Nog geen neststenen bezet in Leidsche Rijn

Laatste update 13 april 2024 (vier projecten in Leeuwesteyn toegevoegd)

In 1998 werden de eerste huizen gebouwd in Leidsche Rijn, westelijk van de A2 tussen Vleuten en De Meern. In 2017 werd het eerste 'natuurlijke' gierzwaluwnest bekend, wat later op nog drie locaties met totaal 8 - 10 nesten.

In de sinds 2018 geplaatste 551 kunstnesten in Leidsche Rijn/Vleuten/De Meern zijn t/m 2023 nog geen broedgevallen gevonden.

De kunstnestprojecten (gierzwaluwsymbool) in Leidsche Rijn.

Drie locaties in Vleuten-De Meern pasten er niet op. Van heel Utrecht staan ze met wat gegevens ook op Google Maps.

De vier rode stippen zijn de locaties met 'natuurlijke' broedplaatsen (totaal 8 - 10 ? nesten).

In opdracht van de gemeente zijn in het kader van het gemeentelijk beleid voor "Natuurinclusief Bouwen" sinds 2018 bij diverse bouwprojecten (woningblokken, scholen) kunstnesten aangebracht.  Samen met een paar projecten van andere bouwers zijn er nu voor seizoen 2024 totaal 551 kunstnesten beschikbaar.

- Waarnemingen bezet nest gierzwaluw Leidsche Rijn op waarneming.nl .

Kunstnestprojecten met bezetting 2018-2023

De link onder het adres gaat bijna altijd naar een foto.

De projectlocaties staan ook op Google Maps, nestkasten gierzwaluw Utrecht.  

Alle gevonden bezette kunstnesten zijn ook te vinden in de lijst met bezette nesten gierzwaluwen gemeente Utrecht op waarneming.nl  (klik op de datum vooraan de waarnemingsregel voor details).

Symbolen in de tabellen

- = zeer waarschijnlijk geen broedgevallen

Leidsche Rijn, Centrum

Er wordt nog steeds gebouwd in het Centrum en in 2030 heeft de wijk 5.000 woningen.  De gemeente heeft voor de Kernbuurt 64 neststenen voorgeschreven in negen bouwblokken rond de Parijsboulevard.   Ze zijn sinds 2018 aangebracht aan de zijden van de binnenterreinen van de bouwblokken. Ik ontdekte ze pas eind mei 2023. Toegang werd via bewoners verkregen. Een aantal is op de te zonnige zuidwest- en noordwestzijde geplaatst.Tien stuks aan de Vaduzdijk werden in een muur langs een stadspark geplaatst.

157-168. Leidsche Rijn Centrum-Kern. Twaalf locaties aan negen binnenterreinen met totaal 62 neststenen. Op twee na (2 x 6 neststenen, Grauwaartsingel boven DCU en Parijsboulevard boven Nelson) vanaf de straat niet te zien. Een aantal bewoners is gevraagd er eens op te letten. In blok C3 werd niets gevonden. Verder 10 neststenen in een muur langs de Vaduzdijk rond een park.

157-158. Valettastraat. Acht neststenen sinds 2018, waarvan 4 op zuidwest.

159. Grauwaartsingel, boven CDU, C1, zes neststenen sinds 2018.

160. Parijsboulevard, boven Nelson, C1, zes neststenen sinds 2018 op noordwesten.

161. Wenenpromenade, D1, boven van Haren, zes neststenen sinds 2018 op noordwesten.

162. Hof van Bern, D2, zes neststenen op het noordwesten sinds 2018.

163. Parijsboulevard, boven Casa, C2, zes neststenen sinds 2018.

164. Londenstraat boven Etos, C2, zes Schweglerkasten sinds 2018.

165. Vaduzdijk, boven Tandgenoten, E1, 6 neststenen in binnenhoek op noordwest sinds 2018.

166. Vaduzdijk, boven Shoots, E2,3, 6 neststenen deels in binnenhoek en op noordwest sinds 2018.

167. Parijsboulevard, D3, zes neststenen sinds 2019. Een paar bewoners hebben "nooit  wat naar binnen zien gaan en er nooit  'een zwaluw' gezien", maar als je het verschil met een boerenzwaluw niet weet ......

168. Grauwaartsingel, boven ingang De Europeaan, B1, twee neststenen sinds 2020. Wrs. geen gemeenteopdracht, project van woningcorporatie Woonin.

169. In de begrenzingsmuur van stadspark "Plantsoen van Boedapest" langs de Vaduzdijk. Nogal laag op ca. 4 meter, vlak langs druk fietspad en op noordwesten gericht. Daaronder ook 32 huismuskasten en 4 vleermuiskasten. Een aantal gierzwaluwkasten is in 2021-2023 gebruikt door huismussen.

