Winst- en verliesrekening negatief   Update 26 augustus 2015 De gierzwaluw is erg lastig te tellen. Of de broedvogelstand in Nederland voor of achteruitgaat is eigenlijk niet bekend. Er zijn alleen wat aanwijzingen en theoretische overwegingen die op achteruitgang duiden, ook in het buitenland. Hieronder een poging voor het bestand in Woudsend. Omdat we dat al acht jaar goed in de gaten houden.   Van 2007 t/m 2015 gingen op 17 adressen minimaal 70 broedplaatsen verloren door dakrenovaties.   Vrijwel zeker is daarbij in alle gevallen sprake geweest van overtreding van bepalingen in de Flora- en faunawet. (zonder ontheffing onbruikbaar maken van broedplaatsen). Op zeker zes locaties werd het werk zelfs uitgevoerd tijdens de broedtijd waardoor jongen stierven, te vroeg uitvlogen en/of op straat belandden. Drie jongen werden naar de opvang gebracht. Van de 70 vernielde broedplaatsen kwamen er door aanpassingen, kunstnesten of "natuurlijke" heringebruikname weer 14 beschikbaar, waaronder 10 in kunstnesten (7 dakpanhuifjes en drie nestkasten). Elders, op Dwerssteech 8, zijn drie van de vijf nestkasten bezet geraakt, zie bezetting nestkasten, Dwerssteech 8.   In acht jaar tijd dus een netto verlies van totaal 53 broedplaatsen. Ongetwijfeld zijn er ook andere, onbekende broedplaatsen verloren gegaan.   Het is niet bekend hoeveel nieuwe "natuurlijke" broedplaatsen in deze periode elders in gebruik zijn genomen. Van drie of vier locaties van de vijftien nieuw ontdekte is zo goed als zeker dat ze nieuw zijn; de overigen bestonden vrijwel zeker al langer.   Het aantal invliegopeningen in de nestadressenlijst geeft overigens een iets te rooskleurig beeld omdat in de loop van de jaren steeds vroeger in het seizoen is gestart met zoeken. Bij openingen die vroeg in het seizoen worden gevonden (mei-juni) is er een grotere kans dat ze toch niet als broedplaats zijn gebruikt dan bij openingen die later worden gevonden.  In het begin van het seizoen kunnen potentiële broedplaatsen nog verlaten worden doordat een van de partners niet aankomt, door gevechten, overnames, sterfte enz. Na half juni gaat het vrijwel zeker om een bezette broedplaats.   228 nestplaatsen in Woudsend ?   In 2012 dacht ik nagenoeg alle nesten wel gevonden te hebben. Maar dat wilde ik wel wat zekerder weten want tot nu werden er elk jaar weer nieuwe gevonden. Daarom zijn we in 2013 met een man/vrouw of zes nog eens intensief gaan zoeken. Er werden toen maar liefst 38% meer invliegopeningen gevonden dan in 2012. Hoe langer je zoekt hoe meer je vindt ! (als ze er zijn, in een grote kolonie).  Ook toegenomen kennis en ervaring levert meer vondsten op. Vooral het aantal nesten per adres neemt toe door langer zoeken omdat de neiging bestond om na een gevonden ingang naar een volgend pand door te lopen. Als we echt wat te weten willen komen zal er systematisch gezocht moeten worden.   Schatting aantal broedsels en uitgevlogen jongen   Niet elke opening is een zekere broedplaats waar met succes jongen worden groot gebracht. Een (erg) klein deel van de invliegers betreft bezette nestplaatsen waar pas een jaar later gebroed wordt. De meeste openingen worden echter bijna elk jaar weer gezien (en vaak diverse malen per seizoen) hetgeen broeden nagenoeg bewijst. Lang niet alle openingen worden gevonden omdat ze niet vanaf de weg  zichtbaar zijn. Zichtbaar en meer of minder gecontroleerd is naar schatting een procent of tachtig. En ondanks gericht controleren van de bekende openingen komt het voor dat de in- of uitvlieger toch gemist wordt. Bij 10% gemist komt 2013 op 228 openingen. Als we dat op 80% van het dorpstotaal stellen (20% is niet te zien) komt het totaal op 285 in- en uitvliegopeningen. Nemen we aan dat daarvan in 80 % succesvol is gebroed dan komen we op 228 nesten met broedsucces. Bij een landelijk gemiddelde van 1,8 jongen per broedsel vliegen er dus jaarlijks  410 jongen uit.   