Bezetting Utrechtse kunstnestprojecten

Flinke update 21 augustus 2025

Al vanaf 2016 zoek ik gierzwaluwnesten in Utrecht. Sinds ik er woon in 2020 behoorlijk intensief. In 2018 ben ik ook begonnen alle nestkasten op te sporen en de bezetting bij te houden. In 2023 lukte het, met hulp van vele anderen, om een zeer groot deel van alle toen bekende nestkasten en neststenen (2.389) op bezetting te controleren. Van de 2.219 gecontroleerde kasten waren er 159 (7,2%) bezet. 86% van de bezette kasten zat in de vijf grootste bezette projecten.

Vooral in 2024 maar ook in 2025 is er selectiever en veel minder gecontroleerd. Op basis van de bevindingen en een aantal (optimistische) aannames en schattingen (veel meer daarover verderop) kan gesteld worden dat het bezettingspercentage verder is afgenomen naar ruim 6%. De belangrijkste verklaring is dat het aantal kasten veel sneller toeneemt dan het aantal bezettingen. In 2025 zijn vijf 'projecten' voor het eerst bezet geraakt, in 2024 niet een. Voor broedseizoen 2025 waren 3.029 (bekende) kunstnesten beschikbaar. Voor 2026 zitten we inmiddels op 3.112.

Volgens onderzoek door Sovon (SMP-2015) en Viridis (Pre-SMP-2021) bedraagt de Utrechtse broedpopulatie 1.825 resp. 2.283 paartjes.  Hoewel velen er somberder over zijn schatte Sovon de ontwikkeling van de populatie in Utrecht voor Soortenmanagementplan 2024 ( p. 12) sindsdien in als "stabiel" . De populatie "van de afgelopen 10 jaar" werd op basis van diverse bronnen op 1.500 paar geschat met de nuancering dat "niet alle locatie nog in beeld zijn". Landelijk zou de trend "matig afnemend" zijn.

Gierzwaluwtrends 2007-2024

Bron: Duurzaamheidsverslag Utrecht 2024.

Bij een  bezetting van 7,2% (2023) zouden er ruim 25.000 nestkasten beschikbaar moeten komen voor het geval alle natuurlijke nesten op den duur door sloop, renovatie en verduurzaming verloren gaan en als het aantal van 1.825 broedparen behouden moet blijven. Juister zou overigens zijn om naar een flinke uitbreiding te streven want dat de gierzwaluwpopulatie sinds de jaren '60-'70 drastisch is achteruitgegaan is wel zeker. Diverse bronnen spreken van mogelijk een halvering. Hier meer over Utrechts beschermbeleid en -praktijk. Daar ook meer over de opmerkelijke dip in 2024.

Op deze pagina vind je o.a. details over de bezetting t/m 2025 en  een tabel met gegevens van alle projecten, wetenswaardigheden per project met  achtergronden, bevindingen tijdens de kastcontroles en tenslotte een bespreking van succesfactoren bij de kans op bezetting.

Alle locaties met de bezetting staan ook op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht. (huisje = bezet, gierzwaluw = niet bezet, groene stip = 'natuurlijke' kolonie). Als je een ontbrekend project weet hoor ik het graag.

Beschikbare, gecontroleerde en bezette kunstnesten

Er worden nog steeds nieuwe en al langer bestaande projecten ontdekt. In 2023 werd intensief gecontroleerd, in '24 en '25 veel minder. Voor deze jaren is een schatting gemaakt van het aantal bezettingen. Veel meer daarover verderop.

Top 10 kunstnestprojecten van Utrecht, 2023

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd met een ontheffing volgens Flora- en Faunawet (FF) of Wet natuurbescherming (Wnb), dus met mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten. Van acht andere wettelijk voorgeschreven mitigatieprojecten met totaal 732 kasten was in 2023 slechts 1 kast bezet.

In 2025 waren er 5 projecten bezet van de 13 "ontheffingsprojecten" met totaal 1.168 beschikbare kasten. Bijna de helft daarvan (634) betreft een leegstaand project in de Bloemenbuurt. Er waren totaal ca. 100 kasten in deze projecten bezet en er gingen in die 13 projecten minimaaal 136 nesten door de werkzaamheden verloren. Er is aangenomen dat de in 2023 bezette projecten, die in '24 en '25 niet of onvoldoende gecontroleerd werden, in '24 en '25 gemiddeld met 5% (is denk ik optimistisch!) meer bezet waren dan het jaar ervoor. Alle leegstaande 'ontheffingsprojecten' werden voldoende gecontroleerd.

Maar liefst 88 van de ca. 100 bezette kasten in 'ontheffingsprojecten' behoren tot slechts twee projecten: 38 stuks in FF-project Hartingstraat/van Schendelstraat (start 1992) en 50 in wnb-project Rivierenwijk, gestart in 2019.

Meer verlies dan alleen de nesten

Verder moet bedacht worden dat bij sloop en renovatie niet alleen de bezette broedplaatsen verloren gaan maar vaak ook andere, potentiële broedplaatsen in de nabijheid. Maar alleen het nest (dat gevonden wordt) en de functionele omgeving is jaarrond beschermd, niet de overige, potentiële broedplaatsen.

Projectlocaties en bezetting

Op het Google-maps kaartje hieronder staan de locaties  van de 26 'projecten' die in 2023 - 2025 (deels) bezet waren. Van de 447 kasten (2025) in deze 26 'projecten' waren er in 2025 ca. 183 (41%) bezet. Meer over de (in '24 en '25  geschatte) aantallen verderop.

De 229 gierzwaluwen op het kaartje hieronder betreffen de overige, (zeer) waarschijnlijk niet bezette 'projecten'. Drie daarvan in De Meern en eentje in Vleuten pasten er niet op. Onder de niet bezette projecten bevinden zich drie grote renovatieprojecten: de Bloemenbuurt / St. Josephlaan (634), ex V&D (213) en Zuilen (70) en een nieuwbouwproject met 52 neststenen aan de W.F. Hermansstraat.

Alle projecten staan met wat gegevens en de bezetting op Google Maps, kunstnestlocaties Utrecht.

Kan het beter ?

Het huidige beeld moet naar mijn gevoel gezien worden als een moment in een (vrij lange) overgangsperiode naar een nieuw huisvestingssysteem voor de gierzwaluw. Zo'n 30-40 jaar geleden kwam er heel langzaam beschermingswerk op gang en daarmee de zorg voor broedplaatsen en het plaatsen van nestkasten door particulieren. In 1993 werd de eerste gierzwaluwvereniging opgericht en in 2002 vereniging GBN, niet toevallig onlangs opgeheven, zie de GBN-Nieuwsbrief-Januari-2024.pdf .

Met de Flora- en Faunawet van 2002 en de Wet Natuurbescherming in 2017 en nu met de Omgevingswet van 2024 functioneert een gecompliceerd systeem van nestbescherming en compensatie bij verstoring. Een belangrijke stap was de invoering van de jaarrond beschermde status van het nest in 2007 waardoor sloop-, renovatie- en compensatieprocedures in regels moest worden vastgelegd. Ecologen maken overuren en in juli 2023 verscheen de 3e versie van het Kennisdocument Gierzwaluw met gedetailleerde voorschriften voor de uitvoering. Of dit bouwwerk voldoende werkt is eigenlijk nog steeds niet duidelijk. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de effectiviteit maar in Utrecht gaat het verdwijnen van nesten door sloop en renovatie vooralsnog sneller dan het aantal dat in kunstnesten terecht komt. We mogen hopen dat de dakloos geraakten 'natuurlijke' plekken wisten te vinden.

Uiteindelijk zullen nagenoeg alle 'natuurlijke' broedplaatsen verdwijnen (nieuwbouw is en blijft waarschijnlijk voor het overgrote deel ongeschikt, ook na veroudering) en er is dus standaard kunstmatige broedgelegenheid in de gebouwde omgeving nodig. Dat komt al aardig op gang met het aanbrengen van kunstnesten in het kader van ontheffingen, SMP's , Pre-SMP's, gedragscodes, aanvullend gemeentelijk beleid en  andere, vrijwillige initiatieven van bewoners en vooral bouwers en ontwikkelaars. De stad hangt al vol met 3.000+ kunstnesten waar niet voldoende vogels voor lijken te zijn want meer dan 90% wordt niet benut. Het  schrappen van het verplicht aanbrengen van kunstnesten in alle nieuwbouw en bij ingrijpende renovatie door minister Keijzer van VRO lijkt geen ramp want er gebeurt al erg veel. Zie laatste stand van zaken: Verplichte nestkasten in utiliteitsbouw in 2026?, maar niet voor woningen.

Er komt denk ik snel een tijd dat renoveerders en slopers zonder onderzoek of compensatieplan (buiten het broedseizoen, tenzij 'natuurvrij' gemaakt) hun gang kunnen gaan want er is binnen niet al te lange tijd altijd voldoende broedgelegenheid in kunstnesten voorhanden. Een en ander vast te leggen in een landelijk geldend Soortenmanagementplan (SMP). Dat kan dan een extra boost geven aan de broodnodige versnelling van de isolatie en verduurzaming van verouderde woningen.

In een ingezonden brief in Trouw van 9-12-'24 doet gedeputeerde Tijs de Bree van provincie Overijssel al een oproep in die richting: nu moet elke gemeente een plan maken (Soortenmanagementplan, SMP) voor een algemene ontheffing in het kader van natuurinclusief bouwen. Maak er een landelijke regeling van ! Zie: Kafka in de spouwmuur, Trouw 9-12-2024.

"Het duurt nou eenmaal lang" voordat nestkasten voor gierzwaluwen in gebruik worden genomen, wordt veel gezegd als projecten al jaren leeg staan. Dat klopt meestal maar neemt niet weg dat de verklaring daarvan niet alleen ligt bij die "domme gierzwaluw", die de kasten niet weet te vinden, maar vaak ook bij de kwaliteit van het project. Er worden nog steeds veel fouten gemaakt en bij veel projecten heeft het bouwproces voorrang boven de belangen van de gierzwaluw. De wet- en regelgeving (zoals b.v. het Kennisdocument Gierzwaluw, met veel voorschriften voorzien van "bij voorkeur" e.d.) biedt daarvoor alle mogelijkheden.  Ook daar ligt in ieder geval een deel van de verklaring van de omvangrijke en vaak langdurige leegstand.

