Gierzwaluwen in Utrecht
Oudste kunstnestkolonie van Europa, sinds 1413 met 26 neststenen aan drie zijden van de kapel van het voormalige A. Doleklooster, Hamburgerstraat 9. Zie projectentabel nr. 3, 4 en 5
Op deze pagina o.a.: - Bezetting 2022 van 1.413 nestkasten - Kunstnesten in de Middeleeuwen - Negen jaar nesten zoeken in Utrecht - 303 kasten onbenut bij ex-V&D - 1e nest Leidsche Rijn 2017, 2e in 2021
|
Bezetting Utrechtse kunstnestprojecten
Laatste update 21 januari 2023 Opdrachtgevers van kunstnestprojecten voor gierzwaluwen maken vaak enthousiast de ingebruikname van hun projecten bekend, maar doen weinig aan monitoring (afgezien van particuliere "liefhebbers" met eigen kasten aan huis) en versturen geen persberichten als de kasten onbenut blijven. Er is daardoor weinig bekend over de resultaten van kunstnesten. Daarom houdt schrijver dezes dit jaar voor het zesde jaar de bezetting van kunstnesten voor gierzwaluwen in Utrecht in de gaten. In 2022 waren in 26 van de 110 gecontroleerde projecten een of meer kasten bezet. Van de totaal 1.413 gecontroleerde nestkasten waren er 123 (8,7%) bezet. De bezetting blijkt vaak (erg) lang uit te blijven (bezette projecten raakten gemiddeld na 3 jaar bezet) en blijft per project ook vaak (erg) laag. De kasten in (deels) bezette projecten waren in 2021-2022 gemiddeld voor 43, resp. 45% bezet.
Beschikbare, gecontroleerde en bezette kunstnesten in Utrecht.
* Beschikbaar voor 1 juni van het jaar
Initiatiefnemers reageren op leegstand vaak met de stelling dat het bij gierzwaluwen "nu eenmaal lang duurt" of er wordt melding gemaakt van bezetting door spreeuw of huismus en dat is "ook wat waard". Maar daar heeft de gierzwaluw dus niets aan terwijl dat toch wel de bedoeling van het project was (vaak zelfs door de wet voorgeschreven). Er bestaan echter vaak (sterke) vermoedens over de oorzaak van leegstand of zeer gedeeltelijke benutting. Er is zeker betere projectkwaliteit mogelijk. Maar ook op het oog uitstekende projecten blijven vaak lang ongebruikt. Wellicht kunnen onderstaande bevindingen bijdragen aan snellere en meer bezetting.
Bezette projecten 2022 en ouderdom
Bezet en broedgeval "Bezet" is niet hetzelfde als een succesvol broedgeval en betekent niet meer dan dat er minimaal eenmaal een invlieger de kast in ging (of een uitvlieger). Wat er precies in een nestkast gebeurt is alleen 'hard' vast te stellen met een interne camera. Het kan bij invliegers b.v. ook gaan om slapers (1 of 2 vogels) die het jaar erop terugkomen om te broeden. Of het zijn verkenners die uiteindelijk elders nestelen. En broedsels kunnen ook mislukken door b.v. vechtpartijen met concurrenten of een verongelukte ouder. Maar de inschatting is dat toch wel minstens 95% van de "bezet verklaarde" gevallen ook werkelijk broedgevallen met tenminste een gelegd ei betreffen. Een invlieger die enige tijd binnen blijft is al een vrij harde aanwijzing voor bezetting (ze gaan pas naar binnen als ze weten dat het veilig is, na heel veel inkijkinspecties). Maar het gaat meestal ook om al langer bekende bezette kasten, om meerdere waargenomen invliegers per jaar en om andere tekenen van bezetting, zoals aanhakende "bangers', rakelings passerende giervluchten, poepjes onder de kast of uit de kastopening kijkende jongen.
Vooruitgang ? Uit aantallen bezette kasten en bezettingspercentages mogen geen conclusies worden getrokken over jaar-op-jaar 'voor- of achteruitgang'. Er komen jaarlijks nieuwe projecten bij die meestal pas na jaren (of helemaal niet) bezet raken. Ook worden nog steeds al bestaande, oudere projecten ontdekt. De bezettingshistorie daarvan is meestal niet te achterhalen. Als het project in het ontdekkingsjaar niet bezet blijkt, wordt aangenomen dat het ook in de jaren daarvoor niet bezet was. Is het wel bezet dan worden de voorgaande jaren als "onbekend / niet gecontroleerd" gecodeerd. In een paar gevallen (o.a. Rivierenwijk) is de eerdere bezetting geschat (rode jaarcijfers in de tabel).
2021 t.o.v. 2020 Het grotere aantal bezette kasten in 2021 (netto +29) t.o.v. 2020 komt voor 83% door toenemende bezetting in drie projecten, vooral door langer zoeken en meer bezet vinden bij de Lutherse kerk en Hartingstraat/A. v. Schendelstraat (+12), door meer bezetting in Voordorp (+5) en toenemende (geschatte) bezetting in de Rivierenwijk (+7). In 2021 raakten zes projecten voor het eerst (deels) bezet.
2022 t.o.v. 2021 De toename in 2022 (netto +27) is voor 96% (+25) toe te schrijven aan het project Rivierenwijk (+21 ) en het project aan de Vleutenseweg (+4). In 2022 raakten negen leegstaande projecten (waarvan vijf in de Rivierenwijk) voor het eerst bezet.
303 kasten bij Primark Als we het grote (lege) project met 303 kasten boven Primark (voormalig V&D/Hudson's Bay, nr. 7/8/9 in de tabel) niet meerekenen komt het percentage bezette kasten in 2022 op 11 in plaats van 9%.
Liefhebbers en profs Projecten van particuliere personen doen het niet beter dan van professionele organisaties. Bij de "liefhebbers" was 8% van de kasten bezet in 2022. Bij de projecten die volgens de regelgeving van FF/Wnb opereerden was dat 13%.
Compensatie voor broedplaatsverlies Er zijn 44 projecten met totaal 601 nestgelegenheden gerealiseerd als mitigatie (= verzachting van leed) voor verdwenen nesten door sloop of renovatie volgens een ontheffing voor verbodsbepalingen in de voormalige Flora- en Faunawet (FF) of de huidige Wet natuurbescherming (Wnb).
In 2022 waren 79 (13%) van die 601 kasten in mitigatieprojecten bezet in 17 van de 44 mitigatieprojecten. Maar liefst 68 (87%) van die 79 bezette kasten zaten in slechts twee projecten: 38 in project Hartingstraat/van Schendelstraat (nr. 12 en 13) en 30 in project Rivierenwijk (nr. 55 t/m 64).
Het is niet van alle projecten bekend hoeveel nesten volgens het faunaonderzoek door sloop of renovatie verloren gingen. Dat aantal is overigens vaak slechts een indicatie omdat niet altijd alle nesten gevonden kunnen worden. Totaal kan het aantal verloren nesten in de 44 mitigatieprojecten op 130 geschat worden.
Vaak wordt een factor 3-5 als 'overcompensatie' voor het aantal te plaatsen vervangende voorzieningen genomen (aanbeveling in Kennisdocument, maar als het project onbezet blijft gaat "meer is beter" dus niet op). In het geval van het project van voormalig V&D (nrs 7, 8 en 9) met 303 vervangende kasten, was het aantal van 74 verdwenen nesten echter vrijwel zeker veel te hoog, zie projectbespreking Rijnkade 5, voorheen V&D, nu boven Primark.
Kan het beter ? Met meer kennis van zaken bij betrokken partijen is wellicht nog wat winst te behalen want voor succesvolle compensatie van broedplaatsverlies en bezetting van nieuwe locaties is maatwerk vereist. Maar dat blijkt in de praktijk lastig realiseerbaar. En mislukking of succes hangt vaak af van details.
Bij de Utrechtse projecten kwamen we de volgende fouten tegen: - te grote of te kleine invliegopeningen in de gevel bij onzichtbare neststenen - oriëntatie van de invliegopening anders dan op noord of noordoost (zonder zonafscherming door dakoverstek o.i.d.) - fout toegepaste lokgeluiden op vrij kansloze locaties - erg verspreide locaties van te kleine groepjes kasten (een paar per woning) - kasten op lastig aanvliegbare / slecht zichtbare locaties - ongeschikt kastontwerp - bij mitigatie verschillen de voorzieningen vaak teveel (uiterlijk, locatie) van de verdwenen broedplaatsen. - locaties (te) ver van bestaande broedplaatsen
Meer dan de helft van de 1.472 kunstnesten hebben een of meer van bovengenoemde, voor bezetting nadelige kenmerken (geen/slecht lokgeluid niet meegeteld omdat dat voor bijna alle projecten geldt)
Er zou ook naar een andere en/of aanvullende aanpak voor vervanging van verdwijnende nestgelegenheid door sloop en verbouw moeten worden omgezien. Verplichte inbouw bij alle nieuw- en verbouw op geschikte locaties is veel eenvoudiger en zou (op den duur) veel meer kunnen helpen omdat de voorzieningen op den duur herkend zullen worden, zonder lokgeluiden toe te passen. Hier en daar wordt daar al aan gewerkt via een soortenmanagementplan. Vooral als daarin wordt vastgelegd dat er geen aanwezigheidsonderzoek van de soort nodig is maar standaard wordt aangenomen dat ze aanwezig zijn en dat er dus ook standaard nestkasten of neststenen moeten worden aangebracht. In Apeldoorn ( zie SMP Apeldoorn en bericht 2 juni '22 en het SMP, 12-3-2019) zijn zo al meer dan 900 gierzwaluwnestkasten geplaatst. Ook in delen van Amsterdam en Utrecht gebeurt dit al. Meer over de stand van zaken bij een aantal gemeenten en aangenomen moties in de Tweede Kamer voor verplichte nestkasten in dit artikel.
Succesfactoren (in bewerking) De gemiddelde bezettingskans (totaal maximaal 12 punten) is berekend volgens vijf projectkenmerken ('succesfactoren') die zeer waarschijnlijk belangrijk zijn voor de kans op bezetting. Bezette projecten scoren gemiddeld 7,5 en niet bezette 4,8. Uitleg en berekening staat hier. Op de kunstnestenpagina staat meer over succesfactoren en tips voor meer kans op bezetting.
Projectbezettingen 2018-2022
Projectinfo ook via weblinks in de tabel (website, bron, foto) en onder de tabel. De link onder het adres gaat bijna altijd naar een foto. Aantallen in rood in eerder jaren zijn geschat en rode startjaren zijn nog onzeker. De projectlocaties staan ook op Google Maps, nestkasten gierzwaluw Utrecht.
