Gierzwaluwnestkasten in Utrecht

 

 

Van de enige neststenen aan een particuliere woning zijn er twee van de drie bezet. Op het zuiden, maar pal onder de dakgoot, Bekkerstraat 65. Zie project nr. 92 in de tabel.

 

Op deze pagina o.a.:

- Tabel met 194 kunstnestprojecten

- Details per project

- Vijf succesfactoren voor bezetting

 

 Op aparte pagina's:

- 50 van 95 neststenen bezet in Rivierenwijk

- (Kunst)nesten in Leidsche Rijn

- 303 kasten niet benut bij ex. V&D

- Alle kunstnestprojecten Utrecht op Google Maps

- 215+ kunstnestprojecten elders in Nederland

 

Utrecht - Overig

Gierzwaluwnieuws 2023

Overige gierzwaluwpagina's en contact

 

 

Bezetting Utrechtse kunstnestprojecten

 

Laatste update 18 maart 2024

 

In 2023 zijn voor het 6e jaar de bekende kunstnesten voor gierzwaluwen (nestkasten, neststenen e.d.) in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van de 2.051 gecontroleerde kasten waren er 156 (7,6%) bezet. 72% van de bezette kasten zitten in de drie grootste projecten. Als we twee nogal 'moeilijke' en grote projecten (St. Joseph/Bloemenbuurt en ex. V&D) met totaal 643 niet bezette kasten niet meerekenen komt het bezettingspercentage op 11%.

 

Volgens onderzoek door Sovon (SMP-2015) en Viridis (Pre-SMP-2021) bedraagt de Utrechtse broedpopulatie 1.800 resp. 2.283 paartjes. De populatie is volgens Sovon sinds 2015 "stabiel". Van die gemiddeld ca. 2.042 paartjes zou dan krap 8% in kunstnesten broeden.

Omdat alle 'natuurlijke' broedplaatsen op de wat langere termijn verloren gaan door sloop en renovatie zijn er bij het bezettingspercentage van 2023 dus op den duur ca. 25.000 nestkasten nodig. Voor 2024 zijn er 2.366 beschikbaar.

 

Op deze pagina vind je verderop o.a. details over de bezetting in 2023, wat algemene kenmerken van de projecten, een tabel met gegevens van alle projecten, wetenswaardigheden per project met wat achtergronden, bevindingen tijdens de monitoring en het verloop van de bezetting en tenslotte bespreking van succesfactoren bij de kans op bezetting. De locaties met de bezetting staan ook op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht. (huisje=bezet, gierzwaluw=niet bezet)

 

Top -10 kunstnestprojecten van Utrecht

 

 

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd met een ontheffing volgens Flora- en Faunawet (FF) of Wet natuurbescherming (Wnb), dus met mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten. Van acht andere wettelijk voorgeschreven mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.

 

Beschikbare, gecontroleerde en bezette kunstnesten in Utrecht

Er worden nog steeds nieuwe en al langer bestaande projecten ontdekt. Ze worden voorlopig niet meer genummerd want ik heb geen zin meer om de nummering overal steeds weer aan te passen.

 

 

Projectlocaties en bezetting

Op het kaartje staan de locaties  van de 18 projecten die in 2023 (deels) bezet waren (witte rondjes met aantal bezette kasten). Van de 398 kasten in deze projecten waren er 156 bezet.

De gierzwaluwen zijn de overige, niet bezette projecten (van een klein deel, 5% van de kasten, is de bezetting niet bekend of is pas in 2024 beschikbaar).  Vier niet bezette locaties, in Vleuten(3) en Lunetten(1), pasten er niet op. Details te zien op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht.

 

Kunstnestprojecten in Utrecht 2023

gierzwaluwsymbool: niet bezet

rondje met cijfer: aantal bezette kasten

 

 

Kan of wordt het beter ?

Het huidige beeld moet naar mijn gevoel gezien worden als een moment in een (vrij lange) overgangsperiode naar een nieuw huisvestingssysteem voor de gierzwaluw. Zo'n 30-40 jaar geleden kwam er heel langzaam beschermingswerk op gang en daarmee de zorg voor broedplaatsen en het plaatsen door particulieren van nestkasten. In 1993 werd de eerste gierzwaluwvereniging opgericht en in 2002 vereniging GBN, niet toevallig momenteel op sterven na dood. In januari 2024 kondigde het bestuur aan dat de vereniging zal worden opgeheven, wegens gebrek aan actieve leden, zie de GBN-Nieuwsbrief-Januari-2024.pdf .

 

Met de Flora- en Faunawet van 2002 en de Wet Natuurbescherming in 2017 (en ook nog met de Omgevingswet van 2024) functioneert een gecompliceerd systeem van nestbescherming en compensatie bij verstoring. Een belangrijke stap was de invoering van de jaarrond beschermde status van het nest in 2007 waardoor sloop-, renovatie- en compensatieprocedures wettelijk moesten worden vastgelegd. Ecologen maken overuren en in juli 2023 verscheen de 3e versie van het Kennisdocument Gierzwaluw met gedetailleerde voorschriften voor de uitvoering. Of dit bouwwerk voldoende werkt is eigenlijk nog steeds niet duidelijk. Onderzoek en evaluatie ontbreekt maar in Utrecht gaat het verdwijnen van nesten door sloop en renovatie vooralsnog aanzienlijk sneller dan het aantal dat in kunstnesten terecht komt.

 

Uiteindelijk zullen alle ' natuurlijke' broedplaatsen verdwijnen (nieuwbouw blijft waarschijnlijk voor het overgrote deel ongeschikt, ook na veroudering) en er is dus standaard kunstmatige broedgelegenheid in de gebouwde omgeving nodig. Daar wordt inmiddels al een begin mee gemaakt (d.w.z. feitelijk, maar nog lang niet altijd bewust gepland) met het aanbrengen van veel kunstnesten in het kader van ontheffingen, SMP's , Pre-SMP's, gedragscodes, aanvullend gemeentelijk beleid en  andere, vrijwillige initiatieven.

 

Het standaard aanbrengen van kunstnesten in alle nieuwbouw en bij ingrijpende renovatie is voorts aanstaande in het nieuwe Bouwbesluit (juli 2024, zie Verplichte nestkasten in nieuwbouw en bij verbouw). Als e.e.a. dan uiteindelijk leidt tot het overvloedig en overal beschikbaar zijn van goede kunstnesten kan de jaarrond beschermde status van het nest (die nu zoveel werk oplevert) worden afgeschaft. Renoveerders en slopers kunnen dan zonder onderzoek of compensatieplan (buiten het broedseizoen, tenzij 'natuurvrij' gemaakt) hun gang gaan want er is altijd voldoende broedgelegenheid voorhanden. Gecompliceerde,  tijdrovende en dure 'compensatie en mitigatieprojecten' worden overbodig. Een en ander vast te leggen in een landelijk geldend Soortenmanagementplan (SMP). Dat zou een extra boost kunnen geven aan de broodnodige versnelling van de isolatie van verouderde woningen.

 

In Utrecht is (het begin van) het nieuwe systeem op zeer kleine schaal met name in Leidsche Rijn al enige jaren zichtbaar met neststenen in nieuwbouw waar de gemeente wat over te zeggen heeft. Bezetting blijft vooralsnog uit en kan nog lang duren. Maar uiteindelijk zal er hier en daar een pionier terecht komen. Een handje helpen met lokgeluid zou dat jaren kunnen versnellen en groot effect kunnen hebben want net als bij schapen geldt voor gierzwaluwen "als er eentje naar binnen knalt.........".

 

Het duurt "nou eenmaal lang" voordat nestkasten voor gierzwaluwen in gebruik worden genomen, wordt veel gezegd als projecten al jaren leeg staan. Dat klopt meestal maar neemt niet weg dat de verklaring daarvan niet alleen ligt bij die "domme gierzwaluw", die die luxe kasten niet weet te vinden, maar ook bij de kwaliteit van het project. Er worden nog steeds veel fouten gemaakt en bij veel projecten heeft het bouwproces voorrang boven de belangen van de gierzwaluw. De wet- en regelgeving (zoals b.v. het Kennisdocument Gierzwaluw, met voorschriften voorzien van "bij voorkeur" e.d.) biedt daarvoor alle mogelijkheden. Ook daar ligt in ieder geval een deel van de verklaring van de omvangrijke en vaak langdurige leegstand.

 

Met duidelijker regelgeving en vooral meer kennis van zaken bij betrokken partijen is wellicht nog wat winst te behalen. Succes hangt soms af van details. Er zijn veel momenten en betrokken partijen in de keten van onderzoek, plan, opdracht en uitvoering waarbij iets mis kan gaan. Bij de Utrechtse projecten kwamen we o.a. de volgende 'fouten' tegen:

  • te grote, te kleine of anderszins ongeschikte invliegopeningen, zoals in de gevel bij onzichtbare neststenen (minimaal 78 stuks).

  • oriëntatie van de invliegopening anders dan op de voorgeschreven noord of oostrichting bij 25% (538 stuks) van de kunstnesten, zonder zonafscherming door dakgoot, overstek  o.i.d. Daarvan 107 zelfs tussen zuid en noordwest. Zie  bij oriëntatie.

  • niet of fout toegepaste lokgeluiden (97% van alle projecten)

  • erg verspreide locaties met een paar kasten per woning (125 locaties met 237 kasten, waarvan na 16 jaar 31 stuks bezet)

  • kasten op lastig aanvliegbare locaties, achter obstakels (18% van de kasten)

  • bij compensatie voor sloop en renovatie verschillen de voorzieningen vaak erg veel (uiterlijk, aanvliegroute, afstand) van de verdwenen broedplaatsen

  • nieuwe locaties op grote afstand van bestaande broedplaatsen (45% verder dan 500 m., zie verderop bij succes)

  • tijdelijke kasten ter "overbrugging" (minimaal 59 kasten, niet bezet)

  • Improvisaties met minder geschikte varianten als gevolg van te late levering van permanente kasten of neststenen; minstens twee projecten.

  • 862 kasten (41%) van de kunstnesten scoren 6 of lager op de maximaal 13 te behalen punten voor de vijf "succesfactoren" (zie verderop bij succes).

  • Totaal 340 kasten (15%) zijn gekwalificeerd als "fout" met een of meerdere gebreken / minpunten /  slechte eigenschapen.

Zie voor gebreken ook de rode passages in de projectbeschrijvingen na de projectentabel.

 

Meer kennis nodig

Er is weinig bekend over de effectiviteit van kunstnesten voor gierzwaluwen. Waar komen gierzwaluwen terecht als het nest onbereikbaar is geworden door sloop, renovatie of na-isolatie? Blijft het paar bij elkaar of gaat ieder voor zich een nieuwe broedplaats zoeken? Men denkt dat laatste want het nest is het belangrijkste en een nieuwe partner is snel gevonden, weten we uit het gedrag bij te laat aankomende partners uit het winterverblijf. Men denkt dat een paartje gierzwaluw na nestverlies (meestal) niet meer tot broeden komt. Ze hebben 1-2 jaar nodig om een nieuwe plek te vinden.  Bij een gemiddelde levensduur van 6-7 jaar (en pas in het 2e of 3e jaar het eerste ei gelegd) betekent dat veelal einde voortplanting. Van de beoogde "compensatie" van nestplaatsverlies door sloop of renovatie is niet of nauwelijks sprake, althans niet voor het dakloos geraakte paar. Daklozen komen meestal terecht bij andere bestaande kolonies in de buurt, want die kennen ze ook. Zogenaamde 'tijdelijke' voorzieningen en ook 'gewenningsperioden' voor nieuwe kasten zijn zinloos. Gierzwaluwen willen nesten voor de "eeuwigheid" want ze zijn rotsen gewend en nieuwe kasten worden niet benut zolang de vertrouwde plekken nog beschikbaar zijn.  'Vervangende' kunstnesten worden bijna zonder uitzondering pas na jaren of helemaal niet in gebruik genomen. Dat het soms wel lukt, als alles meezit en goed wordt gedaan, blijkt overigens ook in Utrecht: de vier bezette FF/Wnb mitigatie projecten in Utrecht waren (waarschijnlijk) vrij snel (deels) bezet, na resp. 1?, 1?, 1 en 3 jaar. Acht andere mitigatieprojecten zijn niet bezet.

 

Meer kennis van de ontwikkeling van kastbezettingen is dus belangrijk. Helaas wordt monitoring bij wettelijk geregelde projecten zelden verlangd zodat niet veel bekend wordt over de effectiviteit. Daarom onderzocht schrijver dezes 2023 voor het zesde jaar de bezetting van kunstnesten en de aspecten die daarbij een rol spelen. Inmiddels staan op  deze projectenpagina ruim 223 projecten elders in het land waar ook het een en ander van bekend is.

 

Helpen bij de monitoring?

Bezetting van gierzwaluwkasten controleren is behoorlijk  tijdrovend. Het efficiënte ''spitsuur' is van 10 juni tot 15 juli maar ook vanaf de eerste aankomsten rond Koningsdag is al nuttig werk te doen. Wil je helpen, weet je meer projecten? Zoek projecten op deze kaart met de locaties in Google Maps. Laat even weten aan jaaplangenbach@ziggo.nl , Willemstraat 38, 3511 RK, 06 - 3849 7474. Lees Handleiding nestkastbezetting controleren.

 

"Projecten"

Met "projecten" (de 206 regels in de tabel) worden meestal adressen aangeduid. Maar een aantal 'echte' projecten bestaat uit een groot aantal adressen, met name de nrs. 1 (45 adressen) , 2 (20) en 110 (11). Verder zijn een aantal grotere initiatieven, waarbij de kunstnesten in groepen met verschillende kenmerken (locatie, oriëntatie, startdatum) zijn geplaatst, opgedeeld in verschillende 'projecten', met zo veel mogelijk gelijke kenmerken. Voorbeelden zijn project St. Josephlaan/Bloemenbuurt met 502 kasten opgedeeld in 18 delen. Project  Rivierenwijk met 95 neststenen is opgedeeld in 10 onderdelen. 'Ongesplitst' gaat het om 150 projecten.

 

"Kunstnesten"

In de tekst is veel sprake van 'kasten' en 'nestkasten'. Daarmee worden bijna altijd alle typen kunstnesten bedoeld, zoals nestkasten, neststenen, dakpanhuifjes, sleuven in dakgoten / dakkapellen en kleipotten.

 

Vooruitgang ?

Uit aantallen bezette kasten en bezettingspercentages mogen geen conclusies worden getrokken over jaar-op-jaar 'voor- of achteruitgang'. Er komen jaarlijks nieuwe projecten bij die meestal pas na jaren (of helemaal niet) bezet raken. Ook worden nog steeds al langer bestaande projecten ontdekt. De bezettingshistorie daarvan is meestal niet te achterhalen. Als het project in het ontdekkingsjaar niet bezet blijkt, wordt aangenomen dat het ook in de jaren daarvoor niet bezet was. Is het wel bezet dan worden de voorgaande jaren als "onbekend / niet gecontroleerd" genoteerd. In een paar gevallen (o.a. Rivierenwijk) is de eerdere bezetting geschat (rode jaarcijfers in de tabel).

Door toegenomen ervaring, projectkennis en informatie van derden is de vindkans van bezette kasten en betrouwbaarheid van de bezetting toegenomen. De oudste jaren zouden dus in feite wat meer bezette kasten kunnen hebben.

 

2021 t.o.v. 2020

Het grotere aantal bezette kasten in 2021 (netto +32) t.o.v. 2020 komt voor 83% door toenemende bezetting in drie projecten, vooral door langer zoeken en meer bezet vinden bij de Lutherse kerk en Hartingstraat/A. v. Schendelstraat (+12), door meer bezetting in Voordorp (+5) en toenemende (geschatte) bezetting in de Rivierenwijk (+13). In 2021 raakten vijf projecten voor het eerst (deels) bezet. 90  niet bezette kasten van project V&D werden uit gebruik genomen.

 

2022 t.o.v. 2021

De toename in 2022 (netto +22) is vooral toe te schrijven aan het project Rivierenwijk (+15) en het project aan de Vleutenseweg (+4).

