013 naar 110 %
in 2018 t.ov. 2007) maar gesaneerde kolonies door renovaties, slechte
bezetting van veel nestkastprojecten en waarnemingen van liefhebbers doen
anders vermoeden.
Lees hier
Gierzwaluwenbulletin 2019-1
.
NOM-project Maarssen weggestemd
30 mei 2019
Er WAS een plan om de 48 woningen van de Dichtersbuurt te
renoveren naar NOM (Nul op de Meter) met o.a. een nieuw dak
vol zonnepanelen en het plaatsen van een "schil" voor de buitenmuur,
warmtepompen en alles onder NOM-keur. De helft van de wijk was in het voorjaar
al dichtgepurd om broeden van gierzwaluwen (minimaal 11 broedplaatsen va
gierzwaluw bekend) en huismussen te voorkomen.
Op 29 mei maakte woningbouwcorporatie Portaal echter bekend dat
slechts 47% van de bewoners voor het plan hebben gestemd, terwijl 70% vereist
is. Er is geen alternatief plan voor renovatie. Dit betekent "dat er voorlopig
geen andere renovatiewerkzaamheden worden uitgevoerd", aldus woningcorporatie
Portaal.
Na een week of drie gaven de gierzwaluwen
het op om hun nesten te bereiken
en zoeken nu naar nieuwe
broedplaatsen in de andere, nog niet dichtgepurde helft van de buurt (start
van de verbouw was hier voor oktober gepland)
maar waarschijnlijk ook in de nieuwe nestkasten in de nabijgelegen
Schilderswijk.
Tuinbord van een ja-stemmer in de Dichtersbuurt
En een nee-stemmer vreest het geluid van de warmtepomp.
Wat er met de dichtgepurde daken van de 24 woningen gebeurt is
nog onduidelijk.
Paulien Cornelisse vindt gierzwaluw geweldig
28 mei 2019
Column in de
Wereld Gierzwaluwendag op 7 juni
24 mei 2019
10e jaarverslag NESTKAST van Sovon
24-5-2019
Bespreking van Nestkast 2018 bij Nature Today
23-5-2019
Aankondiging en rapport bij Sovon
Gebieds-SMP vervangt ontheffingen per pand
23 mei 2019
In verband met klimaatneutraal en "van gas los" gaat de
komende 30 jaar de hele bebouwde omgeving op de schop. Huismussen,
gierzwaluwen en vleermuizen zullen hun broed- en verblijfplaatsen verliezen.
De Wet natuurbescherming schrijft compensatie voor en vooral
woningbouwverenigingen worstelen met tijdrovende ontheffingsprocedures. Een
Soorten Management Plan (SMP) moet die vervangen voor een groter gebied. Een
keer goed onderzoek doen en dan voortvarend aan de slag met alle panden. Er
zijn al diverse SMP's. Arcadis maakt ze o.a. en Alliantie past ze al toe (Zwolle,
Amersfoort etc.). Er zijn er nog veel meer in de maak, ook een voor
woningbouwkoepel Aedes.
Bij de gierzwaluw doen zich bij de toepassing van het
kennisdocument in ontheffingen en SMP's nog veel problemen voor. Voorlopig kunnen we
alleen maar hopen dat het met SMP's beter gaat, want aantonen dat het
allemaal helpt is erg moeilijk. Van groot belang is b.v. of er voldoende
tijd en geld is ingebouwd om nesten te zoeken en garanties dat dat ook goed
gebeurt. Onbekend maakt onbeschermd. Van monitoringsresultaten van gerealiseerde
projecten is nog steeds niets bekend !
- Zie artikel Duurzaam Bedrijfsleven:
Energietransitie en biodiversiteit
-
Kennisdocument Gierzwaluw (voorheen "Soortenstandaard")
-
Nestkasten voor gemeentekantoor Zwolle
15 mei 2019
Een gevel van het nieuwe stadskantoor van de gemeente Zwolle
is uitgerust met 74 nestkasten voor de gierzwaluw. Ze vormen samen het
patroon van een gierzwaluwsilhouet. Het project is een idee van Jan van
Dijk, de vorig jaar overleden voorzitter van Stichting Avifauna Zwolle. Veel
kasten hangen dicht opeengepakt. Dat maakt herkenning voor de vogels
moeilijk (burenruzies). Vaak worden dan alleen de buitenste kasten bezet.
Weblogzwolle 14-5-2019 en bericht
met foto bij
RTV Oost.