Symbolen in de tabel - = zeer waarschijnlijk geen broedgevallen Als het aantal kasten is gewijzigd sinds 2018 staan de aantallen per jaar onder het streepje, of onder het aantal bezette kasten. niets ingevuld = onbekend (niet of onvoldoende onderzocht) P of O (met een * erbij is er lokgeluid toegepast) P = particulier, kasten aan huis, niet wettelijk verplicht, "liefhebbers". O = Veelal wat grotere projecten van organisaties / bedrijven / instellingen. Vaak wettelijk voorgeschreven voorzieningen van gemeente, woningbouwcorporatie, bouwbedrijf in kader van FF, Wnb, keurmerk (Breeam, Beng), gedragscode, NOM, SMP, dan wel vrijwillig volgens 'groen' beleid', 'natuurinclusief bouwen' o.i.d..
Uit gebruik genomen, geen van de kasten is bezet geweest
In aanbouw / ontwikkeling
Zie voor Merwedekanaalzone b.v. gesprek met ecologisch ontwerper Gideon Vreeman (stadsecologg Utrecht) en ecologisch adviseur bij de uitvoering Maikel Aragon van den Broeke van bureau TAUW, over de "Big FIve voor Merwede".
Helpen bij de monitoring? Weet je meer projecten, wil je helpen met de monitoring? Zoek projecten in de tabel of op deze kaart met projectlocaties in Google Maps. Laat even weten aan jaaplangenbach@ziggo.nl , Willemstraat 38, 3511 RK, 06 - 3849 7474. Handleiding nestkastbezetting controleren.
Projectkenmerken, stand januari 2023
Wettelijke status, eigendom Er werden in 27 projecten 257 kunstnesten (18%) door particulieren, "liefhebbers", gerealiseerd, zonder wettelijke noodzaak. Alle overige projecten zijn gerealiseerd door woningcorporatie, gemeente, bouwbedrijf etc. Daarvan werden 19 projecten met 171 kunstnesten (12%) op vrijwillige basis (b.v. in kader van "natuurinclusief bouwen" of "groen beleid") gerealiseerd. Alle overigen zijn gerealiseerd in het kader van van wet- en regelgeving.
Kunstnesttype De verdeling nestkast - neststeen is ongeveer gelijk: 58 projecten zijn uitgevoerd met 683 neststenen en 52 projecten met 699 nestkasten.
Succesfactoren (in bewerking)
Gemiddelde scores per succesfactor
Het onderlinge gewicht van de vijf criteria is nog punt van overweging maar gemiddeld lijken ze wel een aardig criterium te zijn voor de kans op bezetting. bezette projecten scoren gemiddeld 7,7 en niet bezette 4,9.
De oriëntatie (m.b.t. zonbestraling) en de toegang tot de invliegopening is bij de meeste projecten wel op orde.
Met (goed) lokgeluid en met locaties dichter bij bestaande kolonies en dicht in de buurt van panden met verdreven broedvogels door sloop of renovatie kan de score flink hoger worden.
Lokgeluid, 0-3 (0 = nee, 1 = soms/zacht, 2 = vaak/zacht of soms/hard, 3 = continue, hard) De praktijk bij vooral particuliere "liefhebbersprojecten" wijst uit dat lokgeluid de kans op bezetting aanzienlijk vergroot. Maar het moet wel goed worden toegepast. De gemiddelde score van alle Utrechtse projecten voor succesfactor lokgeluid is echter maar 0,2 van maximaal 3. Bij slechts 15 van de 114 projecten is lokgeluid toegepast. Die 15 scoorden gemiddeld ook maar nauwelijks een voldoende: 1,5. Het afspelen was/is vaak niet optimaal. Veel gemaakte fouten zijn te zacht geluid, speakerlocatie te ver van de nestkast, afspelen op onjuiste tijdstippen of niet lang genoeg. Bij slechts 3 van de 15 projecten met lokgeluid, Voordorp, nr. 1 en Nicolaasweg, nr. 55/56, vond bezetting plaats.
Afstand tot bestaande broedplaatsen, 0-3 (0 = >1.000, 1 = 500-1.000, 2 = 100-500, 3 = 0-100) Vooral bij de (leegstaande) projecten in Leidsche Rijn (13 projecten met 285 neststenen), het Veemarktterrein (9 projecten , 90 neststenen) en in Overvecht (6 projecten met 62 netstenen) is dit aspect van belang. Er zijn in Leidsche Rijn nog maar twee locaties met een enkel, resp. een paar 'natuurlijke' nesten bekend. Het dichtstbijzijnde kunstnestproject is daar 1, resp 2 km van verwijderd. Er vliegen erg weinig gierzwaluwen (laag) boven het gebied, er zijn geen daklozen en de kans dat kunstnesten (zonder lokgeluid) gevonden worden lijkt dus erg klein. Hetzelfde geldt ongeveer voor de 9 projecten met 90 neststenen in de nieuwbouw op het voormalige Veemarktterrein in Voordorp en ook bij de 6 projecten met 62 neststenen in de oudere flatwijk Overvecht. De dichtstbijzijnde broedplaatsen zijn minstens een kilometer verwijderd van de neststenen.
Aanwezigheid / nabijheid van daklozen (door broedplaatsverlies), 0-3. (0 = nee, 1= ja, maar broedplaats verder dan 500 m., 2 = op 50 - 500 m. 3 = binnen 50 m.) Is veelal niet bekend, dus vaak schatting. In wijken met (vrij) veel broedplaatsen is standaard 1 ingevuld als er verder niets over bekend is.
Bereikbaarheid/geschiktheid van de invliegopening, 0-2 (0 = slecht, 1 = matig, 2 = goed, volgens hoogte, obstakels, ingangafmetingen) Algemeen wordt verondersteld dat onvoldoende hoogte van de nestkast boven maaiveld (minimaal 3 meter is de norm) en nabije obstakels voor de ingang (bomen, struiken, gebouwdeel) de kans op bezetting kleiner maakt. Ook de invliegopening luistert vrij nauw. Als de hoogte bijvoorbeeld 30 mm is kan de spreeuw er nog net in en die dient vaak als lokvogel voor de gierzwaluw. Maar een te grote opening lijkt funest. De broedplaats is dan te licht en er kunnen kauwen of eksters met de kop naar binnen. Ook obstakels (bomen, gevels) te dicht bij de opening verhinderen verkenning / bezetting.
Oriëntatie, 0-1 Zuid, zuidwest en west = 0, overig en onder dakgoot/dakoverstek op alle richtingen = 1.
Het aspect heeft waarschijnlijk niet direct (maar wel
op termijn) grote invloed op de bezettingskans omdat ook projecten op zuid
of zuidwest wel bezet raken. Maar als het binnen echt te heet kan worden zal
het nest op den duur verlaten raken, na veel mislukte broedsels. (zie
interessant artikel van Marjos
Moermans over
hoe dit werkt
Beschikbaarheid van 'natuurlijke' broedplaatsen Een vijfde aspect, nog niet gecodeerd, wat nog in ogenschouw kan worden genomen is de beschikbaarheid van 'natuurlijke' nestgelegenheid in de nabijheid van kunstnesten. Als nabij bezette, natuurlijke broedplaatsen meer van die gelegenheden beschikbaar zijn zullen die eerder bezet raken dan de onbekende, veelal heel anders uitziende kunstnesten. Dit aspect overlapt nogal eens met "aanwezigheid van daklozen" en afstand tot broedplaatsen" en is soms ook lastig te beoordelen.
Projecttype en succesfactor
Het lijkt er op dat de wet- en regelgeving van FF/Wnb
projecten de kwaliteit ten goede komt. Maar een deel van de verklaring voor
de hoge score is
De bezetting is in verhouding nog wat lager: van de
particulieren is 9% van de kasten bezet en van de FF/Wnb-projecten is dat
13%. Van de overige projecten is het gemiddeld 4%. Van de "vrijwillige"
projecten (eigen initiatief van organisaties/bouwers b.v. in kader van
"natuurinclusief bouwen" en ander "groen beleid" is, op de eeuwenoude
kolonie in de Hamburgerstraat na, geen enkel project bezet. Van de 244
geplaatste kasten volgens gemeentelijke regelgeving was er in 2022 maar
eentje bezet. In de NOM-projecten is nog geen enkele kast bezet.
Hierbij is geen rekening gehouden met de ouderdom van
de projecten.
Projectdetails
Projecten met rode nummers zijn niet bezet t/m 2022.
1. Voordorp. Het project wordt sinds de start in 2006 met
13 kasten gemonitord door initiatiefneemster Tieneke de Groot. In 2007
konden bewoners bij de gemeente een kast aanschaffen voor 7 Euro (ipv
32,95). In 2010 was het aantal
kasten toegenomen tot 63 en werd in
2021 uitgebreid tot 74. De kasten zijn nu verdeeld over 46 adressen in de wijk met 1 - 5
kasten per huis.
In 2008 werd de eerste
kastbezetting waargenomen, na het afspelen van lokgeluiden. In 2020 waren 12 kasten met paartjes bezet
(broeders en slapers) en 7 kasten hadden (vrijwel) zeker broedsucces (bij 4 kasten jongen
in de opening gezien of gehoord en 3 kasten op basis van invlieggedrag). In
2021 waren er 17 kasten bezet (minimaal invliegers gezien; in vijf kasten
werden jongen in de opening gezien). Het valt inmiddels op dat de bezette
kasten zich concentreren bij een viertal adressen. Nabij deze vier
subgebiedjes zijn ook een (toenemend) aantal kasten door spreeuwen benut.
Een aantal niet bezette kasten zal waarschijnlijk niet meer
gevonden worden vanwege bomengroei voor de ingang. (Eenmaal bezette kasten blijven na groei van bomen of struiken, zelfs tot vlak
voor de ingang, tot het laatst bezet, al
moeten er haast onmogelijke lijkende bochten voor gevlogen worden ). De
bezetting nam, na een onderbreking in 2013-2015, toch weer zeer geleidelijk
toe, ook als percengtage van het aantal beschikbare kasten. In 2022 waren er 18 kasten (24%)
bezet.
Er is vooral ook veel belangstelling van
spreeuw (19 in 2021) en veel minder van huismus (8 in 2021). Meer data in de
jaarverslagen van Tieneke.
2. De Lessepsbuurt. Opgehangen op initiatief
van buurtbewoners NA de buurtrenovatie door woningbouwcorporatie Mitros,
waarbij de kolonie dakloos raakte. 43 kasten hangen zeer verspreid door de buurt
met 1 - 4 per woning. Niet doenlijk om allemaal te controleren maar het
uitblijven van gier- en verzamelvluchten boven de buurt wijst op leegstand.
Diverse buurtbewoners denken niet dat ze gebruikt worden door gierzwaluwen,
wel hier en daar door een huismus of spreeuw. "Ze zijn gewoon verdwenen na
de renovatie", zij iemand.
Krantenbericht 2012 .
3-5. Lutherse kerk met totaal 26 neststenen aan
drie zijden van de kapel van het
voormalige Abraham Doleklooster in de Hamburgerstraat. Ingemetseld bij de
bouw in 1412 . Oudste, nu bewoonde gierzwaluwkolonie van kunstnesten van
Europa. In 2021 waren minstens 23
neststenen bezet en in 2022 minstens 21.
3.
