Bezetting Utrechtse kunstnestprojecten

Flinke update 28 juli 2025

Al vanaf 2016 zoek ik gierzwaluwnesten in Utrecht. Sinds ik er woon in 2020 behoorlijk intensief. In 2018 ben ik ook begonnen alle nestkasten op te sporen en de bezetting bij te houden. In 2023 lukte het, met hulp van vele anderen, om een zeer groot deel van alle toen bekende nestkasten en neststenen (2.389) op bezetting te controleren. Van de 2.219 gecontroleerde kasten waren er 159 (7,2%) bezet. 86% van de bezette kasten zat in de vijf grootste bezette projecten.

Vooral in 2024 maar ook in 2025 is er selectiever en veel minder gecontroleerd. Op basis van de bevindingen en een aantal (optimistische) aannames en schattingen (veel meer daarover verderop) kan gesteld worden dat het bezettingspercentage verder is afgenomen naar ruim 6%. De belangrijkste verklaring is dat het aantal kasten veel sneller toeneemt dan het aantal bezettingen. In 2025 zijn vijf 'projecten' voor het eerst bezet geraakt, in 2024 niet een. Voor broedseizoen 2025 waren er 3.029 (bekende) kunstnesten beschikbaar.

Volgens onderzoek door Sovon (SMP-2015) en Viridis (Pre-SMP-2021) bedraagt de Utrechtse broedpopulatie 1.825 resp. 2.283 paartjes.  Hoewel velen er somberder over zijn schatte Sovon de ontwikkeling van de populatie in Utrecht voor Soortenmanagementplan 2024 ( p. 12) sindsdien in als "stabiel" . De populatie "van de afgelopen 10 jaar" werd op basis van diverse bronnen op 1.500 paar geschat met de nuancering dat "niet alle locatie nog in beeld zijn". Landelijk is de trend "matig afnemend".

Gierzwaluwtrends 2007-2024, Bron: Duurzaamheidsverslag Utrecht 2024.

Bij een  bezetting van 7,2% (2023) zouden er ruim 25.000 nestkasten beschikbaar moeten komen voor het geval alle natuurlijke nesten op den duur door sloop en renovatie verloren gaan en als het aantal van bijvoorbeeld 1.825 broedparen behouden moet blijven. Juister zou overigens zijn om naar een flinke uitbreiding te streven want dat de gierzwaluwpopulatie sinds de jaren '60-'70 drastisch is achteruitgegaan is wel zeker. Meer over Utrechts beschermbeleid en -praktijk. Daar ook meer over de opmerkelijke dip in 2024.

Op deze pagina vind je o.a. details over de bezetting t/m 2025 en  een tabel met gegevens van alle projecten, wetenswaardigheden per project met  achtergronden, bevindingen tijdens de kastcontroles en tenslotte een bespreking van succesfactoren bij de kans op bezetting.

Alle locaties met de bezetting staan ook op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht. (huisje = (deels) bezet, gierzwaluw = niet bezet). Als je een ontbrekend project weet hoor ik het graag.

Top 10 kunstnestprojecten van Utrecht, 2023

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd met een ontheffing volgens Flora- en Faunawet (FF) of Wet natuurbescherming (Wnb), dus met mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten. Van acht andere wettelijk voorgeschreven mitigatieprojecten met totaal 732 kasten was in 2023 slechts 1 kast bezet.

In 2025 waren er 5 van de 13 "ontheffingsprojecten" bezet met totaal 1.168 beschikbare kasten. Bijna de helft daarvan (634) betreft een leegstaand project in de Bloemenbuurt. Er waren totaal ca. 100 kasten in deze projecten bezet en er gingen in de 13 projecten ca. 136 nesten door de werkzaamheden verloren. Er is aangenomen dat de in 2023 bezette projecten, die in '24 en '25 niet of onvoldoende gecontroleerd werden, in '24 en '25 met 5% (is denk ik optimistisch!) meer bezet waren dan het jaar ervoor. Alle leegstaande 'ontheffingsprojecten' werden voldoende gecontroleerd.