Avifauna Zwolle doet veel aan
gierzwaluwonderzoek en -bescherming. Sinds 2014 worden er broedplaatsen gezocht, vorig
jaar met 40 deelnemers, Jochem Kühnen van GBN hield op 12 mei een lezing en
de stichting was betrokken bij diverse nestkastprojecten: neststenen in de parkeergarage aan het Katwolderplein,
10 kasten aan de moskee in de Coetstraat, 15 kasten aan een flat op Veemarkt 21 en een aantal ingebouwde
neststenen bij theater De Spiegel en aan de Noordzeelaan.
Corporatie Nijesteeg plaatste in 2013 al 134 neststenen in appartementencomplex
De Groenling aan het Wielewaalplein. De Noordzeelaan wordt nu gemonitord. In
de wijk Assendorp zijn vele jaren aantallen vliegende vogels geteld en
broedplaatsen gezocht (92 -130 in 2014-2016 en mogelijk al 30 jaar stabiel
!), zie verslag:
Zwolle-Assendorp.pdf
. Deze week zijn er diverse
stadsexcursies.
Renovatie kerk St. Maartensbrug vertraagd
14 mei 2019
Een gebouweigenaar die alvorens te gaan renoveren 'vergeet'
ecologisch onderzoek te (laten) doen kan goed in de problemen komen en het
gebeurt nog steeds. In Sint Maartensbrug broeden gierzwaluwen in het kerkje.
De steigers waren al opgebouwd maar moeten weer afgebroken. De gierzwaluwen
mogen uiteraard niet verstoord worden en de nesten zijn jaarrond beschermd.
Die mogen alleen verwijderd worden als er een goedgekeurd compensatieplan
is. In september kan het werk worden hervat. Zie:
Noord Holland Nieuws 13-5-2019
.
Sloop en nieuwbouw in De Kwakel
18 april 2019
In de M. Noordmanlaan in De Kwakel bij Uithoorn worden deze
zomer 26 sociale huurwoningen gesloopt en vervangen door 40
nieuwbouwwoningen. In het voorjaar zijn nest- en verblijfplaatsen van
gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ontoegankelijk gemaakt. Bij woningen
in de buurt zijn tijdelijke nestkasten opgehangen en in de nieuwbouw komen
definitieve broed- en verblijfplaatsen. Een mooi project voor plaatselijke
gierzwaluwbeschermers om in de gaten te houden. Worden de tijdelijke
voorzieningen gebruikt en wanneer broeden er voor het eerst gierzwaluwen in
de definitieve nestkasten ?
Zie bericht in
Witte weekblad Uithoorn 14-4-2019
Roofvogelvlieger gevaar voor gierzwaluw?
14 april 2019
In Amstelveen worden vliegers in de vorm van roofvogels op
een flat geplaatst om broedende kleine mantelmeeuwen dwars te zitten. De
vliegers hangen aan een lange paal met draad.
Roofvogelvlieger in Amsterdam
Bewoners zijn bang dat de gierzwaluwen van een nabije grote
kolonie (ca. 48 paartjes, broedend in ingemetselde neststenen) er ook last
van zullen hebben. De lange paal met draad waar de vlieger aan hangt zou
over het hoofd kunnen worden gezien.
Zouden de gierzwaluwen last hebben gehad van dit antennewoud met
tuidraden?
Broedende vogels storen is strafbaar gesteld in de Wet
natuurbescherming maar broeden voorkomen (tenzij de nesten jaarrond
beschermd zijn) mag wel. Bewoners in de buurt vragen om een ecologische
toets. De vliegers zijn voorlopig binnengehaald maar de handhavingsafdeling
van de RUD stelde desgevraagd door de plaatselijke gierzwaluwwerkgroep dat
het verhinderen van broeden niet strafbaar is. Roofvogelvliegers worden
steeds vaker toegepast, ook in het buitengebied.
Amstelveens Nieuwsblad 13-4-2019
.
Driehonderd nestkasten voor Hoog Catharijne
8 april 2019, update 19 juli
Het is misschien wel het grootste nestkastenproject aan een
enkel gebouw van
Nederland. Bij de verbouwing van het voormalige V&D naast de
parkeergarage met de theepot aan de Rijnkade in Utrecht-Hoog Catharijne is
een grote kolonie verloren gegaan. Dat is gepoogd te
compenseren met 303 nestkasten langs drie gevels van de bovenbouw. Ze zijn
na twee seizoenen nog niet benut. De vraag is of en wanneer dat nog gaat
gebeuren maar de kans lijkt klein.
