Kunstnestprojecten

Rivierenwijk Utrecht 

Het grootse kunstnestproject in Utrecht.

In 2023 waren 50 van de 95 neststenen op 19 adressen in een klein buurtje bezet.

Hier de projectdetails

Gierzwaluwnieuws 2023

 Overige gierzwaluwpagina's

en

Contact

Kunstnestprojecten gierzwaluw in Nederland

Oud, nieuw, goed, fout, mislukt, geslaagd, bezet of resultaat nog onbekend.

Wat was het plan, wat kwam er van terecht?

Laatste update 1-4 december 2023 (Projecten in Amersfoort, Heerde, Oostvoorne, Waalwijk, Woerden en Zwolle toegevoegd.)

Op deze pagina staan nu 223 projecten met 18.723 kunstnesten in 122 plaatsen die hieronder aanklikbaar op alfabetische volgorde staan.

Bij diverse plaatsen en regio's zijn ook de resultaten van tellingen van rondvliegende vogels en gevonden broedplaatsen opgenomen. Tips en trucs voor nesten zoeken.

De bezetting van 2.051 kasten met alle projectgegevens in Utrecht staat op kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023.

Bezetting groen, rood of onbekend

Met 12 soorten partjes groen en rood wordt aangegeven of een kunstnestproject meer of minder bezet is. Dat gaat van   voor bezetting nog onbekend, via   voor leegstand met kans op herstel en  voor langdurige leegstand met nauwelijks kans op bezetting tot voor nagenoeg helemaal bezet en   voor aanvankelijk (deels) bezet maar weer verlaten.

De stand

In het rood (niet bezet) :   50 projecten, 23%  (totaal 1.844 kasten niet bezet)

(in 21 van deze projecten werden ca. 213 'natuurlijke' nesten door sloop of renovatie vernield)

In het groen (bezet) : 78 projecten, 37%  (1.165 kasten bezet van 7.809)

(1.165 bezette kasten van 1.826 + 7.809 = 9.635 gecontroleerde kasten geeft 12% bezetting;

in 32 van deze groene projecten gingen ca. 563 'natuurlijke' nesten verloren)

In het grijs (bezetting onbekend):     95 projecten, 40%  (totaal 9.070 kasten)

(hier gingen in 53 projecten 606 nesten door sloop en renovatie verloren)

Totaal      :     223 projecten, 100%  (totaal 18.723 kasten)

(1.382 nesten verloren door sloop en renovatie in 106 projecten)

Ik vermoed dat bij 'onbekend' het rode aandeel (sterk) zal overheersen: "geen bericht is slecht bericht".

Bedenk dat de lijst geen a-selecte steekproef is. Groen overheerst o.a. doordat projecten worden toegevoegd n.a.v. meldingen van bezette nestkasten op waarneming.nl en meldingen van initiatiefnemers die bezetting ontdekten. Maar persberichten over 'mislukte' projecten worden nooit verstuurd. Monitoring wordt zelden voorgeschreven en eventuele resultaten zelden gepubliceerd.

Drie cijfers  xx - xx - xx

Naast de grijze, rode en groene segmenten staat in drie cijfers per project:

- aantal nesten dat door werkzaamheden verloren ging/gaat (1.382 in 106 projecten)

- aantal bezette kunstnesten (totaal 1.165 van 7.802 kasten in 78 projecten)

- aantal kunstnesten dat werd geplaatst  (18.606, excl. tijdelijke voorzieningen)

Rode aantallen zijn geschat.

Ik ben bezig de projectgegevens in een spreadsheet te zetten dus op een dag verschijnen hier wat verhelderende grafiekjes.  Hiernaast alvast de eerste met de projecten verdeeld naar reden van de plaatsing van de kunstnesten.

- Bij sloop-nieuwbouw verdwenen er nesten van het gesloopte pand, werden er tijdelijke kasten in de buurt geplaatst ('overbrugging') en zijn de definitieve compenserende kasten aan de vervangende nieuwbouw geplaatst.

- Bij bestaande bouw waren er geen nestverliezen door werkzaamheden en werden de kasten aan bestaande gebouwen geplaatst. 

- "Tillen" zijn gierzwaluwtillen, 28 stuks met totaal 825 kasten in 18 projecten. (meestal een flink aantal kasten op een paal). Twee projecten met vijf tijdelijke tillen en 204 kasten (w.v. 2-3 kasten bezet) die inmiddels zijn verwijderd, zijn niet opgenomen. Zie de details op de tillenpagina.

