|
Kunstnesten
33 neststenen in Leidsche Rijn, Utrecht. Nog niet bezet in 2023.
Op deze pagina o.a.: - Bezettingskansen
Hier bespreking van 70+ kunstnestprojecten in 47+ Nederlandse plaatsen:
Overige gierzwaluwpagina's en Contact
|
|
Goede bedoelingen zijn niet genoeg
“Er komt een tijd dat alle gierzwaluwen in kunstnesten broeden omdat alle 'natuurlijke' nesten vernield, geblokkeerd of anderszins niet beschikbaar meer zijn. Het is daarom belangrijk dat duizenden neststenen in bestaande en nieuwe gebouwen worden ingebouwd, om te vervangen wat verloren ging". Dick Newell, Action for Swifts, UK.
Kunstnesten kunnen een prima alternatief zijn voor verloren gegane broedplaatsen of voor de vestiging van een nieuwe kolonie. Maar er moet goed op een groot aantal belangrijke aspecten gelet worden. Succes hangt vaak af van details. Ondanks van toepassing zijnde gedetailleerde wet- en regelgeving kunnen op diverse momenten en door diverse betrokkenen in het proces van een kunstnestproject fouten worden gemaakt die tot mislukking leiden. Volgens mijn natte vinger (systematisch onderzoek ontbreekt nog steeds) raakt gemiddeld 10% of minder van de kunstnesten bezet. Er is dringend onderzoek nodig naar de bezetting en effectiviteit van kunstnesten, de succesfactoren en het nestzoek- en nestplaatskeuzegedrag van gierzwaluwen. Ik ben alvast begonnen, zie bezetting van 2.051 kunstnesten in Utrecht, 2018-2023. (7,7% bezet).
Kan de leegstand verminderd worden ? Belangrijke oorzaken van leegstand zijn (zeer waarschijnlijk) het niet of op onjuiste wijze toepassen van lokgeluid, de grote afstand van veel projecten tot bestaande kolonies, de afwezigheid van dakloos geraakte vogels in de buurt, beschikbaarheid van voldoende 'natuurlijke' nestplaatsen en fouten bij de uitvoering. Verder lijkt het nodig om na te denken over een andere strategie (anders dan lokale mitigatie). Voor de langere termijn is het nodig om te anticiperen op de grootschalige vernieuwing van de gebouwde omgeving op de route naar 'van het gas af' en 'klimaatneutraal' in 2050. In principe zullen alle "natuurlijke" broedplaatsen verloren gaan en in de nieuwbouw zijn nauwelijks of geen 'gaatjes' te vinden. Standaard inbouwen van neststenen, ook als er geen nesten verdwijnen, in alle nieuwbouw en te renoveren woningen en gebouwen zou het devies moeten worden. (Dat is trouwens inmiddels geregeld in het nieuwe Bouwbesluit per 1-7-2024, details nog onbekend). Op den duur zou dat beter moeten werken dan mitigatie per locatie waarbij van alles mis kan gaan. De huidige bezettingscijfers van kunstnesten wijzen in ieder geval niet op voldoende compensatie voor nestplaatsverlies door sloop en renovatie.
De tips, voor de particulier die de gierzwaluw wil helpen met nestkasten aan de eigen woning. Denk niet dat tips overbodig zijn. In Utrecht waren in 2023 slechts 22 van de 235 kasten aan huis bezet (waarvan 15 in een goed begeleid wijkproject met 74 kasten en pas na 16 jaar), zie kastbezetting aan huis in Utrecht en ook hieronder bij: hier en daar een nestkast werkt niet.
Gierzwaluwforum Vragen over de gierzwaluw worden altijd beantwoord door deskundigen op het NL-Gierzwaluwforum en het Engelse zwaluwenforum SMS-World-wide
Toolbox natuurinclusief bouwen Vogelbescherming Nederland en de zoogdiervereniging lanceerden in november 2019 een website met online tips en trucs voor bouwen in de stad met aandacht voor beesten, groen en biodiversiteit. Aan de slag op Bouw Natuurinclusief.nl
Diverse fact-sheets stadsvogels bij Vogelbescherming Nederland.