De Vogelwerkgroep IVN-Oisterwijk had bij de zoektocht naar nesten in Moergestel vergelijkbare ervaringen. In 2012 dachten ze dat ze bijna alle invliegopeningen wel gevonden hadden (71), maar bij de inventarisatie in 2013 werd er maar liefst 50% meer gevonden (105).   Vernielde en behouden broedplaatsen   Hieronder wat ervaringen met  broedplaatsen waar wat mee gebeurde.   1. Midstrjitte 45,  "Beltsjeblom"   In de afgelopen acht jaar werden acht nestingangen in het pand gevonden,  maar er zijn er zeer waarschijnlijk meer.  Rond 10 augustus 2015 werd door een nieuwe eigenaar begonnen met de dakrenovatie van het gevestigde kleuterdagverblijf. Dat is nogal vroeg, er zouden nog jongen op de nesten kunnen zitten. De regelgeving bepaalt dat daarom niet eerder dan 15 augustus begonnen mag worden.   Een paar dagen na de start van de werkzaamheden werd duidelijk dat er later een aantal dakpanhuifjes geplaatst zouden worden. Die liggen nu op het noordelijke dakvlak. De eigenaar heeft alles zelf bedacht, had geen ontheffing van verbodsbepalingen in de Flora- en Faunawet en was niet ontvankelijk voor onze adviezen. 2. Iewal 42   Op 24 augustus 2014 gingen de pannen van het dak voor de vervanging van tengels en latten en aanbrengen van plastic. Er werd geen contact opgenomen met de lokale werkgroep voor advies over het behoud van de minimaal 10 gierzwaluwnesten.  De oude pannen komen weer terug en we hopen maar dat de vogels uiteindelijk weer wat nestplaatsen zullen weten te maken. Een nieuw nest bouwen is lastig want ze moeten alle bestanddelen, zoals veertjes en ander klein zwevend spul uit de lucht opvissen. We hebben de NVWA (Voedsel en Waren Autoriteit) op de hoogte gesteld zodat zij de ervaringen kan betrekken bij de beoordeling van de effectiviteit en handhaving van de wet- en regelgeving. Ook de gemeente is ingelicht. Die vroeg ons een kleine handleiding voor behoud van broedplaatsen bij renovatie te maken. Dat is gebeurd en die is ter beschikking gesteld aan de betrokken afdelingen van de gemeente die belast zijn met bouwen en wonen.   Iewal 42 op 19 juli 2014. Tientallen scheuren er rond het pand.     Op 3 en 4 mei 2015 kwamen de eerste broedvogels weer terug. We konden zien hoe zij urenlang probeerden de oude nestingangen te vinden. Vergeefs vlogen zij langs, haakten aan en bleven dan weer uren weg om het daarna opnieuw te proberen. Dat ging twee tot drie weken zo door. De eigenaar besloot een aantal huifjespannen te plaatsen en is geadviseerd voor plaatsing op een aantal plekken nabij de bekende oude invliegopeningen.   Op 8 mei zagen we zowaar een eerste succes. Langs de windveer links vooraan , tweede pan van boven ging een gierzwaluw naar binnen en bleef daar zeker 10 minuten binnen. Vijf minuten later plaatste de eigenaar een pan lager ook een huifjespan ! Ik weet niet of de gierzwaluw toen weg was of gewoon binnen bleef. Daarna zagen we ze regelmatig bij de nok naar binnen gaan. Ook bij de nok achteraan lijkt weer een nestplaats te ontstaan. De ruimtes hier zijn door de renovatie nauwelijks veranderd.  Ook bij een aantal andere huifjespannen zijn (weken later) vogels ingevlogen.   