Kopgevel noordoost, 14 kasten rond de rode luiken. In 2021 waren alle kasten
bezet (in- of uitvliegers gezien). Veel lager zitten links van het koor nog drie
kastingangen, onder het onderste muuranker onder de horizontaal lopende
richel. Die zijn vanwege het huis ervoor, met het platte dak, dat begin vorige eeuw op de plaats
van veel lagere huisjes werd gebouwd, niet meer bruikbaar. In 1412 stonden
er helemaal geen gebouwen voor. Op een foto van 1925 zijn 13 neststenen te
zien. Tijdens reparatie van metselwerk nadien zijn er twee verplaatst.
Tekening 1899
Met wat geluk kun je in een uurtje heel wat kasten
bezet verklaren: op 27-6-'20 van 21.25-22.30 totaal 30 in- en uitvliegers (20 in, 10 uit) bij 10 kasten. Op 25-7-'20 van 21 - 22 u. totaal 18 in- en uitvliegers (9 in en 9 uit)
bij acht kasten. In '21 alle 14 bezet maar in '22, ondanks veel kijken, geen invliegers gezien bij
stenen 8 en 12.
Kraaienaanval
Op 28 en 29 juli 2021 werden tijdens 2 uur waarnemen
(elke dag van 21.00 - 22.00) in- en uitvliegers gezien bij 9 van de 14
bezette neststenen (nrs. 1, 3, 6, 8, 9, 10, 12, 13 en 14).
Op 31-7 tussen 21.40 en 22.00 invliegers in nrs. 4, 6, 10, 12, 13 en 14.
Totaal dus 10 van de 14 nog bezet. Er waren dus zeer waarschijnlijk nog
flink wat nesten met jongen maar meestal blijven ouders nog wel
een paar dagen nadat de jongen zijn uitgevlogen.
Dat er jongen zijn wisten ook vier zwarte kraaien die
29-7 (niet op de 28e en de 31e) op wacht zaten voor de nestuitgangen, op het kruis en
de nok van het koor voor de gevel met nestingangen, zie pijlen op foto. Was
dat de oorzaak dat de invliegers deze avond veel later kwamen (allemaal na
22.40) dan gisteren (invliegers vanaf 21.10), en deels nadat de kraaien weg
waren om 22.50 ?
Eenmaal dook een kraai een invliegende gierzwaluw
achterna tot op de nestingang van nr. 12 maar hij was net te laat en keerde
terug op de uitkijk. Twee maal vloog een kraai naar een jong in de nestopening (steen nr.
3 en 6), pikte erin en vloog fladderend naar beneden op het platte dak
van het huis ervoor. Daar zijn ze niet zichtbaar maar het had er alle schijn
van dat het twee maal raak was. Ze kwamen terug op het koor, schoonden de
bek en fatsoeneerden de veren en gingen, net als ik, verder met
nestingangen in de gaten houden. Zie
waarneming.nl-29-7
en
Foto
met kastnummering 1-14.
Filmpje:
'bangers' bij de
nestingangen.
4, kopgevel zuidwest: In 2020 waren 4 van de 5 kasten op zuidwest bezet, in 2021 en 2022 alle vijf. Zie
kastnummering 1-5.
5, onder dakgoot, zuidoost: In 2020 waren vier van de zeven
kasten bezet (nrs. 3, 4, 5 en 6, in- en
uitvliegers gezien),
zie
kastnummering 1-7.
In 2021 waren 2 t/m 5 bezet; nr. 1 niet omdat er 'troep' in de kastopening zat. Nr. 6 en 7 misschien gemist maar in 2022 waren
ook alleen dezelfde nrs. 2
t/m 5 bezet. Op een aantal ochtenden en middagen en op 15-7 in de avond van
20.30 - 21.30 geen in- of uitvliegers bij 1, 6 en 7
geien. Op die avond wel weer in 2, 3, 4 en 5.
Hier
meer over gebouwhistorie en kolonie.
6 . Vredenburgplein,
boven Zara-The Mall. Astrid v.d. Broek, medewerker van Utrecht Natuurlijk
meldde op 2 augustus 2021 een eerste teken van bezetting van dit project uit
2016 met 24 neststenen. Ze
zag, n.b. even na een
interview met rtv Utrecht over gierzwaluwen daar ter plaatse,
een gierzwaluw uitvliegen uit de 6e neststeen. (nummering vanaf noord). Zie de
melding op waarneming.nl
.
Eerder
in '21 had ze al eens een langsvliegend groepje gezien.
In de jaren voor '22 heb ik ook gecontroleerd
maar niets gevonden. Omdat Astrid in '21 er wel eentje bezet vond kan ik dus
ook in eerder jaren iets gemist hebben. De bezetting in de jaren voor '21
wordt dus als onbekend gecodeerd.
7-9. Rijnkade 5, boven Primark, naast de
"theepot" (voorheen V&D en Hudson's Bay). De kolonie is door de renovatie
in 2018 verdwenen en de 303 compenserende nestkasten, verdeeld over drie zijden van het
pand,
worden t/m 2022 niet gebruikt. Bij dit project is zowat alles fout gegaan
wat fout kan gaan, zie projectbespreking
bij ex V&D .
10 . Stadhuis. Twee groepjes van vier, resp. zes
nestkasten, sinds 2020, zichtbaar vanaf de Ganzenmarkt. Geen benutting t/m 2022.
11. Stadhuis. Elf ingangen in de gootombouw aan de stadhuispleinzijde,
rechterkant, sinds 2020. Geen bezetting t/m 2022. Wel een of twee 'natuurlijke' nesten tegenover,
bij de
betonnen 'kunstramen' boven de waterloop.
12-13. Harting-/A. van Schendelstraat. Mitigatieproject wegens sloop van
ziekenhuis AZU met gierzwaluwnesten. Totaal 40
neststenen (twee aan de Hartingstraat inmiddels onbruikbaar) langs bovenrand van de
vier bouwblokken. Mogelijk al kort na de nieuwbouw in 1992 bezet,
zeker (deels) vanaf 2007. De buurt kent nog steeds vrij veel 'natuurlijke' nesten.
In juli grote verzamelvluchten van 100+
vogels boven de wijk. In 2021 en 2022 zijn alle 38 geschikte neststenen bezet gezien (in- en/of uitvliegers
gezien, jongen in opening).
12. Hartingstraat: In 2015 zijn in- en
uitvliegers gezien bij alle 20 neststenen. In juli 2019 15 ingevlogen neststenen gezien. In '20 invliegers
gezien bij 16
neststenen (nrs. 1, 3, 4, 5, 8 en 10 t/m 20). Op 16/18-7-'20 jongen uit de opening
kijkend van nrs. 15 en 20. (Nummering vanaf noord)
2021 en 2022: In- en/of uitvliegers bij alle 18 neststenen (2 en 7 zijn niet bruikbaar voor gierzwaluw door weggeraakte schijf met opening).
13. A. v. Schendelstraat: neststenen op
zuidwesten. Er wordt mogelijk al meer dan 20 jaar met succes
gebroed. Wordt het er niet veel te heet tijdens hittegolve ? In
2020 werd tijdens de hittegolf 4-8 augustus een halfvolwassen jong op een
balkon gevonden, mogelijk wegens hitte uit de kast gevlucht?
In 2016 werden twee bezette kasten gemeld op waarneming.nl. In '18-'19 niet gecontroleerd.
2020: invliegers in 14 kasten, nrs. 1, 2, 4, 5 t/m 11, 13 t/m 16 en 18.
Van 16 t/m 28-7-'20 jongen uit opening kijkend gezien in nrs.
1, 4, 5, 10 en 16.
2021 en 2022: In- en/of (volwassen) uitvliegers in alle 20 kasten.
Op 1-8-'21 nog invliegers in vijf kasten, allen na
21.45. Op 27-7-'22 alleen jongen in de opening van neststeen 20 gezien (de
noordelijkste achter de grote boom), niet in de andere 19 (kort gekeken, een
minuut per neststeen ongeveer).
14-16. Smakkelaarsveld/hoek en
Catharijnesingel
Nieuwbouw 2020 rond bestaande flats boven
Mediamarkt. Scherpe randen van invliegopeningen in hardsteen muurbekleding
beschadigen vleugels.
17. Boothstraat 6 met vijf dakpanhuifjes niet
bezet sinds 1998.
18. Jacobijnenstraat. Twee Schweglerkasten
sinds 2019 van het gemeenteaanbod niet bezet. Lokgeluid sinds start, maar
niet zo vaak wegens mogelijk burengerucht.
19. Pastoor van
Nuenenstraat. Achterkant van min. OCW aan de St.
Jacobsstraat 200. 10 nestkasten op zuidwest !
sinds september 2022. Geplaatst voor punten ten behoeve van BREEAM
duurzaamheidscertificaat. Ook vier kasten voor huismussen.
20. Laurens Reaalstraat, 8 kasten. Aanwezig voor 2009, maar pas in '21 ontdekt door
een gemelde bezetting (geluiden uit kast gehoord) op
waarneming.nl.
In '22 geen in- of uitvliegers en
geen giervluchten gezien. Kast 4 zit vol met 'mussentroep'. Een veel buiten
zittende buurman heeft er nog nooit activiteit gezien.
21. Palembangstraat 14. Op 25-7-'19 's avonds
geen enkele activiteit in de wijk. Wel op 13-7-'20 (15 stuks hoge
verzamelvlucht) maar niet bij de zeven nestkasten.
Op 29-6-'21 bleken de giervluchten gericht te
zijn op een nest rechtsboven in een rot stuk betimmering, waar een
gierzwaluw invloog, zie
https://waarneming.nl/observation/218579368/ . In oktober is n.a.v.
wijkrenovatie het nest gemeld bij woningcorporatie Bo-ex en
gevraagd naar te nemen maatregelen. Bij het ecologisch onderzoek zijn geen gierzwaluwnesten in de wijk
aangetroffen. Wel was een ontheffing Wnb nodig voor huismus en vleermuis.
Na
overleg met de adviserend ecoloog is door Bo-ex beloofd om het nest te
handhaven. Gesteld werd verder dat "compenserende
maatregelen voor gierzwaluwnesten over het algemeen weinig succesvol zijn". Eind april 2022 bleek dat na de renovatie de
nestingang inderdaad is open gehouden.
25. Vleutenseweg 420. Mitigatieproject, gezien
dakrenovatie in uitvoering juni 2019. Geen kastbezetting t/m 2021 maar van 2019
t/m 2022 wel twee tot drie nesten bij regenpijpdoorvoeren in dakgootbekleding, dichtbij de
nestkasten. In 2022 zijn maar liefst minstens vier nestkasten voor het eerst bezet
geraakt, nrs 2, 3, 6 en 7.
26. H.J. Schimmelplein: eerste kast in 2020
bezet geraakt, in 2021 een 2e kast erbij
en op 2 augustus invlieger in 2e kast (zie
melding waarneming.nl)
en jongengeluid gehoord in 1e of 2e
kast. In '22 invlieger in oudste kast en jong in opening tweede kast.