Bezetting / effectiviteit
Gemeenten, bouwers, woningcorporaties en architecten maken vaak enthousiast melding van de ingebruikname van weer een nieuw kunstnestproject maar daarna horen we er zelden meer van. Of het werkt wordt meestal niet onderzocht en er worden geen persberichten over mislukte projecten verstuurd. Bijgevolg weten we niet veel over de bezetting/effectiviteit van gerealiseerde kunstnestprojecten.
Mijn verzameling In de afgelopen 15 jaar kwam ik heel wat kunstnestprojecten tegen. Van een aantal hoorde ik wat er van terecht kwam en van een flink aantal heb ik het zelf onderzocht of kwam ik er meer van te weten door navraag. Ik heb de resultaten verzameld op de projectenpagina met 226+ kunstnestprojecten in 123+ plaatsen in Nederland. Van 150 projecten met totaal ruim 11.920 kasten, waarvan de bezetting bekend is, is de helft van de projecten meer of minder bezet en ca. 15% van alle beschikbare kasten (stand 12 nov. 2024).
Bezetting Utrechtse kunstnesten In 2023 waren er 156 (8%) van de 2.051 gecontroleerde kunstnesten bezet. Zie bericht over de resultaten . Daar ook veel info over de projectkenmerken die van belang zijn voor de bezettingskansen.
Bezetting van gierzwaluwtillen en faunatorens
In 2022 waren 19 van de 1.059 kasten in gierzwaluwtillen bezet. Zie gierzwaluwtillen en faunatorens.
Projecten van "liefhebbers" Iets meer is bekend van de bezetting van particuliere projecten van "liefhebbers". De bezetting lijkt door aandacht en nazorg beter dan van wettelijk geregelde kunstnesten (mitigatie, Wnb, keurmerken, 'groen bouwen') van corporaties, bouwers en gemeenten. Maar dat beeld komt waarschijnlijk door selectieve aandacht voor geslaagde projecten. In Utrecht bleek in 2023 dat particuliere projecten met kasten aan de eigen woning voor 9% bezet waren en projecten van organisaties volgens de regelgeving van FF en Wnb voor 10%, zie: Utrecht, liefhebbers en profs. Nauwelijks verschil tussen beide groepen, ondanks het feit dat bij mitigatieprojecten altijd daklozen en begeleidende nestzoekers in de buurt zijn. Particulieren beginnen vaak vanaf nul, ook in buurten waar geen gierzwaluw te bekennen is.
De bezetting van particuliere projecten neemt toe na verloop van tijd, o.a. door toenemende kennis van succesfactoren zoals kasttype, locatie en toepassing van lokgeluiden. Hieronder het bezettingsverloop van 18 particuliere projecten met totaal 501 nestkasten in Nederland. Alle projecten zijn op hetzelfde startjaar gezet en geen projecten die onbezet bleven. Hoe ouder hoe hoger de bezetting.
Succes in Maarssen
Het kan wel goed gaan. Op deze gevel in Maarssen waren in het 1e jaar (2019) na de verdwijning van de broedplaatsen achter de kantpannen al 5 van de 12 kasten bezet. En in 2020 minimaal 8. Meer over dit project bij Gierzwaluwen in Maarssen.
Voorbeeldprojecten van project Groen Bouwen Het project Checklistgroenbouwen.nl van Vogelbescherming noemt een groot aantal projecten. Van 33 projecten voor gierzwaluwen worden er 9 als (gedeeltelijk) bezet gemeld, 7 niet bezet en van 17 projecten is de bezetting onbekend. Stand per dec. 2021 werd t/m 2023 niet geactualiseerd.
In tijdschrift De Levende Natuur van januari 2020 maakte Guido Verburg een overzicht van de toen voor hem bekende projecten waarover iets van de bezetting bekend was, zie pdf: Bezetting nestkastprojecten-LN - jan-2020.