Er zijn veel momenten en betrokken partijen in de keten van onderzoek, plan, opdracht en uitvoering waarbij iets mis kan gaan. Met duidelijker, strikter regelgeving en meer kennis van zaken bij betrokken partijen is wellicht nog wat winst te behalen. Zie voor gebreken de rode passages in de projectbeschrijvingen na de projectentabel.

Bij de Utrechtse projecten kwamen we o.a. de volgende 'fouten' tegen:

• te grote, te kleine of anderszins ongeschikte invliegopeningen, zoals in de gevel bij onzichtbare neststenen (minimaal 155 stuks).

• oriëntatie van de invliegopening anders dan op noord en oost, zonder extra bescherming door dakgoot, overstek  o.i.d. 6% van de kasten zit zelfs op zuid, zuidwest of west. Meer bij oriëntatie.

• niet of fout toegepaste lokgeluiden (97% van alle projecten)

• erg verspreide locaties met een paar kasten per woning

• kasten op lastig aanvliegbare locaties, achter obstakels (223 = 7% van de kasten)

• erg veel nieuwe locaties op grote afstand van bestaande broedplaatsen

• tijdelijke kasten ter "overbrugging", wat niet werkt.

Meer kennis nodig

Er is weinig bekend over de effectiviteit van kunstnesten voor gierzwaluwen en we weten ook nog niet zo veel van het gedrag van dakloos geraakten en nest zoekende pubers. Wat doen gierzwaluwen als het nest onbereikbaar is geworden door sloop, renovatie of na-isolatie? Blijft het paar bij elkaar of gaat ieder voor zich een nieuwe broedplaats en/ of een andere partner zoeken? Waar komen ze uiteindelijk terecht? Het bezit van een nest is het belangrijkste en een nieuwe partner is snel gevonden, weten we uit het gedrag bij te laat aankomende partners uit het winterverblijf.

Men denkt dat een paartje gierzwaluw na nestverlies (meestal) niet meer tot broeden komt. Ze hebben 1-2 jaar nodig om een nieuwe plek te vinden. Bij een gemiddelde levensduur van 6-7 jaar (en pas in het 2e of 3e jaar het eerste ei gelegd) betekent dat nogal eens einde voortplanting.

Van de beoogde "compensatie" van nestplaatsverlies door sloop of renovatie is vaak geen sprake, althans niet voor het dakloos geraakte paar. Daklozen komen waarschijnlijk terecht bij andere bestaande kolonies in de buurt (als die er zijn), want die kennen ze ook. Zogenaamde 'tijdelijke' voorzieningen en ook 'gewenningsperioden' voor nieuwe kasten zijn zinloos. Gierzwaluwen willen nesten voor de "eeuwigheid" want ze zijn rotsen gewend en nieuwe kasten worden niet benut zolang de vertrouwde plekken nog beschikbaar zijn. 

"Projecten"

Met 'projecten' (de 277 regels in de tabel) worden meestal adressen aangeduid. Maar een flink aantal 'echte' projecten bestaat uit meerdere, soms veel adressen, met name de nrs. 1 (45 adressen)  en 2 (20 adressen). Verder is een aantal grotere initiatieven, waarbij de kunstnesten in groepen met verschillende kenmerken (locatie, oriëntatie, startdatum) zijn geplaatst, opgedeeld in verschillende 'projecten', met zo veel mogelijk gelijke kenmerken. Voorbeelden zijn project St. Josephlaan/Bloemenbuurt met 634 kasten opgedeeld in 23 delen. Project  Rivierenwijk met 95 neststenen is opgedeeld in 10 'projecten'.

"Kunstnesten"

In de tekst is sprake van 'kasten',  'nestkasten' of 'kunstnesten'. Daarmee worden bijna altijd alle typen kunstnesten bedoeld, zoals nestkasten, neststenen, dakpanhuifjes, kleipotten en sleuven in dakgoten of overstekken.

Vooruitgang ?

Uit aantallen bezette kasten en bezettingspercentages mogen geen conclusies worden getrokken over jaar-op-jaar 'voor- of achteruitgang'. De zoekinspanning loopt jaarlijks uiteen. Er komen jaarlijks nieuwe projecten bij die meestal pas na jaren (of helemaal niet) bezet raken. Ook worden nog steeds al langer bestaande projecten ontdekt. De bezettingshistorie daarvan is soms niet te achterhalen. Als het project in het ontdekkingsjaar niet bezet blijkt, wordt aangenomen dat het ook in de jaren daarvoor niet bezet was. Is het wel bezet dan worden de voorgaande jaren als "onbekend / niet gecontroleerd" genoteerd. In een paar gevallen (o.a. Rivierenwijk) is de eerdere bezetting geschat (rode jaarcijfers in de tabel).

Door toegenomen ervaring, projectkennis en bijkomende informatie van derden is de vindkans van bezette kasten en betrouwbaarheid van de bezetting toegenomen. In de jaren voor 2023 zal de bezetting waarschijnlijk hoger zijn geweest.

2021 t.o.v. 2020

Het grotere aantal bezette kasten in 2021 (netto +32) t.o.v. 2020 komt voor 83% door langer zoeken bij de Lutherse kerk en Hartingstraat/A. v. Schendelstraat (+12), door meer bezetting in Voordorp (+5) en toenemende (geschatte) bezetting in de Rivierenwijk (+13). In 2021 raakten vijf projecten voor het eerst (deels) bezet.

2022 t.o.v. 2021

De netto toename met 22 bezette nesten in 2022 is vooral toe te schrijven aan het project Rivierenwijk (+15) en het project aan de Vleutenseweg (+4).

In 2022 raakten acht  leegstaande projecten voor het eerst (deels) bezet. Maar vijf daarvan zijn onzeker omdat voorgaande jaren niet werden gecontroleerd (waarvan 4 in Rivierenwijk)

2023 t.o.v. 2022

Het aantal bezette kasten nam met netto 30 stuks toe, nagenoeg uitsluitend door een grotere zoekinspanning. De toename was voor 76% te danken aan Vleutenseweg (+6) en Rivierenwijk (+17). Vier projecten raakten voor het eerst deels bezet.

2024 en 2025. De zoekinspanning was in deze jaren nog niet de helft van 2023 en vooral gericht op Leidsche Rijn, op 'interessante' projecten en verder vooral op leegstaande projecten waarvan we inschatten dat die wat kans maakten om bezet te raken. Er werden in 2024 geen nieuw bezette projecten gevonden. In 2025 drie. Als we de aantallen van bezette maar niet gecontroleerde projecten gelijk houden aan 2023 en er 5% toename per jaar bij optellen (voor gemiste nieuwe bezettingen en toename van bestaande deels bezette projecten), komt het totaal op 173 bezet in 2024 en 183 in 2025. Omdat het aantal beschikbare kasten wel flink is toegenomen ('24 +16% en '25 +9%) daalt het bezettingspercentage van 7,2 in 2023 naar 6,2% in 2025.

Bezet en broedgeval

"Bezet" is niet hetzelfde als een succesvol broedgeval en betekent meestal niet meer dan dat er minimaal eenmaal een invlieger de kast in ging (of een uitvlieger) en er enige tijd in bleef. In een paar gevallen werden alleen uit de opening kijkende jongen gezien of alleen herkenbare poepjes op straat onder het nest gevonden. In een klein aantal gevallen (vooral solitaire kasten en van kasten die niet al te hoog hangen) werd (in 2023 voor het eerst) bezetting vastgesteld door het afluisteren van reacties op het afspelen van lokgeluid. Een beproefde methode die vooral goed werkt in het begin van het seizoen, tot eind mei. Daarna lijkt het erop dat ze niet meer reageren omdat ze gewend zijn geraakt aan 'ongevaarlijke langsvliegers'.

Het kan bij invliegers ook gaan om slapers, startende broeders (1 of 2 vogels) die het jaar erop terugkomen om te broeden. Of het zijn verkenners die uiteindelijk elders nestelen. En broedsels kunnen ook mislukken door vechtpartijen met concurrenten, een verongelukte ouder of hittestress tijdens een hittegolf.  Maar het gaat meestal ook om al langer bekende bezette kasten, om meerdere keren waargenomen invliegers per jaar en om andere tekenen van bezetting, zoals aanhakende "bangers', rakelings passerende giervluchten, poepjes onder de kast of uit de kastopening kijkende jongen.

De inschatting is dat toch wel minstens 95% van de "bezet verklaarde" gevallen ook werkelijk broedgevallen met tenminste een gelegd ei betreffen. Een invlieger (zeker als die geroutineerd in een keer naar binnen schiet) die enige tijd binnen blijft is al een vrij harde aanwijzing voor bezetting want ze gaan pas naar binnen als ze weten dat het veilig is, na vele dagen, soms weken van langsvluchten en inkijkinspecties.

Projectkenmerken 2023 (alleen gecontroleerde kasten)

In 2023 waren er 159 van 2.223 gecontroleerde kunstnesten bezet. Nagenoeg alle bezette kasten van 2022 bleken ook in 2023 bezet.

In de Rivierenwijk werden met hulp van een groepje buurtbewoners 50 van de 95 neststenen bezet gevonden. Vorig jaar waren dat er maar 33. De zoektijd was toen te kort omdat het project pas op 28 juni werd ontdekt en ik moest het alleen doen, zie bezetting Rivierenwijk '22-'25.

Bezette 'projecten' 2023 en leeftijd

Bezette 'projecten' raakten gemiddeld na 3,1 jaar voor het eerst bezet. De hoge aantallen niet bezette kasten van 1-3 jaar oud worden nogal gedomineerd door 430 stuks sleufgatkasten in het project St. Josephlaan/Bloemenbuurt.

Slechts enkele kasten raakten al in het 1e of 2e jaar bezet maar dat is niet meer dan een vermoeden omdat van de beginperiode van die projecten de bezetting niet bekend is. Maar waarschijnlijk zullen enige neststenen in de Lutherse kerk in 1412 direct bezet zijn geraakt. En mogelijk ook enige van de 40 stenen van 1992 in het compensatieproject Hartingstraat/van Schendelstraat en ook van de 95 neststenen in project Rivierenwijk van 2019.

De 38 bezette kasten van 22 t/m 32 jaar zitten allemaal in project Hartingstraat/van Schendelstraat uit 1992. 50 van de 52 bezette kasten van 5 jaar oud betreffen project Rivierenwijk.