Dakpanhuifjes worden niet snel gevonden. Een belangrijke voorwaarde is in ieder geval dat ze vlakbij de oude nestingangen worden geplaatst. Dat kon hier omdat die bekend zijn. Mogelijk zijn de alternatieven te laat gevonden om nog te kunnen broeden. Maar er is dus goede reden om aan te nemen dat het volgend jaar weer beter gaat.   3. Midstrjitte 9   In februari-maart 2014 is het dak van Midstrjitte 9 vervangen. De schuur wordt tot open carport omgebouwd. De nieuwe pannen sluiten hermetisch zodat de vogels er niet meer in kunnen. Er zit geen dakbeschot meer onder de pannen zodat er geen donkere broedruimte meer beschikbaar is. Er zaten minstens drie gierzwaluwnesten. Gelukkig zijn er vlakbij panden waarin waarschijnlijk nog wel extra broedplaatsen beschikbaar zijn. We hopen maar dat de dakloos geworden paartjes deze weten te vinden.   4. Midstrjitte 66   De falende handhaving van de Flora- en faunawet   Update 20-6-'13 Ondanks eerder gemaakte afspraken met de eigenaar van Midstrjitte 66 zijn zonder nader overleg op 11 augustus 2012 de pannen van het dak van het verwaarloosde rijksmonument verwijderd. Er zaten  minstens negen bewoonde gierzwaluwnesten. Op 12-8 zagen we een broedvogel uren lang op zoek naar de jongen rond het pand vliegen. Een onbekend aantal jongen is verjaagd en dus te vroeg uitgevlogen. Twee jongen werden op het nest gevonden. Ze waren ca. 30 dagen oud en moesten dus nog 12 dagen en zijn naar vogelopvang De Fûgelhelling  Ureterp bij Drachten gebracht. Een jaar na de renovatie zagen we in 2013 hoe broedvogels weken lang vergeefs probeerden bij de oude nestplaatsen te komen.   Een duidelijk geval van dubbele overtreding van de Flora- en faunawet want er zijn geen vervangende nestplaatsen aangelegd of gepland en bewoonde nesten mogen natuurlijk niet verstoord worden. De klus zou volgens de eigenaar in opdracht van de gemeente Súdwest Fryslân (die ook op de hoogte was van de aanwezigheid van gierzwaluwnesten) vervroegd uitgevoerd mogen omdat er gevaar voor vallende pannen zou zijn.   Het noorderdakvlak, Klik voor vergroting.         We hebben aangifte gedaan bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit . Deze heeft een rapport opgesteld en vervolgens heeft de Dienst Regelingen van EZ, afdeling handhaving, de eigenaar opgedragen alsnog de nodige voorzieningen te treffen, d.w.z. de broedplaatsen te herstellen. Begin juni 2014 ! (een maand na !! aankomst van de broedvogels) werd links en rechts naast het dakraampje een ventilatiepan geplaatst waar het rooster was uitgeknipt. Een volstrekt zinloze maatregel; de gierzwaluwen zullen ze niet vinden omdat ze niet ter plaatse van oude invliegopeningen zijn geplaatst en ook niet kunnen benutten omdat ze veel te laag liggen. Het huis is inmiddels verkocht en we hopen op nieuwe bewoners die bereid zijn alsnog aan het herstel van de kolonie  te werken.   Links en rechts van het dakraam zit nu een ventilatiepan met verwijderd rooster. De ingang is groot genoeg voor kauwtjes ! (klik voor vergroting)       5. Vosseleane 17   "Natuurlijk" herstel Bij lichte reparaties aan het dak (vervangen van kapotte pannen en recht leggen) werden eind 2012 vier openingen afgedicht en nesten verwijderd. Het dak bleef echter redelijk geschikt met nogal wat openingen tussen de pannen. Er is niets aan compensatie gedaan in de hoop dat de vogels wel weer een plekje zullen vinden. Dat bleek in 2013 inderdaad op minstens drie plekken het geval.   6. De Kamp 7   Vier dakpanhuifjes en een dichtgepurd nest met jongen In december 2012 kreeg dit pand een nieuwe eigenaar die een ingrijpende verbouwing deed waarbij o.a. het hele dak van nieuwe, strak sluitende pannen werd voorzien. We waren er net op tijd bij. Gelukkig wilde hij meewerken aan het behoud van de naar schatting 3-5 broedplaatsen. Aan de achterkant (op het noorden, kant van Efterom) werden vier dakpanhuifjes geplaatst op de plekken waar de nestingangen zaten. Deze werden t/m 2015 niet benut.   De Kamp 7 Vier dakpanhuifjes op het noordelijke dak. (Klik voor vergroting)   Aan de voorkant op het zuiden werd ook een nest gevonden maar dat hebben we ontoegankelijk gelaten. Er werden twee dode jongen gevonden en een los ei. Mogelijk omgekomen door de hitte.  