Maar liefst 88 van de ca. 100 bezette kasten behoren tot slechts twee projecten: 38 stuks in FF-project Hartingstraat/van Schendelstraat (start 1992) en 55 in wnb-project Rivierenwijk.

In het geval van het project van voormalig V&D (nrs 8 en 9 in de tabel) met nu nog 213 vervangende kasten (in '21 zijn 90 kasten uit gebruik genomen wegens teveel kans op hittestress), was het aantal van 74 verdwenen broedparen vrijwel zeker veel te hoog. Bureau Tauw, 2009 p. 28 en 34 schatte bij een onderzoek in 2008 naar flora en fauna in het centrumgebied de V&D-kolonie op 20-30 broedparen.  Alles over dit V&D-project: - 214 kasten niet benut bij ex. V&D, nu boven Primark / De Utrecht.

Beschikbare, gecontroleerde en bezette kunstnesten

Er worden nog steeds nieuwe en al langer bestaande projecten ontdekt. In 2023 werd intensief gecontroleerd, in '24 en '25 veel minder. Voor deze jaren is een schatting gemaakt van het aantal bezettingen. Veel meer daarover verderop.

Projectlocaties en bezetting

Op het Google-maps kaartje hieronder staan de locaties  van de 26 'projecten' die in 2023 - 2025 (deels) bezet waren. Van de 447 kasten (2025) in deze 26 'projecten' waren er in 2025 ca. 183 (41%) bezet. Meer over de (in '24 en '25  geschatte) aantallen verderop.

De 229 gierzwaluwen op het kaartje hieronder betreffen de overige, (zeer) waarschijnlijk niet bezette 'projecten'. Drie daarvan in De Meern en eentje in Vleuten pasten er niet op. Onder de niet bezette projecten bevinden zich drie grote renovatieprojecten: de Bloemenbuurt / St. Josephlaan (634), ex V&D (213) en Zuilen (70) en een nieuwbouwproject met 52 neststenen aan de W.F. Hermansstraat.

Alle projecten staan met wat gegevens en de bezetting op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht.

Kan het beter ?

Het huidige beeld moet naar mijn gevoel gezien worden als een moment in een (vrij lange) overgangsperiode naar een nieuw huisvestingssysteem voor de gierzwaluw. Zo'n 30-40 jaar geleden kwam er heel langzaam beschermingswerk op gang en daarmee de zorg voor broedplaatsen en het plaatsen van nestkasten door particulieren. In 1993 werd de eerste gierzwaluwvereniging opgericht en in 2002 vereniging GBN, niet toevallig onlangs opgeheven, zie de GBN-Nieuwsbrief-Januari-2024.pdf .

Met de Flora- en Faunawet van 2002 en de Wet Natuurbescherming in 2017 en nu met de Omgevingswet van 2024 functioneert een gecompliceerd systeem van nestbescherming en compensatie bij verstoring. Een belangrijke stap was de invoering van de jaarrond beschermde status van het nest in 2007 waardoor sloop-, renovatie- en compensatieprocedures in regels moest worden vastgelegd. Ecologen maken overuren en in juli 2023 verscheen de 3e versie van het Kennisdocument Gierzwaluw met gedetailleerde voorschriften voor de uitvoering. Of dit bouwwerk voldoende werkt is eigenlijk nog steeds niet duidelijk. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de effectiviteit maar in Utrecht gaat het verdwijnen van nesten door sloop en renovatie vooralsnog sneller dan het aantal dat in kunstnesten terecht komt. We mogen hopen dat de dakloos geraakten 'natuurlijke' plekken wisten te vinden.

Uiteindelijk zullen nagenoeg alle 'natuurlijke' broedplaatsen verdwijnen (nieuwbouw is en blijft waarschijnlijk voor het overgrote deel ongeschikt, ook na veroudering) en er is dus standaard kunstmatige broedgelegenheid in de gebouwde omgeving nodig. Dat komt al aardig op gang met het aanbrengen van kunstnesten in het kader van ontheffingen, SMP's , Pre-SMP's, gedragscodes, aanvullend gemeentelijk beleid en  andere, vrijwillige initiatieven van bewoners en vooral bouwers en ontwikkelaars. De stad hangt al vol met 3.000+ kunstnesten waar niet voldoende vogels voor lijken te zijn want meer dan 90% wordt niet benut. Het  schrappen van het verplicht aanbrengen van kunstnesten in alle nieuwbouw en bij ingrijpende renovatie door minister Keijzer van VRO lijkt geen ramp want er gebeurt al erg veel. Zie laatste stand van zaken: Verplichte nestkasten in utiliteitsbouw in 2026?, maar niet voor woningen.