28. Lange Hagelstraat, hoek Westplein. In mei ' 22 ontdekt en jaar ingebruikname nog steeds onbekend. Waarschijnlijk compensatie voor broedplaatsverlies door renovatie aan
naburig pand aan de Blekerstraat waar in ieder geval in 2012 nog gebroed
werd (onderzoek Tauw). Op 2-6-'22 zag ik drie gierzwaluwen
zoekend langs de achterkant langs de dakgoten maar niet invliegen. Een kast
bezet door huismus op 9-5-'22. Op 10-7 uitvliegende gierzwaluw rond 22.00 uit kast 3
tijdens afspelen van lokgeluid en 10 minuten later er weer in. En op 12-7
knalde er een geroutineerd in kast 1, ook bezet dus.
Kasten hangen helaas op het westen, vanaf 12
uur vol in de zon. Tijdens hittegolven kans op dode jongen/eieren of
voortijdig verlaten van de kast.
29/30. v.d. Steenstraat en Verheulstraaat.
Geen broedplaatsen in de buurt. Weinig kans op bezetting zonder lokgeluid.
Van '20 t/m '22 geen activiteit bij de kasten gezien door de bewoners.
31. Lauwerecht 68a, onmogelijke locatie in binnenhoek en vlak achter
hoge bomen.
32. Vijf
onzichtbare neststenen in schoorsteen.
34. Idenburgstraat, hoek Oudlaan.
Lokgeluidspeaker in kozijn, alleen eind van de middag, niet ' s avonds. 70! kasten,
sinds 2020, vlak bij elkaar is geen goed idee. Uit onderzoek
blijkt dat de kans op bezetting recht evenredig afneemt met het aantal
kasten, zie
bezettingsfactoren bij 23
renovatieprojecten, Duitsland. Het is ook beter om een grotere
afstand (0,5 - 1 meter) tussen de kasten te hanteren. Tot en met '22 geen
tekenen van bezetting maar op 23 juni '22 gingen er ' s morgens een paar keer
giervluchten van 3 vogels vlak langs de kasten, dus dat belooft wat !? Nog
eens een flink aantal keer kijken leverde echter nog geen in- of uitvliegers
op.
Er is o.a. gevaar voor burenruzie door foutief
invliegen omdat de kasten lastig van elkaar te onderscheiden zijn.
Verschillende vormen van de invliegopening (rond, vierkant, ovaal,
links/rechts geplaatst) of "huisnummers" kan de herkenbaarheid vergroten.
Onderverdelen in flink van elkaar gescheiden kleinere groepjes van 4-6
kasten helpt ook. Dertig kasten op een dergelijke gevel is meer dan genoeg.
In
de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is iets dergelijks met 400 kasten op een
kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw) na
verdwijning van honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini
camera aan een snoertje,
zie
het filmpje op Youtube.
En uit
dit filmpje
blijkt ook dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is
natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.
35. Balkstraat.
Lokgeluid vanaf eind juni '20
en in '21 alleen in mei.
36. Stroomstraat.
Lokgeluid vanaf 22 juni 2021
maar in 2022 minder vaak na klachten van buren. Wat schaarse reacties van overvliegende gierzwaluwen.
37. Bethlehemweg 59.
38-46. Voormalig Veemarktterrein,
nieuwbouw. Negen groepen met totaal 90 neststenen.
De mogelijke inbouw van neststenen is door
stadsvogeladviseur Marian Peterse in de loop van 2016-2018 bij de diverse
ontwikkelaars van de wijk aangekaart. Een aantal is op vrijwillige
basis gerealiseerd. Het NOM-project van Mitros met 31 kasten is gerealiseerd
volgens de gedragscode voor Nul Op de Meter (3 kasten per woning).
Video over project 46-47, NOM
- sociale huur van Mitros .
Drie avonden bezocht in juni/juli 2019. Geen
gierzwaluw boven de wijk of bij de kasten gezien. Zelfde beeld in 2020 t/m
2022. Ook geen
andere tekenen van nestbezetting door andere soorten, zoals poepjes op de muur, op straat of
nestmateriaal in openingen. In 2022 meldde een bewoner bezetting door een
koolmees in de Flevolanderstraat. Ook regelmatig op bezetting gecontroleerd
door Marian Peterse, die vanaf de start ook geen bezetting heeft kunnen constateren.
47-51. Ondiep. 17 nestkasten op vijf adressen
in groepjes van 3-4 per woning. Compensatie door Mitros voor
broedplaatsverlies door renovatie. Ook kasten voor
huismus en vleermuis. Jaar van plaatsing en achtergronden nog steeds niet
bekend.
52-53. Ondiep. Renovatie, sloop en nieuwbouw
door corporatie Mitros.
Twee verwijderde gierzwaluwnesten door
renovatie op E. Zoudenbalchstr. 71 en Vinkertlaan 10 zijn tijdelijk ! gecompenseerd
met 9 kasten op A. Geesinkstraat 3/5 op de kopgevel van een nog te slopen
bouwblok (okt. '22 verwijderd) en later ter plaatse definitief met een inbouw neststeen in de
kopgevel van de twee panden.
In de te slopen blokken zijn geen gierzwaluwbroedplaatsen
aangetroffen maar in navolging van gemeentelijk beleid zullen er 45
inbouwkasten, verdeeld over drie kopse kanten van de bouwblokken, in de
nieuwbouw worden gerealiseerd. Er is lokgeluid voorgeschreven totdat
"tenminste twee gierzwaluwparen bij de nieuwe inbouwkasten aanwezig zijn".
Ook dat is vastgelegd in de ontheffing Wnb. Er komen ook voorzieningen voor huismussen en vleermuizen.
-
Bouwenvelop Omloop en Laan van
Chartoise, gem. Utrecht,
p. 37-38.
-
Gewijzigde ontheffing Wnb
maart 2019.
54: Geleenstraat 1. Acht Schweglerkasten aan
de achterkant, sinds 2017? Deze zijn deels al enige jaren bezet, in 2022
minstens drie (waarneming overburen).
55-64: Op 19 adressen zijn door
woningcorporatie Woonin (voorheel Mitros) in voorjaar 2019 vijf neststenen in de kopgevel
ingemetseld.
Totaal dus 95 stuks. Ontdekt op 30-6-2022. Er
werden daarna bij 29 neststenen in- en/of uitvliegers gezien. Maar het zijn
er waarschijnlijk wel meer. Het kost nogal wat tijd om ze allemaal te
controleren. Gelukkig is er een groepje bewoners gevormd die volgend jaar
gaat helpen.
Een aantal van die bewoners bestiert ook de
grote bloementuin van de wijk. Van daaruit heb je mooi zicht op het
luchtruim met grote vluchten gierzwaluwen boven de kolonie. Besloten is de tuin de "Gierzwaluwtuin" te
noemen.
19 adressen met 5 neststenen en aantal bezette neststenen in 2022.
Neststeenadressen en aantal bezet:
(nummering neststenen van links boven naar rechts onder).
Bij hoekpanden met twee adressen is het rechter adres genomen (als je voor
de deuren staat).
- Beerzestraat 33 (neststeen nr. 2 en 3)
- Geleenstraat 27 (nrs. 2 en 4)
- Geulstraat 1 (nrs. 2, 4 en 5)
- Geulstraat 3 (nrs. 1, 3, 4 en 5)
- Gouwestraat 2 (nrs. 1 en 2)
- Gouwestraat 4 (nr. 5)
- Gouwestraat 38 (nr. 2 en 3)
- Merwedestraat 46 (nr. 2 en 5)
- Scheldestraat 51 (nr. 3 en 5)
- Scheldestraat 53 (nr 4)
- Scheldestraat. 63 (nr. 5)
- Scheldestraat 25 en 65 (0)
- Spuistraat 24 (nrs. 1, 2 en 5)
-Spuistraat 26 (nr. 1)
- Spuistraat 32 (nr. 2)
- Spuistraat 46 en 52 (0)
- Waalstraat 227 (nrs. 3 en 5)
Het is niet bekend wanneer de eerste
bezettingen plaatsvonden, dat is geschat. Er wordt ook hier en daar nog naast
dakkapellen gebroed.
65. Maasstraat 10. Schwegler
nestkast niet bezet in flinke kolonie met veel beschikbare nestplekken
achter dakgoten en bij dakkapellen. Dus geen behoefte aan nestkasten? O.a.
nest achter dakgoot op nr. 12.
66. Noordzeestraat. 10 neststenen na
renovatie. Invliegers in kasten 5 en 10 op 28-6-'20. (nummering van links naar rechts). Bij neststeen 5 zit ook een
natuurlijk nest achter een kantpan. Op 16-6-'21 tussen 22.00 en 22.40
en op 26-6 tussen 21.30 en 22.00 u. alleen invliegers in neststeen 10. Dat past wel bij de omvang van de giervluchten langs het pand met maximaal
vijf vogels, maar meestal twee of drie. In '22 op 11-6 en 9-7 alleen een invlieger in nr. 10
en spaarzame giervluchten van 3-4 stuks.
67/68. Nicolaasweg 66.
Drie kasten aan oostzijde
(achterkant, zie foto) met lokgeluid
maar geen bezetting in '19. In de hoek zes huismuskasten. Vier toegevoegd in '20 aan westzijde
(straatkant). In '20 een
kast bezet aan de westkant en aan de oostkant, maar nog geen broedgevallen.
In '21 in ieder geval broedgeval aan oostzijde en invlieger aan westzijde.
In '22 aan beide zijden minstens een
broedgeval.
70. Hotel Moxy. Inbouwkasten zonder kijker niet
zichtbaar in bovenrand van rechthoekige 'verzonken' vlakken. Geen bezetting
t/m 2022. Het is nog niet gelukt om uit te vinden waarom de kasten zijn
geplaatst. Mitigatie? Vrijwillig? Architectenidee?
Zie bericht in DUIC.
71/72. Dekhuyzen
en De Blieckstraat. 2 x 4 kasten van een paar bewoners op de
kopgevel. Met mate en niet te hard lokgeluid toegepast (klachten van buren).
73. Archimedeslaan
10, Rijnsweerd-Noord. Hoofdkantoor ASR verzekeringen.
Tussen groenbeplanting zijn 34 kasten
aangebracht bij de renovatie van het gebouw (volledig gestript) in 2016. 7
Kasten op oost, 20 op noord en 7 op west. Bij twee kasten is de frontplaat naar beneden gekomen. Ook 40
huiszwaluwkasten. Met de kasten zijn punten verdiend voor het "BREEAM
excellent duurzaamheidscertificaat", zie
Breeam.nl - ASR Utrecht
.
74. Talmalaan.
Een van de 36 neststenen mist het front met de opening. Eronder zaten in 2021 poepstrepen, mogelijk van een
spreeuwennest.
75. Floris Heermalestraat.
Acht kasten, een per woning. Lokgeluiden bij
kast nr. 4 op huisnr. 12. Eerste belangstelling geconstateerd (twee
aanhakers in 2022). Kasttype NK GZ 10 van Vivara Pro.
76.
Kievitdwarsstraat 26, achterkant. In mei '22 werd een gierzwaluw hangend aan
een kast gezien maar verder geen activiteiten. Kasten bleken bij inspectie
in '22 wel vol te zitten met 'koolmezenmos'. Er was ook wat houtschade door
een hommelnest.