 Leidsche Rijn, overig, Vleuten en De Meern

Nog ongenummerd: Leersumse veld 4-10. Vier Schwegler nestkasten aan gevel op noordwestzijde. Bewoner nr. 6 meldt soms een invliegende huismus maar verder niets. Bezetting andere drie niet bekend maar zeer onwaarschijnlijk dat er gierzwaluwen huizen. Ingebouwd tijdens de bouw van de woningen in 2007. Ontdekt in 2023.

Nog ongenummerd: Jazzsingel 893: 6 neststenen zichtbaar in bovenrand gevel. Ontdekt in aug. 2023. Bezetting onbekend maar onwaarschijnlijk.

170, 171. Leidsche Rijn- Hoge Weide, Kalmoes- en Karamelstraat. Twee kopgevels op 50 m. van elkaar met elk zes neststenen gierzwaluw en vijf inbouwkasten huismus. De neststenen leverden punten op in het kader van een duurzaamheidscertificaat.

172, 173. Leidsche Rijn, L. Armstronglaan. Projecten "Town Garden" en "Nature". Zes trappenhuizen met elk 5 gierzwaluwneststenen aan de (te zonnige) westzijde. De locatie is niet best. Gierzwaluwen, vliegen graag horizontaal, vlak langs de nestingangen maar hier moet afstand gehouden worden of lastige bochten gemaakt. Beter was plaatsing op de noordgerichte kopse kanten, bij de blauwe pijlen, ook i.v.m. hittestress.

Twee laagste neststenen zitten te laag op een meter boven een uitbouw en zijn dus niet bruikbaar voor gierzwaluwen.  Aan de oostzijde zitten op gelijke wijze geplaatst 30 vleermuiskasten.

Gebouwd in '19-'20 maar pas ontdekt in juni '21. Twee bewoners meldden los van elkaar vogels, misschien gierzwaluwen, bij de kasten gezien te hebben. Spannend, dus gelijk maar kijken op de avond van 5 juli. Controle van bezetting is vrij makkelijk omdat vanaf het westen van het blok alle nestingangen in een blikveld overzien kunnen worden. Tussen 21.30 en 22.30 continue gekeken. Geen verzamelvluchten boven de wijk of het gebouw, geen giervluchten langs de gevels en geen in- of uitvliegende gierzwaluwen (ook geen vleermuizen). De volgende dag bleken overdag wel een paar kasten bezet met jonge huismussen.

In 2022 op 1 en 18 juli hetzelfde beeld, evenals in 2023. Bij een stuk of zeven kasten is nestmateriaal in de opening te zien, waarschijnlijk een teken van huismussenbezetting.

174. Haarzichtsingel, Vleuten. SPO Valkensteinschool. Energieneutraal, gasloos, ENG. Ver verwijderd van gierzwaluwkolonies in zeer recente nieuwbouwwijk. In kast 10 in 2023 een spreeuw.

175. Pecanlaan 50, De Meern. OBS School en kindercentrum. Energieneutraal, gasloos, ENG, in nieuwbouwwijk. Volgens buren t/m 2023 geen enkele vogelsoort in de kasten.

176. Passiebloemweg, Vleuterweide. OBS School. Energieneutraal, gasloos, BENG. 2 kasten op noord, 2 op oost en vier op west. Ook kasten voor huismus en vleermuis. Bezetting 2023 onbekend maar zeer onwaarschijnlijk.

177. Aureliahof, Leidsche Rijn. Initiatief van 2012 van bewonerscollectief in dakgootombouw. Te laag en lastig/niet aanvliegbaar. Lokgeluiden. Wel 'natuurlijk' bezet nest dichtbij op nr. 53, zie eerste nest Leidsche Rijn. Men was in 2023 bezig om daar nestkasten bij te hangen maar dat gaat niet door omdat de kosten voor een hoogwerker te hoog ( € 1.700 ) waren.

178-179. W.F. Hermansstraat, Leidsche Rijn. Sociale woningbouw  volgens "Nul op de meter" met 76 zichtbare neststenen verdeeld over twee blokken "Remus" (52) en "Romulus" (24) volgens (voormalige) "Gedragscode Natuurinclusief bouwen".

Nog ongenummerd: Errol Garnerstraat 113. 12 neststenen sinds 2022. Nogal dicht, 6 meter, op tegenover liggende gevel. Daarin zitten 6 neststenen voor de huismus (op het zuiden gericht). Dichtbij project Armstronglaan. Ontdekt in aug. 2023, niet gecontroleerd maar, evenals Armstronglaan, zeer waarschijnlijk niet bezet.