In 2022 raakten acht  leegstaande projecten voor het eerst (deels) bezet. Maar daarvan vijf onzeker omdat voorgaande jaren niet werden gecontroleerd (waarvan 4 in Rivierenwijk)

 

2023 t.o.v. 2022

Het aantal bezette kasten nam met netto 30 stuks toe. Ook dit jaar was die toename bijna volledig te danken aan Vleutenseweg (+6, in 2022 iets gemist? ) en Rivierenwijk (+17, voor een flink deel door grotere zoekinspanning). Vier projecten raakten voor het eerst bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.

 

Bezet en broedgeval

"Bezet" is niet hetzelfde als een succesvol broedgeval en betekent meestal niet meer dan dat er minimaal eenmaal een invlieger de kast in ging (of een uitvlieger) en er enige tijd in bleef. In een paar gevallen werden alleen uit de opening kijkende jongen gezien of alleen herkenbare poepjes op straat onder het nest gevonden. In een klein aantal gevallen (vooral solitaire kasten en van kasten die niet al te hoog hangen) werd (dit jaar voor het eerst) bezetting vastgesteld door het horen van reacties op het afspelen van 'uitlokgeluid'.

 

Wat er precies in een nestkast gebeurt is alleen vast te stellen met een interne camera. Het kan bij invliegers b.v. ook gaan om slapers (1 of 2 vogels) die het jaar erop terugkomen om te broeden. Of het zijn verkenners die uiteindelijk toch elders nestelen. En broedsels kunnen ook mislukken door vechtpartijen met concurrenten, een verongelukte ouder of hittestress tijdens een hittegolf.  Maar het gaat meestal ook om al langer bekende bezette kasten, om meerdere waargenomen invliegers per jaar en om andere tekenen van bezetting, zoals aanhakende "bangers', rakelings passerende giervluchten, poepjes onder de kast of uit de kastopening kijkende jongen.

De inschatting is dat toch wel minstens 95% van de "bezet verklaarde" gevallen ook werkelijk broedgevallen met tenminste een gelegd ei betreffen. Een invlieger (zeker als die geroutineerd in een keer naar binnen schiet) die enige tijd binnen blijft is al een vrij harde aanwijzing voor bezetting want ze gaan pas naar binnen als ze weten dat het veilig en geschikt is, na vele dagen, weken van langsvluchten en inkijkinspecties.

 

(Na)controle met een camera

Voor tijdbesparing en informatie over de kastinhoud is in april 2023 een endoscopische camera op een telescoopsteel van 8 meter ontwikkeld.  Bij 45 kasten bleek 82% van de bezettingen goed volgens de waargenomen invliegers. Netto bleken er volgens de camera vier kasten meer bezet dan volgens de invliegwaarnemingen (6 wel een nest/bezet maar geen invliegers, 2 geen/ nest/niet bezet maar wel invliegers).

Op de pagina "Nesten zoeken" staat informatie over de gebruikte apparatuur en verder op deze pagina de eerste bevindingen bij drie projecten met 45 gecontroleerde kasten.

 

 

Project- en kastkenmerken 2023

 

In 2023 waren er 156 van 2.051 gecontroleerde kunstnesten bezet (vorig jaar 126). Nagenoeg alle bezette kasten van 2022 zijn ook dit jaar weer bezet. Alleen bij Vleutenseweg 420 (project nr. 25 in de tabel) was er een (opmerkelijke) toename van de bezetting van 4 in 2022 naar alle 10 dit jaar. Maar het is niet uitgesloten dat (ondanks intensief zoeken) in 2022 bezettingen zijn gemist.

In Voordorp heeft Tieneke de Groot dit jaar drie kasten minder bezet gevonden dan vorig jaar, van 18 naar 15. In Overvecht vond Marian Peterse de eerste drie bezette nestkasten van Overvecht, project nr. 146/147.

In de Rivierenwijk werden met hulp van een groepje buurtbewoners 50 van de 95 neststenen bezet gevonden. Vorig jaar waren dat er maar 33. De zoektijd was toen te kort omdat het project pas op 28 juni werd ontdekt en ik moest het alleen doen, zie bezetting Rivierenwijk '22-'23 met alle 95 kasten.

 

Bezette 'projecten' 2023 en leeftijd

Initiatiefnemers zeggen bij leegstand vaak dat het bij gierzwaluwen "nu eenmaal lang duurt" en bij bezetting door spreeuw of huismus dat dat "ook wat waard" is. Maar daar heeft de gierzwaluw dus niets aan terwijl dat toch wel de bedoeling van het project was (vaak zelfs door de wet voorgeschreven).

 

 

Bezette 'projecten' raakten gemiddeld na 3,1 jaar voor het eerst bezet.

De hoge aantallen niet bezette kasten van 1-3 jaar oud worden nogal gedomineerd door 430 stuks sleufgatkasten in het project St. Josephlaan/Bloemenbuurt.

 

Slechts enkele kasten raakten al in het 1e of 2e jaar bezet maar dat is niet meer dan een vermoeden omdat van de beginperiode van die projecten de bezetting niet bekend is. Maar waarschijnlijk zullen enige neststenen in de Lutherse kerk in 1412 direct bezet zijn geraakt. En mogelijk ook enige van de 40 stenen van 1992 in de compensatieprojecten Hartingstraat/van Schendelstraat en van 2019 met 95 neststenen in project Rivierenwijk. Alleen zeker is een bezette kast aan een woonhuis in het tweede jaar aan de Nicolaasweg en bij een renovatieproject in Zuilen.

Van de 52 bezette kasten van 5 jaar oud zitten er 50 in project Rivierenwijk met totaal 95 neststenen. De 38 bezette kasten van 22 t/m 32 jaar zitten allemaal in project Hartingstraat/van Schendelstraat uit 1992.

 

 

'Liefhebbers'

Projecten van particuliere personen doen het nauwelijks beter dan van professionele organisaties. Bij de 'liefhebber', met een paar kasten aan de eigen woning, waren 23 (10%) van de 237 kasten op 125 adressen bezet in 2023. Verreweg de meeste van die bezette kasten aan huis  hangen in de wijk Voordorp. Na 16 jaar waren er daar 15 (2023) van de 74 kasten bezet. Er was begeleiding van een deskundige buurtbewoonster en een extern deskundige en er werd bij de eerste kasten, in 2006, lokgeluid toegepast. (hier meer over dit project). Buiten Voordorp waren in 2023 slechts 8 van de 163 gecontroleerde kasten aan woonhuizen bezet (gemiddelde leeftijd 5,9 jaar).

 

Compensatie voor broedplaatsverlies door 'profs'

Er waren in 2023 in 53 'projecten' totaal 893 nestgelegenheden gerealiseerd als mitigatie/compensatie voor verdwenen nesten door sloop of renovatie volgens een ontheffing voor verbodsbepalingen in de voormalige Flora- en Faunawet (FF, 1 'project') of de huidige Wet natuurbescherming (Wnb, 52 'projecten').

 

In 2023 waren 91 (10%) van die 893 kasten bezet, terwijl door de werkzaamheden ca. 119 nesten verloren gingen (totaal 155 in alle projecten). De belangrijkste verklaring voor dit wat hogere dan gemiddelde bezettingspercentage (8%) is waarschijnlijk dat er dakloos geraakten en begeleidende jonge zoekers naar een broedplaats in de buurt zijn.

Maar liefst 89 van die 91 bezette kasten behoren tot slechts twee projecten: 38 stuks in FF-project Hartingstraat/van Schendelstraat (start 1992) en 50 in project Rivierenwijk (start 2019).

De niet bezette kasten bevinden zich voornamelijk in vier wat grotere renovatieprojecten in Zuilen (70), de Bloemenbuurt / St. Josephlaan (430), Ondiep (34) en ex V&D (213). De overige 57 zijn verspreid over 5 kleinere  projecten.

 

 

In het geval van het project van voormalig V&D (nrs 8 en 9) met nu nog 213 vervangende kasten (90 zijn in '21 uit gebruik genomen wegens teveel kans op hittestress), was het aantal van 74 verdwenen broedparen vrijwel zeker veel te hoog. Bureau Tauw, 2009 p. 28 en 34 schatte bij een onderzoek in 2008 naar flora en fauna in het centrumgebied de V&D-kolonie op 20-30 broedparen.  Alles over dit V&D-project: - 214 kasten niet benut bij ex. V&D, nu boven Primark / De Utrecht.

 

Meer verlies dan alleen de nesten

Tenslotte moet bedacht worden dat niet alleen de bezette broedplaatsen verloren gaan maar ook andere ruimtes in de buurt (op het dak, achter een kantpan of dakgoot) waar plaats is voor nog meer paartjes. Als een paartje op de muur achter een dakgoot broedt, gaat per ca. 2 meter dakgoot ook de potentiële broedplaats van een zoekend stel verloren als de spleet tussen dakgoot en muur wordt gedicht. Maar alleen het nest en de functionele omgeving is jaarrond beschermd, niet de overige, potentiële broedplaatsen.

 

Er werd en wordt meestal een 'overcompensatie' voor het aantal te plaatsen vervangende voorzieningen gehanteerd. 'Vroeger' was dat 1 : 5 in de Soortenstandaard, daarna onbepaald in het voorlaatste Kennisdocument en nu 1 : 3 in het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw van juli 2023. Maar "meer is beter, of kansrijker" gaat waarschijnlijk niet op (onderzoek ontbreekt).

 

Kasttype

Hieronder staan de bezette kunstnesten per type met het bezettingspercentage in 2023. Neststenen (15%) scoren beter dan het overall gemiddelde van 8%, en nestkasten (5%) flink minder, maar of dat door het type komt is zeer onwaarschijnlijk.

 

 

 

Gierzwaluwen broeden met plezier in allerlei soorten grote en kleine ruimtes, als het er maar donker is, met een ingang van het juiste formaat en in "een leuke buurt". Andere eigenschappen / kenmerken van de projecten (nabijheid van broedplaatsen, aanwezigheid van daklozen, afspelen van lokgeluid etc.) spelen een veel grotere rol bij de kans op bezetting dan het type nestruimte.

Het hogere percentage bij neststenen wordt in principe verklaard doordat dat type vooral wordt toegepast bij mitigatieprojecten die wat beter bezet raken dan nestkasten aan huis. Hier in Utrecht wordt de uitslag vooral bepaald door de twee neststeenprojecten met totaal 89 stuks bezet van Rivierenwijk en Harting- / van Schendelstraat.

 

Kasttype en bezetting 2023

 

 

 

 

Kastmerken (alle beschikbare kasten in 2023)

 

Wettelijke status, eigendom

In totaal werden er 356 van de 2.164 kunstnesten (16%) geplaatst door particulieren, "liefhebbers", zonder wettelijke noodzaak.

Daarvan hangen er 226 op 125 adressen aan de eigen woning. Groepjes bewoners in een wijk of een buurtcomité plaatsten de overige 115 kasten in zes projecten aan een pand van derden, allemaal op de kopgevel van een huizenblok, zoals de 70 kasten aan de Idenburgstraat (foto).

 

De overige 1.808 kasten (84%) zijn gerealiseerd door bedrijven/instellingen zoals woningcorporatie, gemeente, bouwbedrijf, hotel, school, kerk. Daarvan werden  288 kunstnesten (14% van totaal) op vrijwillige basis gerealiseerd, b.v. in kader van bevordering "biodiversiteit", "natuurinclusief bouwen", "groen beleid", duurzaamheidskeurmerk of op vriendelijk verzoek van gemeente of provincie. 482 kasten (23%) werden verplicht geplaatst volgens het gemeentelijk beleid en/of op basis van het SMP. De overige 893 kasten (43%) zijn gerealiseerd in het kader van de Flora- en Faunawet (40 kasten) en de Wet natuurbescherming. Drie projecten met 145 kasten (7%) werden volgens de gedragscode NOM gerealiseerd.

 

 

Oriëntatie

In het Kennisdocument Gierzwaluw wordt voorgeschreven dat gierzwaluwvoorzieningen "bij voorkeur aangebracht moeten worden op de schaduwrijke, koele en schaduwrijke noord- en oostgevels". Helaas zorgt dat "bij voorkeur" er kennelijk voor dat afwijken van dit voorschrift gemakkelijk gaat. Maar liefst 31%  (649 kasten/stenen) is zonder extra bescherming van dakgoot of overstek aangebracht op gevels met teveel door de zon beschenen oriëntaties (niet op noord of oost).

18 neststenen van project Arthur van Schendelstraat, zijn zeker al enige jaren (maar waarschijnlijk al langer) elk jaar bezet (invliegers gezien) maar van het broedresultaat is alleen bekend dat er bij sommige kasten jongen in de invliegopening worden gezien. 5 neststenen zitten al 611 jaar in de zuidwestgevel van de Lutherse kerk. Deze zijn ook elk jaar bezet (invliegers gezien). Mogelijk wordt het hier toch niet te warm door de unieke constructie van muur en neststeen. Verder is er dit jaar nog een zuidwestkast sinds vorig jaar bezet op Lange Hagelstraat maar vorig jaar waren het er nog twee. In die ander zit nu een huismus.

 

564 kasten (27%) zijn op te zonnige gevels geplaatst, maar voldoende beschermd door dakgoot, overstek, o.i.d.

 

Overigens speelt de oriëntatie geen rol bij de kans op het bezet raken van kasten. Gierzwaluwen weten niet dat het er te warm kan worden. Ze gaan nestelen waar ze soortgenoten zien nestelen.

 

Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau in Roosendaal vangt al 30 jaar gierzwaluwen op en schreef een verhelderend artikel over haar ervaringen met hitteslachtoffers en ontdekte wanneer we iets van de slachtoffers merken (meestal niet) en hoe dat komt. In een met camera bewaakt nest onder een dakpan op het zuidwesten werden in 5 jaar 15 eieren gelegd maar vloog er slechts een enkel jong uit. Ze proberen het elk jaar opnieuw!  Zie: Gierzwaluwnestplaatsen en oververhitting, 2005.

 

- Meer over (onderzoek naar) hittestress in kunstnesten.

 

 

 

Projectentabel en bezetting 2018-2023

 

De link onder het adres gaat bijna altijd naar een foto.

Aantallen bezette kasten in rood in eerder jaren zijn geschat en rode startjaren zijn nog onzeker. De projectlocaties staan ook op Google Maps, nestkasten gierzwaluw Utrecht.  Je kunt apart de kaartlaag met alle projecten kiezen (gierzwaluwsymbool) en/of de laag met alleen de (deels) bezette projecten (huisjesymbool).

Alle gevonden bezette kunstnesten zijn ook te vinden in de lijst met  bezette nesten gierzwaluwen gemeente Utrecht op waarneming.nl  (klik op de datum vooraan de waarnemingsregel voor details).

 

Symbolen in de tabel

(niet genummerd als ze na 15 juli 2023 zijn ontdekt)

Projectnummers met een * zijn wettelijk voorgeschreven via een ontheffing volgens Wet Natuurbescherming (Wnb) of Flora- en Faunawet (FF).

- = zeer waarschijnlijk geen broedgevallen

niets ingevuld = onbekend, niet of onvoldoende onderzocht

P of O (met een * erbij is lokgeluid toegepast):

P = particulier, kasten aan huis, niet wettelijk verplicht, "liefhebbers".

O = Veelal wat grotere projecten van organisaties / bedrijven / instellingen. Wettelijk voorgeschreven voorzieningen van gemeente, woningbouwcorporatie of bouwbedrijf een gedragscode zoals NOM-keur, volgens een soortenmanagementplan (SMP), een keurmerk zoals Breeam of (B)ENG  of volgens regelgeving voor 'groen beleid',  'natuurinclusief bouwen' o.i.d.

 

Nr.