77. G. van Walenborchstraat 6. In juni '22 een
koolmees met jongen.
78. Dr. Bosschool, Nolenslaan.
Vier neststenen aangebracht bij renovatie in 2015. In '22 ontdekt. Niet bekend of er
broedplaatsen verloren gingen. Twee op zuid met (inmiddels) een boom er pal
voor en twee op het westen onder dakoverstek. Geen activiteit bij een aantal
eerdere controles maar op 18-7-'22 in de ochtend langsvliegende giervluchten
van 3-5 vogels en 's avonds opnieuw. Bij een langsvlucht van twee vogels
haakte de eerste onder de kastopening aan en bij een tweede keer ging de
eerste naar binnen. Kwam er na ca. 4 min. weer uit. Daarna tot 22.20 geen
actie meer, dus geen overnachting? Voor het eerst kastbezetting zonder te broeden?
79. Raiffeisenlaan 59. Twee kasten onder
dakoverstek sinds 2019. Geen bezetting t/m 2022. Waarschijnlijk geen
broedvogels in de buurt. Gierzwaluwen worden er zelden gezien.
80. Winklerlaan,
school SO Fier voor bijzonder onderwijs. Eerste energieneutrale school van
Utrecht (ENG of NOM, nul op de meter?).
81-85, 85. Zuilen-Noord, van Heukelomlaan, Burg. Norbruislaan,
Beekoeverstraat en Berlagestraat.
In '22 ontdekt. Compensatie voor broedplaatsverlies door woningsloop in 2017? Totaal 27
nestkasten op vijf adressen. De flats van projecten 68 en 70 worden
misschien ook gesloopt (bewonerspeiling loopt).
Alleen in project 85, Burg. Norbruislaan 212
raakte een kast bezet. Op 13-6 en 8-7 werd een invlieger in nr.
5 gespot (nummering van onder naar boven en van links naar rechts).
Grote kolonie achter dakgoten en kantpannen dichtbij in de De Bazelstraat. Veel renovatie
(en
broedplaatsverlies ?) in de buurt.
87-94. Zuilen-Noord, ontdekt in '22. Wijkrenovatie in diverse
straten. Ingangen van ' natuurlijke' broedplaatsen zijn na broedseizoen 2021 afgedicht.
Zeer verspreid zijn in 2021-2022 op 17 adressen 23 neststenen geplaatst en
ook veel vleermuiskasten.
95. Zuilen Noord,
Min. de Visserstraat.
Wijkrenovatie
2023 door woningbouwcorporatie Wo
Vleermuiskasten voorzien van borstels tegen gebruik
tijdens de werkzaamheden.
Er werden 16 nesten van de huismus en twee van
de gierzwaluw ( Min. de Visserstraat 46) aangetroffen en vele
verblijfplaatsen van gewone dwergvleermuizen.
Voorafgaand zijn in febr./mrt ' 22 buiten de
te renoveren wijk een groot aantal tijdelijke kasten voor vleermuizen
(72) en huismus (33) geplaatst. Voor de gierzwaluw is dat niet nodig omdat
de werkzaamheden voor 15 april 2023 voltooid zijn en de mitigerende kasten
dan beschikbaar zijn.
Als definitieve voorziening zijn in 2022 op
dertien adressen elk vier neststenen geplaatst in kopgevels van de
huizenblokken. Het zijn
gierzwaluwkasten maar de meesten zijn bedoeld voor de huismus. Ter
'overcompensatie' moesten er 32 voor de huismus en 10 voor de gierzwaluw
komen. Het zijn er dus totaal 52 geworden.
Bij vijf kopgevels zitten de buren er erg kort bovenop,
zoals hier bij Patrimoniumstraat 44. Voor huismussen en vleermuizen
misschien te doen maar voor gierzwaluwen lastig aanvliegbaar.
Voorafgaand aan de renovatie zijn alle
invliegopeningen van de definitieve voorzieningen (en de ' natuurlijke'
broedplaatsen') met borstels ontoegankelijk gemaakt.
De twaalf inbouwkasten aan de Min. de
Visserstraat nrs. 44, 46, 58 (dus nabij de twee in 2029 gevonden nesten op
nr. 46) zijn bedoeld voor de gierzwaluw.
Ondanks teveel zonbestraling op de
zuidoostelijk georiënteerde gevel van nr. 46 zijn hier dus toch kasten
geplaatst. Dat zal bij een hittegolf zeker problemen geven. De
warmtehuishouding van de bestaande nesten achter de kantpannen is veel
beter. De drie andere, op het noordwesten gerichte kopgevels aan de M.
de Visserstraat zijn ook niet ideaal/volgens de voorschriften. De overige
negen gevels met kasten zijn volgens de regels der kunst op het noordoosten
gericht.
Per kopgevel met vier gierzwaluw/huismus-kasten
is ook een vleermuiskast geplaatst.
- Foto
H. Diemerstr. 55
- Foto
Patrimoniumstr.
56
96. Corn. Dirkszstraat 58. Ontdekt in '22. 4 kasten op kopgevel
i.v.m. dakrenovatie.
97-99. Overvecht, Gambia- en Kwangodreef: bij flatrenovatie
totaal 38 neststenen in drie blokken geplaatst.
Een van de drie bijennesten aan de Gambiadreef
Bij de nul-meting in 2018 (verplicht in
kader van gedragscode natuurinclusief renoveren voor NOM-keur) werden in de
buurt geen broedplaatsen van gierzwaluw ontdekt. Zie rapport
Aveco de Bondt, p. 40 e.v.
In mei 2020 wijzen poepstrepen bij enige stenen
aan de Gambiadreef waarschijnlijk op spreeuwennesten. Geen bezetting t/m
2022. Vier van 36 stenen waren in 2022 onbruikbaar voor gierzwaluwen door
een tot aan de buitenkant uitpuilend bijennest.
100-102. Overvecht: totaal 24 combikasten
van 3 stuks aan uiteinden van drie huizenblokken.
103.
Adenauerlaan 20, Kanaleneiland-Noord. 20 nestkasten Voordorp aan kopgevel.
De bovenste twee rijen met 10 kasten hebben ovale openingen voor de
gierzwaluw, de onderste 10 met kleinere, ronde opening zijn bedoeld voor de
huiszwaluw. Ontdekt in jan. '23. Hingen er in juni ' 21 al (Google). Ingrijpende
renovatie groot woonblok zo goed als afgerond. Er hangen ook zes van die
huiszwaluwkasten aan Marshallaan 171/172.
De wijk Kanaleneiland, tussen Beneluxlaan en
Amsterdam-Rijnkanaal, werd begin 60-er jaren gebouwd. Er wordt al enige
jaren veel gerenoveerd. Vooral in het zuidelijk deel werden al vele
10-tallen vleermuiskasten opgehangen en 16 voor de huiszwaluw maar deze 10
voor de gierzwaluw zijn tot nu toe de enige.
Het is twijfelachtig of er gierzwaluwen
broeden in de wijk met nagenoeg uitsluitend platte daken. Op ca. 1,2 km afstand
werden in 2022 aan de Grebbeberglaan in wijk Transwijk mogelijk
nesten gevonden.
En in 2016 mogelijk in de wijk zelf op ca. 600 m. aan
de Bernadottelaan.
104-105. Leidsche Rijn, L. Armstronglaan.
Projecten "Town Garden" en "Nature". Zes trappenhuizen
in uitbouw met elk 5 gierzwaluwneststenen aan de westzijde.
Gebouwd in '19-'20 maar pas ontdekt in juni
'21. Twee bewoners meldden los van elkaar vogels, misschien gierzwaluwen,
bij de kasten gezien te hebben. Spannend, dus gelijk maar kijken op de avond
van 5 juli. Controle van bezetting is vrij makkelijk omdat vanaf het westen
van het blok alle nestingangen in een blikveld overzien kunnen worden. Tussen 21.30 en 22.30 continue gekeken. Geen verzamelvluchten
boven de wijk of het gebouw, geen giervluchten langs de gevels en geen in-
of uitvliegende gierzwaluwen (ook geen vleermuizen). De volgende dag bleken
overdag wel een paar kasten bezet met jonge huismussen.
In 2022 op 1 en 18 juli hetzelfde beeld. Bij een
stuk of zeven kasten is nestmateriaal in de opening te zien, waarschijnlijk
een teken van huismussenbezetting.
106-107. Leidsche Rijn, buurt Hoge Weide. Twee kopgevels op 50 m.
van elkaar met elk zes neststenen gierzwaluw en vijf inbouwkasten huismus.
108. Haarzichtsingel.
SPO Valkensteinschool. Energieneutraal, gasloos, NOM?? Ver
verwijderd van gierzwaluwkolonies in zeer recente nieuwbouwwijk.
Waarschijnlijk idee van architect/opdrachtgever of in kader van verplichting
voor gedragscode NOM-keur.
109. Aureliahof, Leidsche Rijn. Initiatief van
bewonerscollectief in dakgootombouw. Te laag en lastig/niet
aanvliegbaar. Lokgeluiden in 2012. Wel 'natuurlijk' bezet nest dichtbij op nr. 53, zie
eerste nest Leidsche
Rijn. Men is
nu bezig om daarbij nestkasten op te hangen.
110-111. WF Hermansstraat, Leidsche Rijn.
Sociale woningbouw volgens "Nul op de meter" met 76 zichtbare
neststenen verdeeld (52 - 24) over twee blokken. Geen bezetting t/m 2022.
112. Leidsche Rijn. In de begrenzingsmuur
van stadspark
"Plantsoen van Boedapest"
langs de Vaduzdijk.
Nogal laag op ca. 3 meter boven maaiveld pal langs druk fietspad.
Daaronder ook 32 huismuskasten en 4 vleermuiskasten. Een aantal
gierzwaluwkasten is in 2021 ontdekt door huismussen.
113-117.
Vijf recente projecten met neststenen in de nieuwe wijk Leeuwensteyn van Leidsche Rijn.
In aanbouw
"Wonderwoods".
Vanaf 2024 staat er een 105 meter hoge, 'groene" woontoren
en een kleinere van 70 meter, getypeerd als een 'vertikaal bos'. Het duurste
penthouse kost 2,8 miljoen.
Er komt totaal een hectare aan groen tegen de
gevels met o.a. 360 bomen en 9.640 struiken. Er zijn permanent vier mensen "in touw" om de
planten te snoeien. Bewoners mogen er niet aankomen.
Er worden op 33-55 meter hoogte o.a. 50
gierzwaluwkasten, 13 vleermuiskasten en 50
huismuskasten geplaatst. Op 104 meter komt een slechtvalkkast. De slechtvalk hoeft voor prooi (bij
bezette kasten) dan niet ver te vliegen ! In een slechtvalkennestkast in Amsterdam-Westpoort
werden in 2008 prooiresten van 17 gierzwaluwen gevonden, zie:
waarneming.nl
.