J aarverslagen NESTKAST van Sovon
Sovon publiceerde sinds 2009 al 14 jaarverslagen over de monitoring van nestkasten. Naast bespreking van het weer en klimaatinvloeden worden er een flink aantal soorten uitgebreid behandeld en een klein aantal wat minder uitgebreid. Er wordt helaas niets gerapporteerd over de resultaten van de gierzwaluw terwijl er toch jaarlijks rond de 100 nestkaarten werden ingeleverd. Het is niet bekend welk deel bestond uit met camera bewaakte nesten. Die laten waarschijnlijk een ander beeld zien dan visueel gecontroleerde kasten, zie: Sovon nestkaart-gierzwaluw. (visuele controle is sterk af te raden wegens te grote kans op verstoring, zie gierzwaluw - verstoring). Op de fenologiepagina - 1e eileg staat info over de dag van de eerste eileg (en de vervroeging daarvan) en het verschil in datum volgens visuele inspectie (kast openen) en camerabewaking.
Alle NESTKAST verslagen 2009 t/m 2022(niets over gierzwaluw, wel 76 nestkaarten ingeleverd)
En hier nr. 14 over 2022
(weer niets over gierzwaluwen, 106 nestkaarten ingeleverd)
Hier en daar een nestkast werkt meestal niet (goed)
In de Utrechtse wijk Voordorp zijn in 2006-2010 ca. 65 nestkasten model Voordorp opgehangen bij buurtbewoners. Ze hangen verspreid over een 35-tal adressen in groepjes van twee tot maximaal vier bij elkaar. Er is vrij intensieve begeleiding van het project geweest door een bewoonster met verstand van gierzwaluwen en door Zwaluwen Adviesbureau (Marjos Mourmans) die ook het model ontwierp. De kasten zijn met subsidie van de gemeente gekocht door geïnteresseerde bewoners. Op een paar locaties zijn in de eerste jaren lokgeluiden afgespeeld. De kasten worden jaarlijks gemonitord door Tieneke de Groot die er elk jaar een verslag van maakt. Monitoring is tijdrovend door de sterk verspreide locaties.
De bezetting bleef lange tijd erg laag en neemt slechts heel langzaam nog wat toe. Een aantal kasten is inmiddels onbruikbaar geworden door bomengroei. Buiten Voordorp waren in 2023 in Utrecht slechts 8 van de 163 gecontroleerde kasten aan woonhuizen bezet.
De gierzwaluw is een semi-koloniebroeder. Dakloos geraakten door sloop en renovatie en pubers zonder nest zoeken een broedplaats rond de plaatsen waar zij soortgenoten naar binnen zien schieten. Mocht een kast aan een woonhuis bezet raken dan zoeken ze dus vergeefs naar een andere.lege kast.
Ook niet in de Lessepsbuurt Iets dergelijks is NA een renovatie ook in de Utrechtse De Lessepsbuurt gedaan. Verspreid door de buurt hangen sinds 2012 ca. 50 nestkasten in groepjes van 2-4 per woning. In 2017 en vanaf 2019 ben ik er jaarlijks enige avonden wezen controleren maar er werd t/m 2023 geen enkele aanwijzing voor bezetting gezien, ook geen gierzwaluwen boven de buurt. Diverse buurtbewoners denken niet dat ze gebruikt worden door gierzwaluwen, wel hier en daar door een huismus of spreeuw. "Ze zijn gewoon verdwenen na de renovatie", zij iemand. Krantenbericht 2012 .
Leegstand in Lauwerecht Ook in de Utrechtse wijk Lauwerecht e.o. was het uitgangspunt voor de locaties de wens van bewoners om kasten aan hun pand te hebben. Bij zeven adressen werden voorjaar 2019 totaal 15 kasten opgehangen, een aantal op niet zo geschikte locaties. In 2024 was er nog niets bezet.