Er komt denk ik snel een tijd dat renoveerders en slopers zonder onderzoek of compensatieplan (buiten het broedseizoen, tenzij 'natuurvrij' gemaakt) hun gang kunnen gaan want er is binnen niet al te lange tijd altijd voldoende broedgelegenheid in kunstnesten voorhanden. Een en ander vast te leggen in een landelijk geldend Soortenmanagementplan (SMP). Dat kan dan een extra boost geven aan de broodnodige versnelling van de isolatie en verduurzaming van verouderde woningen.

In een ingezonden brief in Trouw van 9-12-'24 doet gedeputeerde Tijs de Bree van provincie Overijssel al een oproep in die richting: nu moet elke gemeente een plan maken voor een algemene ontheffing in het kader van natuurinclusief bouwen. Maak er een landelijke regeling van ! Zie: Kafka in de spouwmuur, Trouw 9-12-2024.

"Het duurt nou eenmaal lang" voordat nestkasten voor gierzwaluwen in gebruik worden genomen, wordt veel gezegd als projecten al jaren leeg staan. Dat klopt meestal maar neemt niet weg dat de verklaring daarvan niet alleen ligt bij die "domme gierzwaluw", die de kasten niet weet te vinden, maar vaak ook bij de kwaliteit van het project. Er worden nog steeds veel fouten gemaakt en bij veel projecten heeft het bouwproces voorrang boven de belangen van de gierzwaluw. De wet- en regelgeving (zoals b.v. het Kennisdocument Gierzwaluw, met veel voorschriften voorzien van "bij voorkeur" e.d.) biedt daarvoor alle mogelijkheden. Ook daar ligt in ieder geval een deel van de verklaring van de omvangrijke en vaak langdurige leegstand.

Met duidelijker, strikter regelgeving en meer kennis van zaken bij betrokken partijen is wellicht nog wat winst te behalen. Er zijn veel momenten en betrokken partijen in de keten van onderzoek, plan, opdracht en uitvoering waarbij iets mis kan gaan. Zie voor gebreken de rode passages in de projectbeschrijvingen na de projectentabel.

Bij de Utrechtse projecten kwamen we o.a. de volgende 'fouten' tegen:

• te grote, te kleine of anderszins ongeschikte invliegopeningen, zoals in de gevel bij onzichtbare neststenen (minimaal 155 stuks).

• oriëntatie van de invliegopening anders dan op noord en oost, zonder extra bescherming door dakgoot, overstek  o.i.d. Daarvan 195 (6%) zelfs op zuid, zuidwest of west. Meer bij oriëntatie.

• niet of fout toegepaste lokgeluiden (97% van alle projecten)

• erg verspreide locaties met een paar kasten per woning

• kasten op lastig aanvliegbare locaties, achter obstakels (223 = 7% van de kasten)

• erg veel nieuwe locaties op grote afstand van bestaande broedplaatsen

• tijdelijke kasten ter "overbrugging", wat niet werkt.

Meer kennis nodig

Er is weinig bekend over de effectiviteit van kunstnesten voor gierzwaluwen en we weten ook nog niet zo veel van het gedrag van dakloos geraakten en andere nestzoekers. Wat doen gierzwaluwen als het nest onbereikbaar is geworden door sloop, renovatie of na-isolatie? Blijft het paar bij elkaar of gaat ieder voor zich een nieuwe broedplaats en/ of een andere partner zoeken? Waar komen ze uiteindelijk terecht? Het bezit van een nest is het belangrijkste en een nieuwe partner is snel gevonden, weten we uit het gedrag bij te laat aankomende partners uit het winterverblijf.