Maar als het een echt bos wordt
(raken de kastingangen door begroeiing niet onbereikbaar?) zal de gierzwaluw eerst moeten leren om spechtennesten te benutten.
Broedplaatsen Wijk C
17 november 2022
Ik woon sinds 29 mei 2020 in Wijk C van de
Utrechtse binnenstad, Willemstraat 38 en houd er de broedvogelstand in de
gaten.
In de 70 en 80-er jaren van de vorige eeuw is
er veel gesloopt in de wijk en het ziet er naar uit dat er nog maar een paar
broedpaartjes zijn. In 2022 werden drie adressen met 5-6 nesten gevonden.
Broedplaatsen
1. Willemstraat 12, bovenste verdieping in de
dakknik, rechts van de dakkapel.
Details in
waarneming.nl .
Ook in '21 en '22 bezet.
2. Politiebureau Kroonstraat, zijde
Paardenveld t.o. parkeergarage. Bovenste verdieping onder betonnen
balustrade bij boom.
Details
op
waarneming.nl .
In 2021 werd aan die zijde een tweede nest gevonden.
Verder een paar
nesten (2-3?) langs de gevels van het binnenterrein maar dat is niet toegankelijk
om de exacte locaties te kunnen vinden. 's Avonds zijn er 10-15 gierzwaluwen actief boven
de kolonie en
bij het gebouw (giervluchten, bangers, hoge verzamelvluchten). Dat duidt op
een stuk of drie-vier nesten. Op 17-7-21 heb ik er een gevonden, gezien vanaf de
bovenste galerij, Willemstraat 44f. Zie
details met foto en pijl bij
nestingang op waarneming.nl.
3. Willemstraat 27, links bij
regenpijpdoorvoer in dakgoot. Uitvlieger gezien op 17-7-'20, poepjes op
straat.
Details op waarneming.nl
. Ook in 2021 en 2022 succesvol broedgeval (invliegers gezien, poepjes op
straat).
Nestkasten
Onder de
Paardenveldbrug,
aan de kant van Wijk C, zijn 11 gierzwaluwneststenen
ingemetseld. Ze worden niet benut, ook niet door andere vogels.
Onwaarschijnlijk dat ze ook bedoeld zijn voor gierzwaluwen want die kunnen
daar natuurlijk niets mee. Het uitvoerend bouwbedrijf wist er niets over te
melden. Iets verder, onder de Marga Klompebrug ter hoogte van Moreelsepark,
zitten 14 van die nestkasten.
Aan de achterkant van het gebouw van ministerie OCW,
aan de Pastoor van Nuenenstraat, zijn in september 2022 tien nestkasten voor de gierzwaluw
opgehangen en vier kasten voor de huiszwaluw. Dat was in het kader van
puntenverzameling voor het BREEAM duurzaamheidscertificaat. Helaas
hangen ze op de zonrijke zuidwestzijde wat bij hittegolven groot gevaar voor sterfte van
eieren of jongen betekent. De gebouwbeheerder is geadviseerd
ze te verplaatsen naar de noordoostzijde aan de St. Jacobsstraat. Zie nr. 19
in de tabel.
klik voor vergroting
Negende nestzoekseizoen Utrecht
Op 19 april 2022 (met o.a. een lezing van Timo Roeke van Vogelbescherming
over natuurinclusief bouwen en renoveren) ging voor een twintigtal vrijwilligers het
negende zoekseizoen
naar gierzwaluwnesten van start,
georganiseerd door Astrid van den Broek van
Utrecht Natuurlijk-gierzwaluw,
in opdracht van de gemeente. Daar kun je je ook aanmelden als je wilt helpen.
In 2014/2015 werden tijdens de gemeentebrede
inventarisatie t.b.v. de opstelling van een SMP (soortenmanagementplan) 260
broedplaatsen gevonden. Het totale broedbestand werd toen op basis van
Vogelatlas en MUS-tellingen geschat op 1.800 paar (3.200-4.100,
In een aantal situaties is verbouwassistentie
verleend en nestverlies voorkomen en in de eerste jaren zijn enige
tientallen nestkasten opgehangen. Over de bezetting daarvan is helaas erg
weinig bekend (alleen van projecten 1 en 18 in de kunstnestentabel).
De adressen zijn niet
bijgehouden.
De resultaten ("nestindicatieve
waarnemingen per blok van 100*100 m.") zijn verwerkt in deze
gemeentekaart-gierzwaluwen.
Klik op de hokken voor "aantal waarnemingen",
"aantal nestindicerend gedrag" en "aantal bezet nest".
Helaas kloppen de aantallen niet altijd (b.v. veel te veel bezette
nestkasten bij Hartingstraat, v. Schendelstraat en Hamburgerstraat. Heeft
wellicht te maken met de overname van dubbele meldingen uit de NDFF.
- Ontdekking
eerste twee broedgevallen Leidsche Rijn
in 2017 en 2021.
- Stadsecoloog Gideon Vreeman schreef een korte handleiding.pdf voor
efficiënt nesten zoeken.
Meer daarover op mijn
pagina
nesten zoeken.
Broedplaatsen in waarneming.nl
Zie waarneming.nl:
alle
waarnemingen met code
"bezet nest" 2022 - Utrecht-stad.
Klik op de datum vooraan in de waarnemingsregel voor
details.
Op
deze kaart - binnenstad
(inzoombaar) staan de locaties van alle gevonden nesten ( code "bezet nest") in de binnenstad
in 2021 en 2022. En op
deze kaart
staan ze van de hele gemeente Utrecht. Klik de blauwe dots voor details.
"Bezet nest" betreft niet alle bezette
nesten/broedplaatsen want een aantal waarnemingen van invliegers (is sterke
aanwijzing
voor bezet nest) werd voorzien van de code
"nestindicerend gedrag", of "waarschijnlijke nestplaats".
In 2020 waren dat er samen ook nog een stuk of 35, o.a. in Vleuten en
Voordorp. Je kunt ze vinden door in
het filtermenu de betreffende codes te kiezen. Maar bij "nestindicerend
gedrag" zitten dan ook nogal wat locaties die geen broedplaats zijn (geen invliegers
gezien) maar echt nestindicerend gedrag (m.n. giervluchten langs
daken, gevels).
Beleid gemeente Utrecht
Utrecht wil 'diervriendelijk bouwen en renoveren'
bevorderen. Bij nieuwbouw van gemeentepanden en bij projecten
op door de gemeente uitgegeven gronden worden daartoe b.v. verplichtingen opgelegd
voor
o.a. het aanbrengen van kunstnesten voor gierzwaluwen. Er functioneert o.a. een
Soortenmanagementplan 2016.pdf voor
gemeentelijk vastgoed en gebouwen op gemeentelijk uitgegeven grond.
Op
diervriendelijk bouwen en
renoveren staat
wat je kunt doen als er gevaar dreigt voor gierzwaluwnesten.
Big 30
De gierzwaluw hoort bij de dertig soorten (flora en fauna) die de gemeente gaat monitoren als indicatoren
voor
de biodiversiteit in de stad. Zie artikel in
DUIC, 3-11-2021.
De jaarlijkse zoektochten door vrijwilligers naar gierzwaluwnesten is
echter niet omvangrijk en systematisch genoeg om daar iets over voor- of
achteruitgang uit af te kunnen leiden.
Volgens het
Big 5 voor Merwedekanaal
Voor de "supergroene", "natuurinclusieve"
nieuwbouwwijk Merwedekanaal (6.000 woningen en ook 6.000 voor dieren) wordt een
"Big Five" nagestreefd (vleermuizen, gierzwaluw, egel, kleine zangvogels en
insecten). Zie voor de ontwerpvisie en de aanpak
gesprek met ecologisch ontwerper Gideon
Vreeman (stadsecoloog Utrecht).
Middeleeuwse gierzwaluwkunstnesten
Lutherse kerk, Hamburgerstraat 9,
1412
Het is de oudst bekende
kolonie van Nederland en
volgens de Italiaanse
onderzoeker Mauro Ferri zelfs de oudste kunstnestkolonies van Europa die nu is bewoond
door gierzwaluwen.
Van de 31 neststenen in de kapel zijn er nog 26 open
en bereikbaar; op de
kopgevel ZW (5), de kopgevel NO (14) en onder de dakgoot op ZO (7, zichtbaar
vanaf binnenterrein, hek dicht om 18 u.). Ze werden tijdens de bouw in 1412 ingemetseld en
zijn waarschijnlijk sinds die tijd meer of minder door gierzwaluwen bezet
geweest maar het is uiteraard onbekend of er onderbrekingen in de bezetting
waren.
Twee stenen zijn dichtgesmeerd en drie lager
geplaatste stenen zijn onbruikbaar geworden door er voor gebouwde huizen.
In 2022 waren minstens 21 van de 26 neststenen
bezet, zie voor bezettingsdetails hierboven bij
bezetting Lutherse kerk
en de nummers 3, 4 en 5 in de kunstnestentabel.
In juni/juli zie je 's morgens en ' s avonds
soms vele tientallen gierzwaluwen boven de kolonie vliegen.
De vroegste mij bekende waarnemingen van
bezetting dateren uit de 2e wereldoorlog (van binnenuit
gezien door Günter
Prang, mededeling Marjos Mourmans). Begin
jaren '60 van de 20e eeuw was de zuidwestgevel compleet bedekt door klimop en de vijf
neststenen aldaar waren toen niet bruikbaar.
Klimop op zuidwest, 1961
klik voor vergroting
Bij de restauratie in 1984 zijn de neststenen
onderzocht, zie artikel
GBN Gierzwaluwenbulletin
2003-1 p. 10-1 en een verslag van historisch gebouwenonderzoeker Frans Kipp in
Jaarboek Monumentenzorg 1996
p. 86-91.
De door Kipp vermelde diameter van de invliegopeningen van 3,5 cm is onjuist
(zou te klein zijn voor de gierzwaluw); die is ca. 5 cm.
Tot vorig jaar
(2020) belandden vogels (jongen, adulten) regelmatig binnen in de kerk (zelfs vier stuks in 1990).
De koster en vrijwillige kerkgidsen lieten ze weer vrij. Ze zijn daarom nu
aan de binnenkant met een steen afgesloten en in 2021waren er geen
problemen.
In een uitgebreide bouwgeschiedenis van
klooster en kapel wordt verondersteld dat de kapel
misschien in 1476 voor een belangrijk deel is verbouwd. Minimaal kwam er nieuwe dakbedekking op omdat er tolrechten voor
de aanvoer van leien betaald zijn,
zie
bouw- en verbouwgeschiedenis.
Spreeuwenpot, 1316
Dikke kans dat die heel lang benut is geweest door een gierzwaluw. Maar de pot
is bij de restauratie in 1985 verwijderd (zat bij zwarte rondje op de foto).
De twee bovenste grote vierkante gaten? zijn nieuw. De twee nog wat grotere
duivenkasten eronder, met opstapje onder de opening,
zaten er 700 jaar geleden ook al.
