|
Gierzwaluwtillen
De gierzwaluwtil in Puttershoek
Geplaatst in juni 2019. Eerste bezetting in 2020. In 2021 waren vijf van de 42 kasten bezet. In 2022 vier kasten bezet waarvan drie met jongen.
De eerste Nederlandse gierzwaluwtil in Den Helder werd in 2012 in gebruik genomen. Deze raakte rond 2016 bezet met daarna maximaal vijf bezette kasten, maar werd in 2023 door spreeuwen overgenomen.
|
|
Tillen zelden oplossing voor gierzwaluw
Laatste update 23 maart 2025 (nieuwe tillen toegevoegd in Neede)
Net als voor de huiszwaluw (meer dan 200) zijn er ook "tillen" ('hotels' op een paal) speciaal voor gierzwaluwen gerealiseerd. Als er ruimtes zijn voor meerdere diersoorten (meestal vleermuizen, huiszwaluwen, huismussen, insecten) wordt gesproken over een "faunatoren". In Nederland staan nu (maart 2025) minstens (we kennen ze niet allemaal) 24 gierzwaluwtillen en 7 faunatorens met totaal ca. 1.000 nestkasten / neststenen voor de gierzwaluw.
Bezetting In 2021 zakte de bezetting van 20 broedsels in acht tillen in 2020 naar 16 broedsels in zeven tillen. De til in Den Helder werd overgenomen door spreeuwen. Van vier tillen is de bezetting in 2021 niet bekend. Deze waren in voorgaande jaren niet bezet. In 2022 (29 beschikbare tillen met 1.029 kasten). We vonden zeven tillen met 20 bezette kasten (waarvan Heemskerk-nr. 18 geschat op 3). Van de til in IJlst (mogelijk 5 of meer nesten) konden we nog geen gegevens te pakken krijgen. Als we die net als in 2021 weer op 5 zetten komt het totaal voor 2022 dus op 20 bezette kasten, 4 meer dan in 2021, dankzij de heropleving in Den Helder-1 met weer drie bezette kasten. 18 tillen waren niet bezet en van vier andere tillen is geen informatie bekend, maar die waren waarschijnlijk ook niet bezet.
Aantal beschikbare gierzwaluwnestkasten in tillen / faunatorens en aantal bezette kasten.
Vanaf 2023 heb ik de bezetting niet meer onderzocht
Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of na-isolatie. De kosten zijn hoog, de bezetting is en blijft waarschijnlijk erg laag en is tamelijk onvoorspelbaar. In de diverse maatregelencatalogi en ook in het Kennisdocument Gierzwaluw van juli 2023 wordt deze optie niet genoemd en is dus wettelijk niet toegelaten als compenserende maatregel.
Er zijn vijf aspecten die de kans op bezetting (wat) groter lijken te maken: - locatie zeer dichtbij bestaande broedkolonies - lokgeluiden afspelen - geen andere vacante broedplaatsen in de buurt - aanwezigheid van daklozen door sloop of renovatie in de nabijheid - geen broed- of verblijfsruimten in de til bestemmen voor andere fauna zoals huismussen of vleermuizen.
Gierzwaluwtillen in Nederland
Locaties Op het kaartje staan de locaties, gesplitst naar gierzwaluwtillen (oranje) en faunatorens (blauw).
Kaartje uit de presentatie die Rick Wortelboer over mijn bezettingsonderzoek maakte en presenteerde op de Gierzwaluwconferentie in Segovia, Spanje, 25 mei 2022. -- De acht tillen in Heemskerk en de laatste in Heerde staan er nog niet op.
Zie Gierzwaluwtillen in Nederland, presentatiesheets.pdf
Bezetting Laatste update 23 mei 2023 met tien nieuwe tillen op nr. 18 en 24 t/m 32, vijf verwijderde tillen (drie in Didam en twee in Zutphen) en een verplaatste til (Zutphen-15 naar Zutphen-25).
In de tabel staat het door de beheerder of eigenaar vastgestelde aantal bezette nestkasten (minimaal invliegers gezien). Dat zijn dus mogelijk niet allemaal (succesvolle) broedgevallen. Er kunnen kasten bezet zijn waar (nog) niet gebroed wordt, broedpogingen kunnen mislukken en een bezette kast kan weer verlaten worden zonder te broeden. Meer info staat verderop op deze pagina bij de details van de tillen. Gegevens graag naar jaaplangenbach@ziggo.nl, 06 3849 7474.
Bezetting 2017 - 2023
> = voorziening in kader van ontheffing FF / Wnb, gedragscode, keurmerk, SMP. * = "faunatoren"; ook ruimtes voor andere vogels, vleermuizen, insecten etc. & = Lokgeluid toegepast - = geen bezetting Rood = onzeker / onvoldoende gecontroleerd / geschat niets ingevuld = onbekend
Nr. 14, Zutphen-Noord en 21, 22, 23 (Didam) zijn na broedseizoen '22 verwijderd. Nr. 15, Zutphen-Zuid, is voor seizoen 2022 verplaatst naar Het Glacis in Zutphen, nr. 25.
In LIsserbroek schijnt voorjaar '25 ook een nieuwe til in gebruik genomen te zijn. Maar ik kan dat bericht niet lezen:
Opmerkingen 2021 1. Den Helder-1. "een groot deel" van de kasten tot begin juli bezet door spreeuwen. Op drie avonden wel aanhakers en giervluchten maar geen invliegers gezien. 2. Moergestel. Wel benutting door andere vogels, vleermuizen en insecten 6. Amersfoort. Wel broedende huismussen 8. Leiden. Lokgeluideninstallatie nog niet in bedrijf. 9. Neede. Bij interne inspectie 1 gebouwd en gebruikt nest met poepjes, dus jongen. Ook poepjes in 7 andere kasten en invliegers gezien, maar geen nest, kale kast, dus slapers? 10. Waddinxveen. Hinder door geplaatste bomen nabij door de gemeente. Til wordt mogelijk verplaatst. 11. IJlst. Storing in camerabewaking 12. Oud-Alblas. Wel zo nu en dan aandacht van zoekvogels voor lokgeluid. 13. Hallum. Alleen controle van inhoud nestkasten na broedseizoen. Wel 4 huismus en 5 spreeuw. 14/15. Zutphen, 1 controleavond. Noord: waarschijnlijk drie broedparen (regelmatige in- en uitvliegers). Zuid: een broedsel en waarschijnlijk een kast bezet door een slaper. 16-17. Joure. Wel wat belangstelling voor lokgeluid maar dit jaar geen invliegers gezien. 18. Puttershoek. Zeker drie broedsels met jongen (jongen gehoord) en twee slapersbezettingen. In 2022 laatste monitoringsjaar. 20-22 Didam. Monitoring start in 2022.
Opmerkingen 2020 8. Leiden. Lokgeluid en kastopeningen door halsbandparkieten beschadigd/vergroot. 9. Neede. Veel rondvliegers en aanhakers. 1 succesvol broedgeval in zelfde kast als vorig jaar (jongen in opening gezien). 11. IJlst. Camerabewaking. 6 jongen in 3 kasten; 2 dood, 4 uitgevlogen. 13. Hallum. Nestcontrole op 24-9. Alleen nesten van huismus (2) en winterkoning (1), geen sporen van gierzwaluwbroedsels of uitwerpselen van vleermuizen. 14-15. Zutphen. Invliegers op 28-5. Mogelijk meer bezet en mogelijk vier of zelfs meer broedgevallen, gezien waarnemingen in eerder jaren en slechts 1 waarnemingsavond. 16-17. Joure. Lokgeluiden in '19 en '20. Alleen invliegers in 2020, waarschijnlijk slapers. 18. Puttershoek. Op basis van invliegers, zeker 1 succesvol broedgeval (jongen gehoord). 20-22. Didam. Volgens diverse buren geen gierzwaluwen in de buurt geweest.