Men denkt dat een paartje gierzwaluw na nestverlies (meestal) niet meer tot broeden komt. Ze hebben 1-2 jaar nodig om een nieuwe plek te vinden.  Bij een gemiddelde levensduur van 6-7 jaar (en pas in het 2e of 3e jaar het eerste ei gelegd) betekent dat nogal eens einde voortplanting.

Van de beoogde "compensatie" van nestplaatsverlies door sloop of renovatie is vaak geen sprake, althans niet voor het dakloos geraakte paar. Daklozen komen waarschijnlijk terecht bij andere bestaande kolonies in de buurt (als die er zijn), want die kennen ze ook en niet bij de compenserende kunstnesten. Zogenaamde 'tijdelijke' voorzieningen en ook 'gewenningsperioden' voor nieuwe kasten zijn zinloos. Gierzwaluwen willen nesten voor de "eeuwigheid" want ze zijn rotsen gewend en nieuwe kasten worden niet benut zolang de vertrouwde plekken nog beschikbaar zijn. 

"Projecten"

Met 'projecten' (de 273 regels in de tabel) worden meestal adressen aangeduid. Maar een flink aantal 'echte' projecten bestaat uit meerdere, soms veel adressen, met name de nrs. 1 (45 adressen)  en 2 (20 adressen). Verder is een aantal grotere initiatieven, waarbij de kunstnesten in groepen met verschillende kenmerken (locatie, oriëntatie, startdatum) zijn geplaatst, opgedeeld in verschillende 'projecten', met zo veel mogelijk gelijke kenmerken. Voorbeelden zijn project St. Josephlaan/Bloemenbuurt met 634 kasten opgedeeld in 23 delen. Project  Rivierenwijk met 95 neststenen is opgedeeld in 10 'projecten'.

"Kunstnesten"

In de tekst is sprake van 'kasten',  'nestkasten' of 'kunstnesten'. Daarmee worden bijna altijd alle typen kunstnesten bedoeld, zoals nestkasten, neststenen, dakpanhuifjes, kleipotten en sleuven in dakgoten of overstekken.

Vooruitgang ?

Uit aantallen bezette kasten en bezettingspercentages mogen geen conclusies worden getrokken over jaar-op-jaar 'voor- of achteruitgang'. De zoekinspanning loopt jaarlijks uiteen. Er komen jaarlijks nieuwe projecten bij die meestal pas na jaren (of helemaal niet) bezet raken. Ook worden nog steeds al langer bestaande projecten ontdekt. De bezettingshistorie daarvan is soms niet te achterhalen. Als het project in het ontdekkingsjaar niet bezet blijkt, wordt aangenomen dat het ook in de jaren daarvoor niet bezet was. Is het wel bezet dan worden de voorgaande jaren als "onbekend / niet gecontroleerd" genoteerd. In een paar gevallen (o.a. Rivierenwijk) is de eerdere bezetting geschat (rode jaarcijfers in de tabel).

Door toegenomen ervaring, projectkennis en bijkomende informatie van derden is de vindkans van bezette kasten en betrouwbaarheid van de bezetting toegenomen. In de jaren voor 2023 zal de bezetting waarschijnlijk hoger zijn geweest.

2021 t.o.v. 2020

Het grotere aantal bezette kasten in 2021 (netto +32) t.o.v. 2020 komt voor 83% door langer zoeken bij de Lutherse kerk en Hartingstraat/A. v. Schendelstraat (+12), door meer bezetting in Voordorp (+5) en toenemende (geschatte) bezetting in de Rivierenwijk (+13). In 2021 raakten vijf projecten voor het eerst (deels) bezet.

2022 t.o.v. 2021

De toename in 2022 (netto +22) is vooral toe te schrijven aan het project Rivierenwijk (+15) en het project aan de Vleutenseweg (+4).

In 2022 raakten acht  leegstaande projecten voor het eerst (deels) bezet. Maar vijf daarvan zijn onzeker omdat voorgaande jaren niet werden gecontroleerd (waarvan 4 in Rivierenwijk)

2023 t.o.v. 2022

Het aantal bezette kasten nam met netto 30 stuks toe, nagenoeg uitsluitend door een grotere zoekinspanning. De toename was voor 76% te danken aan Vleutenseweg (+6) en Rivierenwijk (+17). Vier projecten raakten voor het eerst deels bezet, twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.