Adres - buurt

P

O

Kasttype

K = kast

S=neststeen

Start

 Kasten

2024

Bezette kasten

'18

'19

'20

'21

'22 '23

1

Voordorp, 45 adressen

P*

K - Voordorp

2006

74

12

10

12 17 18 15

2

De Lesseps, 20 adressen

P

K - Zeist

2012

43

-

-

- - - -

 

Binnenstad

3

Lutherse kerk - NO

O

S - onzichtbaar

1412

14

9

9

11 14 12 14
 4

 Lutherse kerk - ZW

O  S - onzichtb. ZW 1412 5 3 3 4 5 5 5
 5

 Lutherse kerk - ZO

O  S - onzichtbaar 1412 7 3 3 4 4 4 5
 6  Nieuwegracht 78a  P  K - Schwegler 2010 3 - - 1 1 1 1

7

Vredenburgplein, The Mall

O

S - zichtbaar

2016

24

      1 1 2

8*

Rijnkade 5, boven Primark

O*

K - inbouw - NO

2018

123

-

-

- - - -
 9*  idem O*  K - inbouw - ZO 2019 90 nvt - - - - -
 10  Stadhuis, Ganzenmarkt O  K - Voordorp 2020 10 nvt nvt - - - -
 11  Stadhuis, Stadhuisplein O  Sleuven dakgoot 2020 11 nvt nvt - - - -

12*

Hartingstraat

O

S - Schwegler

1992

18

15

15

16 18 18 18
 13*

A. v. Schendelstr.

O

S - Schwegler-ZW

1992 20 12 12 14 20 20 20
 14  Catharijnesingel O  S - onzichtbaar 2021 4 nvt nvt nvt - - -
 15  Smakkelaarsveld O  S - onzichtbaar 2021 5 nvt nvt nvt - - -
 16  Smakkelaarshoek O  S -  onzichtb.-ZW 2021 1 nvt nvt nvt - - -
 17  Boothstraat 6 P  Dakpanhuifjes 1998 5 - - - - - -
 18  Jacobijnenstraat 11 P*  K - Schwegler 2019 2 nvt - - - - -
 19  Pastoor v. Nuenenstr. O  K-Voordorp- ZW 2023 10 nvt nvt nvt nvt nvt -
 

 Totaal  

441 42 42 50 63 61 65

 

 Lombok
 A. Tasmanstr. 33-41   P  Dakpanhuifjes 2004 10 - - - - - -
 20  L. Reaalstraat. 22 P  K - Roosendaal <2009 8 - - - - - -

21

Palembangstr. 14

P

K - uniek

2018

7

-

-

- - - -
 22  Lange Hagelstr. 64 O  K-Voordorp- ZW 2018 4         2 1
 23  van Imhoffstr. 12 O  K - Voordorp 2020 1 nvt nvt - - - -
 24  J.  Camphuysstr. 36 O  K - Voordorp 2020 1 nvt nvt - - - -
 25   2e Delistraat 35 O  K - Voordorp 2020 3 nvt nvt - - - -

26

 Vleutenseweg 420 O

K - Voordorp

2018

10

-

-

- - 4 10
   A.Tasmanstr. achter   P  K - Schwegler 2015 3 - - - - - 1
   Nieuw Engeland
 27  H.J.Schimmelpl. 34 P  K - Zeist 2015 2 - - 1 2 2 2
 28  H.J.Schimmelpl. 38-achter P  K - Zeist 2023 1 nvt nvt nvt nvt nvt -
 29  v. Lennepdwarsstr. 1 P*  K - Roosendaal 2020 1 nvt nvt nvt - - -
 30  v. Limb. Brouwerstr. 24 P  K - Schwegler  2017 1  
Nr.

Adres - buurt

P

O

Kasttype

Start

 Kasten

2024

Bezette kasten
'18 '19 '20 '21 '22 '23
   Lauwerecht

31

v.d. Steenstraat 7

P

K - Zeist

2019

2

nvt

-

- - - -

32

Verheulstraat 1

P

K - Zeist

2019

2

nvt

-

- - - -
 33  Verenigingstraat 84 P  S - onzichtb. 2018 5 - - - - - -

34

Lauwerecht 68a

P

K - Zeist

2019

2

nvt

-

- - - -

 35

G. Borgesiusstr.

P

K - Zeist

2020 10 nvt nvt - - - -

 36

Idenburgstraat

P*

K - Voordorp

2020 70 nvt nvt - - - 1
   Pijlsweerd

37

Balkstraat 4

P*

K - Zeist

2019

3

nvt

-

- - - -
 38  Stroomstraat 32 P*  K - kleipot 2020 5 nvt nvt nvt - - -
 39  Bethlehemweg 59 P  K - Zeist 2021 3 nvt nvt nvt - - -

Veemarkt

40

Lippizanerstr. 49

O

S - onzichtb.

2015

5

-

-

- - - -
 41  Flevolanderstr. 20 O  S - onzichtb. 2016 5 - - - - - -
 42  Schoonebekerstr. 37 O  S - onzichtb. 2016 5 - - - - - -

43

Schoonebekerstr. 21

O

S - onzichtb.

2015

4

-

-

- - - -
 44  Haflingerstraat 54 O  S - zichtbaar 2017 20 - - - - - -
 45  Blaarkopstraat 3-11 O  S - zichtbaar 2017 10 - - - - - -

46

Rijelandstraat 13-21

O

S-Vivara- zichtb.

2018

10

nvt

-

- - - -
 47  Rijelandstraat O  S - onzichtb. 2019 20 nvt - - - - -

48

Bentheimerstr. 30

O

S - onzichtb.

2019

11

nvt

-

- - - -
   Ondiep
 49*  Larixstraat 57 O  K - Voordorp 2020 3 nvt nvt - - - -
 50*  Rietstraat 60 O  K - Voordorp 2020 4 nvt nvt - - - -
 51*  Rietstraat 47 O  K - Voordorp 2020 3 nvt nvt - - - -
 52*  Vlierboomstraat 74 O  K - Voordorp 2020 4 nvt nvt - - - -
 53*  Elsstraat 58 O  K - Voordorp 2020 3 nvt nvt - - - -
 54*  E. Zoudenbalchstr. 71 O  S  -zichtbaar - Z 2020 1 nvt nvt - - - -
 55*  Vinkertlaan 10 O  S - zichtbaar 2020 1 nvt nvt - - - -
 56  Mariëndaalstr. school O  S - onzichtb. 2021 10 nvt nvt nvt - - -
 57  Tomaatstraat 30 P  K - zelfbouw 2023 3 nvt nvt nvt nvt nvt -
 58  Amandelstr. 12, school O  S - zichtbaar 2023 3 nvt nvt nvt nvt nvt -
 59*  A. Kuyperstraat 12/18 O  S - zichtbaar 2023 10 nvt nvt nvt nvt nvt -
 60*  Groen v. Prinstererstr. 34 O  S - zichtbaar 2023 5 nvt nvt nvt nvt nvt -
 61*  Omloop   O  S - zichtbaar 2024 18 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
Nr

Adres - buurt

P

O

Kasttype

Start

Kasten

2024

Bezette kasten
'18 '19 '20 '21 '22 '23
   Rivierenwijk, meer op pagina Rivierenwijk
 62 *  Geleenstraat 1 achter O  K - Schwegler 2017 11            
 63 *  Geulstraat 2, achter O  K - Schwegler 2017 5            
 64 *  Geleenstraat 27, achter O  K - Schwegler 2017 5            
 65 *  Geulstraat 28, achter O  K - Schwegler 2017 5            
 66*  Spuistraat 24, 26, 32 O*  S - zichtbaar 2019 15 nvt   1 3 4 6
 67*  Spuistraat 46, 52, 64 O*  S - zichtbaar 2019 15 nvt   1 3 4 4
 68*  Gouwestraat 2, 4 O*  S - zichtbaar 2019 10 nvt   1 3 4 7
 69*  Gouwe 38, Merwede 46 O*  S - zichtbaar 2019 10 nvt 1 2 3 5 7
 70*  Scheldestraat 25, 51 O*  S - zichtbaar 2019 10 nvt   1 3 4 7
 71*  Scheldestraat 53, 63, 65 O*  S - zichtbaar 2019 15 nvt       2 7
 72*  Beerzestraat 33 O*  S - zichtbaar 2019 5 nvt       2 2
 73*  Waalstraat 227 O*  S - zichtbaar 2019 5 nvt       2 2
 74*  Geulstraat 3 O*  S - zichtbaar 2019 5 nvt   1 3 4 4
 75*  Geleenstraat 27 O*  S - zichtbaar 2019 S nvt       2 4
 76  Maasstraat 10 P  K - Schwegler 2020 1 nvt nvt - - - -

77*

 Noordzeestr. 20 O  S - onzichtb. 2020 10 nvt nvt 2 1 1 2
 

 Totaal  

127 - 1 9 19 34 52
   Oudwijk, Wilhelminapark. Details bij Oudwijk - Wilhelminapark
 78  Maliesingel 33 P  K - Voordorp 2006 3 - - - - - -
   Abstederdijk 145 P  K - Voordorp 2013 1 - - - - - -
 79  v. Hogendorpstr. 19 P  K - Schwegler 2017 1 - - - - - -
 80  Aurorastr. 26, achter (filmpje) P*  K - Schwegler 2017 1 - - - 1 1 1
 81

 Nicolaasweg 66 voor

P*  K - Roosendaal 2019 4 nvt - - 1 1 -
 82

 Nicolaasweg 66-achter

P*  K - Schwegler 2019 3 nvt - - 1 1 1
 83  Homeruslaan 75 P *  K - Zeist 2020 2 nvt nvt - - - -
 84  Oudwijkerdwarsstr. 126 P  K - Zeist 2009 2 - - - - - -
 85  Nassaustraat 39 P  K - Roosendaal 2021 2 nvt nvt nvt - - -
 Oog in Al
 86   Mozartlaan 6 P  K - Voordorp 2017 1 - - - - - -
 87   Beethovenlaan 35 P  K - Schwegler 2018 2 - - - - - -
 88   J. Haydnlaan 21 P  K - Schwegler 2018 1 - - - - - -
 89  Petrarcalaan 1 P  K - Schwegler 2020 1 nvt nvt - - - -
 Wittevrouwen
 90  Vlasstraat 14 P  K - Schwegler 2000 1 - - - - - -
 91  Kapelstraat 50 P  K - Schwegler 2017 1 nvt - - - - -
   Kapelstraat 101  P  K - Roosendaal 2020 3 nvt nvt - - - -
 92  Bekkerstraat 65 P  S - zichtbaar 2020 3 nvt nvt - - - 2
 93  Palmstraat 34 P *  K - Voordorp 2021 1 nvt nvt nvt - - -
 94  Poortstraat 38 P  K - Voordorp 2021 1 nvt nvt nvt - - -
 95  Klaverstraat 17 P  K - Roosendaal 2020 2 nvt nvt - - - -
 96  Pallaesstraat 18 P  K - Zeist 2022 1 nvt nvt nvt nvt - -
   Zeeheldenbuurt
 97  Huizingalaan 35 P  K - Roosendaal 2003 1 - - - - - -
 98  A. Numankade 77b O  K - Hasselfeldt 2020 2 nvt nvt - - - -
 99  Adm. v. Gentstr. 81b O  K - Hasselfeldt 2020 1 nvt nvt - - - -
 100  Jan van Galenstr. 63 O  K - Hasselfeldt 2020 2 nvt nvt - - - -
 101  Dekhuyzenstraat 1 P*  K - Voordorp 2021 4 nvt nvt nvt - - -
 102  Hekmeijerstraat 10 P*  K - Voordorp 2021 4 nvt nvt nvt - - -
 103  Corn. Evertsenstr. 2 O  S - zichtbaar 2021 5 nvt nvt nvt - - -
   Vogelenbuurt
 104  Kievitdwarsstr. 26 (achter) P  K - Voordorp 2016 2 - - - - - -
 105  Kwartelstraat 43 P  K - Voordorp 2022 1 nvt nvt nvt nvt - -
   Tuinwijk, Tuindorp
 106  Talmalaan - flat O  S - Schwegler 2012 36 - - - - - -
 107  G.v.Walenborchstr. 6 P  K - Schwegler 2015 1 - - - - - -
 108  Nolenslaan 33b-school O  S - zichtbaar 2014 4         1 1
 109  Raiffeisenlaan 59 P  K - Schwegler 2019 2 nvt - - - - -
 110  Fl. Heermalestr. 2-36 P*  K - Voordorp 2020 11 nvt nvt - - - -
 111  Nw. Koekoekstr. 88/90 P  K - Roosendaal 2020 2 nvt nvt - - - -
   Sam. Mullerstraat O  K - Voordorp 2024 2 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
   Dodt v. Flensburglaan O  K - Voordorp 2024 3 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
   Zuilen  Details bij Zuilen
 112  Bernh. v. Waalstr. 14 P  K - Zeist <2009 2 - - - - - -
 113*  Beekoeverlaan 43 O  K - Voordorp 2020 5 nvt nvt - - - -
 114*  Berlagestraat 97 O  K - Voordorp 2020 5 nvt nvt - - - -
 115*  v. Heukelomln 117 O  K - Voordorp 2020 4 nvt nvt - - - -
 116*  v. Heukelomln 59 O  K - Voordorp 2020 5 nvt nvt - - - -
 117*  Burg. Norbruisln 254 O  K - Voordorp 2020 4 nvt nvt - - - -
 118*  Burg. Norbruisln 212 O  K - Voordorp 2020 9 nvt nvt     1 1
 119*  De Bazelstr. 49-55 O  S - zichtbaar 2022 5 nvt nvt nvt nvt - -
 120*  vd Pekstr. 10/20/30 O  S - zichtbaar 2022 3 nvt nvt nvt nvt - -
 121*  vd Pekstr. 72/81 O  S - zichtbaar  2022 6 nvt nvt nvt nvt - -
 122*  Hanrathstr. 32/55/61 O  S - zichtbaar 2022 3 nvt nvt nvt nvt - -
 123*  Hanrathstr. 5/13 O  S - zichtbaar 2022 2 nvt nvt nvt nvt - -
 124*  La Croixstr. 1 O  S - zichtbaar 2022 1 nvt nvt nvt nvt - -
 125*  De Bazelstraat 2 / 12 O  S - zichtbaar 2022 3 nvt nvt nvt nvt - -
 126*  Lelimanstr. 53 O  S - zichtbaar 2023 3 nvt nvt nvt nvt nvt -
 127*  Min. de Visserstr. 44/46/58 O  S - zichtbaar 2023 12 nvt nvt nvt nvt nvt -
 128*

 Corn. Dirkszstraat 58

P  K - Voordorp 2022 4 nvt nvt nvt nvt - -
 

Adres - buurt

P

O

 Kasttype

Start

Kasten

2024

Bezette kasten
'18 '19 '20 '21 '22 '23
   St. Josephlaan / Bloemenbuurt  Details bij Joseph-Bloemenbuurt
 129*  St. Josephlaan 2-12 O  Sleuven dakkapel 2020 12 nvt nvt - - - -
 130*  St. Josephln. 3-27 / 28-42 O  Sleuven dakkapel 2021 49 nvt nvt nvt - - -
 131*  St. Josephln. 14-26/29-45 O  Sleuven dakkapel 2022 54 nvt nvt nvt nvt - -
 132*  A'damse str.w. 420-444 O  Sleuven dakkapel 2020 46 nvt nvt - - - -
 133*  A'damse str.w. 446-456 O  Sleuven dakkapel 2021 16 nvt nvt nvt - - -
 134*  Leo XIII-straat 1-19 O  Sleuven dakkapel 2020 30 nvt nvt - - - -
 135*  Leo XIII-str. 2-28 / 21-27 O  Sleuven dakkapel 2021 52 nvt nvt nvt - - -
 136*  Geraniumstraat 3-15 O  Sleuven dakkapel 2020 21 nvt nvt - - - -
 137*  Geraniumstraat 17-49 O  Sleuven dakkapel 2021 35 nvt nvt nvt - - -
 138*  Schaepmanstr. 1-25 / 2-8 O  Sleuven dakkapel 2022 44 nvt nvt nvt nvt - -
 139*  v. Eimerenstraat 2-13 O  Sleuven dakkapel 2021 39 nvt nvt nvt - - -
 140*  Hyacintstraat 4-10/25-55 O  Sleuven dakkapel 2023 24 nvt nvt nvt nvt nvt -
 141*  Anemoonstraat 2-12 O  Sleuven dakkapel 2023 8 nvt nvt nvt nvt nvt -
 142*  Magnoliastr. 3-5/2-20 O  Sleuven dakkapel 2024 18 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

*

 Distelstraat 2-26  / 1 - 11 O  Sleuven dakkapel 2024 24 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

*

 Egelantierstr. 39-55 / 104-138  O  Sleuven dakkapel 2024 38 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

*

 Bremstraat 87-107 O  Sleuven dakkapel 2024 16 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

*

 Oleanderstraat 1 - 15 O  Sleuven dakkapel 2024 12 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

*

 Geraniumstraat 40 - 54 O  Sleuven dakkapel 2024 4 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
 Overvecht
 143  Gambiadreef-1 O

 S - onzichtb.