Opmerkingen 2019 14-15. Zutphen, broedgevallen op basis van (in)vlieggedrag geschat, monitoring SAB 13. Hallum, 5 jongen in twee nesten, maar dood aangetroffen 11. IJlst, camerabewaking. '18: 2 eitjes uitgeworpen. '19: 2+2 uitgevlogen jongen 9. Neede, monitoring door interne kastcontrole (poepjes, nest) en invlieggedrag 4. Mijnsheerenland-2017, op basis van 1 invlieger op 2 avonden 1. Den Helder, geen controle in '15-'16. In '14 slaperspaar. Aantal '19 geschat op basis van elf avonden waarneming in- en aanvlieggedrag.
Overwegingen De gerealiseerde tillen zijn, met 4.000 - 12.000 Euro en ca. 230 Euro gemiddeld per nestkast voor de gierzwaluwtillen, prijzig te noemen. De meer gecompliceerde faunatoren in Hallum kostte 25.000 Euro en die in Moergestel 17.000 Euro, excl. 1.600 vrijwilligersuren. Voor de broedvogelstand zal het weinig uitmaken maar een til kan wel aandacht voor de soort in de buurt opleveren, vooral als er jongen worden grootgebracht ! In een enkel geval zou een til een oplossing kunnen zijn om aan de vereisten in de Wet natuurbescherming te kunnen voldoen. De bezetting is echter vooralsnog onvoorspelbaar en er zijn sterke aanwijzingen dat het percentage bezette kasten per til erg laag blijft. Reken u niet rijk !
Voor de zelfbouwer is een gierzwaluwtil een "uitdaging"; hij/zij moet van vele markten thuis zijn, het is ingewikkeld en tijdrovend. Reken op 2-3 jaar van idee tot plaatsing.
Goedkoper en kansrijker maatregelen Er zijn betere en vooral veel goedkoper oplossingen voor kunstnesten voorhanden met ook veel meer kans op succes. Schrijver dezes adviseert daarom met klem om vooral eerst die te verkennen: - Bijplaatsen van kunstnesten (nestkasten, neststenen) in bestaande kolonies. - Neststenen plaatsen in geschikte gevels bij nieuwbouw en verbouw - Lokgeluiden installeren bij bestaande, maar nog niet bezette kunstnesten
Meer over Kunstnesten.
Monitoring Vlieggedrag van gierzwaluwen bij broedkolonies is zonder enige kennis lastig te duiden. Op de pagina 'Nesten zoeken' staat in de hoofdstukken 7 (aanwijzingen voor bezet nest) en 8 (broedgevalbewijs) beschreven hoe de bezetting van kunstnesten op verschillende manieren kan worden gecontroleerd en broedgevallen worden aangetoond.
Bezetting van andere typen kunstnesten 2023: 156 van 2.051 nestkasten bezet in gemeente Utrecht
De tillendetails
33. Heerde, sinds voorjaar 2023
Een behoorlijk grote faunatoren, naast twee andere
voorzieningen ( tijdelijke kasten aan het gemeentehuis en definitieve kasten in
de nieuwbouw) als extra voorziening ter opvang van 7 vernielde gierzwaluwnesten
door sloop.
Detailtekening aan het eind van ontheffing Wnb van 18-10-2023.
31 en 32. Heemskerk nr. 6 en 7, Zaalberglaan. Sinds voorjaar 2023 Tijdelijke voorziening met twee tillen van elk 40 kasten wegens wijkrenovatie. De ontheffing Wnb is nog niet verleend. De tillen zijn alvast geplaatst om te kunnen voldoen aan de 'gewenningsperiode' van een jaar. Lokgeluid bij til 7.
28, 29, 30. Heemskerk nr. 3, 4 en 5, Lessestraat, sinds voorjaar 2022 Tijdelijke voorziening met twee tillen 4 en 5 met elk 40 kasten wegens renovatie en verduurzaming in de omgeving waardoor 10 gierzwaluwnesten verloren gaan. In afwachting van 50 permanente neststenen in de gerenoveerde woningen. Til 3 en 5 met lokgeluid, maar nog geen bezetting in 2022. Project van woningcorporatie Woonopmaat. Zie ontheffing Wnb 31-8-2022 (til 4 en 5) en Ontheffing Bretagnestraat-etc.-31-1-2023 (til 3) en Bijlagen Bretagne etc.
26 en 27. Heemskerk 1 en 2, sinds voorjaar 2022
Twee tijdelijke tillen met elk 40 ! kasten en lokgeluid
in til 1 in parkje wegens
In de nieuwbouw die nog gaande is komen 80 neststenen. Project van woningcorporatie Woonopmaat. Geen bezetting in 2022.
25. Zutphen, Het Glacis Deze til stond vanaf 2018 in Zutphen aan de Hermesweg (nr. 15) met een tweede til en is begin 2022 verplaatst naar dit bedrijventerrein Het Glacis. Geen bezetting in 2022.
24. Zutphen, Gerritsenweg 10 Nieuwe til met 12 kasten sinds 2021 op een braakliggend perceel op een bedrijventerrein. Geen bezetting t/m 2022.
21, 22 en 23. Didam Woningbouwvereniging Plavei plant vanaf 3e kwartaal 2020 t/m 4e kwartaal 2021 grootschalige woningsloop (73) en renovatie (136) in de Bloemenbuurt van Didam. Er zijn in het plangebied 84 nestplaatsen gierzwaluw aangetroffen (nagenoeg allemaal achter kantpannen van kopgevels) waarvan 34 in te slopen en 51 in te renoveren woningen. Ter 'compensatie' worden totaal 711 tijdelijke en permanente nestkasten/neststenen gerealiseerd, waaronder drie tijdelijke tillen met elk 60 kasten. Deze zijn niet bezet geraakt en na seizoen 2022 weer verwijderd. Er werden wel permanente voorzieningen (neststenen) in gebruik genomen.
De til bij de kinderboerderij
Begin april '20 werden de drie tillen geplaatst en 15 opbouwkasten op een kopgevel. Dat zijn tijdelijke voorzieningen, maximaal zeven jaar, in afwachting van bezetting van 456 permanente kasten/neststenen bij renovatiewoningen en nieuwbouw. Het plan is om de tillen geleidelijk ongeschikt te maken als de definitieve kasten in gebruik worden genomen (als ze bezet zijn, is daar dan ook weer een ontheffing voor nodig?).
De til in de Goudsbloemstraat staat tussen twee hele hoge bomen met veel kauwenkabaal.
De tillen zijn volstrekt overbodig en hinderlijk voor de gierzwaluw. Als ze al bezet raken moeten de broedpaartjes nog een keer verkassen. En gierzwaluwen met lokgeluid naar een tijdelijke nestplaats lokken (terwijl ze die broedplek in principe 'eeuwig' trouw blijven) is wel erg wreed. Zelfs met de geplande lokgeluiden lijkt het overigens erg onwaarschijnlijk dat ze benut gaan worden, zeker niet in 2020 als alle 'natuurlijke' nesten nog beschikbaar zijn. Als de permanente kasten op de juiste locaties komen (dichtbij huidige broedplaatsen in groepen op kopgevels van te renoveren woningen) zullen die snel bezet raken en alle daklozen kunnen opvangen (daklozen en niet-broeders kennen alle broedplaatsen in de wijk en vliegen er dagelijks langs).