Er zitten in buurgebouwen nog steeds een paar
nesten want er vliegen geregeld 10-15 gierzwaluwen boven de wijk en een
buurman zag er in 2019 of 2020 eentje bij een regenpijp in de
dakgootbekisting verdwijnen.
Elburg, Agnietenklooster
Iets jonger, ca. 1450, is een vergelijkbare
neststeenkolonie in het Agnietenklooster in Elburg, die ook nu nog bewoond
is. Zie:
Agnietenklooster, Elburg.
Jonge gierzwaluwen voor consumptie
Publicaties van Mauro Ferri met data en veel foto's:
--
Historische kunstnesten voor
oogsten vogelvoedsel, 2018 p. 217-239
(E)
--
Presentatieslides van lezing
2018 over "gierzwaluwtorens sinds de middeleeuwen"
(E)
Overtredingen Wet
natuurbescherming
De Wet natuurbescherming, Wnb ( vergunningen,
ontheffingen, handhaving etc.)
wordt voor de provincie Utrecht uitgevoerd
door
rudutrecht.
Het komt nog steeds voor dat het hele jaar
beschermde nesten van de gierzwaluw zonder ontheffing van verbodsbepalingen
in de Wet Natuurbescherming (Wnb) onbruikbaar worden gemaakt door
verbouwingen, sloop of onderhoud. Dergelijke overtredingen kunnen in de
provincie Utrecht gemeld worden op
info@rudutrecht.nl
. Voor de melding kan ook een e-formulier gebruikt worden,
dat staat hier.
Bellen kan 24/7 met 0800-022 5510 , ook als spoed is vereist omdat de
werkzaamheden nog gaande zijn.
Meer over wetten, regelgeving en bescherming op:
wetten en regels.
Tachtig gierzwaluwkasten voor Lauwerecht
Op 1 mei 2020 zijn met hoogwerkers op twee gevels in
de wijk Lauwerecht totaal 80 gierzwaluwkasten opgehangen. Op de hoek Goeman Borgesiusstraat -
Verenigingdwarsstraat
(Mitros woningen)
En op de zijgevel van
zorgcentrum Amerpoort, op de hoek Oudlaan-Idenburgstraat (zie foto) maar
liefst 70 stuks (zie foto
Idenburgstraat). Beide plaatsingspatronen tonen het silhouet van een gierzwaluw.
De projecten zijn georganiseerd door Kerstin Steinhart van bewonersplatform
Staatslieden-Lauwerecht. Zij wist de medewerking van vele organisaties te
verkrijgen en zette buurtbewoners aan het werk om de kasten te maken. Vorig
jaar werden op een zestal adressen in de buurt ook al 13 kasten opgehangen.
Er zijn t/m 2021 nog geen kasten bezet geraakt. Zie voor details en foto's de Utrechtse
projectentabel, nrs.
33 t/m 36.
|
Eerste broedgeval Utrecht - Leidsche Rijn
Update 17 juli 2020 In 1998 werden de eerste huizen gebouwd in Leidsche Rijn, westelijk van de A2 tussen Vleuten en De Meern. In 2016 had ik daar al eens een paar keer naar broedplaatsen gezocht maar geen indicaties gevonden. Maar op 9 juli 2017 zag ik vanuit de woning van mijn zuster aan het Aureliahof in het wijkje De Kersentuin een gierzwaluw langs vliegen met die karakteristieke, schuin naar boven gaande, "waggelvlucht" van adulte vogels die het nest verlaten. Dat moest op een nest wijzen ! Navraag bij bewoners leverde op dat iemand op 21 mei op een van de torens (5 woonlagen met kap) een vogel naar binnen had zien gaan. De volgende avond kon het nest bevestigd worden met om 22.00 u. een invlieger in de hoek van een ondersteunende H-balk onder het dakoverstek van de bovenste woning op nr. 53. Sindsdien is het nest elk jaar bezet en in 2021 lijkt er uitbreiding geweest of aanstaande? want er vlogen regelmatig groepjes langs de gevels. Bewoners zijn nu bezig om een aantal nestkasten aan de gevel te hangen.
In het eco-wijkje met o.a. erg veel zonnepanelen dat in 2003 gebouwd werd door een bewonersvereniging werden in de dakgootbekisting een stuk of 20 nestkasten voor gierzwaluwen aangelegd. In 2010 en 2011 werden er lokgeluiden afgespeeld maar men dacht dat dit geen succes heeft gehad. De nestkasten raakten nooit bezet, waarschijnlijk door te lage plek en moeilijk aanvliegbaar. Maar het zou kunnen dat de lokgeluiden toch dit veel hoger gesitueerde nest, ca. 50 meter van de afspeelplek, hebben opgeleverd. Het is niet bekend hoe lang het nest al bezet is en het zal ook nooit zeker worden of dit echt het eerste van Leidsche Rijn is (zie ook hieronder bij het tweede nest). Of er in De Kersentuin snel meer volgen is twijfelachtig. Er zijn op het oog maar twee soortgelijke nestplaatsen op twee andere torens beschikbaar. Maar elders in de wijk zullen ze op den duur ongetwijfeld wat weten te vinden. Met de veroudering komen de gierzwaluwen.
Tweede nest in Leidsche Rijn ontdekt Pas in 2021 werd het tweede nest in Leidsche Rijn gevonden, in de wijk Terwijde nabij NS-station Leidsche Rijn.
Jolanda Panis van de subgroep "Terwijde" van de gemeentelijke Utrechtse zoekgroep "Gierzwaluw030" zag op 11 juli 2021 een groepje 'bangers" in de Meredith Willsonstraat en al vrij snel daarop een invlieger op nr. 83. Een week later zag ik er ook een naar binnen knallen. Op de stoep eronder waren de typische keutels van jongen te zien, dus er was dat jaar een succesvol broedgeval.
Het wijkje laagbouwhuizen dateert van 2007. De bewoners wisten niets van het nest en dus ook niet of er al langer werd gebroed. Het type nestplek in de hoek van de betimmering komt bij alle woningen voor. Dat zou dan gunstig zijn voor de vorming van een kleine kolonie. De bewoner heeft regelmatig groepjes boven de wijk gezien en bij de overburen ook aanhakers en mogelijk een invlieger. Het lijkt waarschijnlijk dat er al meerdere nesten zijn en dat de eerste in dit buurtje al wat ouder is, maar in 2022 kon ik ze nog niet vinden.
In 179 kunstnesten (meest neststenen) in Leidsche Rijn zijn t/m 2022 nog geen broedgevallen gevonden.
- Waarnemingen gierzwaluw Leidsche Rijn op waarneming.nl .
Alles fout bij voormalig V&D / Hudsons's Bay
Update 1 augustus 2022 Tijdens monitoring is gebleken dat de 303 gierzwaluwnestkasten aan het pand van voormalig V&D op Hoog Catharijne (tot begin december 2019 Hudsons's Bay, nu boven Primark), naast de 'theepotgarage', net als in 2018, 2019, 2020 ook in 2022 niet benut zijn. Het kunstnestenproject zou het verlies van 74 broedplaatsen in 2018 door een ingrijpende renovatie moeten compenseren.
29 van de 90 kasten met luifel op de zuidoostgevel
Tijdlijn van het project
Door de renovatie van de gevels zijn de
broedplaatsen voor broedseizoen 2018 onbereikbaar geworden. Voorjaar 2017 zijn op NO en ZO 25 tijdelijke
!
nestkasten met lokgeluiden opgehangen. In april 2018 kwamen op noordoost 123 kasten gereed
en op zuidwest 90. In april 2019 werd het project voltooid met
nog eens 90 kasten op de zuidoostelijke gevel. De tijdelijke kasten (die
deels bezet raakten !) zijn
na seizoen 2018 verwijderd.
Wat allemaal fout ging Bijna alles wat fout kan worden gedaan is ook fout gedaan door adviserende ecologen, uitvoerders en vergunning verlenende en handhavende provincie. - Er wordt sterk getwijfeld aan het grote aantal van 74 aangetroffen nesten. Door de compensatiefactor van 1 : 5 uit het kennisdocument gierzwaluw ontstond o.a. het gigantische aantal van 303 nestkasten (die vervolgens niet tijdig geleverd konden worden). Utrechters hielden de kolonie al enige jaren in de gaten en denken dat het er veel minder waren. Waarschijnlijk zijn ook locaties van "aanhakers" als broedplaats geteld. - Tegen de voorschriften in zijn ook kasten geplaatst op de (te zonnige) zuidwest- en zuidoostgevel. Ondanks de later geplaatste zonneluifels boven de kasten op zuidwest en zuidoost bleek in 2019 uit metingen dat de temperaturen in de kasten veel te hoog kan oplopen. - Omdat het grote aantal kasten niet tijdig geleverd kon worden zijn vervolgens ter "overbrugging" tijdelijke nestkasten opgehangen, ver verwijderd van de verdwenen broedplaatsen en de locatie van de vervangende kasten. - Er is lokgeluid afgespeeld bij de tijdelijke kasten. Dus bewust twee keer laten verkassen. Een aantal raakte bezet (slapers?) en het jaar daarop zochten ze daar vervolgens vergeefs naar de inmiddels verwijderde kasten. - Bij de definitieve kastenrijen op zuidwest en noordoost stond 's morgens en 's avond enige uren een lokgeluideninstallatie aan. Dit was nodig omdat de natuurlijke nesten zich op heel andere plaatsen van het gebouw bevonden, nl. in spleten onder ramen langs diverse lagere verdiepingen. Speakers hingen echter te ver van de kasten verwijderd en werden niet op zuidoost geplaatst. Het geluid stond te zacht, o.a. vanwege mogelijke burenhinder. - Er wordt sterk getwijfeld aan de kwaliteit van de kasten. Er moest speciaal voor deze locatie een model ontworpen worden omdat standaard nestkasten vanwege het grote aantal niet tijdig geleverd konden worden. Ze zijn gemaakt van onvoldoende ademend trespamateriaal waardoor vochtproblemen ontstaan, en natte bodems bij inslaande regen. - Op de noordoostzijde ontstaan mogelijk problemen voor het uitvliegen van jongen door geringe hoogte boven het dak en kans op aanvaringen met een glazen balustrade. Markeringen konden niet aangebracht worden i.v.m. gevaar van barsten door ongelijkmatige verwhitting. - Erg fout zijn tenslotte de lange rijen in drie lagen opeengepakte kasten waardoor een individuele kast nauwelijks is te herkennen. Het leidt tot fout invliegen en 'burenruzies'. Het bleek niet mogelijk om alsnog bepaalde herkenningspatronen (hier en daar een 'huisnummer', kleurvlakken ?) aan te brengen.
Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau schreef op verzoek van de provincie een (vernietigende) beoordeling van het project en adviseerde het gehele project wegens ongeschiktheid te ontmantelen of de kasten ontoegankelijk te maken. De provincie heeft daar niet op gereageerd. De projectkosten zijn voor de gebouweigenaar opgelopen tot omgerekend € 1.000,- per nestkast (geen typefout), exclusief het provinciale ambtenarenwerk.
De voorwaarden
voor de verleende ontheffing Flora- en Faunawet zijn met een jaar verlengd maar de
provincie ziet nu af van aanvullende maatregelen om het project te verbeteren.