2021

16

nvt nvt nvt - - -
 144  Gambiadreef-2 O  S - onzichtb. 2021 6 nvt nvt nvt - - -
 145  Kwangodreef O  S - onzichtb. 2021 16 nvt nvt nvt - - -
 146  Agavedreef 20 / 86 O  K - Schwegler 2014 6 - - - - - 1
 147  Fazendadreef 18 / 86 O  K - Schwegler 2014 12 - - - - - 2
 148  Lamadreef 18 / 64 O  K - Schwegler 2014 6 - - - - - -
   Jonkvr. Sanderijndr.-NO O  S - onzichtbaar 2021 30 nvt nvt nvt      
   Bissch. Tulpijndreef-ZO   O  S - zichtbaar 2021 7 nvt nvt nvt      
   Olivierdreef-NW  O  S - zichtbaar 2021 7 nvt nvt nvt      
   Olivierdreef-ZO  O  S - zichtbaar 2021 6 nvt nvt nvt      
 Reinoutdreef-NW   O  S - zichtbaar 2021 6 nvt nvt nvt
   Reinoutdreef-ZO  O  S - zichtbaar 2021 7 nvt nvt nvt    
   Prins Lanceloetdr.-NW O  S - zichtbaar 2021 7 nvt nvt nvt      
   Elders
 149

 Adenauerlaan 20

(Kanaleneiland-N.)

O  K - Voordorp 2020 10 nvt nvt - - - -
 150   Jekerstraat 64

(Dichterswijk)

P  K - Roosendaal 2019 2 nvt - - - - -
 151

 Helling 3, hotel Moxy

(Tolsteeg)

O  K - uniek 2021 12 nvt nvt nvt - - -
   Rijnsweerd, details bij Rijnsweerd
 152  Archimedeslaan 10 O  K - Schwegler 2016 34 - - - - - -
 153  Jan Muschlaan, school O  S - zichtbaar 2000 2 - - - - - -
 154  v. Dalsum-/Verkadelaan O  K-Jort-3 en Jort-5 2023 23 nvt nvt nvt nvt nvt -
 155

 Dalsum-/Verkade-/Huf-/

 Bouwmeesterlaan

O  K - Voordorp 2023 11 nvt nvt nvt nvt nvt -
   Lunetten
 156  Hebriden 92 P  K - Voordorp 2014 2            
   Leidsche Rijn, Centrum.  Details bij Leidsche Rijn - Centrum
 157  Valettastraat 113 O  S - zichtbaar 2018 4 - - - - - -
 158  Valettastraat 197 O  S - zichtbaar-ZW 2018 4 - - - - - -
 159  Grauwaartsingel, binnent. O  S - zichtbaar 2018 6 - - - - - -
 160  Parijsboulev., Nelson, binnent. O   S-zichtbaar -NW 2018 6 - - - - - -
 161  Wenenprom., v. Haren binnent. O   S-zichtbaar -NW 2018 6 - - - - - -
 162  Hof van Bern, binnent. O  S-zichtbaar -NW 2018 6 - - - - - -
 163  Parijsboulevard, Casa, binnent. O  S - zichtbaar 2018 6 - - - - - -
 164  Londenstraat, Etos, binnent. O  K - Schwegler 2018 6 - - - - - -
 165  Vaduzdijk-Tandg, binnent. O  S - zichtbaar 2018 6 - - - - - -
 166  Vaduzdijk-Shoots, binnent. O  S - zichtbaar 2018 6 - - - - - -
 167  Parijsboulevard, binnent. O  S - zichtbaar 2019 6 nvt - - - - -
 168  Grauwaartsingel, binnent. O  S - zichtbaar 2020 2 nvt nvt - - - -
 169  Vaduzdijk-parkmuur O  S - zichtbaar 2021 10 nvt nvt nvt - - -
   Leidsche Rijn-overig, Vleuten, De Meern. Details bij Leidsche Rijn - Overig
   Leersumse Veld 4-10

(Vleuterweide)

P  K - Schwegler -W

2007

4 - - - - - -
 Jazzsingel 893  (Terwijde) O  S - zichtbaar

2016

6
 170  Karamelweg 5 O  S -zichtbaar- NW

2019

6 nvt - - - - -
 171  Kalmoesweg 12 O  S - zichtbaar

2019

6 nvt - - - - -
 172

 L. Armstronglaan (Terwijde)

O

 S - zichtbaar - W

2019

15 nvt - - - - -

 173

 L. Armstronglaan (Terwijde) O  S - zichtbaar - W

2020

15 nvt nvt - - - -
 174  Haarzichtsingel 15, (Vleuten) O  S - OBS School

2020

10 nvt nvt - - - -
 175  Pecanlaan 50 (De Meern) O  S - Kindcentrum

2022

10 nvt nvt nvt nvt - -
 176

 Passiebloemweg

(Vleuterweide)

O  S-School -NW

2023

8 nvt nvt nvt nvt nvt -
 177  Aureliahof P*  Dakgootkasten

2003

20 - - - - - -
 178

 Hermansstr. "Romulus"

O  S - zichtbaar

2020

52 nvt nvt - - - -
 179

 WF Hermansstr. "Remus"

O  S - zichtbaar

2020

24 nvt nvt - - - -
   E. Garnerstr. 113 (Terwijde)   O  S - Schwegler

2022

12 nvt nvt nvt nvt - -
   Leidsche Rijn, Leeuwesteyn. Details bij Leidsche Rijn - Leeuwesteyn
 180  Zilveren Florijnln. 95 O  S-zichtbaar -NW

2021

21 nvt nvt nvt - - -
 181  Guldenplantsoen. 3-33 O  S-zichtbaar -NW

2022

16 nvt nvt nvt nvt - -
 182  1eMuntmeesterlaan 115 O  S - zichtbaar

2022

33 nvt nvt nvt nvt - -

 183

 Postulaatguldenhof-8-15 O  S - zichtbaar

2022

44 nvt nvt nvt nvt - -

 184

 Postulaatguldenhof-16 O  S - zichtbaar

2022

13 nvt nvt nvt nvt - -
   Snaphaanhof 10 O  S - zichtbaar

2022

7 nvt nvt nvt nvt - -
   Rijderhof 26 O  S - zichtbaar

2022

7 nvt nvt nvt nvt - -
 185  Statendaalderln.4-10 -achter O  S - zichtbaar

2023

20 nvt nvt nvt nvt nvt -
   Statendaalderlaan O   S - zichtbaar

2024

8 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
   Sestertiushof   O  S - zichtbaar

2024

9 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
   1e Muntm.ln  / Rozenobelhof O   S - zichtbaar

2024

36 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
   Dukaatlaan (achterkant) O  S - zichtbaar - W

2024

6 nvt nvt nvt nvt nvt nvt
 186  Dupondiusstraat O  S - zichtbaar

2024

8 nvt nvt nvt nvt nvt nvt

 

 

 

 

Totaal  2.366

54

53

72 103 126 156

 

Uit gebruik genomen; geen van de kasten is bezet geweest

  Adres  Type

 Start

Aantal

'18  '19 '20 '21 '22 '23

 Reden

 Rijnkade 5, boven Primark K 2018 90 - - - nvt nvt nvt te heet op ZW
 Verenigingdwarsstr. 11 K 2019 2 nvt

-

- - nvt nvt Bewonerbezwaar
 Wevelaan 4 - school K 2019 3 nvt

-

- - nvt nvt Renovatie
 A. Geesinkstr. 1-3 K 2020 9 nvt

nvt

- - - nvt Tijdelijke kasten aan slooppand

 Totaal

   

 104

             

 

In ontwikkeling

  Adres, buurt P - O  Type

 Start

Aantal

Croeselaan, Wonderwoods

O

?

2024

50

 Laan v. Chartroise O  Steen

2024

27
 Leidsche Rijn, Leeuwesteyn O Steen

2024/2025

42
 Leidsche Rijn, Centrum O Steen

2024

185
 Cartesius- deel 01 O Steen

2025

56
 Bloemenbuurt O sleuven dakkapel

2024

ca. 50
 Wisselspoor fase 2-4 O ?

2024

100 ?
 Nolenslaan e.o. O ?

2025-2026

> 10
 'Bellevue' - Leidsche Rijn O ?

2026-2027

78
 Merwedekanaalzone O  Steen

 2025-2028

> 1.000 ?

TOTAAL

      > 1.598

 

Zie voor filosofie Merwedekanaalzone gesprek met ecologisch ontwerper Gideon Vreeman (stadsecoloog Utrecht, tot 31-3-2023) en ecologisch adviseur bij de uitvoering Maikel Aragon van den Broeke van bureau TAUW, over de "Big FIve voor Merwede".

(Je krijgt de indruk dat de faunavoorzieningen in de eerste plaats van belang zijn voor de vastgoedwaarde en voor het 'welbevinden' van de bewoners).

 

Projectdetails

Rood genummerde projecten zijn niet bezet t/m 2023. Gebreken /problemen bij de projecten zijn door rode tekstgedeelten makkelijk te vinden.

 

1. Voordorp. Het project wordt sinds de start in 2006 met 13 kasten gemonitord door buurtbewoonster en initiatiefneemster Tieneke de Groot. Bewoners konden bij de gemeente een kast aanschaffen voor 7 Euro (ipv 32,95). In 2010 was het aantal kasten toegenomen tot 63 en in 2021 werden het er 74. De kasten zijn nu verdeeld over ca. 45 adressen in de wijk met 1 - 5 kasten per woning.

Voor 2008 broedde er slechts een enkel of twee paartjes in de wijk op 'natuurlijke' plaatsen, op Steve Bikostraat 312, volgens ontdekker Rick Wortelboer.

De kasten, model Voordorp, werden speciaal voor dit project ontworpen door Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau. Het model is sindsdien erg populair geworden.

In 2008 werd de eerste kastbezetting waargenomen, na het afspelen van lokgeluiden. In 2020 waren er 12 kasten bezet (broeders en slapers) en 7 kasten hadden (vrijwel) zeker broedsucces (bij 4 kasten jongen in de opening gezien of gehoord en 3 kasten op basis van invlieggedrag). In 2022 broedden er 18 paartjes, verdeeld over 13 adressen, in 2023 15 stuks. Vier bezette kasten in 2022 waren dit jaar niet bezet en een nieuwe raakte bezet.

Het valt inmiddels op dat de bezette kasten zich concentreren bij een viertal adressen. Nabij deze vier subgebiedjes worden ook een (toenemend) aantal kasten door spreeuwen benut.

 

De locatie van veel kasten is niet altijd goed (wordt veelal bepaald door bewoners). Een aantal hangt op moeilijk aan- en langsvliegbare plekken, of zelfs in binnenhoeken zoals op de foto. Bomengroei verhindert inmiddels bij een paar adressen de toegang.  Veel beter is bij de pijl (en pal daarboven dan geen vlag uitsteken van half april t/m augustus !).

Eenmaal bezette kasten blijven na groei van bomen of struiken, zelfs tot vlak voor de ingang, tot het laatst bezet, al moeten er haast onmogelijke lijkende bochten voor gevlogen worden, maar op lastig aanvliegbare / zichtbare plekken wordt een kast niet gevonden / in gebruik genomen.

De bezetting nam, na een onderbreking in 2013-2016 weer zeer geleidelijk toe, ook als percentage van het aantal beschikbare kasten.

 

 

Er is vooral ook veel belangstelling van spreeuw (16 in 2022) en veel minder van huismus (9 in 2022). Meer info in de jaarverslagen van Tieneke de Groot.

- Verslag 2008 in buurtkrant

- Jaarverslag 2011

- Jaarverslag 2016

- Jaarverslag 2017

- Jaarverslag 2021

- Jaarverslag 2022

 

2. De Lessepsbuurt. Opgehangen in 2012 op initiatief van buurtbewoners NA de buurtrenovatie door woningbouwcorporatie Mitros van 2005-2008, waarbij de kolonie dakloos raakte. Ook hier hangen 43 kasten zeer verspreid door de buurt met 1 - 4 per woning. Niet doenlijk om allemaal te controleren maar het uitblijven van gier- en verzamelvluchten boven de buurt wijst op leegstand. Diverse buurtbewoners denken niet dat ze gebruikt worden door gierzwaluwen, wel hier en daar door een huismus of spreeuw. "Ze zijn gewoon verdwenen na de renovatie", zij iemand. Krantenbericht 2012 .

 

3-5. Lutherse kerk met totaal 26 neststenen aan drie zijden van de kapel van het voormalige Abraham Doleklooster in de Hamburgerstraat. Ingemetseld bij de bouw in 1412 . Oudste, nu bewoonde gierzwaluwkolonie van kunstnesten van Europa. In 2021 waren minstens 23 neststenen bezet, in 2022 minstens 21 en in 2023 minstens 24. Hier meer over gebouwhistorie en kolonie.

 

3. Kopgevel noordoost, 14 kasten rond de rode luiken. In 2021 waren alle kasten bezet (in- of uitvliegers gezien). Veel lager zitten links van het koor nog drie kastingangen, onder het onderste muuranker. Die zijn vanwege het huis ervoor, met het platte dak, dat begin vorige eeuw op de plaats van veel lagere huisjes werd gebouwd, niet meer bruikbaar. In 1412 stonden er helemaal geen gebouwen voor. Op een foto van 1925 zijn 13 neststenen te zien. Tijdens reparatie van metselwerk nadien zijn er twee verplaatst.

 

Tekening 1899, na sloop van woningen rondom.

 

Met wat geluk kun je in een uurtje heel wat kasten bezet verklaren: op 27-6-'20 van 21.25-22.30 totaal 30 in- en uitvliegers (20 in, 10 uit) bij 10 kasten. Op 25-7-'20 van 21 - 22 u. totaal 18 in- en uitvliegers (9 in en 9 uit) bij acht kasten. In '21 alle 14 bezet maar in '22, ondanks veel kijken, geen invliegers gezien bij stenen 8 en 12, waarschijnlijk toch gemist. In 2023 weer alle 14 bezet gezien.

 

Kraaienaanval

Op 28 en 29 juli 2021 werden tijdens 2 uur waarnemen (elke dag van 21.00 - 22.00) in- en uitvliegers gezien bij 9 van de 14 bezette neststenen (nrs. 1, 3, 6, 8, 9, 10, 12, 13 en 14).  Op 31-7 tussen 21.40 en 22.00 invliegers in nrs. 4, 6, 10, 12, 13 en 14. Totaal dus 10 van de 14 nog bezet. Er waren dus zeer waarschijnlijk nog flink wat nesten met jongen maar meestal blijven ouders nog wel een paar dagen nadat de jongen zijn uitgevlogen.

 

Dat er jongen zijn wisten ook vier zwarte kraaien die 29-7 (niet op de 28e en de 31e) voor de nestuitgangen, op het kruis en de nok van het koor, op wacht zaten. Was dat de oorzaak dat de invliegers deze avond veel later kwamen (allemaal na 22.40) dan gisteren (invliegers vanaf 21.10), en deels nadat de kraaien weg waren om 22.50 ?

Eenmaal dook een kraai een invliegende gierzwaluw achterna tot op de nestingang  maar hij was net te laat en keerde terug op de uitkijk. Twee maal vloog een kraai naar een jong in de nestopening,  pikte erin en vloog fladderend naar beneden op het platte dak van het huis ervoor. Daar zijn ze niet zichtbaar maar het had er alle schijn van dat het twee maal raak was. Ze kwamen terug op het koor, schoonden de bek en fatsoeneerden de veren en gingen, net als ik,  verder met nestingangen in de gaten houden. Zie waarneming.nl-29-7. Filmpje: 'bangers' bij de nestingangen.

 

Bekijk hier filmpje van een zwarte kraai die in Israël een adult uit de kast probeert te trekken: zwarte kraai pakt gierzwaluw in nestkast.

 

4. Kopgevel op zuidwest: In 2020 waren minstens 4 van de 5 kasten bezet en in 2021 t/m 2023 alle vijf. Zie kastnummering 1-5.