Met de nieuwe, strak sluitende pannen zou het daar zeker te heet worden. Tot mijn niet geringe verbazing zag ik echter op 21 juni een vogel invliegen in de bovenhoek bij de nieuwe dakkapel, in een plooi van de tijdelijke afdichtingsstrip tussen dak en dakkapel. Kennelijk hebben de broedvogels alle hoeken en gaten goed afgespeurd naar een nieuwe nestplek. Later bleek hij regelmatig in te vliegen en dus jongen te hebben. Eigenaar met briefje in de bus geïnformeerd en gevraagd de klus uit te stellen tot half augustus. Maar helaas, het briefje werd niet gevonden en op 6 juli kwam ik net te laat. De nestingang was een paar uur geleden dichtgepurd en gekit. Niet meer terug te draaien. Wanhopig rondvliegende ouders met keelzakken vol voer maar de jongen zijn dood gegaan van de honger.   7. Vosseleane 15   In augustus 2011 werden bij pannendakrenovatie twee nestplaatsen ontoegankelijk gemaakt. Eigenaren waren niet bereid tot medewerking aan nestplaatsbehoud. In later jaren werden geen invliegers meer gezien.   Bomen snoeien Bij het Molenhuis van Houtzaagmolen De Jager vermoedden we door bomengroei problemen voor de aanvliegroute naar nestruimten rond de schoorstenen. De twee bomen zijn daarom geknot. Zie de foto hieronder. Ook aan de Vosseleane 19 belemmerden bomen de invliegroute. Na snoeiwerk begin april 2011 raakten twee nesten die in 2010 verlaten waren, begin mei opnieuw bezet. Ook in 2012 wordt er weer volop genesteld zowel links als rechts.   Het blijkt overigens dat de in- en uitvliegroute vaak meegroeit met de groei van bomen. Daardoor ontstaan er soms bijna onmogelijke capriolenroutes om in het nest te komen. Als het te gek wordt is snoeien dus gewenst.      Boom in aanvliegroute, is nu gesnoeid klik voor vergroting       8. Dwerssteech 8   Vier nestkasten Eind april 2011 werden op Dwerssteech 8 vier inpandige nestkasten achter het dakbeschot gerealiseerd. Van 2012 t/m 2015 werden er in drie kasten totaal veertien jongen grootgebracht. Er is camerabewaking. In 2013 werd nog een nestkast aan de schoorsteen gehangen, die bleef onbezet. Alle details over bouw en bezetting: Nestkasten Dwerssteech 8.   9. Bewaarskoallesteech 2-4   Zes dakpanhuifjes en strips opbuigen Aan voor- en achterkant zitten / zaten sinds mensenheugenis gierzwaluwnesten, 10-15 stuks. Eind 2008 zijn op nr. 2 (linker helft op de foto hieronder) strips langs nok en kepers geplaatst, pannen en tengels/latten vervangen. In 2009 en op nieuw in 2010 probeerden ze wekenlang vergeefs er weer in te komen. Sinds 2011 zijn er toch weer 1 of 2 nieuwe nestplaatsen ontstaan. Eind augustus 2011 is de rechterhelft door de buurman dicht gemaakt. De bewoner ging akkoord met het plaatsen van zes dakpanhuifjes (als alternatieve ingangen) en het wat opbuigen van de rode strips langs nok en kepers ter plaatse van de bekende invliegopeningen. Dat is net 1 dag te laat (25 april 2012) gedaan want op 24 april kwamen de eerste vogels terug uit Zuid-Afrika en zagen we er eentje tevergeefs op de 4e pan van boven invliegen. Na vier mislukte landingen ging hij/zij toen maar onder de nok naar binnen.   Bewaarskoallesteech 2-4 met 3 dakpanhuifjes op nr. 4 . (klik voor vergroting) Op nr. 2 wordt niet meer gebroed omdat alle ingangen bij dakrenovatie zijn afgesloten zijn afgesloten.     In de loop van mei 2012 bleek al vrij gauw dat oude ingangen en nu ook een huifje (alleen als uitgang! maar in 2013 ook als ingang) gebruikt worden.  Let op: dakpanhuifjes niet bij nieuwe of geïsoleerde daken toepassen !   