De projectplaatsen

Alkmaar, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Bakel, Bennekom, Bilthoven, Boxmeer, Brabant, Bunschoten, De Bilt, Dedemsvaart, De Kwakel, Delft, Delfzijl, Den Bosch, Den Haag, Den Helder, Den Nul, Didam, Dokkum, Dussen, Echt, Ede,  Eemnes, Eindhoven, Elburg, Elst-Gld, Elst-Utr, Enschede, Ermelo, Etten-Leur,  Gemert, Goirle, Gorinchem, Gouda, Groningen-Prov., Groningen-Stad, Grou, Haaksbergen, Haamstede, Hallum, Fr., Harlingen, Hattem, Havelte, Heemskerk,  Heerde, Hellendoorn, Hilversum, Huizen, IJlst, IJmuiden, Joure, Kollum, Koudum, Krimpen aan den IJssel, Leeuwarden, Leiden,  Leusden, Loppersum, Maarssen, Maasdam, Maastricht,  Middelburg, Mijdrecht, Mijnsheerenland, Nijmegen, Moergestel, Naaldwijk , Nijverdal , Noord-Holland , Noordwijk, Nunspeet, Oisterwijk, Oostvoorne, Oud Alblas, Oude Pekela, Overschild, Peize, Putten, Puttershoek, Renswoude, Sambeek, Sint Maartensbrug, Sint Nicolaasga, Soest, Soesterberg, Sprundel, Stampersgat, Standaardbuiten, Ter Heijde, Terneuzen, Tilburg, Tjalleberd, Uffelte, Utrecht, Valkenswaard, Veendam,  Veenendaal, Velp, Vinkeveen, Vollenhove, Vorden, Vreeland, Vught, Waalwijk, Waardenburg, Waddinxveen, Wageningen, Wateringen, Westland (gemeente), Wijhe, Woerden, Woudsend, Zaandam, Zaltbommel, Zeist,  Zutphen,  Zwolle.

Oproep. Weet je meer over de projecten? Vooral de bezetting is vaak nog niet bekend. Kijk eens naar een project bij jou in de buurt en laat me weten wat je er nog meer van weet.

  jaaplangenbach@ziggo.nl  en 06 - 3849 7474.

- Projecten met een * (61 stuks) zijn of worden nog uitgevoerd volgens voorschriften van een ontheffing Flora- en Faunawet (FF) of Wet natuurbescherming (Wnb). Een klein aantal anderen ook maar dat is dan niet bekend.

- Projecten met lokgeluid of monitoring zijn vet aangeduid.

- Interessante/leerzame aspecten zoals projectgebreken, bijzondere voorwaarden en projectonderbouwingen zijn makkelijk te vinden door te letten op rode teksten.

Abcoude

1.  * 4 - ? - 70. In het najaar-winter 2023 worden in een wijkje rond het Heinkuitenhof en aan de Torenlaan/Meerweg 33 woningen gerenoveerd door Cazas Wonen. Ecoloog Loo Plan vond er 4 gierzwaluwnesten op Meerweg 13 (2), Heinkuitenstraat 14 en Torenlaan 12a.  Het nestmateriaal daarvan wordt bewaard, de toegangen blijven behouden en het nestmateriaal teruggeplaatst zodat de broedplaatsen behouden blijven. Daarnaast worden er 10 broedruimtes met ingangen in de dakoverstekken van 10 kopgevels gemaakt en bovendien 6 ingangen bij 10 gevels waarmee toegang tot het dakbeschot wordt verschaft voor gierzwaluw, huismus en vleermuizen, zie p. 11 en 21 van de ontheffing Wnb 5-8-2023.

2.  * 8 - ? - 50. Woningcorporatie Groenwest heeft aan Landzicht 1 - 17 groot onderhoud gepleegd.      Onder: 35 van de 40 tijdelijke kasten aan Leeuwenburgh, dec. '21.

Bij onderzoek door bureau LooPlan  zijn acht gierzwaluwnesten met ingangen achter kantpannen op de kopgevels gevonden. In de ontheffing Wnb van 15 april 2020 staat dat  in januari 2020 al 40 tijdelijke uitwendige gierzwaluwnestkasten zijn geplaatst aan vier panden in een naburige wijk (Leeuwenburgh 27-32) op 175-250 meter van de renovatiewoningen. Verder wordt voorgeschreven dat er ter compensatie  50 permanente neststenen geplaatst moeten worden op de kopgevels. (6 per gevel).