 

5. Onder dakgoot, zuidoost: In 2020 waren vier van de zeven kasten bezet (nrs. 3, 4, 5 en 6, in- en uitvliegers gezien), zie kastnummering 1-7. In 2021 waren 2 t/m 5 bezet; nr. 1 niet omdat er 'troep' in de kastopening zat.  Op een aantal ochtenden en middagen en op 15-7 in de avond van 20.30 - 21.30 in '22 geen in- of uitvliegers bij 1, 6 en 7 gezien, maar wel weer in 2, 3, 4 en 5. Nr. 6 en 7 in '21 misschien gemist maar in 2022 en 2023 werden die ook niet bezet gevonden.

 

6. Nieuwegracht 78a. (achterkant, zichtbaar in Keukenstraat). Drie Schweglerkasten sinds 2010. Eentje bezet vanaf 2020.

7. Vredenburgplein, boven Zara-The Mall. Astrid v.d. Broek, medewerker van Utrecht Natuurlijk meldde op 2 augustus 2021 een eerste teken van bezetting van dit project uit 2016 met 24 neststenen. Ze zag, n.b. even na een interview met rtv Utrecht over gierzwaluwen daar ter plaatse, een gierzwaluw uitvliegen uit de 6e neststeen. (nummering vanaf noord). Zie de melding op waarneming.nl . Eerder in '21 had ze al eens  een langsvliegend groepje gezien.

Op 24 juni '22 zag ik 's middags met de verrekijker in nr. 7, dus heel zeker, een uitvlieger. Een paar minuten eerder meende ik nl. een gierzwaluw bij nr. 6 of 7 invliegend gezien te hebben, maar het kon ook dat ie pal over het dak was verder gevlogen. De stenen zitten hoog en van wat afstand is het lastig te zien met de nogal donkere gebouwachtergrond. Dus met de verrekijker, en nrs. 6 en 7 in beeld wachten op een uitvlieger. En die kwam dus ! Zie melding op waarneming.nl . Heeft Astrid zich in de steen vergist of is nr. 6 ook bezet ? Verhuizen komt voor maar is zeldzaam, ze kennen hun plek als geen ander. Op 22-6-'23 bleek dat het 7 geweest moest zijn want toen ging er een invlieger zeer geroutineerd naar binnen. Even daarvoor ook eentje in nr. 4. Betrapt nadat ik daar eerder al een paar keer een paar langsvliegers had gezien. Misschien dat de kolonie in de groeifase komt, maar het zal langzaam gaan want er zijn erg weinig zoekvogels in de buurt.

 

In de jaren voor '22 heb ik ook gecontroleerd maar niets gevonden. Omdat Astrid in '21 er wel eentje bezet vond kan ik dus ook in eerder jaren iets gemist hebben. De bezetting in de jaren voor '21 wordt dus als onbekend gecodeerd.

 

 

8-9. Rijnkade 5, boven Primark, naast de "theepot" (voorheen V&D en Hudson's Bay). De kolonie is door de renovatie in 2018 verdwenen en de 303 compenserende nestkasten, verdeeld over drie zijden van het pand, werden t/m 2023 niet gebruikt. Bij dit project is zowat alles fout gegaan wat fout kan gaan, zie alle details op 303 kasten bij ex. V&D.

 

De 90 kasten aan de zuidwestzijde zijn op last van de provincie voorjaar 2021 permanent buiten gebruik gesteld omdat uit metingen bleek dat de temperaturen, ondanks een later aangebrachte luifel, in de kasten veel te hoog kunnen oplopen, tot wel 55 graden. Zie provinciale beschikking 27-8-2020.. Vanaf de straat is er, ook met de telescoop, niets van te zien maar de gebouwbeheerder meldt dat dit wel degelijk gebeurd is door de invliegopening met een zwart plaatje af te dekken. Er kunnen alleen nog vlinders en andere insecten in.

 

10 . Stadhuis - Ganzenmarkt. Twee groepjes van vier, resp. zes nestkasten, sinds 2020, zichtbaar vanaf de Ganzenmarkt.

 

 

11. Stadhuis- Stadhuisplein. Elf ingangen in de gootombouw aan de stadhuispleinzijde, rechterkant, sinds 2020. Nog niet bezet. Wel een of twee 'natuurlijke' nesten er tegenover, bij de betonnen 'kunstramen' boven de waterloop.

Die werden voorjaar 2024 ontoegankelijk gemaakt door ervoor geplaatste steigers. De "kunstramen" met beton in stalen frames moeten gerenoveerd worden omdat er stukken waren losgeraakt. Zie bericht van de gemeente.

Op de foto (ongeveer) de nestplekken achter de steigers bij het zwarte ovaal. Ik heb de gemeente 21-3-'24 gevraagd naar de genomen maatregelen ter compensatie en de  ontheffing Wnb maar nog geen reactie gekregen.

Je zou kunnen zeggen dat de bedreigde nesten al gecompenseerd zijn doordat ze terecht kunnen in de 21 eerder geplaatste nestkasten "in de buurt".

 

 

 

 

12-13. Hartingstraat/A. van Schendelstraat. Mitigatieproject wegens sloop van ziekenhuis AZU met veel gierzwaluwnesten volgens Flora- en Faunawet. Totaal 40 neststenen (twee aan de Hartingstraat inmiddels onbruikbaar) langs bovenrand van vier bouwblokken. Mogelijk al kort na de nieuwbouw in 1992 deels bezet, zeker vanaf 2007. De buurt kent nog steeds een aantal 'natuurlijke' nesten.  In juli grote verzamelvluchten van 100+ vogels boven de wijk. In 2021 en 2022 zijn alle 38 geschikte neststenen bezet gezien (in- en/of uitvliegers gezien, jongen in opening).

 

12. Hartingstraat: In 2015 zijn in- en uitvliegers gezien bij alle 20 neststenen. In juli 2019 15 ingevlogen neststenen gezien. In '20 invliegers gezien bij 16 neststenen (nrs. 1, 3, 4, 5, 8 en 10 t/m 20). Op 16/18-7-'20 jongen uit de opening kijkend van nrs. 15 en 20. (Nummering vanaf noord)

2021, 2022 en 2023: In- en/of uitvliegers bij alle 18 neststenen (nrs 2 en 7 zijn niet bruikbaar voor gierzwaluw door weggeraakte schijf met opening).

 

13.  A. v. Schendelstraat: neststenen op het zuidwesten. Er wordt mogelijk al meer dan 20 jaar met succes gebroed. Wordt het er niet veel te heet tijdens hittegolven ? In 2020 werd tijdens de hittegolf 4-8 augustus een halfvolwassen jong op een balkon gevonden, mogelijk wegens hitte uit de kast gevlucht? Op 19 juli '22, hittegolf, 35 graden, om 15.00 uur geen jongen uit de kast kijkend, wel eentje aan de andere kant aan de Hartingstraat.

In 2016 werden twee bezette kasten gemeld op waarneming.nl. In '18-'19 niet gecontroleerd.

2020: invliegers in 14 kasten, nrs. 1, 2, 4, 5 t/m 11, 13 t/m 16 en 18. Van 16 t/m 28-7-'20 jongen uit opening kijkend gezien in nrs. 1, 4, 5, 10 en 16.

2021 en 2022: In- en/of (volwassen) uitvliegers in alle 20 kasten.

Op 27-7-'22 alleen jongen in de opening van neststeen 20 gezien (de zuidelijkste achter de grote boom), niet in de andere 19 kasten (kort gekeken, een minuut per neststeen ongeveer).

In 2023 waren op 24 mei alle 20 kasten bezet gezien. In kasten 6 en 20 had een koolmees jongen ( 17 resp. 20 mei) maar twee/drie dagen later vloog er een gierzwaluw in. De opening van kast 14 zat vol met (mussen?)troep, maar later open. Kennelijk door gierzwaluw vrij gemaakt.

 

14-16. Smakkelaarsveld/hoek en Catharijnesingel

Nieuwbouw 2020 rond bestaande flats boven Mediamarkt. Scherpe randen van invliegopeningen in hardsteen muurbekleding beschadigen vleugels. Glad oppervlak maakt aanhaken onmogelijk. De invliegopeningen zijn te klein met hoogte van 2,6-2,7 cm. (berekend met foto en 51,5 cm brede gevelplaat), moet minimaal 2,8 zijn. We mogen hopen dat deze kasten niet bezet raken, maar de kans daarop is erg klein (geen broedplaatsen in de buurt, onbekend type en ongeschikte nestingang). Tot en met 2022 geen aanwijzingen voor bezetting gezien.

 

17. Boothstraat 6 met vijf dakpanhuifjes sinds 1998.

 

18. Jacobijnenstraat. Twee Schweglerkasten sinds 2019 van het gemeenteaanbod niet bezet. Lokgeluid sinds start, maar niet zo vaak wegens mogelijk burengerucht.

 

19. Pastoor van Nuenenstraat. Achterkant van min. OCW aan de St. Jacobsstraat 200. 10 nestkasten op zuidwest sinds september 2022. Geplaatst voor punten ten behoeve van BREEAM duurzaamheidscertificaat. Ook vier kasten voor huismussen. Op mijn verplaatsingsverzoek werd niet gereageerd.

 

Ongenummerd: Abel Tasmanstraat 33-41. 10 dakpanhuifjes sinds 2004 na renovatie waarbij wat gierzwaluwnesten achter boeidelen verloren gingen. Niet benut. De huifjeopeningen zijn te groot.

 

20. Laurens Reaalstraat, 8 kasten. Aanwezig voor 2009, maar pas in '21 ontdekt door een gemelde , mogelijke bezetting (geluiden uit kast gehoord) op waarneming.nl. In '22 geen in- of uitvliegers en geen giervluchten gezien. Kast 4 zit vol met 'mussentroep'. Een veel buiten zittende buurman heeft er nog nooit activiteit van gierzwaluwen gezien.

 

21. Palembangstraat 14. Op 25-7-'19 's avonds geen enkele activiteit in de wijk. Wel op 13-7-'20 (15 stuks hoge verzamelvlucht) maar niet bij de zeven nestkasten. Minstens drie kasten, gezien uitpuilend materiaal, bezet door huismus. Er zijn in 2020 ook drie huismuskasten opgehangen. In '21 t/m '23 zelfde beeld met nestmateriaal in veel kasten maar geen gierzwaluwen.

 

Natuurlijk nest gered?

Op 29-6-'21 bleken giervluchten nabij de kasten gericht te zijn op een nest rechtsboven in een rot stuk betimmering, waar een gierzwaluw invloog, zie https://waarneming.nl/observation/218579368/ . In oktober is n.a.v. in uitvoering zijnde wijkrenovatie het nest gemeld bij woningcorporatie Bo-ex en gevraagd naar te nemen maatregelen. Bij het ecologisch onderzoek zijn geen gierzwaluwnesten in de wijk aangetroffen. Wel was een ontheffing Wnb nodig voor huismus en vleermuis. Na overleg met de adviserend ecoloog is door Bo-ex beloofd om het nest te handhaven.  Gesteld werd verder dat "compenserende maatregelen voor gierzwaluwnesten over het algemeen weinig succesvol zijn". Eind april 2022 bleek dat na de renovatie de nestingang inderdaad is open gehouden. Maar de opening is helaas veel te groot gemaakt. Een kauw of ekster kan er ook wel in (om de jongen te roven).  Maar op 4 juni zag ik er 's avonds weer een gierzwaluw invliegen en op 17juli nogmaals. En in 2023 zag Kristel Brennand er op 19 juni eentje naar binnen gaan. We kunnen alleen maar hopen dat het een succesvol broedsel wordt. Invliegen is daarvoor niet altijd een bewijs.

 

Een zwarte kraai heeft het nest al in de peiling en ik zag er ook een paar keer een gaai bij.

 

Als de jongen of eieren dood of geroofd zijn blijven de ouders er tot eind juli de nacht doorbrengen tot de trektocht naar zuidelijk Afrika. En komen het jaar daarop gewoon weer terug om het weer te proberen.

 

22. Lange Hagelstraat, hoek Westplein, 4 kasten sinds 2018 en pas in mei 2022 ontdekt. Nabij pand aan de Blekerstraat waar in ieder geval in 2012 nog gebroed werd (onderzoek Tauw). Voor renovatie van het wijkje werd in 2017 ontheffing verleend voor gewone dwergvleermuis (diverse kasten opgehangen) en huismus (10 permanente nestkasten opgehangen) maar niet voor de gierzwaluw, zie ontheffing Wnb 1-8-2017. De vier kasten zijn opgehangen omdat de huismuskasten niet tijdig geleverd konden worden (ze zijn ook geschikt voor de huismus).

Op 2-6-'22 vlogen drie gierzwaluwen langs de achterkant op dakgoothoogte. Een kast bezet door huismus op 9-5-'22. Op 10-7 uitvliegende gierzwaluw rond 22.00 uit kast 3 tijdens afspelen van lokgeluid en 10 minuten later er weer in. En op 12-7 knalde er een geroutineerd in kast 1, ook bezet dus.

Op 11-6 was kast 3 bezet door een huismus, dus de gierzwaluwen van vorig jaar zijn daar niet terug gekomen of bezetten de kast niet.

Kasten hangen helaas op het westen, vanaf 12 uur in de zon. Zeker tijdens hittegolven grote kans op dode jongen/eieren of voortijdig uitvliegen

 

Bezetting 2023

29-4-2023. Met de endoscopische camera op de nieuwe stok van 7 meter kon ik er wel bij. Duidelijke gierzwaluwnestkom in kast 1, ook in 3 maar minder zeker.

Geen hitteslachtoffers te zien. Kast 2 schoon leeg en in kast vier een nest met huismus. Dacht dat ze weg waren maar zij staat op de foto en bleef zitten. Kast al bijna vol met de bekende huismussenzooi.

Op 14 mei om 7.30 u. eerste test met bezettingscontrole door afspelen lokgeluid. Mooie duetrespons uit kast 1, dus bezet. (Nog?) geen reactie uit 3 en kasten 2 en 4 bezet door huismusjongen. Kast drie bleek later ook bezet door een huismus.

 

23-25. Lombok. Vijf kasten sinds 2020 aan drie woonhuizen, opgehangen door gemeente.

 

26. Vleutenseweg 420 ("Vleuterhuys"). Vrijwillige plaatsing van tien kasten "voor de zekerheid" in 2018. Bij de renovatie werden de bestaande nesten bij de regenpijpdoorgangen niet aangetast. Geen bezetting t/m 2021 maar van 2019 t/m 2022 wel minstens twee, en in '23 minstens 3 nesten bij regenpijpdoorvoeren in dakgoot, dichtbij de nestkasten. In 2022 zijn maar liefst minstens vier nestkasten bezet geraakt, nrs 4, 5, 8 en 9. (nummering van links naar rechts, vanaf 2 kasten aan de linker zijkant-Paramaribostraat). Of misschien in '21/'22 toch wat gemist?. In '23 na vele uurtjes patrouilleren alle 10 bezet gezien. De laatste, nr 1., werd via Twitter gemeld door een buurtbewoner.

 

Ongenummerd: Abel Tasmanstraat, achterkant.  Drie nestkasten hout-beton sinds 2015 in Lombok (foto). Niet bezet t/m 2022. In sept. 2022 vervangen door drie Schweglerkasten en 1 kast bezet in 2023.

Alleen ' s avonds regelmatig twee invliegers gezien; al vanaf eind april. Nog geen broedgeval?

 

 

 

 

27. H.J. Schimmelplein 34. Eerste kast in 2020 bezet geraakt, in 2021 een 2e kast erbij en op 2 augustus invlieger in 2e kast (zie melding waarneming.nl) en jongengeluid gehoord in 1e of 2e kast. In '22 invlieger in oudste kast en jong in opening tweede kast. Ook in '23 twee kasten bezet.

 

 

28. H.J. Schimmelplein 38, achterkant. 1 Zeistkast sinds 2023. Niet hoog genoeg, boven balkon en vlakbij struiken.

 

29, 30. Nieuw Engeland. Twee woonhuizen met een kast. Bezetting en startjaar v. Limburg Brouwerstraat 24 onbekend.

 

31, 32. v.d. Steenstraat en Verheulstraaat. Geen broedplaatsen in de buurt. Van  '20 t/m '23 geen activiteit bij de kasten gezien door de bewoners.

 

33. Vijf 'onzichtbare' neststenen sinds 2018 in schoorsteen. In 2023 een spreeuw in de onderste kast.

 

34 t/m 36. Drie projecten van buurtactie in Lauwerecht. De projecten zijn georganiseerd door Kerstin Steinhart van bewonersplatform Staatslieden-Lauwerecht. Zij wist medewerking en financiering van vele organisaties te verkrijgen en zette een sociale werkplaats aan het werk om de kasten te maken.