10. Beurtfeartsteech 3   Huifje en een nestkast Op 22 juli 2010 was er "giertjesalarm" in de Beurtfeartsteech: steiger tegen het huis voor dakrenovatie met plastic op dakbeschot, nieuwe tengels en panlatten maar wel dezelfde oude pannen terug met veel ruimtes er tussen. We hadden er nog geen nestingangen ontdekt.  Op 22 t/m 30 juli zagen we op drie plaatsen, links en rechts, vogels 's avonds rond 22.00 u. naar binnen vliegen. Het weghalen van de dakpannen aan deze kant van het dak kon gelukkig tot 5 augustus uitgesteld worden.  Na 25 juli werden geen invliegers meer gezien. We vonden 1 gaaf nest met 1 vergane droge vogel. Zie foto hieronder.   Nest en vergane vogel, klik voor vergroting. Erg weinig nestmateriaal. Aan de andere kant van het dak lagen kilo's stro en takken van mussen- en spreeuwennesten.       Het nest is weggehaald (zat stevig vastgeplakt aan het dakbeschot) en werd na aanbrengen van het plastic op het dakbeschot teruggeplaatst.  Er werd als extra ingangsmogelijkheid een dakpanhuifje geplaatst. Aan de gevel (vlakbij twee invliegopeningen) werd een nestkast, model Zeist-2, opgehangen.   Beurtfeartsteech 3 met nestkast model "Zeist-2". Klik voor vergroting.       In mei 2011 raakte de kast bezet door spreeuwen en t/m 2015 werd er elk jaar een spreeuwennest met jongen gesignaleerd. De Gierzwaluwen vlogen in 2011 ook vlak langs de ingang, maar slaagden er dus niet in de kast over te nemen.   In juli 2012 werd gezien dat de oude broedplaats weer door een Gierzwaluw wordt gebruikt, vlakbij de huifjespan. En in mei 2013 werd weer een invlieger aan de andere kant van dat dakvlak gezien, dichtbij de oude plek waar bij de renovatie geen nest werd gevonden maar wel een invlieger was gezien.   11. Iewal 44   Acht foute dakpanhuifjes Voor de dakrenovatie in 1995 zaten er erg veel gierzwaluwnesten onder het dak van deze ex-boerderij. Slechts een broedplaats bleef er over, achter de windveer bij het Uleboerd en die is nog steeds elk jaar bezet. In 2012 zelfs twee. In maart 2009 zijn halverwege het noorddak acht dakpanhuifjes geplaatst, vlakbij het Uleboerd. Er is geen benutting geconstateerd. Later bleek dat de huifjes verkeerd waren geplaatst .   Foute huifjes. Ze zijn veel te hoog op de pan geplaatst.  Klik voor vergroting.       De panlat ligt 15 cm lager dan de drempel van de huifjesingang. De vogels kunnen er wel in maar niet meer uit! In mei 2012 zijn ze met hulp van Wiebe en zijn ladder verwijderd.   12. Staetskoallesteech 1   Dak en spleten in 2009 dichtgemaakt met pur wegens overlast van "vleermuizen". Nestplaats gierzwaluw onbruikbaar geworden.   13. Midstrjitte 34   Dakrenovatie in juni 2009 waarbij minimaal drie bewoonde nesten/invliegopeningen verloren gingen. Ook hier belandden jongen op straat.   14. Smidsteech 2   Dakrenovatie in 2008. Minimaal twee broedplaatsen verdwenen. maar zeer waarschijnlijk meer.   15. Prof . T. Brandsmastrjitte 16-28   In juli 2008 zijn de schoorstenen van de 2-4 onder een kap huizen uit de jaren 1970 vervangen. Hierbij gingen minimaal 2 bewoonde nesten op nr. 20 verloren en eentje op nr. 22. Jongen belandden op straat. In volgende jaren bleven ze zoeken naar nieuwe nestplaatsen, uiteindelijk met succes in 2012 op nr. 20 en in 2013 op nr. 28. Op nr. 16 werden in 2013 en 2014 dode gierzwaluwen op zolder gevonden.   16. Midstrjitte 1   Van 12 naar 3 dakpanhuifjes In 2007 zijn bij dakrenovatie (tijdens het broedseizoen, waarbij diverse nesten verloren gingen) 12 huifjes op het dak geplaatst. Vanaf 2009 worden ze gecontroleerd maar er is geen benutting geconstateerd. In mei 2011 zijn twee huifjes losgeraakt, waarna negen huifjespannen vervangen zijn door gewone pannen. In mei / juni 2014 bleek voor het eerst dat er twee van de drie resterende huifjes gebruikt werden.     Begin pagina