Wel hoge bezetting in Wijhe In Wijhe (Ov.) zijn ze al in 2006 begonnen met het installeren van kunstnesten, eerst dakpanhuifjes, daarna nestkasten en neststenen bij mensen aan huis. De bezetting is niet intensief gecontroleerd maar als de resultaten van diverse jaren worden samengevoegd blijkt dat van de totaal 227 kunstnesten er rond de 80 bezet zijn, dus 35%. Dat is erg hoog en heb ik nog nergens anders gevonden. Een echte verklaring is nog niet voorhanden. De leeftijd van 10-15 jaar ? Relatief veel daklozen ? Lokgeluid ? Hangen de kasten toch in wat grotere groepen bijeen? Zie gegevens van de projecten in Wijhe.
In Nijmegen 50% bezet In de Nijmeegse wijk Galgenveld werden vanaf 2015 totaal 16 kasten bij 13 woningen gehangen. In 2023 waren er 7 bezet. De verklaring is hier dat er dichtbij 'natuurlijke' nesten zijn en dat er op zeven locaties lokgeluid is toegepast. Erg bewerkelijk dus. Vier van de zeven bezette kasten zitten aan een huis, dus een kleine kolonie. Zie voor de details op de projectenpagina het vijfde project in Nijmegen.
Meer gegevens nodig in Bakel Ook met een bewonersproject in Bakel lijkt het redelijk goed te gaan maar de bezetting wordt niet goed gecontroleerd.
Met daklozen in de buurt gaat het ook Na een fout renovatieproject in Sprundel kwamen buurtbewoners in actie om op veel verschillende adressen nestkasten op te hangen. Een groot aantal raakte vrij snel bezet. De verklaring is de assistentie van iemand met verstand van gierzwaluwen en dat er erg veel 'natuurlijke' nesten door de renovatie verloren waren gegaan. De daklozen bleven zoeken in de buurt waar het juiste kastmodel op de goede locaties hing, vlak bij de verdwenen nesten. Meer over dit project op Sprundel .
Ook in andere plaatsen ontstaat een vergelijkbaar (laag) bezettingsbeeld bij verspreid hangende kasten, zie bijvoorbeeld diverse plaatsen in Brabant en bij een groot project in Ede .
De behoeftes en eigenaardigheden van de gierzwaluw moeten het uitgangspunt zijn voor de locaties van kunstnesten en niet de wensen van bewoners.
Dus geen gratis kasten door de wijk verspreiden De lage effectiviteit van verspreid geplaatst is ook de reden waarom gemeenten niet "leuk bezig" moeten gaan met het uitdelen van gratis kasten aan mensen die dat leuk vinden. Utrecht deed het jaren en ze staan op een paar na allemaal leeg. Recent kreeg Alkmaar het op de heupen, zie Alkmaar deelt 50 gratis kasten uit . Ze komen lukraak verspreid door de stad te hangen. Er voor zorgen dat de locaties geschikt / kansrijk zijn vergt veel kennis van het lokale broedbestand / nestlocaties en begeleiding. |
Het blijkt dat er 4,6 maal zo vaak wordt gekozen voor een kast met zo'n
voorziening dan zonder. Ook wordt de kans groter dat er al in het eerste
jaar van bezetting gebroed wordt. Vaak gebeurt dat pas in het tweede
jaar.
Nestkast met nestkom van ca. 12 mm.
diep. en 8 cm grootste diameter. Er was wat gedroogd gras en veertjes in klaar gelegd dat bij het eerste
legsel van twee eitjes gebruikt werd.
Aan
de zuidwestzijde hangen sinds 2015 acht nestkasten maar die worden niet door
camera's bewaakt. In
2019 waren er broedgevallen in zes kasten waar 16 eitjes werden gelegd. Er
kwamen 13 jongen uit die allen uitvlogen. Hier dus geen opmerkelijke
sterfte.
In
Spanje zijn ze gemiddeld al wat groter dan hier en sterk genoeg om uit het
nest te vluchten.
ontoegankelijk
gemaakt. Maar de verhuizing gaat langzaam. De vogels blijven proberen om langs
de versperringen te komen. Hoe het nu gaat is me niet bekend. Laatste info
op dit