Op 1 mei 2020 zijn op twee gevels in de wijk Lauwerecht totaal 80 gierzwaluwkasten opgehangen. Op de hoek Goeman Borgesiusstraat - Verenigingdwarsstraat hangen er tien aan een kopgevel.

En op de zijgevel van zorgcentrum Amerpoort, op de hoek Oudlaan-Idenburgstraat maar liefst 70 stuks. Beide plaatsingspatronen tonen het silhouet van een gierzwaluw.

 

In 2019 werden op een zestal adressen in de buurt ook al 13 kasten opgehangen. Een 4e locatie met twee kasten is ontmanteld wegens bezwaren van de bewoner.

 

34. Lauwerecht 68a, onmogelijke locatie in binnenhoek en vlak achter hoge bomen.

 

35. 10 kasten aan kopgevel. Kabel over de weg hangt gevaarlijk in de vliegroutes.

 

36. Idenburgstraat, hoek Oudlaan. 70 kasten sinds 2020, vlak bij elkaar. Minder kasten en op groter afstand van elkaar (0,5 - 1 meter) is beter. In 2023 voor het eerst een kast bezet.

 

Lokgeluidspeaker in kozijn bij de staart (rondje op foto) alleen eind van de middag, sinds mei ' 23 luider en ook ' s avonds.  Op 23 juni '22 gingen er ' s morgens een paar keer giervluchten van 3 vogels vlak langs de kasten, dus dat belooft wat !? Nog eens een flink aantal keer kijken leverde echter nog geen in- of uitvliegers op en slechts een enkele keer langsvliegers.

 

Op 18 juni 2023 was het raak

Om 21.30 gingen er weer twee eenmalig langs de kasten. Een giervlucht kun je het niet noemen, geen geluid. Maar een kwartier later knalde er eentje uiterst geroutineerd in kast 45 (zie pijl, nummering van links naar rechts en van boven naar beneden). Dat is de onderste van het staartuiteinde, en niet toevallig het dichtst bij de speaker met lokgeluid. Bevestiging (het was al schemerig en ik kon het invliegen maar net zien) kwam 5 minuten later met een harde schreeuw als antwoord op het afgespeelde 'uitlokgeluid' van mijn mobiel. De bezetting werd nogmaals bevestigd op 13 juli 2023 oen er twee vogels kort na elkaar uit de kast vlogen.

 

Uit het feit dat 69 kasten vier jaar onbenut bleven betekent waarschijnlijk dat het niet goed gaat met de gierzwaluw in de wijk. Er zijn nog nauwelijks 'natuurlijke' broedplaatsen en dus ook geen begeleidende zoekvogels die de kasten kunnen vinden. Mocht de bezetting nog toenemen dan zal dat waarschijnlijk zeer langzaam verlopen.

 

Er is bij dit soort opstellingen o.a. gevaar voor burenruzie door foutief invliegen omdat de kasten lastig van elkaar te onderscheiden zijn. Verschillende vormen van de invliegopening (rond, vierkant, ovaal, links/rechts geplaatst) of "huisnummers" kan de herkenbaarheid vergroten. Onderverdelen in flink van elkaar gescheiden kleinere groepjes van 4-6 kasten helpt ook. Twintig of dertig kasten op een dergelijke gevel is meer dan genoeg. Mochten ze allemaal bezet raken (gaat jaren duren) kun je later altijd nog bijplaatsen.

 

Op 12 april 2023 zijn de onderste 11 kasten van binnen met de camera bekeken. Veel materiaal van mezen en/of huismussen, die het zicht beperken. Geen spoor van gierzwaluwnesten.

 

Kast 2 op 12-4 -'23 van project Idenburgstraat met 70 Zeist-kasten op een kopgevel.

 

 

Eenzelfde type project met 74 kasten in gierzwaluwsilhouet hangt sinds 2019 aan het stadskantoor van Zwolle, zie nieuwsbericht en bronnen mei 2019. Waarschijnlijk geen bezetting t/m 2023.

 

In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is iets dergelijks met 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw) na verdwijning van honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini camera aan een snoertje, zie het filmpje op Youtube.  Uit dit filmpje blijkt dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.

 

37. Balkstraat. Lokgeluid vanaf eind juni '20 en in '21 alleen in mei.

 

38. Stroomstraat. Lokgeluid vanaf 22 juni 2021 maar in 2022 minder vaak na klachten van buren. Schaarse reacties van overvliegende gierzwaluwen.

 

39. Bethlehemweg 59. Hangen wat te laag en twee kasten zijn eind juni '22 onbereikbaar geworden door de doorgroeiende druif. In mei '23 weer vrij gemaakt.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

40-48. Voormalig Veemarktterrein, nieuwbouw. Negen groepen met totaal 90 neststenen.

 

De mogelijke inbouw van neststenen is door stadsvogeladviseur Marian Peterse in de loop van 2016-2018 bij de diverse ontwikkelaars van de wijk aangekaart. Een aantal is op vrijwillige basis gerealiseerd. Het NOM-project van Mitros (Nu Woonin) met 31 kasten is gerealiseerd volgens de gedragscode voor Nul Op de Meter (3 kasten per woning). Video over project 46-47, NOM - sociale huur van Mitros .

 

Bij de projectnummers 39 t/m 42 en 46/47, met 'onzichtbare' neststenen, zijn de openingen in de baksteen veel te groot (ca. 7 x 7 cm., steen + twee voegen); 30 x 65 mm is groot genoeg. Dat is gevaarlijk voor gierzwaluwbroedsels i.v.m. predatiekans door b.v. zwarte kraai, kauw, ekster of gaai. Ook is het dan mogelijk te licht op de broedplaats, ze zitten graag in het donker op wat afstand van de ingang. De scherpe randen leiden mogelijk tot vleugelbeschadiging.

 

Drie avonden bezocht in juni/juli 2019. Geen gierzwaluw boven de wijk of bij de kasten gezien. Zelfde beeld in 2020 t/m 2023. Ook geen andere tekenen van bezetting door andere soorten, zoals poepjes op de muur, op straat of nestmateriaal in openingen. In 2022 meldde een bewoner bezetting door een koolmees in de Flevolanderstraat.  Ook regelmatig op bezetting gecontroleerd door Marian Peterse, die vanaf de start ook geen bezetting heeft kunnen constateren.

 

49-53. Ondiep. 17 nestkasten op vijf adressen in groepjes van 3-4 per woning. Compensatie door Mitros (Nu Woonin) voor broedplaatsverlies door renovatie. Ook kasten voor huismus en vleermuis. Achtergronden (Wnb ?) nog niet bekend.

 

54-55. Ondiep. Renovatie, sloop en nieuwbouw door corporatie Mitros (nu Woonin). Twee verwijderde gierzwaluwnesten door renovatie op E. Zoudenbalchstr. 71 en Vinkertlaan 10 zijn tijdelijk ! gecompenseerd met 9 kasten op A. Geesinkstraat 3/5 op de kopgevel van een nog te slopen bouwblok. In okt. '22 zijn deze kasten zonder bezet te zijn geweest verwijderd.  Gierzwaluwen "hoppen" niet tijdelijk naar een ander onderkomen maar kiezen na heel lang zoeken en keuren een broedplaats voor het leven en voor generaties na hen. Later is ter plaatse een inbouw neststeen in de kopgevel van de twee panden geplaatst.

 

In de te slopen blokken zijn geen gierzwaluwbroedplaatsen aangetroffen maar in navolging van gemeentelijk beleid zullen er 45 inbouwkasten, verdeeld over drie kopse kanten van de bouwblokken, in de nieuwbouw worden gerealiseerd. Begin juli kwamen de eerste 18 beschikbaar. Er is lokgeluid voorgeschreven in de ontheffingsbeschikking totdat "tenminste twee gierzwaluwparen bij de nieuwe inbouwkasten aanwezig zijn". Er komen ook voorzieningen voor huismussen en vleermuizen.

- Bouwenvelop Omloop en Laan van Chartoise, gem. Utrecht, p. 37-38.

- Onderzoek naar gierzwaluw, huismus en gierzwaluw, 2017, p. 19

- Ontheffing Wnb jan. 2019

- Gewijzigde ontheffing Wnb maart 2019.

 

56. Mariëndaalstraat, Ondiep. BSO school Jules Verne. 10 onzichtbare neststenen volgens gemeentelijke richtlijnen. Bezetting nog onbekend maar gierzwaluwen zullen er niet in terecht komen omdat de invliegopeningen te klein zijn: rond, nog geen 4 cm diameter, moet 5 zijn. Misschien kan de huismus er wat mee.

 

57. Fruitbuurt, Tomaatstraat 30. Drie kasten zelfbouw sinds oktober 2022. Compensatie voor ontoegankelijk raken van twee nesten achter kantpannen in 2022 als gevolg van nieuwe pannen. In 2023 wel wat "fly-by's" maar geen kastbezetting. Wijkrenovatie / sloop-nieuwbouw rond 2009.

 

58. Nieuwbouw School "De Boemerang", 2023. Drie neststenen op zuidoostgevel. Ook drie vleermuisstenen. In kader van beleid gemeente voor maatschappelijk vastgoed.

 

59, 60. Ondiep, Groen van Prinstererstraat 34 en Abr. Kuyperstraat 12 en 18 met 3 x 5 neststenen in kopgevels. Ontheffing Wnb vanwege verlies door renovatie van drie broedplaatsen op de Groen v. Prinstererstraat 5, 15 en 30. Zie Ontheffing Wnb 5-2-2023. Werkzaamheden tijdens broedseizoen vanaf begin juni 2023, maar niet bij de drie gevonden nesten. Maar hopen dus dat alle nesten gevonden zijn.

De bouwsteigers verhinderen toegang tot de neststenen.

 

 

 

61. Omloop in Ondiep. Nieuwbouw met 18 neststenen sinds juni 2023 na sloop. Zie nr. 54-55 voor achtergronden.

 

 

 

62-65: Rivierenwijk, in de vier hoeken van het woonblok tussen Geleen- en Geulstraat hangen kasten aan de achterkant van de woningen, 11 achter Geleenstraat 1 en 5 op de drie andere hoeken, sinds 2017? Geleenstraat 1 in juni vorig jaar ontdekt. De andere drie pas op 21-6-'23. Nog niet duidelijk wanneer precies en waarom de kasten zijn opgehangen door woningcorporatie Woonin. Bezetting onbekend maar onwaarschijnlijk.

Zie ontheffing Wnb m.b.t. dwergvleermuis 30-4-2020. (In verband met isolatiewerk aan achterkant woningen in de wijk).

 

66-75: Neststeenkolonie Rivierenwijk.

 

Op 19 adressen zijn in de wijk door woningcorporatie Mitros (nu Woonin) in februari 2019 vijf neststenen in de kopgevel ingemetseld, dus totaal 95 stuks. Door renovatie en isolatie zouden 19 gierzwaluwnesten verloren zijn gegaan.

 

Ontdekt op 30-6-2022. Daarna werden bij 29 neststenen in- en/of uitvliegers gezien. In 2023 werden er met hulp van buurtbewoners 50 bezet gevonden. Daarmee is de kolonie meer dan dubbel zo groot geworden als voor de renovatie. Waarschijnlijk zijn er door renovatie en sloop dakloos geraakten uit andere buurten in terecht gekomen.

 

De kolonie is met 50 bezette kasten nu ook de grootste kunstnestkolonie van Utrecht.  In 2022 was dat Hartingstraat/v. Schendelstraat met 38 bezette neststenen en 100% bezetting.

 

 

Meer over dit project en de controle van nestkastbezetting op de aparte pagina over de Rivierenwijk.

 

76. Maasstraat 10. Schwegler nestkast na drie jaar nog niet bezet in flinke kolonie met veel beschikbare nestplekken achter dakgoten en bij dakkapellen. Dus geen behoefte aan nestkasten. O.a. nest achter dakgoot op nr. 12.

 

77. Noordzeestraat 20. 10 neststenen na renovatie gemeentelijk buurtgebouw sinds 2020. Invliegers in kasten 5 en 10 op 28-6-'20. (nummering van links naar rechts). Bij neststeen 5 zit ook een natuurlijk nest achter een kantpan.

 

Er zijn recentelijk een paar potentiële 'natuurlijke' broedplaatsen bijgekomen.

 

Op 16-6-'21 tussen 22.00 en 22.40 en op 26-6 tussen 21.30 en 22.00 u. alleen invliegers in neststeen 10 (was nr. 5 vorig jaar een verkenner?). Dat past wel bij de omvang van de giervluchten langs het pand met maximaal vijf vogels, maar meestal twee of drie. Ook in '22 op 11-6 en 9-7 en in '23 op 10-6 alleen een invlieger in nr. 10 en spaarzame giervluchten van 3-4 vogels. Maar op 7 juli werd ook een invlieger gespot in kast nr. 2. Bezettingsuitbreiding zal traag gaan.

 

78 t/m 85. 18 kasten op 7 adressen Oudwijk, Wilhelminapark, 3 bezet in '23.

 

78. Maliesingel 33. Drie kasten Voordorp sinds 2006. Wel mezen, boomklever.

 

79.  1 x Schwegler aan woning van Hogendorpstraat 19.

 

80. 1 x Schweglerkast aan woning achterkant Aurorastraat 26 sinds 2017. Twee jaar lokgeluid en in 2021 voor het eerst bezet, daarna elk jaar t/m 2023.

 

81/82. Nicolaasweg 66. Drie kasten aan oostzijde (achterkant, zie foto) met lokgeluid maar geen bezetting in '19. In de hoek zes huismuskasten. Vier toegevoegd in '20 aan westzijde (straatkant, nr. 76). In '20 een kast bezet aan de westkant en aan de oostkant, maar nog geen broedgevallen. In '21 in ieder geval broedgeval aan oostzijde en invlieger aan westzijde.

In '22 aan beide zijden minstens een broedgeval.

In '23 hadden de overburen op het bankje op 16 juli nog steeds geen invliegers aan de straatkant gezien. Wel een koolmezennest in kast vier, maar dat is door een ekster vakkundig geruimd. Bezetting achterkant is op zelfde als vorig jaar gezet (1), maar onzeker want bewoner reageerde niet op vragen.

 

83. Homeruslaan 75. Twee Zeistkasten onder dakgoot sinds 2020. In 2023 een weeklang lokgeluid eind mei, maar dat hielp dus (nog) niet.

 

84. Oudwijkerdwarsstraat 126. Twee Zeistkasten sinds 2009 of nog eerder. De voorste twee op de foto zijn later aangebrachte mussenkasten. Geen gierzwaluwen, wel kool- en pimpelmees. De boom maakt het voor de gierzwaluw steeds moeilijker.

 

85. Twee kasten op Nassaustraat 39 sinds 2021.

 

86-89. Oog in Al met vijf kasten aan vier woonhuizen sinds 2017-2020. Er nestelen in de wijk wel wat paar paartjes onder daken, o.a. Beethovenlaan 35 (volgens bewoner).

Een kast uit 2017 (type Voordorp met opening in bodem) aan Mozartlaan 6 (foto) inmiddels achter berk en nauwelijks invliegbaar en op 11-6-'23 met bouwsteiger er voor.

De kastanje voor de kast aan de J. Haydn komt nu ook wel erg dichtbij.

 

90-92, 93, 94- 96.  Wittevrouwen met elf kasten op zeven particuliere woningen (1-3 per woning). Een aantal bezet door mezen maar t/m 2023 geen gierzwaluwen. Ze broeden wel in de buurt.

In 2023 werden op Bekkerstraat 65  (nr. 92 in de tabel) bij de middelste neststeen in- en uitvliegers gezien. Op 24 juni meldde Joop Desmet op waarneming een invlieger in de rechter steen. Zie: waarneming 24 juni 2023.

Op Palmstraat 14 is in '22 lokgeluid afgespeeld. In de Klaverstraat is een kast onbereikbaar door een boom ervoor. Daar broedden in 2023 wel "mezen", ook op Kapelstraat 101, waar in het pand ertegenover ook een paar 'natuurlijke' nesten zitten.

 

Kast Zeist op Pallaesstr. 18.

 

In juni 2022 op 1,5 meter naast nest bij regenpijp, die hersteld moest worden. Nest waarschijnlijk wel behouden.