De til in de Begoniastraat
Monitoring van bezetting vindt plaats in 2022, 2024 en 2026. Dit alles volgens het ontwerpbesluit ontheffing Wnb van 3 juli 2020. Wie er problemen mee heeft kon t/m 21 augustus een zienswijze indienen bij de provincie Gelderland. Ik diende er als enige eentje in. Op 15 september werd het definitieve besluit gepubliceerd. Hoewel mijn zienswijze niet ontvankelijk werd verklaard (geen belanghebbende wegens te grote afstand tot het project) werd toch het belangrijkste punt (tijdig beschikbaar komen van permanente neststenen in de kopgevels met nesten) met een aanpassing gehonoreerd. Er zijn 50 nestmogelijkheden in de gerenoveerde woningen toegevoegd in de vorm van invlieggaten in het dakoverstek van de kopgevels, beschikbaar op 15 april 2021. Het aantal neststenen blijft echter beperkt tot zes per gevel. De kans dat de neststenen gevonden en benut worden is groot omdat ze pal naast de verdwenen nestplekken komen en de tillen zijn dus nog meer dan eerst overbodig. De monitoring van de tillen is in verband met het tijdelijk karakter nader gespecificeerd. Om te voorkomen dat bezette nestruimtes onklaar worden gemaakt, zal met 'boomcamera's' (zoals gebruikt voor vleermuizen) de inhoud van de nestruimten op bezetting worden gecontroleerd.
Bezetting Op 30-8-20 heb ik de drie tillenlocaties bekeken. Diverse omwonende vertelden in koor dat er dit jaar geen gierzwaluw bij de drie tillen is geweest, maar dat sluit interesse of bezetting niet uit, want daarvoor is systematische monitoring nodig. In 2021 is in ieder geval wel een neststeen in de Irisstraat bezet geraakt. Min of meer toevallig, de monitoring start in seizoen 2022, werd een jonge gierzwaluw in de kastopening gezien. Zie melding met foto op facebook. In 2022 is op 15 juli met behulp van een camera op een lange stok de inhoud van de nestruimtes onderzocht. Daarbij bleek dat er geen enkele nestruimte voor broeden benut is, ook niet door andere vogels. Er werden alleen een paar uitwerpselen in een paar kasten gevonden. In de permanente inbouwneststenen werden vijf broedsels van de gierzwaluw vastgesteld. Omdat de tillen als tijdelijke voorziening bedoeld zijn en er al definitieve inbouwneststenen benut zijn, wordt voorgesteld de tillen (buiten het broedseizoen) te verwijderen.
Camerabeeld van kastinhoud
- ontwerpbesluit ontheffing Wnb, 3-7-2020 - besluit ontheffing Wnb. 15-9-2020 (reactie op de zienswijze p. 15-17) - zienswijze op ontwerpbesluit Jaap Langenbach, 21-8-2020. - filmpje op Youtube met ecoloog en tillenbouwer - Verslag monitoring 2022 door Econsultancy
20. Den Helder-2
De tweede til in Den Helder (de eerste dateert van 2012, zie nr. 1) is op 22 maart 2020 in een plantsoen in de vrij nieuwe wijk De Schooten (Den Helder-zuidoost) aan de Folkert Lambertsstraat geplaatst. Ook deze staat, net als de eerste, op een kantelbare mast, nu van 7,6 meter. Na installatie bleek het lokgeluid niet te werken en dat was november 2021 nog niet opgelost. Tot en met 2023 geen bezetting geconstateerd. In 2022 en 2023 broedde er wel een spreeuw.
Filmpje van de bouw met Fred van Vliet
19. Puttershoek In juni 2019 is in Puttershoek (sinds 1-1-2019 gemeente Hoeksche Waard, voorheen Binnenmaas) op 50 meter van een te slopen pand met vijf broedparen een til met 45 broedplaatsen voor de gierzwaluw gerealiseerd. In het dak zijn ook voorzieningen voor vleermuizen aangebracht.
De til met 45 kasten bij de inmiddels gesloopte panden. In 2021 is daar met de nieuwbouw gestart. Aan de andere kant van de Molendijk staat een kleinere til voor huismussen bij project Waterberg.
Situatie bij de bouwlocatie na de sloop.
Er is voor een til gekozen omdat er in de nabijheid van het te slopen broedpand (aan de dorpsrand) geen gebouwen aanwezig zijn voor tijdelijke kasten en omdat de planinvulling van de nieuwbouw nog niet bekend is. Met een til wordt voorkomen dat de gierzwaluwen twee maal moeten verkassen. In de nieuwbouw moeten ook vijf neststenen of nestkasten worden aangebracht. Er moeten vanaf 2020 lokgeluiden worden afgespeeld waarmee gestopt moet worden zodra binnen 60 meter van de til een broedgeval wordt geconstateerd. De til wordt t/m 2022 door SAB in Arnhem gemonitord op effectiviteit volgens richtlijnen van het Kennisdocument Gierzwaluw (drie avonden tussen 1 juni en 15 juli, maar wel langer dan tot een half uur na zonsondergang; bij mooi en helder weer kunnen ze tot wel 22.50 invliegen!).
Gezien de late plaatsing in het seizoen (15-6-2019) is het zeer onwaarschijnlijk dat er in 2019 al kasten bezet zijn geraakt. In 2020 werden regelmatig gierende groepjes gierzwaluwen gezien, met een maximum van negen tegelijk. Bij minstens vier kasten werden invliegende gierzwaluwen gezien, waarvan minstens een als broedgeval kon worden aangemerkt (piepende jongen gehoord na invliegen van een adult). In 2021 was er vergelijkbaar vlieggedrag. Bij vijf ingangen werden invliegers gezien en drie daarvan (een in dezelfde kast als vorig jaar, in een kast die vorig jaar werd ingevlogen en in een nog niet eerder benutte kast) konden als succesvol broedgeval worden aangemerkt (jongen gehoord). Twee kasten die in 2020 wel werden ingevlogen werden dit jaar niet meer gebruikt (niet waargenomen). In 2022 ongeveer eenzelfde beeld met maximaal 15 vogels in verzamelvlucht boven de buurt. Maar nu maar vier kasten bezet (eentje van vorig jaar verlaten) waarvan drie met jongen. Drie kasten die eerder sinds 2020 wel bezet waren zijn weer verlaten. Vanaf 2023 wordt er niet meer gemonitord. Iemand in de buurt die het wil overnemen? Het blijft interessant om te zien hoe het zich verder ontwikkelt.
- Bericht over plaatsing AD 15-6-2019 - Onderzoek flora en fauna 15-11-'18
18. Heemskerk
Zelfgebouwde til door Jaap Schuijt met 18 kasten sinds
voorjaar 2019
aan de Oudendijk 2. Ter
aanvulling en later vervanging van bezette
16 en 17. Joure In februari 2019 zijn in Joure twee identieke tillen, in de nieuwe wijk Wyldehoarne aan de rand van het dorp en bij Penninga's windmolen, met elk 48 nestruimtes geplaatst. Ze hebben een paalhoogte van 5 meter en een tip van 6.15 m. Kosten ruim 4.500,- euro per stuk. Er was geen bouwvergunning nodig en de gemeente betaalde een til, de ander werd gefinancierd door de vogelwerkgroep. Van 2019 t/m 2022 is bij beide tillen lokgeluid afgespeeld.
In 2019 is er geen belangstelling gezien maar in 2020 werden er invliegers gezien bij totaal vijf kasten. Het lijkt vooralsnog om slapers te gaan die mogelijk volgend jaar terug komen om voor het eerst te broeden. In 2021 wel wat rondvliegende onderzoekers die op het lokgeluid reageerden, maar nu zijn er geen invliegers waargenomen. In beide tillen broedden wel vier paartjes spreeuwen. In 2022 raakte een kast in Wyldehorne bezet, de andere til trok geen gierzwaluwen. In beide tillen broedden 4-5 paartjes spreeuwen.