29 van de 90 kasten met luifel op de zuidoostgevel
Boven de kasten aan de zuidwest- en
zuidoostgevel is najaar 2018, na kritiek van de plaatselijke
gierzwaluwwerkgroep, een luifel geplaatst om oververhitting van eieren en jongen
door zonbestraling te voorkomen. Aan de noordoostgevel leek dat
niet nodig.
Gierzwaluwen verkassen in versterkt Groningen
7 april 2019
Drie ecologen gaan elk jaar van april t/m juli en in augustus
langs te versterken/slopen woningen en gebouwen in het Groninger
aardbevingsgebied om broed- en verblijfplaatsen van gierzwaluwen, huismussen
en vleermuizen te lokaliseren. In 2020 is b.v. de gemeente Oldambt aan de
beurt. De gebouwen worden in winter of vroege voorjaar dichtgepurd of met netten ontoegankelijk gemaakt voor vleermuizen,
gierzwaluwen en huismussen zodat de werkzaamheden niet
worden gehinderd. In de
versterkte panden en in de nieuwbouw na sloop worden vervangende broed- en
verblijfplaatsen aangelegd: 3 per woning, 1 per flatwoning. Mocht blijken dat de
getroffen voorzieningen niet of onvoldoende benut
worden dan worden aanvullende maatregelen getroffen. De locaties worden tien
jaar gemonitord. Zie verder de 25 voorschriften in de provinciale ontheffing
Wnb welke geldig is t/m 21 december 2027 voor 23.000 woningen en gebouwen.
De ontheffing werd
Er is helaas ook sprake van het plaatsen
van gierzwaluwdakpannen. Hopelijk weet men inmiddels dat dat een slechte
voorziening is, zie:
dakpanhuifjes.
-
Bericht bij Nat. Coördinator Groningen
9-4-2019
-
Dagblad van het Noorden, 9-4-2019
-
Ontheffing met voorwaarden Prov.
Groningen-26-9-2017
-
-
Soortenmanagementplan Bouwkundig Versterken (Arcadis,
19-9-2017)
- Mitigatiecatalogus
gebouwbewonende soorten, Arcadis febr. 2019, 211 p.
- Nestkasten en een faunatoren
voor Overschild
Gierzwaluw vertraagt sloop in Gorinchem
18 maart 2019
Woningcorporatie Poort6 in Gorinchem ondervindt flinke
vertraging bij de sloop en nieuwbouw van 89 woningen aan de van
Zomerenlaan en D.F. Pauwstraat. Bij de quickscan najaar 2017 bleek de
aanwezigheid van mussen, gierzwaluwen en vleermuizen en in 2018 werd nader
onderzoek gedaan. Er zijn toen negen gierzwaluwnesten gevonden, twee
huismusnesten en een aantal verblijfplaatsen van vleermuizen. In januari
dit jaar zijn er tijdelijke voorzieningen getroffen in de vorm van vier
huismuskasten, 45 gierzwaluwkasten en 28 vleermuiskasten. Deze aantallen
worden ook in de nieuwbouw gerealiseerd. Sinds december 2017 staan de
woningen leeg, zie bericht bij
Poort6.nl.
Het wachten is nu op de provinciale beschikking op de
ontheffingsaanvraag. De sloop en nieuwbouw kan op z'n vroegst voorjaar 2020 van start. Zie
bericht AD 16-2-'19
Drie van de tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw (type Zeist). Klik
voor vergroting.
Voor de gierzwaluw betekent het allemaal veel stress en het
is waarschijnlijk dat diverse paartjes een paar seizoenen, of zelfs wel
helemaal niet meer tot broeden zullen kunnen komen. Het kost veel tijd om
twee keer een
nieuwe broedplaats van onbekend type op een heel andere plaats te vinden en weer met succes te
broeden.
Huifjesellende
In 2014 zijn twee gierzwaluwdakpannen geplaatst op twee
nieuwbouwwoningen in de Keizerstraat in Gorinchem, zie
wethouder plaatst huifjespannen.
Toen was daar kennelijk nog niet bekend dat dit geen goede voorziening
is voor gierzwaluwen. Het betreft ongetwijfeld een goed geïsoleerd dak en
dan wordt de broedruimte veel te heet. Gezien de schaduwen op de foto's
zijn ze ook nog op een te zonnige kant van het dak geplaatst ! Alleen op
een steil ongeïsoleerd dak op het noorden is er soms geen gevaar voor oververhitting,
zie
dakpanhuifjes deugen niet.