 

 

 

97. Kast Roosendaal met (overbodig) "landingsplankje" onder invlieggat.  Dat plankje maakt het alleen maar makkelijker voor nestrovers en concurrerende gierzwaluwen. Wel broedende huismussen en mezen.

 

98 t/m 100. Zeeheldenbuurt. Drie gevels met elk twee kasten van type Hasselfeldt . Kosten ca. 100  Euro per stuk, maar wel met anti-spreeuwenpoortje en nestkom. Aangebracht i.v.m. gevelisolatie en voorgenomen dakvernieuwing door Woonin van 40 woningen, maar het nieuwe dak ging niet door. Bij een kast is de frontplaat verdwenen. Ook vleermuiskasten wegens gevonden verblijfplaatsen gewone dwergvleermuis. In de ontheffing Wnb is geen sprake van verdwenen gierzwaluwnesten (bij  flora- en fauna-onderzoek niet aangetroffen) maar in overleg met provincie zijn "vrijwillig" toch zes gierzwaluwkasten geplaatst, zo bleek uit navraag bij de ecologisch adviseur.

 

101, 102. Dekhuyzen en Hekmeijerstraat. Bewonersinitiatief met 2 x 4 kasten op de  kopgevel sinds 2021. Met mate en niet te hard lokgeluid toegepast (klachten van buren).

 

103. Corn. Evertsenstraat 2. Vijf neststenen in kopgevel van nieuwbouw 2021. Bezetting nog onbekend. Op de locatie is een deel van het voormalige Ooglijdersgasthuis gesloopt. Bij onderzoek in 2016 bleken in de panden die gesloopt en gerenoveerd moesten worden geen gierzwaluwnesten aanwezig, wel op de naastliggende M.H. Trompstraat nrs. 6, 8 en 12 (ook nog in 2021).  Dus reden van kasten onduidelijk, mogelijk in kader van punten voor "duurzaam bouwen" oid? Zie faunaonderzoek 2016, p. 13.

 

104. Kievitdwarsstraat 26, achterkant. In mei '22 werd een gierzwaluw hangend aan een kast gezien maar verder geen activiteiten. Kasten bleken bij inspectie in '22 wel vol te zitten met 'koolmezenmos'. Er was ook wat houtschade door een hommelnest. Ook in 2023 wel 'natuurlijke' nesten dichtbij op nrs. 36/38 en 20/22. (bewonermelding).

 

105. Kwartelstraat 43, Kast Voordorp sinds 2022.

 

106. Talmalaan. Een van de 36 neststenen mist het front met de opening. Eronder zaten in 2021 poepstrepen, mogelijk van een spreeuwennest.

 

107. G. van Walenborchstraat 6. Nestkast onder dakgoot sinds 2015 in buurt met veel 'natuurlijke' nesten bij dakkapellen. In juni '22 een koolmees met jongen. In 2023 weer met lokgeluid (bewonerwaarnemingen).

 

108. Dr. Bosschool, Nolenslaan.  Vier neststenen aangebracht bij renovatie in 2014. In '22 ontdekt. Niet bekend of er broedplaatsen verloren gingen. Twee op zuid met (inmiddels) een boom er pal voor en twee op het westen onder dakoverstek. Geen activiteit bij een aantal eerdere controles maar op 18-7-'22 in de ochtend langsvliegende giervluchten van 3-5 vogels en 's avonds opnieuw. Bij een langsvlucht van twee vogels haakte de eerste onder de kastopening aan en bij een tweede keer ging de eerste naar binnen. Kwam er na ca. 4 min. weer uit. Daarna tot 22.20 geen actie meer, dus geen overnachting? Voor het eerst kastbezetting zonder te broeden?

Medio mei 2023 bij twee controles geen reacties op afspelen 'uitlokgeluid' maar op 27 mei giervluchten en een invlieger.

 

109. Raiffeisenlaan 59. Twee kasten onder dakoverstek sinds 2019.  Waarschijnlijk geen broedvogels in de buurt. Gierzwaluwen worden er zelden gezien.

 

110. Floris Heermalestraat. Acht kasten, een per woning. Lokgeluiden, ook in 2023 bij kast nr. 4 op huisnr. 12. Eerste belangstelling geconstateerd (twee aanhakers in 2022). Kasttype NK GZ 10 van Vivara Pro.  Wel huismussenactiviteit. (bewonerwaarnemingen).

 

111. Nieuwe Koekoekstraat 88/90. Twee kasten Roosendaal aan woonhuis sinds 2020. Wel huismussen. (bewonerwaarnemingen).

 

Ongenummerd. Nolenslaan e.o.. Sloop- nieuwbouwproject van zeven bouwblokken. Er gaat 1 gierzwaluwnest verloren in de kopgevel van Nolenslaan 59. Compensatie wordt geacht te geschieden met sinds 2012 36 nog leegstaande kasten in de flat aan de Talmalaan. Als extra werden voorjaar 2023 vijf nestkasten type Voordorp geplaatst aan het complex Huize Tuinwijk, aan de Sam. Mullerstraat (2 kasten) en de Dodt van Flensburglaan (3 kasten). Bij de kasten moet van 1 mei tot 1 juni 2024 een uur voor zonsondergang lokgeluid worden afgespeeld.

 

In de nieuwbouw worden in het kader van natuurinclusief bouwen een nog onbekend aantal neststenen geplaatst, maar minimaal 10, zie ontheffing. p.15 . Ontheffing Wnb, 10 maart 2022.

 

 

112 - 128. Diverse projecten in Zuilen

 

112. Zuilen, Bernhard van Waalstraat 14. Twee kasten aan woning sinds 2009.

 

113-118. Zuilen, van Heukelomlaan, Burg. Norbruislaan, Beekoeverstraat en Berlagestraat. In '22 ontdekt. Compensatie voor verlies van zes broedplaatsen door renovatie door Woonin.  Twee flats met kasten worden misschien ook gesloopt (bewonerspeiling loopt).

Alleen in project 112, Burg. Norbruislaan 212 raakte een kast bezet. Op 13-6 en 8-7-22 werd een invlieger in nr. 5 gespot (nummering van onder naar boven en van links naar rechts). In '23 op 8-6 weer een invlieger in kast 5 en kasten 1 en 7 bezet door huismus.  Grote kolonie achter dakgoten en kantpannen dichtbij in de De Bazelstraat. Veel renovatie (en broedplaatsverlies ?) in de buurt.

Zie ontheffing Wnb, 12-10-2020.

 

119-126. Zuilen-Noord, ontdekt in '22. Woningrenovatie in diverse straten. Ingangen van ' natuurlijke' broedplaatsen zijn na broedseizoen 2021 afgedicht. Zeer verspreid zijn in 2021-2022 op 17 adressen 27 neststenen geplaatst en ook veel vleermuiskasten. In 2022/2023 hier en daar een huismus broedend in gierzwaluwkasten (nestmateriaal/vogel in kastopening en info van bewoners, o.a. op v.d. Pekstraat 10 en 20). Drie neststenen op De Bazelstraat 2 en Lelimanstraat 53 kwamen pas in augustus '22 beschikbaar. Vier neststenen aan v.d. Pekstraat 72 zitten veel te laag boven een schuur/opslag.

Zie ontheffing Wnb, 12-10-2020.

 

127. Zuilen Noord, Min. de Visserstraat.

Wijkrenovatie 2023 door woningbouwcorporatie Woonin (voorheen Mitros) in vier straten.

 

Vleermuiskasten voorzien van borstels tegen gebruik tijdens de werkzaamheden.

 

Er werden 16 nesten van de huismus en twee van de gierzwaluw ( Min. de Visserstraat 46) aangetroffen en vele verblijfplaatsen van gewone dwergvleermuizen.

Voorafgaand zijn in febr./mrt ' 22 buiten de te renoveren wijk een groot aantal tijdelijke kasten voor vleermuizen (72) en huismus (33) geplaatst. Voor de gierzwaluw is dat niet nodig omdat de werkzaamheden voor 15 april 2023 voltooid zijn en de kasten dan beschikbaar zijn. Maar in juni waren diverse blokken nog niet gerenoveerd en de kasten op Min. Visserstraat 44 waren b.v. nog "natuurvrij" gemaakt met  borstels.

Als definitieve voorziening zijn in 2022 op dertien adressen elk vier neststenen geplaatst in kopgevels van de huizenblokken. Het zijn gierzwaluwkasten maar de meesten zijn bedoeld voor de huismus. Ter 'overcompensatie' moesten er 32 voor de huismus en 10 voor de gierzwaluw komen. Het zijn er dus totaal 52 geworden. 

 

Bij vijf kopgevels zitten de buren er erg kort bovenop, zoals hier bij Patrimoniumstraat 44. Voor huismussen en vleermuizen misschien te doen maar voor gierzwaluwen lastig aanvliegbaar.

 

Voorafgaand aan de renovatie zijn alle invliegopeningen van de definitieve voorzieningen (en de ' natuurlijke' broedplaatsen') met borstels ontoegankelijk gemaakt.

De twaalf inbouwkasten aan de Min. de Visserstraat nrs. 44, 46, 58 (dus nabij de twee in 2029 gevonden nesten op nr. 46) zijn bedoeld voor de gierzwaluw.

Op 8-7-'23 waren op nr. 46 en 58 2 kasten door de huismus bezet. Op 12-6 zo nu en dan giervluchten van 3 - 5 vogels langs de kopgevels van nr. 46 maar in drie kwaryier tot 22.30 geen invliegers ! Zouden ze gieren langs de locaties van de weggerenoveerde nesten?

 

Ondanks teveel zonbestraling op de zuidoostelijk georiënteerde gevel van nr. 46 zijn hier dus toch kasten geplaatst.  De warmtehuishouding van de bestaande nesten achter de kantpannen is veel beter. De drie andere, op het noordwesten gerichte kopgevels aan de M. de Visserstraat zijn dus ook niet volgens de voorschriften. De overige negen gevels met kasten zijn op het noordoosten gericht.

Per kopgevel met vier gierzwaluw/huismus-kasten is ook een vleermuiskast geplaatst.

 

- Ontheffing Wnb 28-4-2022

- Foto H. Diemerstr. 55

- Foto Patrimoniumstr. 56

 

128. Corn. Dirkszstraat 58. Vier kasten op kopgevel i.v.m. aanleg dakkapel en loggia. Ook voorzieningen voor huismus en vleermuis, uitgevoerd via omgevingsvergunning van de gemeente.

 

 

129- 142. Omgeving St. Josephlaan en Bloemenbuurt. Groot renovatieproject van woningcorporatie Portaal vanaf 2019 t/m 2024. De kunstnesten achter sleuven in dakkapellen ontdekte ik in maart 2023. Ik fietste in '20-'22 ook regelmatig door de wijk op zoek naar nesten maar herinner me geen indicaties van bezetting.

Compensatie van 32 verloren nesten in 2020-2024 met in de  ontheffing Wnb 22-2-2019 160 sleufgaten voorgeschreven in de ombouw van dakkapellen (sleuf links en rechts per dakkapel). Het zijn er na besprekingen tussen uitvoerder Vios-bouw en opdrachtgever Portaal flink meer geworden, standaard bij elke dakkapel eentje links en eentje rechts. In de tabel staan er nu 448, verdeeld over 12 deelprojecten. Aan de straatkant vond ik er 225 en aan de achterkant (met hulp van Google-Maps) nog eens 197. Nog ca. 140 stuks te gaan, de laatste blokken staan voor mei 2024 gepland.

 

De locaties van de verloren nesten zijn voor een deel bekend: 10 stuks werden gevonden aan de straatkanten en de overige 22 potentieel aan drie binnenterreinen waar geen invliegers maar wel langsvliegende groepjes konden worden waargenomen. Wel een erg smalle basis voor 32 nesten en vele honderden sleufgaten. Of zijn er andere motieven? Formeel compensatie van verloren nesten maar in feite een visie voor de lange termijn? Als de sleuven benut gaan worden ontstaat op (lange) termijn mogelijk een enorme kolonie en zullen er tot sint-juttemis niet genoeg gierzwaluwen zijn om al die broedplaatsen te bezetten. Portaal wilde er niets over zeggen maar ik zeg: fantastisch project! , maar .........

 

Waarnemingen 2023

Op 5 mei 2023 zag ik een broedvogel vergeefs proberen een door de renovatie verdwenen nest (november '22) te bereiken op Hyacintstraat 49, rechts naast de dakkapel. Na een aantal pogingen belandde hij/zij in de dakgoot maar wist zichzelf na een minuut of vijf te redden (ook waargenomen door 4 nieuwsgierige huismussen). Erg bijzonder is dat de bewoonster de laatste 2-3 jaar niets meer van een broedpaar heeft gemerkt, die hoorde ze eerder wel vanuit de slaapkamer. Probeerde de broedvogel er na 2-3 jaar alsnog weer in te komen of was het een andere vogel die het nest ook kent? De grote dakkapellen, zoals op dit adres, kregen geen sleufgatnestkast.

Op Hyacintstraat 34 en 36 (renovatie eind 2023) probeerden gierzwaluwen geruime tijd om onder de nokpan te komen. Op nr. 34 een paar dagen later een invlieger. Dit blijkt al langer een bezet nest te zijn volgens de overburen. Op nrs. 35 en 51 is een sleufgat bezet met jonge huismussen.

 

Op 24 juni, 6 en 10 juli is van 21.00 tot 22.30 door de wijk gelopen. In het gerenoveerde deel werd geen activiteit van gierzwaluwen gezien.  Zo nu en dan een hoge verzamelvlucht van 20 - 30 vogels boven zuidelijk deel van de Bloemenbuurt. Dat wijst mogelijk op 5-10 nesten of zijn het allemaal zoekers / daklozen? Na afdaling opmerkelijk weinig giervluchten. Verder alleen zo nu en dan een paar vogels boven het nog niet gerenoveerde gedeelte en twee maal een giervlucht langs Hyacintstraat 34-36 en Oleanderstraat 7 (drie nog niet gerenoveerde woningen), maar geen invliegers.

 

Tot 10-7-'23 (en daarna bij nog een paar korte bezoeken) dus geen activiteit gezien die wijst op bezetting van sleufgaten.

Bij 175 woningen met sleufgaten aan de kant van de binnenterreinen is half juni een flyer in de bus gedaan met verzoek om hulp bij de monitoring. Niemand meldde zich met waarnemingen.

 

De grote vraag is of de sleuven gevonden worden en wanneer. De verdreven broeders zijn waarschijnlijk al elders beland of dood en de begeleidende zoekvogels vliegen er dus ook niet meer rond. In het nog niet gerenoveerde gedeelte zijn nog wel nesten en er vliegen zoekers rond. Het totaalbeeld van de wijk (St. Joseph + Bloemenbuurt) is dus een van noord naar zuid verlopend steeds groter deel met "lege luchten". Misschien dat ze volgend jaar op een idee komen als ze de huismussen ergens in een sleuf zien schieten?

 

143-145. Overvecht, Gambia- en Kwangodreef: bij flatrenovatie door Portaal vlgs gedragscode NOM-keur (Nul Op de Meter) in 2021 totaal 38 neststenen in drie blokken geplaatst.

 

Een van de drie bijennesten aan de Gambiadreef

 

Bij de nul-meting in 2018 (verplicht in kader van gedragscode natuurinclusief renoveren voor NOM-keur) werden in de buurt geen broedplaatsen van gierzwaluw ontdekt. Zie rapport Aveco de Bondt, p. 40 e.v. In mei 2020 wijzen poepstrepen bij enige stenen aan de Gambiadreef waarschijnlijk op spreeuwennesten. Geen bezetting t/m 2023. Vier van 36 stenen waren in 2022 onbruikbaar voor vogels door een tot aan de buitenkant uitpuilend bijennest. Ook in 2023 een bijennest.

 

146-148. Overvecht: totaal 24 combikasten van 3 stuks aan uiteinden van drie huizenblokken sinds 2014 op aanbevelen van stadsvogeladviseur Marian Peterse. Bij "illegale" renovatie (zonder onderzoek of ontheffing Wnb) zijn een paar gierzwaluwnesten verloren gegaan. Marian wist daarvan en zorgde ervoor dat het werk werd uitgesteld en kasten werden opgehangen.