- bouw bijna klaar, foto's op Facebook
De gierzwaluwtil in Wyldehoarne
Op ca. 100 meter afstand broeden 1 of 2 paartjes in nestkasten bij een woning die er ook met lokgeluid zijn terecht gekomen.
De til bij Penninga's molen.
Deze staat op ca. 600 meter van het dorpscentrum aan de noordrand van het dorp waar nog veel broedplaatsen zijn. Locatie in Google-streetview (alleen de paal, nog zonder til)
Bij de goed bezette huiszwaluwtil, ook in de nieuwbouwwijk Wyldehoarne, zie locatie in Google-streetview , werden in juli 2020 ook verkennende gierzwaluwen gezien, zie filmpje op facebook . Maar van invliegen was geen sprake.
14 en 15. Zutphen, noord en zuid
In april 2018 zijn op de locatie van een in najaar 2017 gesloopt pand met broedplaatsen (Hermesweg 2) door de gemeente twee, lokaal gemaakte tillen op basis van een ontwerp van Miecon, geplaatst.
De twee tillen met elk 12 kasten in Zutphen. Klik voor vergroting (en dan nog een keer voor erg groot). Je ziet dan de niet zo fraaie invliegopeningen. Ook de kleinere openingen van de huismuskasten zijn dan te zien. Een ovale opening is beter voor de gierzwaluw (ideale afmeting 28 x 70 mm). Bij 28 mm kan de spreeuw er niet of moeilijk in. De randen lijken scherp (vleugelbeschadiging), niet afgerond.
Bij beide tillen werd alleen in 2018 lokgeluid afgespeeld.
Sinds mei 2018 worden er bij beide tillen langs- en invliegende gierzwaluwen gezien. In 2019, waarnemingen op 12 juni was er mogelijk een broedgeval op zuid en mogelijk twee op noord. In 2020 waarnemingen op 28 mei. Zeer waarschijnlijk een broedgeval op zuid en vrij zeker twee, mogelijk drie op noord, mede gezien de waarnemingen in eerder jaren. In 2021 alleen waarneming op de avond van 29 juni, van 20.45 - 22.30. Weer een broedgeval op de zuidelijke toren (noordzijde) en waarschijnlijk een slaperspaar aan de zuidkant. In de noordelijke toren drie broedparen aan de noord-, west- en zuidkant. Regelmatige in- en uitvliegers en tegen de schemering twee invliegers per kast die niet meer uitvlogen. Ook in 2022 (alleen waarneming op 14 juni) drie broedparen in de noordelijke til. De zuidelijke til is begin 2022 verplaatst naar Het Glacis in Zutphen, zie nr. 25 in de tabel. De Noordelijke is toen ook weggehaald omdat op het braakliggende terrein een bedrijf wordt bijgebouwd.
- gemeentelijke ontheffing F&F mei 2018 - Verleende (verlengde) ontheffing Wnb
13. Hallum Langs de rondweg bij Hallum (Fr.) is in 2017 voor een bedrag van ca. € 25.000,-incl. btw een grote til (faunatoren) voor huiszwaluwen en gierzwaluwen op palen van vijf meter en een tophoogte van 8 meter gebouwd. De omgevingsvergunning is voor vijf jaar (project is strijdig met bestemmingsplan) maar er wordt voor een definitieve voorziening gezorgd. De Fûgelwacht Hallum e.o. doet het beheer en de monitoring.
De til werd als oplossing voorgesteld door de gemeente vanwege de sloop van 14 woningen ten behoeve van de uitbreiding van het bedrijventerrein aan de Doniaweg waar volgens verricht flora- en faunaonderzoek o.a. 17 gierzwaluwbroedplaatsen zaten. De sloop werd in maart 2017 afgebroken tot eind juli omdat er inderdaad nesten van o.a. de gierzwaluw werden aangetroffen. De til kwam (vertraagd) na de zomer van 2017 gereed met 85 nestkasten voor de gierzwaluw en 44 voor de huiszwaluw.
Er is een lokgeluiden installatie aanwezig maar onduidelijk is of deze (goed) heeft gewerkt. Vlak na de opening in juli 2018 ontstond er schade / predatie door een specht, ook aan twee nestkastopeningen waarin een gierzwaluwnest werd gevonden. Men vermoedt dat er in 2018 (nog) niet werd gebroed. Er zijn metalen plaatjes rond de invliegopeningen geplaatst.
Bij de kasteninspectie op 23 augustus 2019 ("lastig, maar het lukte met een ladder op een kar") werden aan de zuidoostzijde van de til twee nesten met 2 respectievelijk 3 dode, uitgedroogde gierzwaluwen ? gevonden. De hittegolf van eind juni zou de doodsoorzaak geweest kunnen zijn. Een winterkoning en drie huismussen hadden wel een geslaagd broedsel. De verdreven huiszwaluwen van de gesloopte woningen hebben zich bij andere woningen gevestigd. Bij de nestcontrole op 24-9-'20 werden geen sporen van gierzwaluwbroedsels aangetroffen, ook geen uitwerpselen van vleermuizen. Wel twee nesten van een 'mus' en eentje van waarschijnlijk een winterkoning. In 2022 (door de 80-jarige vogelwerkgroepvoorzitter op een hoogwerker!) werden weer twee nesten van een huismus en een van een spreeuw aangetroffen. Dit was het 5e en laatste jaar van de opgelegde monitoring door de provincie. Bij nader inzien is gebleken dat het bij de waarnemingen van gierzwaluwen om de boerenzwaluw bleek te gaan.
- Ontheffing-Wnb-30-6-2017.pdf - Beheer door Vogelwacht Hallum-Marrum - Persbericht juli 2018 over opening - Bericht over de woningsloop op Facebook
12. Oud Alblas
In februari 2018 is in Oud-Alblas aan de oostzijde van het dorp (Oosteinde 45), op ca. 500 meter van de dorpsrand, een zelf gebouwde til met 44 nestruimtes in gebruik genomen op een mast van 7 meter op het erf van Aart van der Wal. De tophoogte is 9 meter. Er staat ook een huiszwaluwtil. Er worden nog steeds lokgeluiden afgespeeld en er vliegen regelmatig gierzwaluwen en ook huiszwaluwen dichtbij de til, duidelijk afgaand op het lokgeluid. Maar aanhaken of invliegen was er t/m 2022 niet bij.
- locatie in Google maps, Oosteinde 45
11. IJlst Op 27 mei 2017 werd in IJlst, nabij de Jurjen Hoomanstraat 9 in het centrum bij een kleine parkeerplaats, door Chris de Jong het negende gierzwaluwhotel van Nederland officieel in gebruik genomen. De til heeft in drie etages 36 nestplaatsen en vier on-line webcamera´s.
In 2011 raakten door sloop van enige panden broedplaatsen verloren. In 2012 maakte Chris de Jong drie nestkasten bij zijn huis die al snel bezet raakten. In april 2016 begon hij met de bouw van de til. Na de sloop van de gemeentegebouwen werd ook een parkeerplaatsje gerealiseerd en daar staat nu de til. De bouwvergunning kostte € 800,- en de totale kosten van ruim 5.000 Euro werden o.a. gefinancierd door subsidies van de gemeente en de BFVW. Veel werd in eigen beheer uitgevoerd met vrijwilligers. Er is een lokgeluideninstallatie aanwezig en camera´s laten online zien wat er in vier nestkasten gebeurt. Er is een website, een facebookpagina, zonnecellen en een infopaneel.
De locatie lijkt zeer kansrijk met flink wat broedplaatsen in de buurt. In 2017 was er nog geen bezetting maar in 2018 werd eind mei al bij een stuk of vier kasten aangehaakt en ingevlogen Op 3 juni werd een eerste bezette kast gezien met twee eitjes, maar daar kwam waarschijnlijk een indringer die de eitjes eruit gooide.