'Liefhebbers'

Projecten van particuliere personen doen het niet beter dan van professionele organisaties. Bij de 'liefhebber', met een paar kasten aan de eigen woning, waren 24 (9%) van de 272 kasten op 149 adressen bezet in 2023. Verreweg de meeste van die bezette kasten aan huis  hangen in de wijk Voordorp. Na 16 jaar waren er daar 15 (2023) van de 74 kasten bezet (22 in 2024). Er was begeleiding van een deskundige buurtbewoonster en een extern deskundige en er werd bij de eerste kasten, in 2006, lokgeluid toegepast. (hier meer over dit project). Buiten Voordorp waren in 2023 slechts 9 (4,5%) van de 198 gecontroleerde kasten aan woonhuizen bezet (gemiddelde leeftijd 5,9 jaar).

Kasttype

Hieronder staan de bezette kunstnesten per type met het bezettingspercentage in 2023. Neststenen (14%) scoren beter dan het overall gemiddelde van 7%, en nestkasten (5%) flink minder, maar dat verschil wordt niet door het kasttype verklaard.

Gierzwaluwen broeden met plezier in allerlei soorten grote en kleine ruimtes, als het er maar donker is, met een ingang van het juiste formaat en in "een leuke buurt". Andere eigenschappen / kenmerken van de projecten (nabijheid van broedplaatsen, aanwezigheid van daklozen, afspelen van lokgeluid etc.) spelen een veel grotere rol bij de kans op bezetting dan het type nestruimte.

Het hogere percentage bij neststenen wordt in principe verklaard doordat dat type vooral wordt toegepast bij mitigatieprojecten die wat beter bezet raken dan nestkasten aan woningen omdat er nestzoekende daklozen in de buurt zijn.

Kastmerken,

alle beschikbare kasten in 2025

Wettelijke status, eigendom

Van de 3.019 beschikbare kunstnesten in 2025 werden er 397 (13%) geplaatst door particulieren, "liefhebbers", zonder wettelijke noodzaak. Daarvan werden er ruim 100 door de gemeente gesubsidieerd.

284 particuliere kasten hangen op 148 adressen aan de eigen woning. Groepjes bewoners of een buurtcomité plaatsten de overige 113 kasten in zes projecten aan panden van derden zoals de 70 kasten aan de Idenburgstraat (foto).

De overige 2.622 kasten (87%) zijn gerealiseerd door bedrijven/instellingen zoals woningcorporatie, gemeente, bouwbedrijf, hotel, school of kerk.

1.173 kasten (40%) zijn gerealiseerd in het kader van de Flora- en Faunawet (40 kasten) en de Wet natuurbescherming (1.127). Nog geen projecten volgens de Omgevingswet.

Drie projecten met 145 kasten (5%) werden volgens de gedragscode NOM (Nul Op de Meter) gerealiseerd en zijn t/m 2025 niet bezet geraakt. Deze gedragscode is sinds 2021 niet meer van kracht.

818 kasten (27%) werden geplaatst volgens het gemeentelijk beleid en/of op basis van het SMP, vooral in nieuwbouwwijk Leidsche Rijn.

Er werden 486 kasten (15%) op eigen initiatief / vrijwillige basis gerealiseerd, b.v. in kader van bevordering "biodiversiteit", "natuurinclusief bouwen", "groen beleid" of voor punten van een duurzaamheidskeurmerk.

Oriëntatie

In het Kennisdocument Gierzwaluw wordt voorgeschreven dat gierzwaluwvoorzieningen "bij voorkeur aangebracht moeten worden op de schaduwrijke, koele en schaduwrijke noord- en oostgevels". Helaas zorgt dat "bij voorkeur" er kennelijk voor dat afwijken van dit voorschrift veel voorkomt. Maar liefst 22%  (667 kasten/stenen) is zonder extra bescherming van dakgoot of overstek aangebracht op gevels met mogelijk teveel door de zon beschenen oriëntaties (niet op noord, noordoost of oost).

Daarvan zijn er ca. 35 bezet. Twintig neststenen van project Arthur van Schendelstraat op het zuidwesten zijn zeker al drie jaar (maar waarschijnlijk al veel langer) volledig bezet (invliegers gezien) maar van het broedresultaat is alleen bekend dat er bij sommige kasten jongen in de invliegopening worden gezien. Vijf neststenen zitten al 611 jaar in de zuidwestgevel van de Lutherse kerk. Deze zijn ook elk jaar bezet (invliegers gezien). Mogelijk wordt het hier toch niet te warm door de unieke constructie van een dikke muur met neststeen. Verder is er nog een zuidwestkast al enige jaren bezet op de Lange Hagelstraat maar in 2022  waren het er nog twee. In die ander zit nu een huismus. De overige zes zitten op het noordwesten en hebben mogelijk geen probleem.

886 kasten (30%) zijn "OK", niet op noord of oost geplaatst, maar toch voldoende beschermd door dakgoot, overstek, o.i.d.

Overigens speelt de oriëntatie geen rol bij de kans op het bezet raken van kasten. Gierzwaluwen weten niet dat het op bepaalde locaties te warm kan worden. Ze gaan nestelen waar ze soortgenoten zien nestelen. Op te hete locaties zullen vaker broedsels mislukken waardoor die locaties op den (lange) duur niet benut zullen worden.

- Meer over (onderzoek naar) hittestress in kunstnesten.

Projectentabel 2018-2025

De link onder het adres gaat bijna altijd naar een foto.

Aantallen bezette kasten in rood in eerder jaren zijn geschat en rode startjaren zijn nog onzeker. De projectlocaties staan ook op Google Maps, nestkasten gierzwaluw Utrecht.  Je kunt daar apart de kaartlaag met alle projecten kiezen (gierzwaluwsymbool) en/of de laag met alleen de (deels) bezette projecten (huisjesymbool).

Alle gevonden bezette kunstnesten zijn ook te vinden in de lijst met  bezette nesten gierzwaluwen gemeente Utrecht op waarneming.nl  (klik op de datum vooraan de waarnemingsregel voor details).

Symbolen in de tabel

* Projectnummers met een * zijn wettelijk voorgeschreven via een ontheffing volgens Wet Natuurbescherming (Wnb), Flora- en Faunawet (FF) of Omgevingswet.

Bij kasttypen met een * is lokgeluid toegepast

Rood genummerde projecten zijn verwijderd

- = (zeer) waarschijnlijk geen broedgevallen

niets ingevuld = onbekend, niet of onvoldoende onderzocht

Rode startjaren zijn onzeker

Rode aantallen 2024 en 2025 zijn onvoldoende onderzochte projecten.

Uit gebruik genomen

Alleen van project Norbruislaan 212 was een kast bezet, in '22 en '23.

In ontwikkeling

Projectdetails

Rood genummerde projecten zijn (zeer) waarschijnlijk niet bezet. Gebreken, problemen en bijzonderheden zijn door rode tekstgedeelten makkelijk te vinden.

1. Voordorp. Het project wordt sinds de start in 2006 met 13 kasten gemonitord door buurtbewoonster en initiatiefneemster Tieneke de Groot. Bewoners konden bij de gemeente een kast aanschaffen voor 7 Euro (ipv 32,95). In 2010 was het aantal kasten toegenomen tot 63 en in 2025 waren het er 74. De kasten zijn nu verdeeld over ca. 45 adressen in de wijk met 1 - 5 kasten per woning.

Voor 2008 broedde er slechts een enkel of twee paartjes in de wijk op 'natuurlijke' plaatsen, op Steve Bikostraat 312, volgens ontdekker Rick Wortelboer.

De kasten, model Voordorp, werden speciaal voor dit project ontworpen door Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau. Het model is erg populair geworden en wordt ook door fabrikanten geleverd.

Op het kaartje de kastlocaties in blauw en de aantallen bezet in rood. Uit jaarverslag 2024.

Het valt inmiddels op dat de bezette kasten zich wat concentreren bij een drietal kastgroepen. Nabij deze drie subgebiedjes worden ook een (toenemend) aantal kasten door spreeuwen benut.

De locatie van veel kasten is niet altijd goed (werd veelal bepaald door bewoners). Een aantal hangt op moeilijk aan- en langsvliegbare plekken, of zelfs in binnenhoeken zoals op de foto. Bomengroei verhindert inmiddels bij een aantal adressen de toegang.  Veel beter is bij de pijl (en pal daarboven dan geen vlag uitsteken van half april t/m augustus !).

Eenmaal bezette kasten blijven na groei van bomen of struiken, zelfs tot vlak voor de ingang, tot het laatst bezet, al moeten er haast onmogelijke lijkende bochten voor gevlogen worden, maar op lastig aanvliegbare / zichtbare plekken wordt een kast niet vaak gevonden.

In 2008 werd de eerste kastbezetting waargenomen, na het afspelen van lokgeluiden. De bezetting nam, met een onderbreking in 2013-2016 en 2023 zeer geleidelijk toe, ook als percentage van het aantal beschikbare kasten, vooral in 2024. In 2025 waarschijnlijk evenveel maar nog niet definitief.

Er is vooral ook veel belangstelling van spreeuw (21 in 2024) en veel minder van huismus (6 in 2024). Meer info in de jaarverslagen van Tieneke de Groot:

- Jaarverslag 2011 ,  2016,  2017,  2021, 2022, 2024

2. De Lessepsbuurt. Opgehangen in 2012 op initiatief van buurtbewoners jaren NA de buurtrenovatie door woningbouwcorporatie Mitros van 2005-2008, waarbij de kolonie dakloos raakte. Ook hier hangen 54 kasten zeer verspreid door de buurt met 2-3 kasten per woning verdeeld over 23 woningen. Niet doenlijk om allemaal te controleren maar het uitblijven van gier- en verzamelvluchten boven de buurt maakt bezetting wel erg onwaarschijnlijk. Diverse buurtbewoners denken niet dat ze gebruikt worden door gierzwaluwen, wel hier en daar door een huismus of spreeuw. "Ze zijn gewoon verdwenen na de renovatie", zij iemand. Krantenbericht 2012 .

3-5. Lutherse kerk met totaal 26 neststenen aan drie zijden van de kapel van het voormalige Abraham Doleklooster in de Hamburgerstraat. Ingemetseld bij de bouw in 1412 . Oudste, nu nog bewoonde gierzwaluwkolonie van kunstnesten van Europa. In 2023 waren minstens 24 stenen bezet. Hier meer over gebouwhistorie en de kolonie.