Klimaatneutraal verdrijft de gierzwaluw
14 februari 2019, update grafiek oktober 2021
De komende 30 jaar zullen de meeste gebouwen
en woningen ingrijpend gerenoveerd worden op weg naar een klimaatneutraal
Nederland, zonder gebruik van aardgas in 2050.
In 2030 moet volgens de klimaatwet de uitstoot
van broeikasgassen 49% lager zijn dan in 1990. In 2020 was de uitstoot 167 megaton,
25% minder dan in 1990. Zie:
broeikasgasemissies.
Flora en fauna in de gebouwde omgeving zullen het zwaar te verduren krijgen.
Vooral huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen
zullen hun broed- en verblijfplaatsen kwijt raken. Er is heel veel wet- en
regelgeving (Wet
natuurbescherming,
soortenmanagementplannen,
gedragscodes en
kennisdocumenten) die voor
bescherming moet zorgen maar dat hele bouwwerk kan niet voorkomen dat een en ander
in ieder geval voor de gierzwaluw met veel stress, minder broedsels en
broedplaatsverlies gepaard zal gaan.
De plaatstrouwe gierzwaluwen zullen veel te lijden
krijgen van de noodzakelijke verhuizing naar kunstmatige broedplaatsen
(nestkasten, neststenen). Het succes van de verhuizingen hangt
in hoge mate af van details in de uitvoering (locaties, materiaal, timing, monitoring,
bewoners, lokgeluiden) die niet of onvoldoende in de regelgeving zijn vastgelegd en wordt voor een groot
deel dus lokaal bepaald door (kennis en ervaring van) uitvoerende / opdrachtgevende bedrijven / personen
en bemoeienissen van plaatselijke 'gierzwaluwwatchers'. Voor lokale vogelaars is er
veel werk aan de winkel, ook bij de monitoring van gerealiseerde projecten want we moeten
nog te weten komen of de protocollen
ook werkelijk werken.
Het Nul Op de Meter concept (NOM) is een vergaande vorm van renovatie (of
nieuwbouw) van huurwoningen waarbij evenveel energie wordt opgewekt als
verbruikt. Bijna
1.700 renovaties waren eind 2019 als NOM-keur uitgevoerd, waarbij de
gedragscode natuurinclusief renoveren toegepast moet worden, zie
NOM-Monitor 2020
P.S. De gedragscode werd in qpril 2021 door de Raad van State nietig
verklaard; de minister had deze nooit mogen goedkeuren. Zie bericht
Plaatstrouw is nu de handicap
Heel vroeger broedden gierzwaluwen uitsluitend in rotsen die
nooit werden gerenoveerd. Plaatstrouw was een prima eigenschap die nu echter
voor de soort in onze streken een ernstige handicap is geworden en voorkomt
dat ze andersoortige, kunstmatige nestplekken weten te vinden. Maar we weten
ook dat met lokgeluiden de nieuwe kunstnesten onder de aandacht gebracht kunnen worden. Als er maar genoeg
kunstnesten worden
gerealiseerd, zullen ze die uiteindelijk als geschikte plek weten te
benutten, net zoals ze nu ('automatisch', zonder
lokgeluid) de plekken in kieren en onder dakpannen weten te vinden. Een
belangrijke noodzakelijke aanvulling op de wet- en regelgeving is (in veel
situaties) een verplichting voor de installatie van lokgeluiden
bij kunstnesten.
Drama's in Maarssen-dorp
In Maarssen doen zich in 2019 extra problemen voor omdat daar drie
wijken nagenoeg tegelijkertijd werden aangepakt: "vluchten kan niet meer".
Er ontstonden chaotische taferelen bij 24+ preventief dichtgepurde nesten
(waarna de buurt het hele NOM renovatieplan wegstemde !) en andere
weggerenoveerde broedplaatsen, zie
Gierzwaluw
in Maarsen-Dorp in
het nauw
Klimaat en Energie Verkenning
2019 (KEV2019); PBL november 2019
Kennisdocument gierzwaluw van BIJ12-juli-2017.pdf
Zoogdiervereniging in 2016 akkoord met
experimenteerregeling NOM gedragscode
Meer over wet- en regelgeving en andere
beschermingsaspecten
Engelse petitie vraagt om neststenen in elk
nieuwbouwhuis
Jaap Langenbach
Willemstraat 38
3511 RK Utrecht
06 -3849 7474
|