2024 en 2025. De zoekinspanning was in deze jaren nog niet de helft van 2023 en vooral gericht op Leidsche Rijn, op 'interessante' projecten en verder vooral op leegstaande projecten waarvan we inschatten dat die wat kans maakten om bezet te raken. Er werden in 2024 geen nieuw bezette projecten gevonden. In 2025 vijf. Als we de aantallen van bezette maar niet gecontroleerde projecten gelijk houden aan 2023 en er 5% toename per jaar bij optellen (voor gemiste nieuwe bezettingen en toename van bestaande bezette projecten), komt het totaal op 173 bezet in 2024 en 183 in 2025. Omdat het aantal beschikbare kasten wel flink is toegenomen ('24 +16% en '25 +8%) daalt het bezettingspercentage van 7,2 in 2023 naar 6,2% in 2025.

Bezet en broedgeval

"Bezet" is niet hetzelfde als een succesvol broedgeval en betekent meestal niet meer dan dat er minimaal eenmaal een invlieger de kast in ging (of een uitvlieger) en er enige tijd in bleef. In een paar gevallen werden alleen uit de opening kijkende jongen gezien of alleen herkenbare poepjes op straat onder het nest gevonden. In een klein aantal gevallen (vooral solitaire kasten en van kasten die niet al te hoog hangen) werd (in 2023 voor het eerst) bezetting vastgesteld door het afluisteren van reacties op het afspelen van lokgeluid. Een beproefde methode die vooral goed werkt in het begin van het seizoen, tot eind mei. Daarna lijkt het erop dat ze niet meer reageren omdat ze gewend zijn geraakt aan 'ongevaarlijke langsvliegers'.

Wat er precies in een nestkast gebeurt is alleen vast te stellen met een interne camera. Het kan bij invliegers b.v. ook gaan om slapers, startende broeders (1 of 2 vogels) die het jaar erop terugkomen om te broeden. Of het zijn verkenners die uiteindelijk elders nestelen. En broedsels kunnen ook mislukken door vechtpartijen met concurrenten, een verongelukte ouder of hittestress tijdens een hittegolf.  Maar het gaat meestal ook om al langer bekende bezette kasten, om meerdere keren waargenomen invliegers per jaar en om andere tekenen van bezetting, zoals aanhakende "bangers', rakelings passerende giervluchten, poepjes onder de kast of uit de kastopening kijkende jongen.

De inschatting is dat toch wel minstens 95% van de "bezet verklaarde" gevallen ook werkelijk broedgevallen met tenminste een gelegd ei betreffen. Een invlieger (zeker als die geroutineerd in een keer naar binnen schiet) die enige tijd binnen blijft is al een vrij harde aanwijzing voor bezetting want ze gaan pas naar binnen als ze weten dat het veilig is, na vele dagen, soms weken van langsvluchten en inkijkinspecties.

(Na)controle met een camera

Voor tijdbesparing en informatie over de kastinhoud is in april 2023 een endoscopische camera op een telescoopsteel van 8 meter ontwikkeld.  Bij 45 kasten bleek 82% van de bezettingen goed volgens de waargenomen invliegers. Netto bleken er volgens de camera vier kasten meer bezet dan volgens de invliegwaarnemingen (6 wel een nest/bezet maar geen invliegers, 2 geen/ nest/niet bezet maar wel invliegers). Maar de interpretatie van de beelden is soms lastig. Sowieso is het beter om de controle kort na het broedseizoen te doen en niet in het voorjaar als er veel 'troep' is van overwinterende mezen en mussen.

Op de pagina "Nesten zoeken" staat informatie over de gebruikte apparatuur en de eerste ervaringen.

Projectkenmerken 2023 (alleen gecontroleerde kasten)

In 2023 waren er 159 van 2.219 gecontroleerde kunstnesten bezet. Nagenoeg alle bezette kasten van 2022 blijken ook dit jaar weer bezet.