In 2019 waren er al snel twee cameranesten bezet met een paartje dat elk twee jongen groot bracht. In een ander cameranest heeft een spreeuw een nest met jongen gehad. Bij 3-4 kasten is een begin van nestbouw gezien en voor 2020 wordt dus uitbreiding van het broedbestand verwacht. Rond 15 mei 2020 waren er twee paartjes aanwezig, eentje met twee eitjes. Daar kwam nog een vrij laat broedpaar bij met twee jongen, eentje ging dood en de ander vliegt rond 10 augustus uit. De andere twee paartjes produceerden resp. 3 (eentje ging dood) en 2 jongen, dus totaal vijf uitgevlogen jongen in drie broedsels. Bij de andere kasten worden wel diverse invliegers gezien maar nog geen broedgevallen.
Dichtbij in de buurt hangen nog een 15-tal losse nestkasten waarvan er in 2019 zeven bezet waren met jongen. Chris controleert in de 1e-/2e week van juli deze kasten als de jongen vrij groot zijn. De kasten in de til werden in 2020 twee maal gecontroleerd als de oudervogels net weg zijn en worden schoongemaakt na afloop van het seizoen.
In 2021 naar schatting ca. vijf broedpaartjes, mede afgaande op mijn waarnemingen van de camera's die door storing maar zeer gedeeltelijk in bedrijf waren.
- Overzicht vier camerabeelden - Art. 16-5-2017 in Leeuwarder Courant
10. Waddinxveen Dit gierzwaluwhotel staat in de nieuwbouwwijk Park Triangel van Waddinxveen en is in mei 2017 in gebruik genomen.
Tot en met 2022 geen bezetting geconstateerd, maar in 2021 t/m 2023 wel een broedsel spreeuwen.
Er zijn geen bestaande nesten in de buurt (die zitten op ca. 1 km) maar begin mei 2017 vlogen er diverse vogels bij de til langs, waarschijnlijk foeragerend bij waterpartijen. Er was t/m 2020 een lokgeluideninstallatie in bedrijf (afgezien van een korte storing in 2019).
De gemeente heeft (zonder overleg met de tilbeheerder) diverse bomen rond de til geplaatst en knotwilgen worden niet jaarlijks geknot, waardoor de til voor gierzwaluwen nauwelijks of niet meer geschikt is. De initiatiefnemer "trekt zijn handen ervan af" en heeft de lier en andere spullen ingeleverd bij de wethouder. Met de gemeente is afgesproken "het zo maar te laten en te zien wat er verder van komt". Mogelijk wordt hij later verplaatst als de spreeuwen uitgevlogen zijn maar in '23 stond ie er nog.
De onderkant van de til met 14 kasten staat op een kantelbare mast van 7 meter. Het geheel is van red cedar gemaakt met een zinken dak waarin voor de afvoer van warmte een schoorsteentje in de top zit.
De til heeft ruim 4.000 Euro gekost.
Situatie zomer 2021.
9. Neede In mei 2015 is in Neede (Gld.) in opdracht van de gemeente Berkelland een gierzwaluwtil met een tophoogte van ca. 7,5 meter en 48 nestkasten aan de Kostersteeg geïnstalleerd. In april 2017 is de til na klachten van buren over het lokgeluid verplaatst naar de Oudestraat t.o. de Grote Kerk.
Op de nieuwe locatie is geen lokgeluid meer afgespeeld. In 2017 is gezien dat gierzwaluwen ca. 20 nestkasten hebben bezocht (binnen geweest voor langere tijd) maar na afloop van het seizoen zijn geen nestjes gevonden. In 2018 werd het eerste broedgeval geconstateerd. In 2019 was er in dezelfde kast wederom een broedgeval (nestje gebouwd, poepjes gevonden en invlieggedrag was afdoende bewijs). In een 20-tal kasten werden weer invliegers en slapers geconstateerd; nu ook in de kasten die aan de achterkant eerst van plexiglas waren voorzien, en nu verduisterd zijn. Er werden 30 - 100 poepjes in 30 kasten gevonden, maar geen begin van nestbouw. Niet alleen jongen maar ook slapers poepen dus in de kast, zonder op te ruimen ! Dat is bij mijn weten nog niet eerder vastgesteld. In 2020 werden bij drie kasten invliegers gezien, waaronder in de bezette kast van vorig jaar. In de kast met het broedgeval van vorig jaar werden jongen in de opening gezien. Bij interne inspectie in september bleek dit ook het enige nest te zijn.
In 2021 is in het voorjaar de binnenruimte door kauwen 'volgestort' met takken, piepschuin en ander nestmateriaal. Dat is opgeruimd. Bij interne inspectie bleek weer hetzelfde nest bewoond geweest te zijn en jongen geboren (poepjes). In zeven andere kasten wel poepjes maar geen nesten. Ook in 2022 en 2023 een gierzwaluwbroedsel en heel veel kauwennesten.
Geert Heetebrij heeft met zijn gierzwaluwwerkgroep de afgelopen 15 jaar gezorgd voor heel veel nestkastprojecten en vermoedt daarom dat de til niet snel verder bezet zal raken. Ook op 'natuurlijke' plaatsen is nog volop nestgelegenheid beschikbaar omdat vooral werd gewerkt aan behoud van zoveel mogelijk natuurlijke broedplaatsen. In 2021 raakten 4 nestkasten op 50 meter van de til na 10 jaar leegstand wel bezet.
Geert Heetebrij maakte verschillende filmpjes over zijn gierzwaluwprojecten in Neede en gemeente Berkelland. De laatste aflevering gaat over de zoektocht naar jonkies in de nestkasten van Neede. De Needse gierzwaluwman (nr. 5).
Nog twee tillen: inmiddels zijn er nog twee tillen bijgeplaatst die vanaf 2025 beschikbaar zijn. Eentje staat in het nieuwe centrumpark en de derde komt in de gerenoveerde wijk De Berg. Zie artikel in de Telegraaf van 21-3-2025, hier een .jpg bestand ervan.
- Locatie Oudestraat t.o. kerk in Google-streetview - Video met inkijk in kasten bij opening 2015 op oude locatie aan Kostersteeg - Filmpjes met Geert Heetebrij over zijn vele kunstnestprojecten sinds 2005 in Neede e.o. - Website gierzwaluwwerkgroep Berkelland
8. Leiden
In 2013 ontstond het idee al en een jaar later
werd uit drie ontwerpen de constructie gekozen die door plaatselijke aannemers
voor ca. € 12.000 werd gebouwd .
Op 10 maart
- Persbericht over opening op sleutelstad.nl - Locatie Marepark in Google-Streetview
7. Groningen, RU
Bij het Zernikecomplex van de RU Groningen is eind 2016 een faunatoren gebouwd met 20 nestkasten voor de gierzwaluw, 20 nestkasten voor huismussen en verblijfplaatsen voor diverse soorten vleermuizen en insecten. De voorziening is een uitwerking van bouwvoorschriften voor duurzame nieuwbouw volgens het BREEAM certificaat. Het gebouw van de Energy Academy Europe is het duurzaamste onderwijsgebouw van NL. Over benutting is nog niets bekend. Ontwerp til is van www.anteagroup.nl .
6. Amersfoort
In Amersfoort is in juni 2015 voor ruim €
4.000,- een gierzwaluwhotel met 15 kasten op een kantelmast van 8 meter in
een stadsparkje gereed gekomen.
In '16 en '17 is lokgeluid afgespeeld, van 10-11 en van 20.00 - 21.30. Daarna niet meer door nog niet verholpen storing (apparatuur in lastig neer te halen kantelmast). Nog geen gierzwaluwen gesignaleerd t/m 2022, wel huismussen en spreeuwen. Twee bomen nabij zijn inmiddels net zo hoog als de til en hinderen mogelijk het invliegen. Er wordt over kapmogelijkheden nagedacht.