Hier en daar zit ook een steen om de hoek onder de dakgoot (foto). Op G-streetview vond ik er 28, waarvan 24 op 4 kopgevels.

Alkmaar 

1.   0 - ? - 57. In de dakgootombouw van de Alkmaarse Synagoge, Hofstraat 15, zijn in 2011 ruimtes met invliegopeningen (57) aangebracht. Gierzwaluwenbulletin 2011-2 p.10. Aan de voorkant en een stukje zijkant zijn op G-Streetview geen gaten te zien, ze zitten waarschijnlijk aan de achterkant aan een binnenterrein. De synagoge reageerde nog niet op mijn vragen.

2.   0 - ? - 50. In oktober 2023 is de gemeente gestart met een actie om gratis 50 nestkasten aan belangstellende particulieren uit te delen. Zie mijn commentaar in bericht 4-10-2023.

Amersfoort

In de stad is al heel lang een gierzwaluwwerkgroep actief (met 'trekkers' Marjo en Fred v.d. Lelie) die erg veel kunstnestprojecten wisten te realiseren. In 2007 is er een boekje over uitgegeven met sinds 1996 ruim 22 projecten en ruim 600 neststenen verspreid over de stad: "na jaren wachten zijn er broedgevallen te melden in de nieuwbouw". In 6 projecten werden in 2007 totaal 25 bezette neststenen gemeld. In 2010-2012 zijn in de stationsbuurt diverse panden van totaal minstens 300 neststenen voorzien.

In de gemeente Amersfoort functioneert het SMP Amersfoort. Hier staat de gemeentepagina met alle info.  Ook op de pagina van Het Groene Huis staat e.e.a. uitgelegd. En hier staat de verleende ontheffing Wnb van dec. 2020 met voorwaarden voor 10 jaar en op basis van het SMP voor de bebouwde kom.

Voor de opstelling van het SMP is van 2014 t/m 2017 door een groep van 30 vrijwilligers naar nesten van de gierzwaluw gespeurd. Er werden totaal 622 nesten gevonden. Maar liefst 28% broedt in kunstnesten ! In januari 2018 werd het verslag met fraaie kaarten met nestlocaties per wijk gepubliceerd. Stadsecoloog Mark Grutters schreef er een artikel over in Straatgras jrg 29-1, 2017.

Zie ook Gierzwaluwtelling Amersfoort 2014-2017.  Er is ook een gedetailleerde nestenkaart naar de situatie van 2016 - 2018 van gemaakt.

- 691 broedplaatsen t/m 2019

1.   0 - 0 - 15. De in 2015 geplaatste gierzwaluwtil, in een parkje  t.o. Flevostraat 12, met 15 nestkasten door de plaatselijke gierzwaluwwerkgroep is nooit bezet geraakt. Zie Tillenpagina - Amersfoort.

2.   0 - 12 - 60. In winkelcentrum St. Jorisplein zijn in drie gebouwen in 2001 totaal 66 neststenen ingemetseld. In 2005 raakten de eerste 3 bezet in gebouw Amicitia en in 2006 waren er totaal 12 bezet (6 van de 32 in Amicitia, 4 van de 24 in een apartemententoren en 2 van de 10 in Romeo 2). Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 13.

3.   0 - ? - 40. In 2001 werden in het kantorengebouw "De Astronaut" 40 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin, mei 2002, nulnummer, p. 10.

4. 0 - 5 - 1500. In de nieuwe wijk Vathorst zijn sinds 2000 meer dan 1.500 neststenen ingebouwd en houten opbouwkasten geplaatst. In 2012 werd het eerste gierzwaluwbroedpaar gemeld. Er moest toen wel actie worden ondernomen om veel losgeraakte afsluitdoppen met invliegopening van de hout-betonnen Schweglerkasten te vervangen. Gierzwaluwenbulletin 2012-2-p. 13.

5.   0 - ? - 30. In april/mei 2006 zijn in het nieuwe kantoor van AKZO 30 'onzichtbare' neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2006-1 p.12.

6.   0 - ? - 27. In april 2009 zijn in Vathorst 27 houten Zeistkasten opgehangen aan de gevel van een groot gebouw aan Zijperberg. In okt. '22 zijn ze op  G-streetview nog goed te zien. Maar na het bericht over de plaatsing in Gierzwaluwbulletin 2009-1 p. 14  is er niets meer vernomen over eventuele bezetting (zoals bij zoveel projecten).