3. Kopgevel noordoost. 14 kasten rond de rode luiken. In 2021 waren alle kasten bezet (in- of uitvliegers gezien). Veel lager zitten links nog drie kastingangen onder het onderste muuranker. Die zijn vanwege het huis ervoor, met het platte dak, dat begin vorige eeuw op de plaats van veel lagere huisjes werd gebouwd, niet meer bruikbaar. In 1412 stonden er geen gebouwen voor. Op een foto van 1925 zijn 13 neststenen te zien. Tijdens reparatie van metselwerk nadien zijn er twee verplaatst. Zie de nummering van de huidige 14 neststenen.

Tekening 1899, na sloop van woningen rondom.

Met intensief kijken (op afstand kun je met een verrekijker alle 14 gaten tegelijk controleren) en wat geluk kun je in een uurtje heel wat kasten bezet verklaren: op 27-6-'20 van 21.25-22.30 totaal 30 in- en uitvliegers (20 in, 10 uit) bij 10 kasten. Op 25-7-'20 van 21 - 22 u. totaal 18 in- en uitvliegers (9 in en 9 uit) bij acht kasten. In '21 en '23 alle 14 bezet gezien. In '22 waarschijnlijk twee gemist.

Kraaienaanval

Op 28, 29 en 31 juli 2021 werden (elke dag tussen 21.00 en 22.00 u,) in- en uitvliegers gezien bij 10 van de 14 bezette neststenen. Er waren dus zeer waarschijnlijk nog flink wat nesten met jongen maar meestal blijven ouders nog wel een paar dagen nadat de jongen zijn uitgevlogen. Op 27-7- 2025 zag ik er nog 7-8 van de 14 bezet (in- en uitvliegers, jong in vlieggat) tussen 20.40 en 21.50 u, en op 2-8 nog twee bezet tussen 20.50 en 21.30.

Dat er jongen zijn wisten ook vier zwarte kraaien die 29-7 (niet op de 28e en de 31e) op het kruis voor de nestuitgangen op wacht zaten.

Eenmaal dook een kraai een invliegende gierzwaluw achterna tot op de nestingang  maar hij was net te laat en keerde terug op de uitkijk. Twee maal vloog een kraai naar een jong in de nestopening,  pikte erin en vloog fladderend naar beneden op het platte dak van het huis ervoor. Daar zijn ze niet zichtbaar maar het had er alle schijn van dat het twee maal raak was. Ze kwamen terug op het koor, schoonden de bek en fatsoeneerden de veren en gingen, net als ik,  verder met nestingangen in de gaten houden. Zie waarneming.nl-29-7. Filmpje: 'bangers' bij de nestingangen.

Bekijk hier filmpje van een zwarte kraai die in Israël een adult uit de kast probeert te trekken: zwarte kraai pakt gierzwaluw in nestkast.

De middelste steen op de foto was tot 2025  helemaal dicht. Eind juli '25 zag ik dat er een gat in was ontstaan. Gemaakt door mezen, specht, halsbandparkiet? Nog te klein voor een gierzwaluw. Volgend jaar kijken of het groter wordt en er een gierzwaluw in gaat!

4. Kopgevel op zuidwest. In 2020 waren minstens 4 van de 5 kasten bezet en in 2021 t/m 2023 alle vijf. Zie kastnummering 1-5.

5. Onder dakgoot, zuidoost. In 2020 waren vier van de zeven kasten bezet (nrs. 3, 4, 5 en 6, in- en uitvliegers gezien), zie kastnummering 1-7. In 2021 waren 2 t/m 5 bezet; nr. 1 niet omdat er 'troep' in de kastopening zat.  Op een aantal ochtenden en middagen en op 15-7 in de avond van 20.30 - 21.30 in '22 geen in- of uitvliegers bij 1, 6 en 7 gezien, maar wel weer in 2, 3, 4 en 5. Nr. 6 en 7 in '21 misschien gemist maar in 2022 en 2023 werden die ook niet bezet gevonden. Nummer 7 is lastig aanvliegbaar.

6. Nieuwegracht 78a. (achterkant, zichtbaar in Keukenstraat). Drie Schweglerkasten sinds 2010. Eentje bezet vanaf 2020 t/m 2025.

7. Vredenburgplein, boven Zara-The Mall. Astrid v.d. Broek, medewerker van Utrecht Natuurlijk meldde op 2 augustus 2021 een eerste teken van bezetting van dit project uit 2016 met 24 neststenen. Ze zag, n.b. even na een interview met rtv Utrecht over gierzwaluwen daar ter plaatse, een gierzwaluw uitvliegen uit de 6e neststeen. (nummering vanaf noord). Zie de melding op waarneming.nl . Eerder in '21 had ze al eens  een langsvliegend groepje gezien.

Op 24 juni '22 zag ik 's middags met de verrekijker in nr. 7, dus heel zeker, een uitvlieger. Een paar minuten eerder meende ik er namelijk eentje bij nr. 6 of 7 invliegend gezien te hebben, maar het kon ook dat ie pal over het dak was verder gevlogen. De stenen zitten hoog en van wat afstand is het lastig te zien met de nogal donkere gebouwachtergrond. Dus met de verrekijker nrs. 6 en 7 in beeld wachten op een uitvlieger. En die kwam dus uit 7 ! Zie melding op waarneming.nl . Heeft Astrid zich in de steen vergist of is nr. 6 ook bezet ? Verhuizen komt voor maar is zeer zeldzaam, ze kennen hun plek als geen ander.

Op 22-6-'23 bleek dat het 7 geweest moest zijn want toen ging er een invlieger zeer geroutineerd naar binnen. Even daarvoor ook eentje in nr. 21. Betrapt nadat ik daar eerder al een paar keer een paar langsvliegers had gezien. Misschien dat de kolonie in de groeifase komt, maar het zal langzaam gaan want er zijn erg weinig zoekvogels in de buurt.

Op 30-6-2024 zag ik (bij toeval) een invlieger in nr. 8 ! Weer een vergisinvlieger die in 7 moest zijn?

In 2025 t/m 20-7 bij een flink aantal controles geen invliegers gezien. Wel een paar keer 3-4 langsvliegers aan de zuidkant maar niets bij steen 1 - 15. Ik betwijfel sterk of er nog bezettingen zijn. Een paar nesten en nauwelijks of geen begeleidende nestzoekers is erg kwetsbaar.

In de jaren voor '22 heb ik ook gecontroleerd maar niets gevonden. Omdat Astrid in '21 er wel eentje bezet vond kan ik dus ook in eerder jaren iets gemist hebben. De bezetting in de jaren voor '21 wordt dus als onbekend genoteerd.

7a. Achter Clarenburg; nieuw/gerenoveerd winkelpand van Broekman met vier neststenen op kopgevel sinds voorjaar 2025.

8-9. Rijnkade 5, boven Primark / De Utrecht, links naast de "theepot" (voorheen V&D en Hudson's Bay). De kolonie is door de renovatie in 2018 verdwenen en de 303 compenserende nestkasten, verdeeld over drie zijden van het pand, werden t/m 2025 niet gebruikt. Bij dit project is zowat alles fout gegaan wat fout kan gaan, zie alle details op 303 kasten bij ex. V&D.

Het aantal van 74 verdwenen broedparen dat door de dienstdoende ecoloog werd vastgesteld was vrijwel zeker veel te hoog. Bureau Tauw, 2009 p. 28 en 34 schatte bij een onderzoek in 2008 naar flora en fauna in het centrumgebied de V&D-kolonie op 20-30 broedparen.  Nestenzoeker Marian Peterse hield het in 2012 op 30 paartjes, zie melding 22 mei 2012. Vier jaar later zag ze in 20 minuten 14 invliegers, zie melding 5 juli 2016.

De 90 kasten aan de zuidwestzijde zijn op last van de provincie voorjaar 2021 permanent buiten gebruik gesteld omdat uit metingen bleek dat de temperaturen, ondanks een later aangebrachte luifel, in de kasten veel te hoog kunnen oplopen, tot wel 55 graden. Zie provinciale beschikking 27-8-2020.. Vanaf de straat is er, ook met de telescoop, niets van te zien maar de gebouwbeheerder meldt dat dit wel degelijk gebeurd is door de invliegopening met een zwart plaatje af te dekken en zond een foto mee. Er kunnen alleen nog vlinders en andere kleine insecten in.

Alles over dit V&D-project: - 214 kasten niet benut bij ex. V&D.

10 . Stadhuis - Ganzenmarkt. Twee groepjes van vier en zes nestkasten, sinds 2020.

11. Stadhuis - Stadhuisplein. Elf ingangen in de gootombouw aan de stadhuispleinzijde, rechterkant, sinds 2020. Zie info als voorbeeldproject op GroenBouwen. Tijdens broedseizoen '25 onbereikbaar door schildersteigers.

Natuurlijke nesten 2024 onbereikbaar

Sinds 2020 zag ik elk jaar invliegers naar een of twee 'natuurlijke' nesten aan het Stadhuisplein, bovenaan bij de betonnen 'kunstkozijnen' boven de waterloop.

Zie b.v.: invliegers 2020 op waarneming.nl .

De ingangen werden voorjaar 2024 door steigers ontoegankelijk gemaakt. De "kozijnen" met beton in stalen frames moeten gerenoveerd worden omdat er een stuk beton was losgeraakt. Zie bericht van de gemeente. Het werk is gepland voor "zomer 2024".

Op de foto (ongeveer) de nestplekken achter de steigers bij het zwarte ovaal. Ik heb de gemeente vanaf 21-3-'24 een aantal malen gevraagd naar de genomen maatregelen ter compensatie.

Op 26 april gaf de gemeente aan dat uit het onderzoek geen nesten bekend waren geworden maar dat naar aanleiding van mijn melding de locatie opnieuw is bekeken met de stadsecoloog en de provinciale handhavingsdienst RUD.

Je zou kunnen zeggen dat de bedreigde nesten al gecompenseerd zijn doordat de broedvogels terecht kunnen in de elders aan het pand geplaatste 21 nestkasten (Gootkasten Stadhuisplein nr. 11 en  nestkasten Gansenmarkt, nr. 10). Maar het is zeer twijfelachtig of die, gezien het sterk afwijkende karakter en locatie, gevonden zullen worden. Ze zijn sinds de bouw in 2020 nog niet bezet geweest. Dat is echter wel wat RUD en stadsecoloog nu verwachten en dus als voldoende compensatie wordt aangemerkt.