- Filmpje, 5 min over gierzwaluwen, de bouw en de opening - Locatie in Google-maps, in parkje t.o. Flevostraat 12 - Art. GBN-bulletin, 2015-2 p.12 - Art. op Action for Swifts (E)
4. en 5. Mijnsheerenland Op 17 april 2015 zijn t.h.v. de Raadhuislaan 8 nabij het nieuw aangelegde Beatrixplein in Mijnsheerenland (sinds 1-1-2019 gemeente Hoeksche Waard, daarvoor Binnenmaas) in opdracht van de gemeente twee gierzwaluwtillen geplaatst op de definitieve locatie. Eerder stonden ze tijdelijk vanaf april 2014 op ca. 100 meter daar vandaan. Elke til heeft 40 houtbetonnen neststenen. Ze moeten dienen als vervangende broedruimte voor het verlies van 18 broedplaatsen in gesloopte woningen bij de sanering en nieuwbouw van het dorpscentrum. Omdat het realiseren van 80 nestkasten niet haalbaar werd geacht, is door de ecoloog van dienst geadviseerd twee tillen met 80 nestkasten te realiseren. De twee tillen kostten samen ca. € 18.000 incl. btw. Bovendien werden 18 tijdelijke nestkasten geplaatst. Alleen bij de zuidelijke til wordt logeluid afgedraaid.
De twee tillen van Mijnsheerenland. Achteraan de noordelijke. Foto Zita / Eduard, Mijnsheerenland.
Het is onduidelijk of het lokgeluid altijd gewerkt heeft na storing in 2015. In 2018 is het geluid wel een tijdje gehoord maar niet in 2019 volgens plaatselijke waarnemers.
In
2017 zijn bij monitoring (1 jaar voorgeschreven in ontheffing) op een avond op drie
plaatsen invliegers gezien in de zuidertil. In de noordertil werd op twee
avonden een invlieger genoteerd in dezelfde kast en wordt gesteld dat het om een
broedgeval gaat. In 2018 is door omwonenden een keer een invliegende gierzwaluw gezien die even binnen bleef.
Maar
men denkt dat de broedparen van de gesloopte
panden zijn uitgeweken naar natuurlijke nesten in de buurt. Er is nog genoeg
ruimte achter vooral kantpannen. In 2019 is er weinig
activiteit bij de tillen waargenomen en wordt geconcludeerd dat er geen
broedgevallen waren, ook niet in 36 nestkasten.
- Ecologisch onderzoek door Laneco, oktober 2013 - Ontheffing Wnb 11-11-2014.pdf - Art. GBN-bulletin, november 2018-2, p. 11 - Locatie in Google-Maps, Beatrixplein in aanbouw (mei 2016)
3. Sambeek
In april 2015 is in Sambeek, in opdracht van de
gemeente Boxmeer, in het
- Projectinfo en filmpje bij neststenenleverancier Vivara
2. Moergestel
In 2011 was er al een vergevorderd plan en in 2013
heeft vogelwerkgroep IVN-Oisterwijk een zeer grote (tiphoogte 10 m. !) "biodiverstiteitstoren"
gerealiseerd aan de rand van het dorp langs de rondweg. Er zijn verschillende typen broed-
en verblijfruimtes voor gierzwaluwen (nestkasten met huifjesingang),
huiszwaluwen, vleermuizen en insecten ingebouwd.
Sinds de ingebruikname werden elk jaar lokgeluiden afgedraaid, ook van huiszwaluwen, maar door een storing niet in 2021. Vanaf 100 m. van de locatie zijn er 'natuurlijke' broedplaatsen van de gierzwaluw aan Den Duyp. Er zijn t/m 2021 geen broedgevallen van de gierzwaluw in de til gesignaleerd, wel van andere vogels en benutting door vleermuizen en insecten.
- Locatie in Google-streetview aan Akkerweg - Vogelwerkgroep IVN-Oisterwijk - gierzwaluwen
1. Den Helder In Den Helder heeft een lokale vogelwerkgroep met gierzwaluwcoördinator Fred van Vliet, in 2012 de eerste gierzwaluwtil van Nederland gerealiseerd. Hij staat op een kantelbare paal van 10 meter met 16 broedruimtes. Kosten ca. 4.000 Euro en het nodige vrijwilligerswerk. Spreeuwen kwamen al snel om te nestelen en er werd al gauw belangstelling van gierzwaluwen gesignaleerd. In de nabijheid op ca. 60 meter afstand zitten twee kolonies van zeven, respectievelijk drie gierzwaluwnesten.
Foto 2012, de bomen zijn inmiddels erg hoog.
In 2013 zijn in mei en juni lokgeluiden afgespeeld en vrij snel werden de eerste invliegende vogels gesignaleerd. Een paartje heeft een broedruimte bezet en gebruikt als slaapplaats maar nog niet gebroed. In 2014 werd twee weken geluid afgespeeld tot 21 juni (toen de batterij het begaf) en in dat jaar werden in ieder geval 5 slapersnesten gesignaleerd. In 2015 en 2016 wordt aangenomen dat er een of meerdere broedparen waren (gezien invlieggedrag in jaar daarvoor) maar er is nauwelijks gemonitord. In 2017 en 2018 waren er twee broedgevallen. Eind 2018 is de til voor groot onderhoud naar beneden gehaald. In 2019 werden acht spreeuwenbroedsels genoteerd en veel invliegende gierzwaluwen gezien. Het aantal broedgevallen wordt op basis van invlieggedrag op elf kijkdagen op vijf geschat. In 2020 slechts in twee kasten maar er werd onvoldoende gecontroleerd om alle invliegers te kunnen treffen. Gezien de waarnemingen in eerder jaren en de plaatstrouw van gierzwaluwen zijn er wellicht meer dan twee broedgevallen geweest. In 2021 hebben de spreeuwen de til volledig overgenomen. Op drie kijkavonden in juni-juli werden werden wel aanhakers en giervluchten gezien maar geen invliegers. In 2022 hebben de gierzwaluwen toch weer terrein terug gewonnen. Op 4 juli werden op een avond bij drie kasten in- en uitvliegers gezien maar in 2023 hadden de spreeuwen de til weer volledig in handen.
In 2019 werden er 'huisnummers' bij de ingangen geverfd. Handig voor de monitoring (waar ging ie naar binnnen?) en misschien ook voor de gierzwaluwen om de eigen stek te herkennen.
Bij het kantelen van de mast aan het eind van het seizoen gaat veel nestmateriaal 'op de kop' en is duiding van broeden, mede door veel spreeuwenbroedsels, lastig. Er wordt hogere windbelasting verwacht door de sloop van het hoge gebouw ter uitbreiding van het stadspark. Er is alvast een 'stormlijn' aan de mast gemaakt. De bomen zijn inmiddels erg hoog geworden maar er blijft genoeg ruimte voor de in- en uitvliegers.
In april 2020 heeft de vogelwerkgroep een tweede, kleinere til in woonwijk De Schooten geplaatst. In 2022 nog geen lokgeluiden maar wel langsvliegers gesignaleerd. Daar geen invliegers / bezetting t/m 2023 maar wel een spreeuw (zie nr. 20).
- Locatie in Google-maps, noordrand stadspark t.o. Polderweg 22 - Meer op Engels blog ' Action for Swifts"
Hoe gaat het met deze faunaflat, ook voor gierzwaluwen, in Assen? Vogelbescherming over Faunaflat in Assen
Spreeuwentil
In de 30-er jaren van de vorige eeuw werden er o.a. in de Eempolders stellages met nestkasten langs de randen van weilanden geplaatst.
Spreeuwentil Eempolder. Tekening Toon de Jong.