In de Rivierenwijk werden met hulp van een groepje buurtbewoners 50 van de 95 neststenen bezet gevonden. Vorig jaar waren dat er maar 33. De zoektijd was toen te kort omdat het project pas op 28 juni werd ontdekt en ik moest het alleen doen, zie bezetting Rivierenwijk '22-'23 met alle 95 kasten.

Bezette 'projecten' 2023 en leeftijd

Bezette 'projecten' raakten gemiddeld na 3,1 jaar voor het eerst bezet. De hoge aantallen niet bezette kasten van 1-3 jaar oud worden nogal gedomineerd door 430 stuks sleufgatkasten in het project St. Josephlaan/Bloemenbuurt.

Slechts enkele kasten raakten al in het 1e of 2e jaar bezet maar dat is niet meer dan een vermoeden omdat van de beginperiode van die projecten de bezetting niet bekend is. Maar waarschijnlijk zullen enige neststenen in de Lutherse kerk in 1412 direct bezet zijn geraakt. En mogelijk ook enige van de 40 stenen van 1992 in het compensatieproject Hartingstraat/van Schendelstraat en ook van de 95 neststenen in project Rivierenwijk van 2019.

De 38 bezette kasten van 22 t/m 32 jaar zitten allemaal in project Hartingstraat/van Schendelstraat uit 1992. 50 van de 52 bezette kasten van 5 jaar oud betreffen project Rivierenwijk.

'Liefhebbers'

Projecten van particuliere personen doen het niet beter dan van professionele organisaties. Bij de 'liefhebber', met een paar kasten aan de eigen woning, waren 24 (9%) van de 272 kasten op 149 adressen bezet in 2023. Verreweg de meeste van die bezette kasten aan huis  hangen in de wijk Voordorp. Na 16 jaar waren er daar 15 (2023) van de 74 kasten bezet (22 in 2024). Er was begeleiding van een deskundige buurtbewoonster en een extern deskundige en er werd bij de eerste kasten, in 2006, lokgeluid toegepast. (hier meer over dit project). Buiten Voordorp waren in 2023 slechts 9 (4,5%) van de 198 gecontroleerde kasten aan woonhuizen bezet (gemiddelde leeftijd 5,9 jaar).

Meer verlies dan alleen de nesten

Tenslotte moet bedacht worden dat bij sloop en renovatie niet alleen de bezette broedplaatsen verloren gaan maar ook andere ruimtes in de buurt (op het dak, achter een kantpan of dakgoot) waar plaats is voor nog meer paartjes. Maar alleen het nest (dat gevonden wordt) en de functionele omgeving is jaarrond beschermd, niet de overige, potentiële broedplaatsen.

Kasttype

Hieronder staan de bezette kunstnesten per type met het bezettingspercentage in 2023. Neststenen (14%) scoren beter dan het overall gemiddelde van 7%, en nestkasten (5%) flink minder, maar dat verschil wordt niet door het kasttype verklaard.

Gierzwaluwen broeden met plezier in allerlei soorten grote en kleine ruimtes, als het er maar donker is, met een ingang van het juiste formaat en in "een leuke buurt". Andere eigenschappen / kenmerken van de projecten (nabijheid van broedplaatsen, aanwezigheid van daklozen, afspelen van lokgeluid etc.) spelen een veel grotere rol bij de kans op bezetting dan het type nestruimte.

Het hogere percentage bij neststenen wordt in principe verklaard doordat dat type vooral wordt toegepast bij mitigatieprojecten die beter bezet raken dan nestkasten aan woningen.

Kastmerken,

alle beschikbare kasten in 2025

Wettelijke status, eigendom

Van de 3.019 beschikbare kunstnesten in 2025 werden er 397 (13%) geplaatst door particulieren, "liefhebbers", zonder wettelijke noodzaak. Daarvan werden er ruim 100 door de gemeente gesubsidieerd.

284 particuliere kasten hangen op 148 adressen aan de eigen woning. Groepjes bewoners of een buurtcomité plaatsten de overige 113 kasten in zes projecten aan panden van derden zoals de 70 kasten aan de Idenburgstraat (foto).

De overige 2.622 kasten (87%) zijn gerealiseerd door bedrijven/instellingen zoals woningcorporatie, gemeente, bouwbedrijf, hotel, school of kerk.