De situatie is na de renovatie weer hetzelfde als daarvoor en men verwacht daarom dat de gierzwaluwen in 2025 weer op dezelfde plek terecht kunnen om te broeden. "Een jaar broeden overslaan" is dus het aanvullende beleid.

Mijn voorstel om een aantal kasten vlakbij de ontoegankelijk geworden nesten te hangen is, in ieder geval voor '24, niet haalbaar omdat er nog meer steiger bijkomt die de toegang zou verhinderen. In '25 is het daar ook niet van gekomen.

Op 20 mei 2024 zag ik voor het eerst  twee maal een vogel een invliegpoging doen nabij de nestlocatie. Ze vlogen er aan de achterkant weer uit.

Maar op 19 juni zag ik er ' s morgens ook nog eentje invliegen, bij de pijl op de foto. Niet gezien dat ie er ook weer uitging. Nog steeds op zoek naar hun nest? De bouwvakkers zeiden dat de nesten verdwenen moeten zijn; alles is kaal gestript. Ze zullen toch niet opnieuw een nest gemaakt hebben?

Maar we moeten denk ik vrezen dat er weer een natuurlijke broedplaats in de binnenstad verloren gaat. En het laatste van ongetwijfeld meerdere nesten in de diverse stadhuisgebouwen die er in de laatste eeuwen gezeten moeten hebben. In 2023 werden er nog maar negen in de hele binnenstad gemeld op waarneming.nl , en verder in 65 van de 365 bekende kunstnesten. zie : waaneming.nl - bezet 2023.

12. Arthur van Schendelstraat 37/39/213/215 thv Albert Verweystraat.

Vier kopgevels met elk 2 neststenen sinds nieuwbouw van de flat in 1994. Ontdekt mei 2025. De doppen met de invliegopening zijn er 'ooit' uit gevallen, wat vaker gebeurt met dit type (Waveka). In Amersfoort heeft de gierzwaluwvereniging nog een voorraad doppen. Bezetting onbekend maar bij ontbrekende doppen met vlieggat is dat nauwelijks denkbaar. Te grote opening met diameter nu van 9 cm. geeft teveel gevaar voor predatie. Bij het nabijgelegen project Hartingstraat/v. Schendelstraat (zie hieronder) zijn van de 40 kasten alleen de twee met uitgevallen invlieggat niet bezet.

13-14. Hartingstraat/A. van Schendelstraat. Mitigatieproject wegens sloop van ziekenhuis AZU met veel gierzwaluwnesten volgens Flora- en Faunawet. Totaal 40 neststenen (twee aan de Hartingstraat inmiddels onbruikbaar) langs bovenrand van vier bouwblokken. Mogelijk al kort na de nieuwbouw in 1992 deels bezet, zeker vanaf 2007. De buurt kent nog steeds een aantal 'natuurlijke' nesten.  In juli grote verzamelvluchten van 100+ vogels boven de wijk. In 2021 en 2022 zijn alle 38 geschikte neststenen bezet gezien (in- en/of uitvliegers gezien, jongen in opening).

13. Hartingstraat: In 2015 zijn in- en uitvliegers gezien bij alle 20 neststenen. In juli 2019 15 ingevlogen neststenen gezien. In '20 invliegers gezien bij 16 neststenen (nrs. 1, 3, 4, 5, 8 en 10 t/m 20). Op 16/18-7-'20 jongen uit de opening kijkend van nrs. 15 en 20. (Nummering vanaf noord)

2021, 2022 en 2023: In- en/of uitvliegers bij alle 18 neststenen (nrs 2 en 7 zijn niet bruikbaar voor gierzwaluw door weggeraakte schijf met opening).

14.  A. v. Schendelstraat: neststenen op het zuidwesten. Er wordt mogelijk al meer dan 20 jaar met succes gebroed. Wordt het er niet veel te heet tijdens hittegolven ? In 2020 werd tijdens de hittegolf 4-8 augustus een halfvolwassen jong op een balkon gevonden, mogelijk wegens hitte uit de kast gevlucht?

Op 19 juli '22, hittegolf, 35 graden, om 15.00 uur geen jongen uit de kast kijkend, wel eentje aan de andere kant aan de Hartingstraat.

Op 1 juli 2025,  hittegolf,  heb ik bij 35 graden weer gekeken of er jongen in het vlieggat te zien waren die misschien op het punt staan om het nest te ontvluchten. Bij elke kast ca. 15 sec een keer of 4-5 gekeken in de loop van 20 minuten, maar weer geen jong te zien.   Op het troittoir eronder geen slachtoffers gevonden, maar dat zegt niet zoveel want die kruipen weg of worden door een kat of gaai wel afgevoerd. Op 12 juli (foto) kwam ik een bewoonster tegen die op 4 juli een dood jong, inmiddels plat gereden, had gevonden op de parkeerplaats voor de gevel. Zeer waarschijnlijk een hitteslachtoffer.

Bezettingsverloop

In 2016 werden twee bezette kasten gemeld op waarneming.nl. In '18-'19 niet gecontroleerd.

2020: invliegers in 14 kasten, nrs. 1, 2, 4, 5 t/m 11, 13 t/m 16 en 18. Van 16 t/m 28-7-'20 jongen uit opening kijkend gezien in nrs. 1, 4, 5, 10 en 16.

2021 en 2022: In- en/of (volwassen) uitvliegers in alle 20 kasten.

Op 27-7-'22 alleen jongen in de opening van neststeen 20 gezien (de zuidelijkste achter de grote boom), niet in de andere 19 kasten (kort gekeken, een minuut per neststeen ongeveer).

In 2023 waren op 24 mei alle 20 kasten bezet gezien. In kasten 6 en 20 had een koolmees jongen ( 17 resp. 20 mei) maar twee/drie dagen later vloog er een gierzwaluw in. De opening van kast 14 zat vol met (mussen?)troep, maar later open. Kennelijk door gierzwaluw vrij gemaakt. In '24 en '25 zeer gedeeltelijk gecontroleerd.

15-17. Smakkelaarsveld/hoek en Catharijnesingel

Nieuwbouw 2020 rond bestaande flats boven Mediamarkt. Scherpe randen van invliegopeningen in hardsteen muurbekleding beschadigen vleugels. Glad oppervlak maakt aanhaken onmogelijk. De invliegopeningen zijn te klein met hoogte van 2,6-2,7 cm. (berekend met foto en 51,5 cm brede gevelplaat), moet minimaal 2,8 zijn. We mogen hopen dat deze kasten niet bezet raken, maar de kans daarop is erg klein (geen broedplaatsen in de buurt, onbekend type en ongeschikte nestingang). Tot en met 2025 geen aanwijzingen voor bezetting gezien.

18. Boothstraat 6 met vijf dakpanhuifjes sinds 1998.

19. Jacobijnenstraat. Twee Schweglerkasten sinds 2019 van het gemeenteaanbod niet bezet. Lokgeluid sinds start, maar niet zo vaak wegens mogelijk burengerucht.

20. Pastoor van Nuenenstraat. Achterkant van min. OCW aan de St. Jacobsstraat 200. 10 nestkasten op zuidwest sinds september 2022. Geplaatst voor punten ten behoeve van BREEAM duurzaamheidscertificaat. Ook vier kasten voor huismussen. Op mijn verzoek voor verplaatsing naar de noordoostzijde werd niet gereageerd. In juni '25 een kast bezet door huismus.

Natuurlijke nesten komen in de hele wijk C alleen voor op Willemstraat 12 en 27 en een kleine kolonie van ca. 6-7 nesten in het politiebureau aan de Kroonstraat. Hier meer over de nesten in Wijk C.

21. "Wonderwoods" aan de Croeselaan.

Vanaf mei 2024 staat er een 105 meter hoge, 'groene" woontoren en een kleinere van 70 meter, getypeerd als een 'vertikaal bos'.

Er zit totaal een hectare aan groen tegen de gevels met o.a. 360 bomen en 9.640 struiken. Er zijn permanent vier mensen "in touw" om de planten te snoeien. Bewoners mogen er niet aankomen. Het duurste penthouse kost 2,8 miljoen.

Er zijn op 33-55 meter hoogte o.a. 50 gierzwaluwkasten, 13 vleermuiskasten en 50 huismuskasten geplaatst. Ik heb de kasten nog niet kunnen vinden en iemand van de gemeente zoekt ze ook nog (eind mei '24). Op 104 meter zit op het dak een slechtvalkkast, zie foto van de plaatsing. De slechtvalk hoeft voor prooi (bij bezette kasten) niet ver te vliegen ! (In een slechtvalkennestkast in Amsterdam-Westpoort werden in 2008 prooiresten van 17 gierzwaluwen gevonden, zie: waarneming.nl .) In Groningen werden op een watertoren ook gierzwaluwkasten en een slechtvalkkast geplaatst.

22. Laurens Reaalstraat, 8 kasten. Aanwezig voor 2009, maar pas in '21 ontdekt door een gemelde, mogelijke bezetting (geluiden uit kast gehoord) op waarneming.nl. In '22 geen in- of uitvliegers en geen giervluchten gezien. Kast 4 zit vol met 'mussentroep'. Een veel buiten zittende buurman heeft er nog nooit activiteit van gierzwaluwen gezien.

23. Palembangstraat 14. Op 25-7-'19 's avonds geen enkele activiteit in de wijk. Wel op 13-7-'20 (15 stuks hoge verzamelvlucht) maar niet bij de zeven nestkasten. Minstens drie kasten, gezien uitpuilend materiaal, bezet door huismus. Er zijn in 2020 ook drie huismuskasten opgehangen. In '21 t/m '23 zelfde beeld met nestmateriaal in veel kasten maar geen gierzwaluwen.

Natuurlijk nest gered?

Op 29-6-'21 bleken giervluchten nabij de kasten gericht te zijn op een nest rechtsboven in een rot stuk betimmering, waar een gierzwaluw invloog, zie https://waarneming.nl/observation/218579368/ . In oktober is n.a.v. in uitvoering zijnde wijkrenovatie het nest gemeld bij woningcorporatie Bo-ex en gevraagd naar te nemen maatregelen. Bij het ecologisch onderzoek zijn geen gierzwaluwnesten in de wijk aangetroffen. Wel was een ontheffing Wnb nodig voor huismus en vleermuis. Na overleg met de adviserend ecoloog is door Bo-ex beloofd om het nest te handhaven.  Gesteld werd verder dat "compenserende maatregelen voor gierzwaluwnesten over het algemeen weinig succesvol zijn". Eind april 2022 bleek dat na de renovatie de nestingang inderdaad is open gehouden. Maar de opening is helaas veel te groot gemaakt. Een kauw of ekster kan er ook wel in (om de jongen te roven).  Maar op 4 juni zag ik er 's avonds weer een gierzwaluw invliegen en op 17juli nogmaals. En in 2023 zag Kristel Brennand er op 19 juni eentje naar binnen gaan. We kunnen alleen maar hopen dat het een succesvol broedsel wordt. Invliegen is daarvoor geen bewijs.