Deze waren bedoeld voor broedende spreeuwen, in de hoop dat dit bevorderlijk zou zijn voor de bestrijding van emelten en andere schadelijke insecten voor het boerenbedrijf. Aanbevolen door de Plantenziekenkundige Dienst. Zie art. Het Vogeljaar jrg. 30 nr. 3 - 1982 p. 161 . In het daaropvolgende nummer 4 wordt gemeld dat er ook eentje werd geplaatst in de duinen bij Wassenaar (met foto), aangeduid als "spreeuwenflat". De betrokken medewerker van het ringstation die de constructie plaatste, meldt dat "de flat goed bezet was". Het Vogeljaar jrg. 30 nr. 4 - 1982 p. 209
Erg aparte, tijdelijke 'boomtil' in Oostburg
In Oostburg, Zeeland, moest iets bedacht worden voor de
sloop van 24 woningen met gierzwaluwnesten aan de Finlandstraat, eind 2014. Aan
de rand van de wijk lag een weilandje bij een Kindcentrum. Daar werden 24
kasten in
30 kasten aan de nieuwbouw
De tijdelijke kasten zijn niet door gierzwaluwen benut. Tijdelijke voorzieningen zijn nooit een oplossing. De kans dat gierzwaluwen een tijdelijke til benutten is erg klein (onbekend type nestplek) maar mocht er onverhoopt bezetting volgen dan mag de til niet meer verwijderd worden omdat nesten beschermd zijn. Ook tijdelijke nestkasten hebben geen zin. Of de kasten in de nieuwbouw benut worden is mij nog niet bekend. Zie ook artikel over dit project in Gierzwaluwenbulletin 2017-1 p. 12 . En dit bericht van de woningbouwcorporatie. In geval van sloop en nieuwbouw is het zinvol om meer nestkasten, nog liever neststenen, bij bestaande bezette nestkastkolonies te hangen, ook als dat nogal ver uit de buurt is. Of anders bij bezette 'natuurlijke' nesten. Als die er ook niet zijn een geschikte gevel zoeken waar ze permanent kunnen zijn.
Gierzwaluwtillen buitenland
Duitsland In 2007 werd in München voor ca. 20.000 Euro een til met 40 nestkasten gebouwd. Al in 2008 raakten na het afspelen van lokgeluiden 10 nestkamers 'bezet' en sindsdien werd er gebroed, in 2019 door ca. 5 paartjes. Het was de inspiratiebron voor de eerste Nederlandse til in Den Helder.
Polen
In Polen zijn na een ontwerpwedstrijd in 2012 meer
dan twintig tillen gebouwd.
Poolse 'paaltil' met een tophoogte van 7,7 meter, van architectenbureau www.menthol.pl .
Een Jerzywkowniki (=gierzwauwtil)
Filmpje van inspectie van deze til in een parkje van Zielonka bij Warschau. Helaas verstorende visuele kastinspectie en meten/ringen van jongen tijdens broedseizoen. Van dit type kast, waarin ook nestkasten zitten voor mezen, spreeuwen, zijn in en rond Warschau een kleine twintig geplaatst.
Video met aanhakende gierzwaluwen bij deze Jerzykowniki (ca. 3.000 Euro).
Verslag over Poolse tillenervaringen op seminar gierzwaluwen in Warsaw, 2016
Engeland In Engeland raakte de eerste til al een jaar na plaatsing dankzij lokgeluiden bezet in 2015, zie Trumpington Swift Tower. Maar van de 11 kasten waren er in 2018 nog steeds maar twee bezet met een broedend paartje.
De kleine, sobere Trumpington tower, met 11 kasten.
De til in Cambridge (sinds 2011, met lokgeluiden, ca. 100 kasten) kreeg na drie jaar de eerste bezetting (zie bericht aug. 2014 bij Action for Swifts,) had in 2018 vier kasten "in gebruik" en zes in 2021, zie foto's en gegevens Cambridge Swift Tower.
Op zijn Engelse gierzwaluwblog meldt Dick Newell dat ongeveer de helft van alle tillen bezet is met een of meer broedparen, dat de bezetting vaak jaren in beslag neemt en dat het aantal bezette nesten per til laag blijft. Hij bekeek onze bezettingstabel hierboven en concludeert dat de Engelse resultaten nog wat minder zijn. Zijn advies is als dat van ons: probeer eerst en vooral nestkasten en neststenen. Filmpje op twitter van de inspectie van bezette til (na 2 jaar werk en 3 jaar wachten) in Engels park.
Spanje
Elders 100% ! bezetting Crumlin Swift Tower, Noord-Ierland Geplaatst in 2011. Al in 2012 eerste broedpaar. In 2019 alle kasten bezet en minstens 7 met broedpaar. Bericht van de eigenaar die deze tillen ook verkoopt. Controle (deels) met camerabewaking. De til staat vlakbij een bestaande kolonie aan huis. Mooi filmpje 2022 met bangers bij de til en omgeving.
Tillen in Engeland, Schotland, Polen en Nederland
Foto's van tillen in U.K. / Europa: http://saveourswifts.co.uk/towers.htm (de "Tower in Europe" is de til uit 2007 in München)
Dick Newell op Action for swifts: Are swift towers a good idea ?
In o.a. de Amerikaanse staat Alabama worden tillen (towers) gebouwd voor schoorsteengierzwaluwen. In 2021 werden vijf van de vijftien torens als broedplaats gebruikt. Meer bij Audubon-Alabama-gierzwaluwen.
Historische gierzwaluwtorens in Italië
De Italiaan Mauro Ferri onderzocht historische
kunstnestkolonies voor vogels die sinds de 13e eeuw vooral werden gebruikt
voor het oogsten van de jongen voor consumptie, zoals mussen, spreeuwen en
in Italië vooral van gierzwaluwen.
Zie zijn publicaties met data en veel foto's: -- Historische kunstnesten voor oogsten vogelvoedsel, 2018 p. 217-239 (E) -- Presentatieslides van lezing 2018 over "gierzwaluwtorens sinds de middeleeuwen" (E)
Huiszwaluwtillen
Huis- en oeverzwaluwspecialist Hans Willemsen organiseert, na het overlijden van Wilfried de Jong die het t/m 2015 deed, de monitoring van huiszwaluwtillen sinds 2016 in samenwerking met Vogelbescherming Nederland. De samenstellers vragen zich in het verslag over 2017-2018 af wat het nut is van de kostbare tillen (in 2015 gemiddelde investering van € 3.700 Euro per bezet nest), mede gezien het feit dat nog steeds niet echt duidelijk is welke factoren van invloed zijn op de vrij lage bezetting. Alleen het verloren gaan van bestaande nestgelegenheid in de omgeving had een significant positief effect op de bezetting.
In 2015 waren er van de 141 huiszwaluwtillen 21 bezet (15%) met 188 paartjes (gemiddeld 9 paartjes per bezette til). In 2018 waren er 204 huiszwaluwtillen beschikbaar en waren er 36 bezet (17%) met een of meer bewoonde nesten (aantal niet bekend).
In het verslag over 2019-2020 is men wat positiever. De succesfactoren zijn wat helderder geworden, er is een checklist voor meer succes beschikbaar en het percentage bezette tillen loopt nog steeds wat op naar nu 20% in 2020. In 2019 waren er 216 tillen beschikbaar en 42 (19%) bezet. In 2020 waren er 236 huiszwaluwtillen beschikbaar waarvan bij 46 (20%) tillen een of meerdere kasten bezet waren.
Het duurt vrij lang voordat een til bezet raakt; gemiddeld drie jaar bij de bezette tillen. Het percentage bezette tillen neemt zeer geleidelijk wat toe, waarschijnlijk door meer kennis van de succesfactoren.