Leeuwesteyn

In 2021 werden de eerste projecten met neststenen in de wijk Leeuwesteyn opgeleverd volgens voorschriften van de gemeente in het kader van 'natuurinclusief bouwen'. In de loop van 2024/2025 komen er nog diversen beschikbaar. Tot en met 2023 is nog geen bezetting gezien.

180. Zilveren Florijnlaan 95. Hier liggen 21 neststenen op de kop. Een gierzwaluw kan er wel in maar niet meer uit omdat de afstand tussen bodem en onderkant invliegopening veel te groot is. Maar hopen dat er huismussen of spreeuwen in komen. Die zullen met veel materiaal de bodem wel flink ophogen. En dan kan de gierzwaluw daar bovenop gaan nestelen.

181. Guldenplantsoen 3 - 33. 16 neststenen sinds 2022. Op nr. 25 was, gezien het poepspoor, op 28-5-2023 een kast bezet door een nest met jonge spreeuwen. Er vloog (' s middags !) een groepje van 3 gierzwaluwen verdacht dicht bij dit project maar bij drie latere bezoeken op de avond is niets meer van gierzwaluwbelangstelling voor de neststenen vernomen.

182. Eerste Muntmeesterlaan 115. 33 neststenen sinds 2022.

183. Postulaatguldenhof  8-15. 44 neststenen sinds 2022.

184. Postulaatguldenhof 16. 13 neststenen sinds 2022. Een steen met uitpuilend nestmateriaal van vermoedelijk een huismus.

185.  Statendaalder 4-10 (achterkant). Bij dit recentere project Lindehof is een slimmere steen gebruikt (inmiddels veel toegepast en ook geschikt voor huismus) met de opening in het midden. Buitenmaat 17 x 43 cm. Als de wanddikte 1 cm is zal de afstand tussen bodem en onderkant invlieggat ca. 6 cm zijn. Is te doen, met een waarschijnlijk/ hopelijk vrij ruw oppervlak.

Als er dan zowel boven als beneden ook nog een voorgevormde nestkom aan de donkere kant zit, is het een perfecte kast die niet "op de kop" geplaatst kan worden. Hoewel, rechtop kan ook nog op twee manieren.

186. Dupondiusstraat. Tien neststenen, een per woning, in bovenrand van gevel aan de achterkant op westen, beschikbaar vanaf 2024.

De eerste broedgevallen in Leidsche Rijn

Update 19 augustus 2023

In 2016 had ik in Leidsche Rijn al eens een paar keer naar broedplaatsen gezocht maar geen indicaties gevonden. Ook in bronnen zoals waarneming.nl was afgezien van wat overvliegende exemplaren niets te vinden. Maar op 9 juli 2017 zag ik vanuit de woning van mijn zus aan het Aureliahof in het wijkje De Kersentuin een gierzwaluw langs vliegen met die karakteristieke, schuin naar boven gaande, "waggelvlucht" van adulte vogels die het nest verlaten. Dat moest op een nest wijzen ! Navraag bij bewoners leverde op dat iemand op 21 mei op een van de torens (5 woonlagen met kap) een vogel naar binnen had zien gaan. De volgende avond kon het nest bevestigd worden met om 22.00 u. een invlieger in de hoek van een ondersteunende H-balk onder het dakoverstek van de bovenste woning op nr. 53. Sindsdien was het nest elk jaar t/m 2023 bezet. Bewoners hadden een plan om 20-25 nestkasten aan de gevel te hangen maar dat gaat niet door vanwege te hoge kosten voor een hoogwerker.

In het eco-wijkje met veel zonnepanelen, dat in 2003 gebouwd werd door een bewonersvereniging, werden in de dakgootbekisting een stuk of 20 nestkasten voor gierzwaluwen aangelegd. In 2010 en 2011 werden er lokgeluiden afgespeeld. De kasten raakten nooit bezet, zeer waarschijnlijk door te lage locatie en moeilijk aanvliegbaar. Maar het is niet uitgesloten dat de lokgeluiden toch dit veel hoger gesitueerde nest, ca. 50 meter van de afspeelplek, hebben opgeleverd.

Het is niet bekend hoe lang het nest al bezet is en het zal ook nooit zeker worden of dit echt het eerste van Leidsche Rijn is (zie ook hieronder bij drie andere locaties). Of er in De Kersentuin snel meer volgen is twijfelachtig. Er zijn op het oog maar twee soortgelijke nestplaatsen op twee andere torens beschikbaar. Met de veroudering komen meestal de gierzwaluwen, zegt men, maar misschien ontstaan in de huidige huizen geen geschikte spleten meer.