Een zwarte kraai heeft het nest al in de peiling en ik zag er ook een paar keer een gaai bij.

Als de jongen of eieren dood of geroofd zijn blijven de ouders er tot eind juli de nacht doorbrengen tot de trektocht naar zuidelijk Afrika. En komen het jaar daarop gewoon weer terug om het weer te proberen.

24. Lange Hagelstraat, hoek Westplein, 4 kasten sinds 2018 en pas in mei 2022 ontdekt. Nabij pand aan de Blekerstraat waar in ieder geval in 2012 nog gebroed werd (onderzoek Tauw). Voor renovatie van het wijkje werd in 2017 ontheffing verleend voor gewone dwergvleermuis (diverse kasten opgehangen) en huismus (10 permanente nestkasten opgehangen) maar niet voor de gierzwaluw, zie ontheffing Wnb 1-8-2017. De vier kasten zijn opgehangen omdat de huismuskasten niet tijdig geleverd konden worden (ze zijn ook geschikt voor de huismus).

Op 2-6-'22 vlogen drie gierzwaluwen langs de achterkant op dakgoothoogte. Een kast bezet door huismus op 9-5-'22. Op 10-7 uitvliegende gierzwaluw rond 22.00 uit kast 3 tijdens afspelen van lokgeluid en 10 minuten later er weer in. En op 12-7 knalde er een geroutineerd in kast 1, ook bezet dus.

Op 11-6 was kast 3 bezet door een huismus, dus de gierzwaluwen van vorig jaar zijn daar niet terug gekomen of bezetten de kast niet.

Kasten hangen helaas op het westen, vanaf 12 uur in de zon. Zeker tijdens hittegolven grote kans op dode jongen/eieren of voortijdig uitvliegen.

Bezetting 2023

29-4-2023. Met de endoscopische camera op de nieuwe stok van 7 meter kon ik er wel bij. Duidelijke gierzwaluwnestkom in kast 1, ook in 3 maar minder zeker.

Geen hitteslachtoffers te zien. Kast 2 schoon leeg en in kast vier een nest met huismus. Dacht dat ze weg waren maar zij staat op de foto en bleef zitten. Kast al bijna vol met de bekende huismussenzooi.

Op 14 mei om 7.30 u. eerste test met bezettingscontrole door afspelen lokgeluid. Mooie duetrespons uit kast 1, dus bezet. (Nog?) geen reactie uit 3 en kasten 2 en 4 bezet door huismusjongen. Kast drie bleek later ook bezet door een huismus.

In 2024 was kast 1 ook weer bezet (toevallig invlieger gezien op 10 juli). In kast drie zat een huismus, waarschijnlijk met jongen.

25-27. Lombok. Vijf kasten sinds 2020 aan drie woonhuizen, opgehangen door gemeente.

28. Vleutenseweg 420 ("Vleuterhuys"). Vrijwillige plaatsing van tien kasten "voor de zekerheid" in 2018. Bij de renovatie werden de bestaande nesten bij de regenpijpdoorgangen niet aangetast. Geen bezetting t/m 2021 maar van 2019 t/m 2022 wel minstens twee, en in '23 minstens 3 nesten bij regenpijpdoorvoeren in dakgoot, dichtbij de nestkasten. In 2022 zijn maar liefst minstens vier nestkasten bezet geraakt, nrs 4, 5, 8 en 9. (nummering van links naar rechts, vanaf 2 kasten aan de linker zijkant-Paramaribostraat). Of misschien in '21/'22 toch wat gemist?. In '23 na vele uurtjes patrouilleren alle 10 bezet gezien. De laatste, nr 1., werd via Twitter gemeld door een buurtbewoner.

29. Vleutenseweg 160. Zeven of acht gierzwaluwdakpannen (sinds juli 2023 verboden in nieuwe Kennisdocument gierzwaluw), twee op west, vijf of zes op oost (deels onzichtbaar aan de achterkant).  Verbouw van café naar woningen. In 2016 zijn er door Utrechtse waarnemers invliegers aan de achterkant gezien. Toen ze de verbouwing in 2023 zagen is de provinciale handhavingsdienst RUD Utrecht ingelicht die opdracht gaf om alsnog de gierzwaluwdakpannen aan te brengen. Het was dus een 'illegale' verbouwing want er is geen onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van gierzwaluwen (en andere fauna). De huifjes worden niet gebruikt en de vogels zijn t/m 2025 niet meer boven het pand waargenomen.

30. Abel Tasmanstraat 33-41. 10 dakpanhuifjes sinds 2004 na renovatie waarbij wat gierzwaluwnesten achter boeidelen verloren gingen. Niet benut. De huifjeopeningen zijn te groot.

31. Abel Tasmanstraat 41, achterkant.  Drie nestkasten hout-beton sinds 2015 in Lombok (foto). Niet bezet t/m 2022. In sept. 2022 vervangen door drie Schweglerkasten en 1 kast bezet in 2023.

Alleen ' s avonds regelmatig twee invliegers gezien; al vanaf eind april. Nog geen broedgeval?

32. H.J. Schimmelplein 34. Eerste kast in 2020 bezet geraakt, in 2021 een 2e kast erbij en op 2 augustus invlieger in 2e kast (zie melding waarneming.nl) en jongengeluid gehoord in 1e of 2e kast. In '22 invlieger in oudste kast en jong in opening tweede kast. Ook in '23 t/m '25 twee kasten bezet.

33. H.J. Schimmelplein 38, achterkant. 1 Zeistkast sinds 2023. Niet hoog genoeg, boven balkon en vlakbij struiken.

34, 35. Nieuw Engeland. Twee woonhuizen met een kast. Bezetting en startjaar v. Limburg Brouwerstraat 24 onbekend.

36, 37. v.d. Steenstraat en Verheulstraaat. Geen broedplaatsen in de buurt. Van  '20 t/m '23 geen activiteit bij de kasten gezien door de bewoners.

38. Verenigingstraat 84. Vijf 'onzichtbare' neststenen sinds 2018 in schoorsteen. In 2023 een spreeuw in de onderste kast.

39, 40. Twee projecten van buurtactie in buurt Lauwerecht. Georganiseerd door Kerstin Steinhart van bewonersplatform Staatslieden-Lauwerecht. Zij wist medewerking en financiering van vele organisaties te verkrijgen en zette een sociale werkplaats aan het werk om de kasten te maken.

Op 1 mei 2020 zijn op twee gevels totaal 80 gierzwaluwkasten (70+10) opgehangen. Op de hoek Goeman Borgesiusstraat - Verenigingdwarsstraat hangen er tien aan een kopgevel.

Op de zijgevel van zorgcentrum Amerpoort, op de hoek Oudlaan-Idenburgstraat maar liefst 70 stuks. Beide plaatsingspatronen tonen het silhouet van een gierzwaluw.

In 2019 werden op een zestal adressen in de buurt ook al 13 kasten opgehangen. Een 4e locatie met twee kasten is ontmanteld wegens bezwaren van de bewoner.

39. Lauwerecht 68a, onmogelijke locatie in binnenhoek en vlak achter hoge bomen.

40. 10 kasten aan kopgevel. Kabel over de weg hangt mogelijk gevaarlijk in de vliegroute. In 2025 bovenste kast bezet door spreeuw.

41. Idenburgstraat, hoek Oudlaan. 70 kasten sinds 2020, vlak bij elkaar. In 2023 voor het eerst een kast bezet.

Lokgeluidspeaker in kozijn bij de staart (rondje op foto) alleen eind van de middag, sinds mei ' 23 luider en ook ' s avonds.  Op 23 juni '22 gingen er ' s morgens een paar keer giervluchten van 3 vogels vlak langs de kasten, dus dat belooft wat !? Nog eens een flink aantal keer kijken leverde echter nog geen in- of uitvliegers op en slechts een enkele keer langsvliegers.

Op 18 juni 2023 was het raak

Om 21.30 gingen er weer twee eenmalig langs de kasten. Een giervlucht kun je het niet noemen, geen geluid. Maar een kwartier later knalde er eentje uiterst geroutineerd in kast 45 (zie pijl, nummering van boven naar beneden en van links naar rechts). Dat is de onderste van het staartuiteinde, en niet toevallig het dichtst bij de speaker met lokgeluid. Bevestiging (het was al schemerig en ik kon het invliegen maar net zien) kwam 5 minuten later met een harde schreeuw als antwoord op het afgespeelde 'uitlokgeluid' van mijn mobiel. De bezetting werd nogmaals bevestigd op 13 juli 2023 oen er twee vogels kort na elkaar uit de kast vlogen.

Uit het feit dat 69 kasten vier jaar onbenut bleven betekent waarschijnlijk dat het niet goed gaat met de gierzwaluw in de wijk. Er zijn nog nauwelijks 'natuurlijke' broedplaatsen en dus ook geen begeleidende zoekvogels die de kasten kunnen vinden. Mocht de bezetting nog toenemen dan zal dat waarschijnlijk zeer langzaam verlopen.

Nieuwe kast bezet in 2025.

Op 12-5-2025 ging ik voor de eerste kastcontrole van het jaar naar dit project en had gelijk beet! Om 20.15, een paar minuten na aankomst zag ik een gierzwaluw schuin naar beneden langs de kastenmuur scheren. Wat later vlogen er regelmatig twee hoog boven de straat foeragerend voorbij en ik veronderstelde dat dit de  twee van kast 45 in 2023 zouden kunnen zijn. Wachten, wachten en net toen ik om 21.15 overwoog het op te geven scheerden er twee naar beneden en doken binnen een kwart seconde na elkaar in de een na hoogste kast nummer twee ! Het is niet bekend of die (en nr. 45) in 2024 bezet was. Misschien is nr. 45 dit jaar ook wel weer bezet. Of zijn ze verhuisd naar nr. 2 ? Omdat de invliegroute wat krap is geworden door de nieuwbouw met 5 woonlagen op 6 meter naast de kastenmuur? Zie foto links.