 

Drie kasten zijn inmiddels niet/nauwelijks bruikbaar voor de gierzwaluw door twee bomen pal voor de ingangen. Op de foto is de kast rechtsonder waarschijnlijk niet bruikbaar door een gedraaide invliegopening. Diverse kasten werden in 2021 en 2022 door huismussen en een spreeuw (op foto) benut. In 2022 zag Marian bij een aantal kasten aan de Agavedreef en de Fazendadreef voor het eerst nestindicerend gedrag (groepje van 3 - 4 langsscherende gierzwaluwen en een aantal keren aanhakend bij een invliegopening), dus mogelijk is kastbezetting aanstaande. Dat bleek uiteindelijk in 2023 het geval toen Marian op 28 juni invliegers zag in twee kasten aan de Fazendadreef en een week later ook eentje aan de Agavedreef.

 

Nog ongenummerd: Overvecht. Reinoutdreef, Prins Lanceloetdreef, Olivierdreef en Bisschop Tulpijndreef met totaal 40 nestsstenen in bovenrand van drie appartementenblokken sinds 2021, waarvan 20 op noordwest ! en 20 op zuidoost. Onbegrijpelijk waarom ze niet in de noordoostgevel zijn geplaatst.

De naastgelegen studentenflat aan de Jonkvrouw Sanderijndreef kreeg 30 onzichtbaar ingemetselde neststenen, wel aan de noordoostgevel.

 

149. Adenauerlaan 20, Kanaleneiland-Noord. 20 nestkasten Voordorp aan kopgevel. De bovenste twee rijen met 10 kasten hebben ovale openingen voor de gierzwaluw, de onderste 10 met kleinere, ronde opening zijn bedoeld voor de huiszwaluw. Ontdekt in jan. '23. Hingen er in juni ' 21 al (Google). Ingrijpende renovatie groot woonblok zo goed als afgerond.

De wijk Kanaleneiland, tussen Beneluxlaan en Amsterdam-Rijnkanaal, werd begin 60-er jaren gebouwd. Er wordt al enige jaren veel gerenoveerd. Vooral in het zuidelijk deel werden al vele 10-tallen vleermuiskasten opgehangen en een aantal voor de huiszwaluw maar deze 10 voor de gierzwaluw zijn tot nu toe de enige.

Het was twijfelachtig of er gierzwaluwen  broeden in de wijk met nagenoeg uitsluitend platte daken. Misschien in 2016 in de wijk op ca. 600 m. afstand aan de Bernadottelaan.

 

Maar op 11 juni werd bij controle van de kasten het eerste (bekende) nest van een gierzwaluw in Kanaleneiland gevonden. Het zit tegenover de flat met de 20 kasten op nr. 19 in de linkerbovenhoek van het metselwerk. Bewoners vroegen zich af wat dat geschreeuw bij hun raam betekende.

 

De andere pijl wijst naar de 20 kasten, die waarschijnlijk niet bezet zijn.

 

 

 

 

 

150. Dichterswijk, Jekerstraat 64. Twee kasten Roosendaal aan woonhuis sinds 2019. 2023: "Er vliegt erg weinig boven de wijk".

 

151. Hotel Moxy. Inbouwkasten zonder kijker niet zichtbaar in bovenrand van rechthoekige 'verzonken' vlakken. Geen bezetting t/m 2023. Het is nog niet gelukt om uit te vinden waarom de kasten zijn geplaatst. Mitigatie? Vrijwillig? Architectenidee? Zie bericht in DUIC.

 

152.  Archimedeslaan 10, Rijnsweerd-Noord. Hoofdkantoor ASR verzekeringen.

 

Tussen groenbeplanting zijn in 2016 34 kasten aangebracht bij de renovatie van het gebouw (volledig gestript). 7 Kasten op oost, 20 op noord en 7 op west. Bij twee kasten is de frontplaat naar beneden gekomen. Ook 40 huiszwaluwkasten. Met de kasten zijn punten verdiend voor het "BREEAM excellent duurzaamheidscertificaat", zie Breeam.nl - ASR Utrecht .

 

153. Twee Schwegler kasten aan Daltonschool, sinds 2000. Van een kast is het front met de invliegopening verdwenen (rechts op foto) Bezetting onbekend maar niet waarschijnlijk.

Ook mussen- en vleermuiskasten.

 

 

 

 

 

154 / 155. Wijkproject van gemeente Utrecht (https://www.utrechtnatuurlijk.nl/gierzwaluw/) met totaal 34 nestkasten in vijf straten  op negen adressen verspreid door de wijk Rijnsweerd-Zuid. 23 kasten van type 'Jort',( 4 x type 5-voudig en 1 x type 3-voudig ) en 11 kasten type Voordorp - hout-beton. De typen 'Jort' zijn niet van duurzame kwaliteit en volgens de leverancier "geschikt als tijdelijke maatregel". Zes kasten hangen verscholen achter bomen. De 4 x 5 Jort combikasten aan de Albert van Dalsumlaan hangen in een binnenhoek (lastig langs te vliegen). Ik heb er op drie avonden geen aanwijzingen voor bezetting gevonden en ook geen meldingen van bezetting op waarnemingpuntnl aangetroffen. UN zou de kasten op bezetting controleren. Er vliegen zo nu en dan wel een paar gierzwaluwen boven de wijk maar geen giervluchten. In de wijk is een enkele 'natuurlijke' broedplaats bekend.

 

156. Twee kasten in Lunetten, Hebriden 92, sinds ca. 2014. Diverse broedplaatsen dichtbij. Bezetting onbekend.

 

157-169. Leidsche Rijn-Centrum. Negen projecten aan acht binnenterreinen met totaal 56 neststenen/nestkasten, waaronder 22 stuks op het te zonnige noord- en zuidwesten georiënteerd. Begin juni 2023 ontdekt. Verder 10 neststenen in een muur van het stadspark (nr. 160). Geen bezetting t/m 2023.

Details op kunstnesten Leidsche Rijn-centrum.

 

170 - 179. Diverse projecten in overig Leidsche Rijn, waaronder een aantal bij scholen. 34 van de 164 neststenen zijn op het zonnige westen georiënteerd. Geen bezetting t/m 2023. Details op kunstnesten Leidsche Rijn-overig.

 

180-186. Zeven projecten met totaal 147 neststenen in de buurt Leeuwesteyn van Leidsche Rijn volgens voorschriften van de gemeente in het kader van 'natuurinclusief bouwen'. Geen bezetting t/m 2023. Details op de pagina kunstnesten Leidsche Rijn-Leeuwesteyn.

 

In aanbouw

 

"Wonderwoods".

Vanaf 2024 staat er een 105 meter hoge, 'groene" woontoren en een kleinere van 70 meter, getypeerd als een 'vertikaal bos'. Het duurste penthouse kost 2,8 miljoen.

 

Er komt totaal een hectare aan groen tegen de gevels met o.a. 360 bomen en 9.640 struiken. Er zijn permanent vier mensen "in touw" om de planten te snoeien. Bewoners mogen er niet aankomen.

 

Er worden op 33-55 meter hoogte o.a. 50 gierzwaluwkasten, 13 vleermuiskasten en 50 huismuskasten geplaatst. Op 104 meter komt een slechtvalkkast. De slechtvalk hoeft voor prooi (bij bezette kasten) dan niet ver te vliegen ! (In een slechtvalkennestkast in Amsterdam-Westpoort werden in 2008 prooiresten van 17 gierzwaluwen gevonden, zie: waarneming.nl .) In Groningen worden op een watertoren ook gierzwaluwkasten en een slechtvalkkast geplaatst. Zie het interview  met de Groningse Stadsvogeladviseur van Vogelbescherming.

 

Succesfactoren

 

De gemiddelde bezettingskans (totaal maximaal 13 punten) is berekend volgens vijf projectkenmerken ('succesfactoren') die zeer waarschijnlijk belangrijk zijn voor de kans op kastbezetting.

 

Maximale scores:

obstakels = 2

zonsoriëntatie = 2

aanwezigheid daklozen = 3

afstand tot broedplaatsen = 3

Toepassing lokgeluid = 3.

 

Het onderlinge gewicht van de vijf criteria is nog punt van overweging maar gemiddeld lijken ze wel een aardig criterium te zijn voor de kans op bezetting. De gemiddelde totaalscore (maximaal 13) van alle projecten is 6,1. Bezette projecten scoren gemiddeld 8,7 en niet bezette projecten 5,5.

Op de kunstnestenpagina staat meer over succesfactoren en tips voor meer kans op bezetting.

 

Gemiddelde scores per succesfactor

De gemiddelde score van alle criteria over alle projecten bedraagt 6,1 van maximaal 13.

 

De toegankelijkheid van de invliegopening is met 83% van de maximale score bij de meeste projecten wel op orde.

 

Circa 22% van de kasten (538 stuks) hangt niet op de voorgeschreven noordelijke of oostelijke richtingen ( en zonder extra bescherming tegen de zon).

 

 

 

Lokgeluid, 0-3

(0 = nee, 1 = soms/zacht, 2 = vaak/zacht of soms/hard, 3 = vaak, hard)

 

De praktijk bij vooral particuliere "liefhebbersprojecten" wijst uit dat lokgeluid de kans op bezetting aanzienlijk vergroot. Maar het moet wel goed worden toegepast. De gemiddelde score van alle Utrechtse projecten voor succesfactor lokgeluid is echter maar 0,4 van maximaal 3. Bij slechts 16  van de 149 projecten (Rivierenwijk als 1 project genomen) is lokgeluid toegepast. Die 16 scoorden gemiddeld wel een voldoende: 2,0., vooral dankzij de goede score van Rivierenwijk (maar ik weet nog niet zeker of, en in welke mate er werkelijk lokgeluid is toegepast; in de ontheffing is het wel voorgeschreven).

Maar het afspelen was/is vaak niet optimaal. Veel gemaakte fouten zijn: te zacht geluid, speakerlocatie te ver van de nestkast, afspelen op onjuiste tijdstippen of niet lang genoeg.  Bij slechts 4 van de 16 projecten met lokgeluid, Voordorp, nr. 1,  Nicolaasweg en bij het (in de tabel in 10-en gesplitste) project in de Rivierenwijk vond bezetting plaats.

 

Afstand tot bestaande broedplaatsen, 0-3

(0 = >1.000, 1 = 500-1.000, 2 = 100-500, 3 = 0-100)

 

Vooral bij de (leegstaande) projecten in Leidsche Rijn (13 projecten met 285 neststenen), het Veemarktterrein (9 projecten , 90 neststenen) en in Overvecht (6 projecten met 62 netstenen) is dit aspect van belang. Er zijn in Leidsche Rijn nog maar twee locaties met een enkel, resp. een paar 'natuurlijke' nesten bekend. Het dichtstbijzijnde kunstnestproject is daar 1, resp 2 km van verwijderd. Er vliegen erg weinig gierzwaluwen (laag) boven het gebied, er zijn geen daklozen en de kans dat kunstnesten (zonder lokgeluid) gevonden worden lijkt dus erg klein.

Hetzelfde geldt ongeveer voor de nieuwbouw op het voormalige Veemarktterrein in Voordorp en voor de al flink wat oudere flatwijk Overvecht. Maar in Overvecht zijn in 2023 toch de eerste kastbezettingen aangetroffen, 9 jaar na de plaatsing van 24 nestkasten.

 

Aanwezigheid / nabijheid van daklozen (door broedplaatsverlies), 0-3.

(0 = nee, 1= ja, maar broedplaats verder dan 500 m., 2 = op 50 - 500 m. 3 = binnen 50 m.)

 

Dit aspect is bij mitigatieprojecten volgens Wnb meestal wel bekend (als we de ontheffing en/of het faunaonderzoek te pakken konden krijgen), maar vaak ook niet. In wijken met (vrij) veel broedplaatsen is standaard 1 ingevuld als er verder niets over bekend is.

 

Bereikbaarheid/geschiktheid van de invliegopening, 0-2

(0 = slecht, 1 = matig, 2 = goed  (volgens hoogte, obstakels, ingangafmetingen)

 

Algemeen wordt verondersteld dat onvoldoende hoogte van de nestkast boven maaiveld (minimaal 3 meter is de norm) en nabije obstakels voor de ingang (bomen, struiken, vlaggenmast, gebouw) de kans op bezetting kleiner maakt. Ook de invliegopening luistert vrij nauw. Als de hoogte bijvoorbeeld 30 mm is kan de spreeuw er nog net in en die dient vaak als lokvogel voor de gierzwaluw. Maar een groter opening lijkt funest. De broedplaats is dan te licht en er kunnen rovers met de kop naar binnen. Ook obstakels (bomen, gevels) te dicht bij de opening verhinderen verkenning / bezetting. Bij ruim 300 kasten is "iets teveel" aan de hand.

 

Oriëntatie, 0 - 2

Noord, noordoost, oost en andere richtingen onder voldoende bescherming door overstek of dakgoot = 2. Zuidoost en noordwest = 1, Zuid, zuidwest en west = 0.

 

25% van de kunstnesten (520 stuks) zijn niet op de voorgeschreven noordelijke of oostelijke richtingen georiënteerd en hebben geen extra bescherming tegen teveel zonbestraling.

 

Het aspect heeft waarschijnlijk niet direct (maar wel op termijn) invloed op de bezetting omdat ook projecten op zuid of zuidwest wel bezet raken. Gierzwaluwen weten niet dat het er te warm kan worden en nestelen waar ze soortgenoten zien nestelen. Maar als het binnen echt te heet kan worden zal het nest op den duur verlaten raken, na veel mislukte broedsels. (zie interessant artikel van Marjos Moermans over hoe dit werkt ). Bij 'natuurlijke' nesten blijkt in diverse onderzoeken (Woudsend, Noordwijk) de noordelijke en noordoostelijke oriëntatie overheersend.

 

 

Beschikbaarheid van 'natuurlijke' broedplaatsen

Een zesde aspect dat nog in ogenschouw kan worden genomen is de beschikbaarheid van 'natuurlijke' nestgelegenheid in de nabijheid van kunstnesten. Als in de buurt van bezette, natuurlijke broedplaatsen meer van die gelegenheden beschikbaar zijn zullen die eerder bezet raken dan de onbekende, veelal heel anders uitziende kunstnesten welke vaak ook verder weg gelegen zijn. Dit aspect overlapt nogal eens met "aanwezigheid van daklozen" en "afstand tot broedplaatsen" en lijkt lastig om in getallen te vatten.

 

Projecttype en succesfactor

 

Het lijkt er op dat de wet- en regelgeving van FF/Wnb de kwaliteit ten goede komt. Een belangrijk deel van de verklaring voor de hogere score is natuurlijk dat er bij FF/Wnb bijna altijd veel punten verdiend worden met de aspecten "broedplaatsen en daklozen in de buurt". Maar ook de feitelijke bezetting was in 2023 (10%) wat hoger dan gemiddeld (8%).

 

 

Particulieren scoren relatief hoog vanwege kennis van zaken want zij hebben het beste voor met de gierzwaluwen en zien de kasten erg graag snel bezet. De bezettingskans bij de "liefhebbers" is maar iets lager dan die van FF/Wnb projecten.

 

De feitelijke kastbezetting blijkt bij particulieren ook nagenoeg gelijk met beiden ca. 10%. Het algemeen gemiddelde was 7,7% in 2023.

 

Van de "vrijwillige" projecten (eigen initiatief van organisaties, b.v. in kader van "natuurinclusief bouwen" en ander "groen beleid") waren, op de eeuwenoude kolonie in de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat na, slechts 14 van de 214 kasten bezet. Van de zeven NOM-projecten (Nul Op de Meter) met 145 kasten is geen enkele kast bezet. Van de 401 geplaatste kasten volgens gemeentelijke regelgeving (vrij veel nieuwe projecten) waren er in 2023 maar drie bezet.

 

Projecten volgens gemeente- en NOM-regelgeving zijn gemiddeld wat jonger (2020) dan van particulieren (2017), FF/Wnb (2018) en "vrijwillige" projecten (2017, Lutherse kerk van 1412 niet meegerekend).

 

Project ex. V&D is verhuisd naar project ex. V&D.

 

 

 

Meer over gierzwaluwen in Utrecht:

Utrecht-Gierzwaluwen-Overig

 

Jaap Langenbach

Willemstraat 38

3511 RK Utrecht

06-3849 7474

jaaplangenbach@ziggo.nl