Tweede nest in Meredith Wilsonstraat, Terwijde

Pas in 2021 werd het tweede nest in Leidsche Rijn gevonden, nabij NS-station Terwijde.  

Jolanda Panis van de gemeentelijke Utrechtse gierzwaluwengroep "Gierzwaluw030" zag op 11 juli 2021 een groepje 'bangers" in de Meredith Willsonstraat en al vrij snel daarop een invlieger op nr. 83. Een week later zag ik er ook een naar binnen knallen. Op de stoep eronder waren de typische poepjes van jongen te zien, dus er was dat jaar een succesvol broedgeval.

Het wijkje laagbouwhuizen dateert van 2007. De bewoners wisten niets van het nest en dus ook niet of er al langer werd gebroed.

Het type nestplek in de hoek van de betimmering komt bij alle woningen voor. Dat zou dan gunstig zijn voor de vorming van een kleine kolonie. De bewoner heeft wel regelmatig groepjes boven de wijk gezien en bij de overburen ook aanhakers en mogelijk een invlieger. Het lijkt waarschijnlijk dat er al meer nesten zijn maar in 2022 en 2023 (ook groepjes van 7 - 10 vogels boven de wijk) kon ik ze nog niet vinden.

Onder de pannen aan de Derde Westerparklaan

Bij nog wat verder zoeken op waarneming.nl vond ik op 15 augustus 2023 van Michel Braad een melding op 31 mei 2018 met code "waarschijnlijke broedplaats". Bij navraag bleek dat het gaat om invliegers, dus bezet nest, onder nokpannen van Derde Westerparklaan 335 (bouwjaar 2009). Zie pijl op foto maar exacte locatie nog niet zeker. Hij heeft daarna alleen aantallen vliegende vogels boven de buurt gezien en deels gemeld. IN 2023 maximaal 16 stuks en hij zal volgend jaar onderzoeken waar de nesten zitten. Hij woont vlakbij.

Het wijkje heeft een aantal straten met hetzelfde type woningen en met vele tientallen van deze nokpannen. Er is dus potentie voor een flinke kolonie, zeker als ook de lagere kantpannen benut zouden kunnen worden.

De vierde (en oudste?) locatie achter dakgoten Nachtvlinderplantsoen

Er is een concurrent opgedoken voor de positie van eerste natuurlijke nest in Leidsche RIjn. Op 14 augustus 2023 kreeg ik een mailtje van Tom en Petra die meldden dat er al zeker 4 jaar gierzwaluwen broeden achter dakgoten aan de achterkant van woningen aan het Nachtvlinderplantsoen (bouwjaar 2004), nabij het Amaliapark. Deze zomer zeker vier nesten, allemaal achter een opening van ca. 25 cm breed tussen dakgoot en muur. Zomers scheuren er wel 30 rond. Rond 6 augustus zagen ze nog een groepje van zes en op 13-8 vlogen er nog twee in een nest. Ze vroegen zich af of dat niet wat laat was.

De volgende avond 15-8, mocht ik langskomen (het binnenterrein is niet openbaar toegankelijk) en na drie kwartier kijken vanuit de tuin naar de nestingangen was het al raak. Om half tien, het begon al te schemeren en de eerste gewone dwergvleermuizen vlogen al, zag Petra er een vanuit het niets naar binnen schieten en hoorde ik hem of haar langs de regenpijp/muur naar binnen schuiven. Missie geslaagd! De vierde locatie gierzwaluw in Leidsche Rijn was ook voor mij een feit.

Nestingang boven de iets rodere stenenstrook met wat afdrukken van poepjes.

Alle ca. 20 woningen rond het binnenplantsoen hebben zo'n stenenstrook en alleen daarboven is steeds de spleet open tussen muur en dakgoot. Elders, ook bij de dakgoten aan de voorkanten van de huizen, zijn de spleten met een strip afgedicht.

Nog niet alle ruimtes zijn op bezetting gecontroleerd maar er zijn vast nog locaties beschikbaar voor meer broedparen.

Samen met twee buren die er als eerste bewoners al sinds 2004 wonen werd voorlopig vastgesteld dat ze er toch wel minstens vijf jaar broeden. Men zal nog wat navragen hier en daar. Zou me niets verbazen als het een jaar of 6-8 wordt.

Bekijk hier alle gierzwaluwwaarnemingen in Leidsche Rijn. (op waarnemingpuntnl)

Jaap Langenbach

Willemstraat 38

3511 RK Utrecht

06-3849 7474

jaaplangenbach@ziggo.nl