Een avond later, 13-5, is projectontwikkelaar Kerstin Steinhart wezen kijken en zag zowaar ook een invlieger in de bovenste kast nr. 1. En wist er zelfs een foto van te maken! De staartpunten steken nog net uit.

Projectnadelen

Minder kasten en op groter afstand van elkaar (0,5 - 1 meter) is beter.

Er is bij dit soort opstellingen o.a. gevaar voor burenruzie door foutief invliegen omdat de positie van de kasten lastig te onderscheiden zijn. Verschillende vormen van de invliegopening (rond, vierkant, ovaal, links/rechts geplaatst) of andere soorten "huisnummers" kan de herkenbaarheid vergroten. Onderverdelen in flink van elkaar gescheiden kleinere groepjes van 4-6 kasten helpt ook. Twintig kasten op een dergelijke gevel is meer dan genoeg. Mochten ze allemaal bezet raken (gaat jaren duren) kun je later altijd nog bijplaatsen.

Op 12 april 2023 zijn de onderste 11 kasten van binnen met de camera bekeken. Veel materiaal van mezen en/of huismussen, die het zicht beperken. Geen spoor van gierzwaluwnesten.

Kast 2 op 12-4 -'23 van project Idenburgstraat met 70 Zeist-kasten op een kopgevel.

Eenzelfde type project met 74 kasten in gierzwaluwsilhouet hangt sinds 2019 aan het stadskantoor van Zwolle, zie nieuwsbericht en bronnen mei 2019. Waarschijnlijk geen bezetting t/m 2023.

In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is iets dergelijks met 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw) na verdwijning van honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini camera aan een snoertje, zie het filmpje op Youtube.  Uit dit filmpje blijkt dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.

42. Willem Dreeslaan (nieuw pand pal naast pand Idenburgstraat met de 70 kasten). Nieuwbouw appartementengebouw, gereed augustus 2024. Acht netstenen in bovenrand aan noordlkant. Waarvan drie in een binnenhoek dicht achter een grote boom.

42. Balkstraat. Lokgeluid vanaf eind juni '20 en in '21 alleen in mei.

43. Stroomstraat. Lokgeluid vanaf 22 juni 2021 maar in 2022 minder vaak na klachten van buren. Schaarse reacties van overvliegende gierzwaluwen. Vlieggat van de kleipotten te groot?

43. Bethlehemweg 59. Hangen te laag en twee kasten zijn eind juni '22 onbereikbaar geworden door de doorgroeiende druif. In mei '23 weer vrij gemaakt maar in juni 2025 alle kasten bedekt met druif ("toch niet bezet, dus we laten het maar groeien", zal men gedacht hebben).

46. Enthofstraat 16 en 24. 2x3 neststenen sinds 2024. Op de nrs 1, 2, 18 en 24 is een gierzwaluwnest aangetroffen op de kopse kant van de woonblokken. Ter compensatie moeten totaal zes neststenen op de kopse kanten worden geplaatst en moet er een ruimte van 4 cm tussen muur en dakrand worden open gehouden. De neststenen worden aangeduid als EXTRA compensatie. In 2025 geen reactie op lokgeluid.

Zie Ontheffing Wnb, 7 juli 2023

47-55. Voormalig Veemarktterrein, nieuwbouw rond 2017. Negen groepen met totaal 90 neststenen.

De mogelijke inbouw van neststenen is door stadsvogeladviseur Marian Peterse in de loop van 2016-2018 bij de diverse ontwikkelaars van de wijk aangekaart. Een aantal is op vrijwillige basis gerealiseerd. Het NOM-project van Mitros (Nu Woonin) met 31 kasten is gerealiseerd volgens de gedragscode voor Nul Op de Meter (3 kasten per woning). Video over project 46-47, NOM - sociale huur van Mitros .

Bij de projecten met 'onzichtbare' neststenen, zijn de openingen in de baksteen veel te groot (ca. 7 x 7 cm., steen + twee voegen); 30 x 65 mm is groot genoeg. Dat is gevaarlijk voor gierzwaluwbroedsels i.v.m. predatiekans door b.v. zwarte kraai, kauw, ekster of gaai. Ook is het dan mogelijk te licht op de broedplaats, ze zitten graag in het donker op wat afstand van de ingang. De scherpe randen leiden mogelijk tot vleugelbeschadiging.

Drie avonden bezocht in juni/juli 2019. Geen gierzwaluw boven de wijk of bij de kasten gezien. Zelfde beeld in 2020 t/m 2025. Ook geen andere tekenen van bezetting door andere soorten, zoals poepjes op de muur, op straat of nestmateriaal in openingen. In 2022 meldde een bewoner bezetting door een koolmees in de Flevolanderstraat.  Ook regelmatig op bezetting gecontroleerd door Marian Peterse, die vanaf de start ook geen bezetting heeft kunnen constateren.

Op 16-6 en 18-7 2025 zelfde beeld. Hoog en laag geen gierzwaluw te bekennen en ook geen tekenen van bezetting door andere soorten. Het is overigens niet helemaal uitgesloten dat er een enkele kast bezet is. Dan zijn er nog geen  begeleidende zoekers en giervluchten maar alleen 'stiekeme' invliegers die alleen met zeer lange kijktijden zijn te 'betrappen'.

56-60. Ondiep. 17 nestkasten op vijf adressen in groepjes van 3-4 per woning. Compensatie door corporatie Mitros (nu Woonin) voor broedplaatsverlies door renovatie. Ook kasten voor huismus en vleermuis. Achtergronden (ontheffing Wnb ?) niet te vinden.

61-62. Ondiep. Renovatie door corporatie Mitros (nu Woonin). Twee verwijderde gierzwaluwnesten door renovatie op E. Zoudenbalchstr. 71 en Vinkertlaan 10 zijn tijdelijk ! gecompenseerd met 9 kasten op A. Geesinkstraat 3/5 op de kopgevel van een inmiddels gesloopt bouwblok. In okt. '22 zijn deze kasten zonder bezet te zijn geweest verwijderd.  Gierzwaluwen "hoppen" niet tijdelijk naar een ander onderkomen maar kiezen na heel lang zoeken en keuren een broedplaats voor het leven en voor generaties na hen. Later is ter plaatse een inbouw neststeen in de kopgevel van de twee panden geplaatst. De permanente compensatie gebeurt voorjaar 2024 door 51 neststenen aan de Omloop, zie projecten 69-71.

63. Anton Geesinkstraat 1-3. Negen tijdelijke kasten hingen er van 2020-2022. Niet bezet geweest.

64. Fruitbuurt, Tomaatstraat 30. Drie kasten zelfbouw sinds oktober 2022. Compensatie voor ontoegankelijk raken van twee nesten achter kantpannen in 2022 als gevolg van nieuwe pannen. In 2023 wel wat "fly-by's" maar geen kastbezetting. Bewoners in 2024 verhuisd. Wijkrenovatie met sloop-nieuwbouw rond 2009.

65. Nieuwbouw School "De Boemerang", 2023. Drie neststenen op zuidoostgevel. Ook drie vleermuisstenen. In kader van beleid gemeente voor maatschappelijk vastgoed.

66, 67. Ondiep, Groen van Prinstererstraat 34 en Abr. Kuyperstraat 12 en 18 met 3 x 5 neststenen in kopgevels. Ontheffing Wnb vanwege verlies door renovatie van drie broedplaatsen op de Groen v. Prinstererstraat 5, 15 en 30. Zie Ontheffing Wnb 5-2-2023. Werkzaamheden tijdens broedseizoen vanaf begin juni 2023, maar niet bij de drie gevonden nesten. Maar hopen dus dat alle nesten gevonden zijn.

De bouwsteigers verhinderen toegang tot de neststenen.

68-71. Laan van Chartroise en Omloop in Ondiep. Nieuwbouw na sloop met nu 2 x 18 + 15 + 12 neststenen op vier kopgevels. sinds 2024/ 2025.

In de gesloopte blokken werden geen gierzwaluwbroedplaatsen aangetroffen maar in navolging van gemeentelijk beleid werden er 63 (de ontheffing schreef er 45 voor) inbouwkasten, verdeeld over vier kopse kanten van de bouwblokken, in de nieuwbouw aan de Omloop (18+18+15) en de Laan van Chartroise (12) gerealiseerd. 18 + 15 stenen aan de Omloop zijn gericht op het zuidwesten. 18 stenen zijn waarschijnlijk daar geplaatst omdat de andere, middelste blokscheiding met twee kopse kanten, niet is gerealiseerd.  De 63 stenen zijn ook bedoeld voor huismussen. Er is elk jaar vanaf 2024 lokgeluid voorgeschreven van 1 tot 15  juni totdat "tenminste een gierzwaluwpaar bij twee van de drie clusters aanwezig zijn" (punt 19 p. 7 van de ontheffing). Dat gaat in die twee weken niet lukken! Begin juni '24 en '25 kon ik overigens geen speakers vinden en hoorde ik ook geen lokgeluiden. Dat is op twee gevels overigens niet meer nodig, want op 9-6-'25 bleek er op twee kopgevels een nest bezet (binnen blijvende invlieger). Een andere steen bleek 11-6 bezet met een nest jonge huismussen.

Op de Laan van Chartroise zijn zes van de twaalf stenen door een hoge boom onbruikbaar voor de gierzwaluw (juni '25).

- Bouwenvelop Omloop en Laan van Chartoise, gem. Utrecht, p. 37-38.

- Onderzoek naar gierzwaluw, huismus en gierzwaluw, 2017, p. 19

- Ontheffing Wnb jan. 2019

- Gewijzigde ontheffing Wnb maart 2019.

72 -73 2e Daalsedijk, nieuwbouwproject Wisselspoor. Twee woongebouwen met resp. 2x6 Schweglerkasten en 30 zichtbare neststenen beschikbaar vanaf 2025.

92 t/m 102. 22 kasten op 9 adressen in Oudwijk, Wilhelminapark. Drie bezet in '25.

92. Maliesingel 33. Drie kasten Voordorp sinds 2006. Wel mezen, boomklever.

93. Abstederdijk 145. Een kast. Startdatum onbekend.

94.  1 x Schwegler aan woning van Hogendorpstraat 19.

95. 1 x Schweglerkast aan woning achterkant Aurorastraat 26 sinds 2017. Twee jaar lokgeluid en in 2021 voor het eerst bezet, daarna elk jaar t/m 2023.

96. Een kast aan de achterkant van Aurorastraat 30.

97/98. Nicolaasweg 66.