De gebouwbeheerder meldt ons dat "zij aan alle wettelijke voorschriften
van de ontheffing heeft voldaan, dat het proces
met de provincie inmiddels is afgerond en dat er dus ook geen ecoloog meer
bij betrokken is".
Monitoring
Volgens de ontheffing Wet natuurbescherming
moeten in 2019 de kasten o.a. drie maal gedurende twee uur op avonden tot
zonsondergang worden waargenomen om succesvol broeden te registeren (door
ecoloog ECOquickscan). Zie de
Aangescherpte voorschriften
voor monitoring
16-5-'19. De gierzwaluwwerkgroep Utrecht
heeft aanvullend waarnemingen gedaan. Met de gebouwbeheerder werden afspraken
gemaakt voor waarnemingen vanaf de omloop rond de opbouw waar alle kasten
goed zijn te overzien.
De kastenrij aan de korte zuidoostzijde was
ook voor derden goed te observeren vanaf het bovenste parkeerdek N met de theepot. Maar vanwege de sluiting van Hudson's Bay,
heropening van de Stadsbuitengracht en Coronamaatregelen is deze toegang (en
de hele parkeergarage) gesloten. De kasten konden vanaf 2020 alleen vanaf
omliggende straten in de gaten worden gehouden maar de afstand is te groot
om vast te kunnen stellen in welke kasten wordt ingevlogen
(maar dat was dus niet nodig).
Noordoostzijde, rechts in drie lagen 90 kasten en links de glazen
balustrade
Resultaten monitoring door de
gierzwaluwwerkgroep
Samenvatting: Uit de waarnemingen kan
opgemaakt worden dat de vogels niet (meer) weten van het bestaan van de
definitieve nestkasten; ze worden niet geïnspecteerd, laat staan bezet.
Er zijn in 2020 geen ex-broeders meer in de buurt en ook geen begeleidende
niet-broeders of daklozen die zoeken naar de verdwenen nesten of naar de
verdwenen tijdelijke kasten. Voorzover er vogels in de buurt zijn (erg
weinig, niet vaak en niet dichtbij het gebouw), is tijdens de
waarnemingstijden niet gezien dat ze reageren op lokgeluiden bij de
definitieve kasten. Bij de controle op invliegen in de schemering tot bijna
donker op 11 juni 2019 zijn geen invliegers waargenomen. Ook in 2020 t/m 2022
is geen enkele activiteit in de buurt van de kasten waargenomen. Het is uitgesloten dat er een
kast door een gierzwaluw bezet is.
2018
Sinds eind april 2018 vlogen er wekenlang soms
grote groepen broedvogels, later begeleid door 1e en 2e jaars
nestzoekers en andere daklozen, paniekerig langs de gevels op zoek naar de
onbereikbaar geworden nesten.
De aantallen werden in de loop van juni en juli minder.
Bij de reeds geplaatste 210 definitieve kasten
(geen lokgeluiden) werd geen activiteit
(inspecties of invliegers) opgemerkt.
Eind mei ontstond wel activiteit (langsvliegen,
aanhaken, giervluchten) rond de 50 tijdelijke nestkasten
(voorzien van lokgeluiden). Bij een stuk of vijf tijdelijke kasten zijn
invliegende gierzwaluwen gezien. Bij inspectie van de kasten na het seizoen door de
ecologisch adviseur werden alleen wat veertjes in de kasten gevonden, geen
poepjes. Dat wijst op bezetting en overnachting door een enkele vogel of een
paartje en geen (succesvolle) broedgevallen want dan zouden er poepjes achter moeten
blijven.
Zie ook
2019
2 mei: ' s avonds van 20.30-21.15 nog
geen vogels aanwezig. Geen lokgeluid hoorbaar.
14 mei: tussen 20.40 en 21:50 zo
nu en dan een paar vogels, max 5, hoog boven gebouw. Geen belangstelling
voor gebouw of nestkasten. Lokgeluid niet hoorbaar. (De aankomst van de
hoofdmoot uit het winterverblijf is dit jaar rond de twee weken vertraagd,
zie
aankomstverloop 2019).
17 mei: tussen 20.45 en 21.40 zo nu en
dan een paar gierzwaluwen, maximaal 12 tegelijk, hoog boven binnenstad. Geen
belangstelling voor gebouw of nestkasten maar om 21.35 vliegt een vogel een
keer of 6-7 vlak langs de bovenste verdieping van de zuidwestgevel.
Duidelijk op zoek naar een verdwenen nest. Lokgeluid niet
hoorbaar.
24 mei: tussen 20.40 en 22.10 zo nu en
dan een paar, maximaal 8 vogels hoog boven binnenstad en het gebouw. Om
21.55 vliegen vier vogels wat dichter langs de bovenbouw aan de ZW-zijde en
vliegt dezelfde vogel twee maal tot vlakbij de plaats van de inmiddels
verwijderde tijdelijke kasten van vorig jaar, zwenkend tussen de twee grijze
kokers en eenmaal 'biddend' voor de bovenrand. Een paar tijdelijke kasten,
waar lokgeluid bij draaide (maar niet bij de definitieve kasten op NW en NO)
zijn in 2018 door slapers gebruikt maar er is waarschijnlijk niet gebroed
(alleen wat veertjes gevonden). Tragische waarneming!
26 mei: tussen 20.15 en 21.00 max. 5
vogels boven en bij het gebouw. Lokgeluid gehoord vanaf het parkeerdek. 2-3
keer een vlucht van 1-3 vogels vrij dicht langs de kasten op NO en op groter
afstand op ZO.
27 mei: 's Morgens rond 6 u. geen
vogels aanwezig. Tussen 18.00 en 21.45 max. 10 gierzwaluwen tegelijk boven
gebouw. Geen lokgeluid gehoord vanaf parkeerdek. Geen belangstelling voor
verdwenen nesten of nestkasten.
31 mei: tussen 20.30 en 21.50 u. zo nu
en dan een paar vogels, 3 -14 en max. eenmalig 20 vogels hoog boven
gebouw/binnenstad. Geen binding met gebouw. Om 20.50 eenmaal 7 vogels in
giervluchtachtige vlucht langs ZW-zijde bovenbouw ter hoogte van kokers (op
zoek naar verdwenen tijdelijke nestkasten?). Geen lokgeluid gehoord op ZW en
NO.
3 juni: tussen 20.30 en 21.00 u. Met
zuidenwind zijn ''bangers' aangekomen maar niet in Utrecht ?. Zeer weinig
vogels boven gebouw en binnenstad; eenmaal maximaal acht hoog boven Domtoren
en eenmaal zes stuks in los verband vanuit binnenstad langs zuidwestzijde
opbouw Hudson's en weer terug. Het leek alsof ze dachten: "Verrek, da' s
waar ook, we hebben V&D ook nog, laten we nog even kijken. Maar oh ja, we
hadden al gezien dat het niks meer was, gauw wegwezen".
5 juni: van 19.15-19.45 geen
gierzwaluwen, geen lokgeluid. Van 21.00 - 22.05 alleen vogels hoog boven
binnenstad/gebouw, maximaal 15 in verzamelvlucht. Een enkele giervlucht
door de Lange Elizabethstraat (1 nest). Geen lokgeluid.
11 juni: 21.15- 22.10. Afwisselend
bij een/twee van de drie zijden gekeken met vier personen. Weinig vogels
boven de stad, maximaal 20 boven binnenstad. Niets nabij gebouw, geen
langsvliegers of giervluchten, wel weer twaalf door de Lange Elizabetstraat.
22.10-22.45: simultaan aan alle drie zijden
gekeken door vier waarnemers. Zo nu en dan een groepje van 8 - 15
hoog boven binnenstad, maximaal twee maal verzamelvlucht van 20 stuks ten
noordwesten van gebouw; om 22.15 wegtrekkend richting zonsondergang. Geen
vogels nabij het gebouw, geen reacties op lokgeluid.
Het lokgeluid is 11 juni harder gezet en was nu
hoorbaar vanaf het parkeerdek. Er blijkt een speaker met lokgeluiden nabij de
linkerkant van de kasten op zuidoost gemonteerd (geluid naar boven gericht
en achter een drempel en was wellicht daardoor op het parkeerdek niet hoorbaar). Een tweede speaker hing op een volstrekt zinloze locatie op ca. 30 m.,
rechts van de dichtstbijzijnde kast op zuidwest. Geen speaker op
noordoost. Speakers zijn inmiddels verplaatst naar een kast in de rij op
noordoost en op zuidwest. Geen lokgeluid meer op zuidoost.
19 juli: van 20.50 - 21.50
afwisselend gekeken op de drie gevels. Geen gierzwaluwen in de nabijheid
van het gebouw. Lokgeluid (alleen op noordoost en zuidwest) is nog steeds erg zwak en
waarschijnlijk niet effectief. De dichtstbijzijnde gierzwaluwen waren een
groep van ca. 25 boven en bij de kolonie in de Lutherse kerk aan de
Hamburgerstraat. Zie ook:
2020-2022
De parkeergarage is in 2020 wegens Corona gesloten zodat de kasten niet van dichtbij te zien
zijn en de gebouweigenaar was niet langer bereid om ons toe te laten op de
bovenste omloop.
Vanaf de straat is op diverse avonden in 2020, o.a. op 19 en 28 juni en 5, 9 en 16
juli geen enkele activiteit van gierzwaluwen bij de kasten
of boven het gebouw gezien. Ook in 2021 en 2022 is nabij het gebouw geen gierzwaluwactiviteit waargenomen.
Zie ook eerdere
- Projectadvies Mourmans-12-3-2020 - Verbetervoorstellen door gierzwaluwwerkgroep voor ex-V&D-Utrecht - Reactie van Ecoquickscan op notitie gierzwaluwwerkgroep - Onderzoek kastentemperatuur 2019 - Monitoring bezetting 2018 - 2019 en bouwtekening kasten- EcoQuickscan - Aangescherpte provincievoorschriften voor monitoring
-
Luifeltekening-Zuidwestzijde
- Artikel
over de problemen in DUIC, 13-8-2019
-
EditieNL van RTL maakte er ook
een item over,
14-8-2019
- Bericht NU.nl 10-1-2020: provincie
bezint zich op aanvullende maatregelen
- Ministeriële beschikking met voorwaarden 25-08-2017 voor
ontheffing Flora en Fauna :
Ontheffing voor "IEF Berlage
Utrecht".
- Beschikking provincie Utrecht 3-4-2018 over uitstel,
afwijkende plaatsing en andere kasten:
Beschikking 3-4-2018 prov Utrecht
Rijndijk 5 (inclusief de ontheffing van
25-8-2017 en bijlagen 1 en 2 daarvan)
- Gierzwaluwwaarnemingen en pandfoto's op
waarneming.nl - Utrecht
binnenstad.
(klik op blauwe rondje aan het begin van de waarnemingsregel voor
alle details)
Jaap Langenbach Willemstraat 38 3511 RK Utrecht 06-3849 7474
|