In 2022 was het aantal tillen toegenomen tot 282, waarvan 23% bezet was.
Sinds 2015 wordt het aantal bezette nesten per til niet meer gepubliceerd. Dat is erg jammer. Nu wordt een til al als" bezet" genoteerd als er b.v. 1 van de 60 nesten bezet is. Het lijkt er echter op (ook bij gierzwaluwtillen) dat het percentage nesten van een til dat bezet raakt (erg) laag blijft. Het succes van tillen ( 66% bezet als er nesten in de buurt verloren gingen) bij mitigatie is dus erg relatief. Is een til een succes als er 20 nesten verloren gingen en er maar 1 paartje in de vervangende til terecht kwam? Maar voor de tillenbouwers is het onderzoeksresultaat natuurlijk een opsteker.
- Huiszwaluwtillen 2016-2018.pdf - Huiszwaluwtillen-2019-2020.pdf - Succesfactoren huiszwaluwtil. Loes v.d. Bremer e.a., De Levende Natuur jan. '19. - Voorwaarden en tips voor een succesvolle huiszwaluwtil - Alles over de huiszwaluw bij Vogelbescherming.nl
Beschikbare en bezette huiszwaluwtillen 2009-2018
Andere faunatorens Faunatorens zonder gierzwaluwvoorzieningen zijn o.a. gerealiseerd in Assen (2010, geclaimd als de 1e in NL; in 2019 heeft er een koolmees gebroed), Donkerbroek, Doorn, Dussen, Ede - Veenendaal (2012), Hattem, Krewerd (ondergronds), Maasdijk, Nijkerk, Oosterland (ombouw van een vervallen PZEM-gebouw), Overschild, ("vleermuizen hebben het hier beter dan bewoners"), Tricht en Venlo.
In Varsseveld is in juli 2021 een faunatoren van 40 ! ton geplaatst op het sloopterrein van zuivelfabriek Coberco aan de Boterstraat. Vooral bedoeld als massawinterverblijfplaats voor gewone dwergvleermuis, maar ook met verblijfruimtes voor andere vleermuizen en twee ruimtes voor de zwarte roodstaart. Ook zijn een aantal niet in de ontheffing Wnb voorgeschreven nestkasten voor andere vogels aangebracht, maar niet speciaal voor gierzwaluw. Die broeden wel dicht in de buurt maar bij de sloop gaan geen nesten verloren. Zie bericht met filmpje bij ontwerper Faunus Nature Creations . Er wordt vijf jaar gemonitord.
Vleermuistorens Er zijn al meer dan 50 vleermuistorens gerealiseerd. Hier een voorbeeld ter vervanging van kolonies in een te slopen/verbouwen kerk in Son. De bezetting blijkt in het algemeen niet best; verreweg de meeste staan leeg. Maar er zijn uitzonderingen: bij Boekelo is een vleermuistoren bezet door vier soorten, zie kort filmpje op de locatie in het Teesinkbos. En Bureau Waardenburg ontdekte in 2020 een (vlgs W. waarschijnlijk unieke) kraamkolonie gewone dwergvleermuis in een "paalkast" bij Beek Ubbergen. Meer info op https://vleermuiskasten.nl/ .
++++++++++++++++++++++
Jaap Langenbach 06 - 3849 7474 Willemstraat 38 3511 RK Utrecht
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Er zitten ook kasten voor huismussen en vleermuizen in. De constructie wordt
door de leverancier een "fauna-ark" genoemd. Zie voor de projectdetails en documenten de paragraaf over
sloop van woonblokken nabij de Cornelis Geelvincstraat waar 14 gierzwaluwnesten
verloren gaan. 
nestkasten
aan huis sinds dakrenovatie 2002 met bezette nesten. De kasten waren versleten
en zijn in maart 2023 verwijderd. In 2023 waren er rond 20 mei 4 kasten in de
til bezet en later ongeveer een stuk of zeven.
Bezetting in de jaren '19-'22 niet bekend.
Daarvan
werd 1.300 Euro voor de til met
lokgeluiden door het wijkplatform betaald en 2.800 voor de paal met fundering
door de projectontwikkelaar. Er is een bouwtekening beschikbaar
bij de initiatiefnemers Mariëtte en Rinus Coppens op
2017
werd de til met dertig nestkasten op een paal van 8 meter in het Marepark door de wethouder in gebruik genomen. Er is
een lokgeluideninstallatie
ingebouwd die eind juli 2018 in werking kwam. Vanwege buren niet zo luid. Op ca. 150 meter bevinden
zich 'natuurlijke' broedplaatsen aan de Hansenstraat. Er is tot nu toe alleen een paar keer
een broedgeval van een koolmees gesignaleerd. Halsbandparkieten hebben ook
belangstelling en 'knaagden' aan openingen en maakten in 2020 al in het voorjaar
de lokgeluidenset onklaar. Die was voor seizoen 2022 ook nog niet
hersteld. 
Het is een aanvulling
op de vele honderden neststenen en nestkasten die al door de plaatselijke
werkgroep in Amersfoort zijn geplaatst.
Daarvan hangen er overigens 18 ( veel te veel en te dicht op elkaar) in een binnenhoek van een gebouw,
zie fotootje en
park
nabij het verbouwde Sint Catharinaklooster (waar gierzwaluwen broedden) aan de
Torenstraat een faunatoren gebouwd met 110 nest- en verblijfruimtes voor
vleermuizen, huiszwaluwen, uilen, insecten en gierzwaluwen. De nokhoogte is 9 meter.
Op de foto de noordgevel met o.a. 11 gierzwaluwneststenen (2 inbouw op oost) en op de achtergrond
het klooster. De vleermuisvoorzieningen zijn aangebracht in het kader van een
ontheffing Flora- en Faunawet wegens het verlies van verblijfplaatsen in het
inmiddels gesloopte klooster. Van 2016 (1 dwergvleermuis zien uitvliegen) t/m
2019 wordt er op vleermuizen gemonitord, niet op de andere soorten, maar "en
passant" is bij de vleermuismonitoring t/m 2021 geen
gierzwaluwactiviteit opgemerkt. Vanaf 2022 wordt er niet meer gemonitord. De faunatoren als geheel past bij
de voorzieningen in een groter gebied bij het
opstellen van een soortenmanagentmentplan (SMP), waar de gemeente aan werkt.
Er is een waterpartij, leem voor de huiszwaluwen, een bloemenweide, een
insectenhotel en een infopaneel. De bouw kostte ca. 17.000 Euro, ca. 1.600
vrijwilligersuren en vele bijdragen in nature van personen en bedrijven.
De gemeente is nu eigenaar.
een
kale boom gehangen en lokgeluiden bij toegepast, zie
Ongeveer
de helft daarvan is bezet, met een klein aantal nesten per til. Andere vogelsoorten lijken dit te verhinderen. De bezetting
ligt wel wat hoger dan in Engeland.
Onderzoeker
Dick Newell denkt dat dit verklaard kan worden door een grotere dichtheid van
het broedbestand in Polen, grootschaliger renovatie en meer na-isolatie van woningen met veel
'radeloze daklozen' als gevolg.
In
2023 werd deze toren in Sevilla gebouwd. Een tweede is in aanbouw. Compensatie
van verloren broedplaatsen.
Daartoe
werden speciale "gierzwaluwtorens" gebouwd met soms wel honderden
nestplaatsen. Dat was kennelijk zeer succesvol.
Mauri restaureerde ook torens. De toren "Il
Castellaro" werd in 1986 gerestaureerd en voorzien van 280 nestruimtes. Na
36 jaar waren er in 2022 ca. 102 nesten bezet. En de toren "Ghirlandina"
werd rond 2010 voorzien van 120 nestruimtes, Daarvan waren er in 2021 ca.
40-45 van bezet.