Drie kasten aan oostzijde (achterkant, zie foto) met lokgeluid maar geen bezetting in '19. In de hoek zes huismuskasten.

Vier kasten in '20 aan westzijde, straatkant.

In 2020 een kast bezet aan de straatkant en aan de achterkant, maar nog geen broedgevallen. In '21 in ieder geval broedgeval aan achterkant en invlieger aan straatkant

In '22 aan beide zijden minstens een broedgeval.

In '23 zagen de overburen een koolmezennest in kast vier, maar dat is door een ekster vakkundig geruimd.

De bewoner meldde later aan beide kanten een broedgeval.

Voorjaar 2024 zijn aan de straatkant twee kasten bijgeplaatst en raakten er totaal drie bezet. In september is er nog een blok met drie kasten bijgehangen.  De vier houtkleurige kasten zijn toen wit geverfd.

Aan de achterkant geen bezetting in 2024 en opnieuw lokgeluid toegepast. Wel mogelijk broedgeval bij de buren.

In '25 weer twee bezet aan achterkant en minstens 1 aan de voorkant, maar wrs 3-4.

99. Homeruslaan 75. Twee Zeistkasten onder dakgoot sinds 2020. In 2023 een weeklang lokgeluid eind mei, maar dat hielp dus (nog) niet.

100. Oudwijkerdwarsstraat 126. Twee Zeistkasten sinds 2009 of nog eerder. De voorste twee op de foto zijn later aangebrachte mussenkasten. Geen gierzwaluwen, wel kool- en pimpelmees. De boom maakt het voor de gierzwaluw steeds moeilijker.

101. Twee kasten op Nassaustraat 39 sinds 2021?. Groot bijennest verwijderd in 2024.

102. Een kast op Stadhouderslaan 21 sinds 2025.

103-107. Oog in Al met zes kasten aan vijf woonhuizen en zes neststenen aan een nieuw apartementengebouw.

Er nestelen in de wijk wel wat paartjes onder daken, o.a. Beethovenlaan 35 (volgens bewoner).

Een kast uit 2017 (type Voordorp met opening in bodem) aan Mozartlaan 6 (foto) inmiddels achter berk en niet invliegbaar boven balkon.

De kastanje voor de kast aan de J. Haydn komt in 2025 ook te dichtbij.

108. Oog in Al, Johan Wagenaarkade. Zes neststenen aan de oostzijde van het middelste van drie nieuwe woonblokken van corporatie Woonin. Gereed september 2024.

109-116.  Wittevrouwen

13 kasten op acht particuliere woningen (1-3 per woning). Op nr. 112 staat Bekkerstraat 65 met drie bezette neststenen. De locatie was in mei 2025 de eerste in Utrecht die een plaquette naast de deur kreeg als teken van de aanwezigheid van bezette en beschermde gierzwaluwnesten. Harm Peeters in Arcen heeft hem ontworpen voor zijn kastenkolonie.

Verder alleen een aantal bezet door mezen. Op Palmstraat 14 is in '22 lokgeluid afgespeeld. In de Klaverstraat is een kast onbereikbaar door een boom ervoor. Daar broedden in 2023 wel "mezen", ook op Kapelstraat 101, waar in het pand er tegenover ook een paar 'natuurlijke' gierzwaluwnesten zitten. Kapelstraat 50 is inmiddels onbereikbaar achter een blauwe regen verdwenen.

Kast Zeist op Pallaesstr. 18.

In juni 2022 op 1,5 meter naast nest bij regenpijp, die hersteld moest worden. Nest waarschijnlijk wel behouden.

117. Huizingalaan 35 met kast Roosendaal en (overbodig) "landingsplankje" onder invlieggat.  Dat plankje maakt het alleen maar makkelijker voor nestrovers. Wel broedende huismussen en mezen.

118. Adm. van Gentstraat 15, achter. Twee houten kasten sinds 2013 / 2022. In 2025 voor het eerst bezet gezien met in- en uitvliegers. Misschien daarvoor ook al maar niet goed op gelet. De bewoner gaat nu bijhangen en de buren op nr. 17 ook.

119 - 121. Zeeheldenbuurt.

Drie gevels met elk twee kasten van type Hasselfeldt . Kosten ca. 100  Euro per stuk, maar wel met anti-spreeuwenpoortje en nestkom. Aangebracht i.v.m. gevelisolatie en voorgenomen dakvernieuwing door Woonin van 40 woningen, maar het nieuwe dak ging niet door. Bij een kast is de frontplaat verdwenen. In de ontheffing Wnb is geen sprake van verdwenen gierzwaluwnesten (bij  flora- en fauna-onderzoek niet aangetroffen) maar in overleg met provincie zijn "vrijwillig" toch zes gierzwaluwkasten geplaatst, zo bleek uit navraag bij de ecologisch adviseur.

122, 123. Dekhuyzen en Hekmeijerstraat. Bewonersinitiatief met 2 x 4 kasten op de  kopgevel sinds 2021. Met mate en niet te hard lokgeluid toegepast (klachten van buren).

124. Corn. Evertsenstraat 2. Vijf neststenen in kopgevel van nieuwbouw 2021. Bezetting nog onbekend. Op de locatie is een deel van het voormalige Ooglijdersgasthuis gesloopt. Bij onderzoek in 2016 bleken in de panden die gesloopt en gerenoveerd moesten worden geen gierzwaluwnesten aanwezig, wel op de naastliggende M.H. Trompstraat nrs. 6, 8 en 12 (ook nog in 2021).  Dus reden van kasten onduidelijk, mogelijk in kader van punten voor "duurzaam bouwen" oid? Zie faunaonderzoek 2016, p. 13.

125. Prof. Fischerlaan 57. Twee kasten Voordorp aan achterkant woning met vlieggat in de bodem sinds 2024. Achter hoge bomen. Was bedoeld voor gierzwaluw maar kansloos. Vel groen rondom dus misschien voor huismus, winterkoning, koolmees, boomklever?

126. Kievitdwarsstraat 26, achterkant. In mei '22 werd een gierzwaluw hangend aan een kast gezien maar verder geen activiteiten. Kasten bleken bij inspectie in '22 wel vol te zitten met 'koolmezenmos'. Er was ook wat houtschade door een hommelnest. Ook in 2023 wel 'natuurlijke' nesten dichtbij op nrs. 36/38 en 20/22. (bewonermelding).

127. Kwartelstraat 43. Kast Voordorp sinds 2022.

128. Talmalaan. Gemeenteproject uit 2012 waar ze veel mee aan de weg heeft getimmerd. Een van de 36 neststenen mist het front met de opening. Eronder zaten in 2021 en jaren daarna poepstrepen, mogelijk van een spreeuwennest.

129. G. van Walenborchstraat 6. Nestkast onder dakgoot sinds 2015 in buurt met veel 'natuurlijke' nesten bij dakkapellen. In juni '22 een koolmees met jongen. In 2023 weer met lokgeluid. (bewonerwaarnemingen).

130. Wevelaan, drie kasten bij school sinds 2010. In 2023 verwijderd bij renovatie. Niet bezet geweest.

131. Dr. Bosschool, Nolenslaan.  Vier neststenen aangebracht bij renovatie in 2014. In '22 ontdekt. Niet bekend of er broedplaatsen verloren gingen. Twee op zuid met (inmiddels) een boom er pal voor niet meer bruikbaar en twee op het westen onder dakoverstek.

Geen activiteit bij een aantal eerdere controles maar op 18-7-'22 in de ochtend langsvliegende giervluchten van 3-5 vogels en 's avonds opnieuw bij een kast op de hoek van het pand. Bij een langsvlucht van twee vogels haakte de eerste onder de kastopening aan en bij een tweede keer ging de eerste naar binnen. Kwam er na ca. 4 min. weer uit. Daarna tot 22.20 geen actie meer, dus geen overnachting? Voor het eerst kastbezetting zonder te broeden?

Medio mei 2023 bij twee controles geen reacties op afspelen 'uitlokgeluid' maar op 27 mei giervluchten en een invlieger. In '25 ook geen reactie op lokgeluid en geen langs- of invliegers bij twee avondcontroles. Waarschijnlijk niet meer bezet (als het ooit bezet was).

132. Melis Stokelaan 28 en 40. 2x2 zichtbare neststenen sinds 2014? In 2025 onbereikbaar door bouwsteigers.

133. Raiffeisenlaan 59. Twee kasten onder dakoverstek sinds 2019.  Waarschijnlijk geen broedvogels in de buurt. Gierzwaluwen worden er zelden gezien.

134. Prof. Jordanlaan 12, achter. Drie neststenen aan achterzijde sinds 2024. Lokgeluid en aanvliegende vogels maar nog niet bezet t/m 19-6-'25.

135. Prof Jordanlaan 12, voor. Zelfgebouwde nestkast aan de voorzijde sinds 2022. Lokgeluid maar nog niet bezet t/m 19-6-'25.

136. van Humboldstraat 108-114. 13 'neststenen' (maar in feite ventilatiegaten) langs bovenrand van appartementengebouw. Ontdekt op 19-6-'25. Mogelijk al aangebracht in 1938 toen het bedrijfspand werd omgebouwd naar appartementen. Minstens twee bezet in 2025 (invliegers gezien) en al minstens vier jaar bezet volgens een bewoonster op vier hoog die 's morgens soms wakker wordt van het geschreeuw.

Op waarnemingpuntnl vond ik de eerste en enige melding van een bezet nest op 2 juni 2013 met de tekst "al jaren broedend , vaak meerdere nesten", zie de waarneming van Tim van den Broek. Hij woont er tegenover en ziet ze er al 20 jaar naar binnen gaan, meldde hij me later. Zijn indruk is dat de bezetting wat is afgenomen. Het zijn duidelijk ventilatiegaten dus hoort het project eigenlijk niet in deze tabel. Maar ik laat het maar staan omdat het vrij bijzonder is.

137. Floris Heermalestraat. Initiatief van bewonerscollectief met elf kasten, een per woning. Lokgeluiden, ook in 2023 bij kast nr. 4 op huisnr. 12. Eerste belangstelling geconstateerd (twee aanhakers in 2022). Kasttype NK GZ 10 van Vivara Pro.  Wel huismussenactiviteit. (bewonerwaarnemingen).

138. Nieuwe Koekoekstraat 88/90. Twee kasten Roosendaal aan woonhuis sinds 2020. Wel huismussen. (bewonerwaarnemingen).