1.173 kasten (40%) zijn gerealiseerd in het kader van de Flora- en Faunawet (40 kasten) en de Wet natuurbescherming (1.127). Nog geen projecten volgens de Omgevingswet.

Drie projecten met 145 kasten (5%) werden volgens de gedragscode NOM (Nul Op de Meter) gerealiseerd en zijn t/m 2025 niet bezet geraakt. Deze gedragscode is sinds 2021 niet meer van kracht.

818 kasten (27%) werden geplaatst volgens het gemeentelijk beleid en/of op basis van het SMP, vooral in nieuwbouwwijk Leidsche Rijn.

Er werden 486 kasten (15%) op eigen initiatief / vrijwillige basis gerealiseerd, b.v. in kader van bevordering "biodiversiteit", "natuurinclusief bouwen", "groen beleid" of een duurzaamheidskeurmerk.

Oriëntatie

In het Kennisdocument Gierzwaluw wordt voorgeschreven dat gierzwaluwvoorzieningen "bij voorkeur aangebracht moeten worden op de schaduwrijke, koele en schaduwrijke noord- en oostgevels". Helaas zorgt dat "bij voorkeur" er kennelijk voor dat afwijken van dit voorschrift veel voorkomt. Maar liefst 22%  (667 kasten/stenen) is zonder extra bescherming van dakgoot of overstek aangebracht op gevels met mogelijk teveel door de zon beschenen oriëntaties (niet op noord, noordoost of oost).

Daarvan zijn er ca. 35 bezet. Twintig neststenen van project Arthur van Schendelstraat op het zuidwesten zijn zeker al drie jaar (maar waarschijnlijk al veel langer) volledig bezet (invliegers gezien) maar van het broedresultaat is alleen bekend dat er bij sommige kasten jongen in de invliegopening worden gezien. Vijf neststenen zitten al 611 jaar in de zuidwestgevel van de Lutherse kerk. Deze zijn ook elk jaar bezet (invliegers gezien). Mogelijk wordt het hier toch niet te warm door de unieke constructie van een dikke muur met neststeen. Verder is er nog een zuidwestkast al enige jaren bezet op de Lange Hagelstraat maar in 2022  waren het er nog twee. In die ander zit nu een huismus. De overige zes zitten op het noordwesten en hebben mogelijk geen probleem.

886 kasten (30%) zijn niet op noord of oost geplaatst, maar toch voldoende beschermd door dakgoot, overstek, o.i.d.

Overigens speelt de oriëntatie geen rol bij de kans op het bezet raken van kasten. Gierzwaluwen weten niet dat het op bepaalde locaties te warm kan worden. Ze gaan nestelen waar ze soortgenoten zien nestelen. Op te hete locaties zullen vaker broedsels mislukken waardoor die locaties op den duur niet benut zullen worden.

- Meer over (onderzoek naar) hittestress in kunstnesten.

Projectentabel 2018-2025

De link onder het adres gaat bijna altijd naar een foto.

Aantallen bezette kasten in rood in eerder jaren zijn geschat en rode startjaren zijn nog onzeker. De projectlocaties staan ook op Google Maps, nestkasten gierzwaluw Utrecht.  Je kunt daar apart de kaartlaag met alle projecten kiezen (gierzwaluwsymbool) en/of de laag met alleen de (deels) bezette projecten (huisjesymbool).

Alle gevonden bezette kunstnesten zijn ook te vinden in de lijst met  bezette nesten gierzwaluwen gemeente Utrecht op waarneming.nl  (klik op de datum vooraan de waarnemingsregel voor details).

Symbolen in de tabel

* Projectnummers met een * zijn wettelijk voorgeschreven via een ontheffing volgens Wet Natuurbescherming (Wnb), Flora- en Faunawet (FF) of Omgevingswet.

Bij kasttypen met een * is lokgeluid toegepast

Rood genummerde projecten zijn verwijderd

- = (zeer) waarschijnlijk geen broedgeval(len)

niets ingevuld = onbekend, niet of onvoldoende onderzocht

Rode startjaren zijn onzeker

Rode aantallen 2024 en 2025 zijn onvoldoende onderzochte projecten.