7.   0 - 15 - 15. In 2012 wordt gemeld dat alle 15 neststenen in het politiebureau bezet zijn. (aan de Asch van Wijckskade 45? op streetview zie ik ze niet).

8.   0 - 43 - 83. In 2002 zijn aan de noordkant van het NS-station 83 neststenen ingemetseld. In 2007 waren er drie bezet. In 2018 heeft Jos Hoekstra de bezetting weer gecontroleerd en kwam toen op 43 bezette neststenen. Gierzwaluwenbulletin 2019-1 p.11 .

9.   0 - ? - 100. In 2012 zijn er 100 neststenen ingemetseld in het nieuwe Meander Ziekenhuis, Maatweg 3. Bezetting lijkt erg onwaarschijnlijk: door bos omgeven aan de noordwestrand van de stad.

10.   15 - ? - 20. In 2012 zijn op het dak van de herbouwde Elleboogkerk 20 gierzwaluwdakpannen geplaatst. De kerk en het daarin gevestigde Armandomuseum ging in 2007 met 15 gierzwaluwbroedplaatsen door brand verloren. Gierzwaluwenbullletin 2012-2 p. 8.

11.   0 - ? - 19. In juni 2015 zijn 19 nestkasten opgehangen onder dakgoten van de St. Corneliuskerk. Er is ook lokgeluid afgespeeld, Gierzwaluwenbulletin 2015-2 p. 11.

12.    0 - 4 - 4. In 2012 werden bij de renovatie van de "Finse School", Kamerlingh Onnesstraat 1, vier neststenen in de schoorsteen geplaatst. Twee jaar later waren ze bezet.  Filmpje met invliegers van Hans van Paddenburg en artikeltje in Gierzwaluwenbulletin 2013-1, p. 13.

13. 0 - 0 - 18 . In de nieuwbouw op het terrein "De Wagenwerkplaats"

aan het Piet Mondriaanplein nabij het NS-spoor zitten sinds 2021 in de kopgevels  minstens 18 gierzwaluwkasten. Twaalf daarvan worden camerabewaakt en zijn live te volgen via de website Gierzwaluwkolonie Soesterhof. Aan de nestbeelden te zien lijkt er nog geen kast bezet.

Amstelveen

De vogelwerkgroep houdt o.l.v. Marleen Andriessen al sinds 1996 de bezetting bij van 56 neststenen, verdeeld over acht kopgevels nabij het Wilhelminaplein en sinds 2005 van 52 neststenen onder de dakgoten aan de St. Josephlaan. In 2023 was 65% bezet. Zie een artikeltje erover in Gierzwaluwenbulletin 2013-1 p. 15.

1. Wilhelminaplein      0 - 17 - 56

De 57 neststenen zitten er al sinds 1983, deels aan de Talmastraat en aan de Katerstraat. Tot 2005 waren er steeds rond de 50 van bezet maar daarna kelderde de belangstelling door nog steeds onbekende oorzaak tot een dieptepunt van slechts vijf stuks in 2013. In 2019 en 2020 was er eindelijk weer een opleving naar 15 paartjes, toen een terugval in 2021 naar 11, maar in '22-'23 zijn het er weer 16.

In 1996 zijn alle kasten schoongemaakt waarbij vooral veel huismusnestmateriaal werd verwijderd. In 2008 zijn alle kasten gecontroleerd waarbij opviel dat er nauwelijks nestmateriaal aanwezig was. In 2013 zijn 23 van de 56 neststenen opnieuw van binnen gecontroleerd. Er werd geen zichtbare oorzaak van onderbezetting gevonden.

Bezettingsverloop twee neststeenkolonies in Amstelveen.

2. St. Josephlaan      0 - 49 - 52

De bezetting van de 52 stenen nam sinds de ingebruikname in 2005 (34 bezet) gestaag toe tot 51 in 2020. Maar in 2021 en 2022 een dip terug naar 44. In 2023 weer toename naar 49.

De sperwer

Er werd in 2021 argwanend gekeken naar de activiteiten van een sperwer die het had gemunt op uitvliegende vogels. Het vrouwtje wacht ze op in de dakgoot en jaagt er achterna als ze uitvliegen. Er werden plukresten (vleugels) in de buurttuinen gevonden. De vogel was volgens de waarnemers zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor afname van de bezetting in beide kolonies. In 2022 is er geen sperweractiviteit waargenomen en totaal dus een toename met zes bezette nesten. Al met al best een indrukwekkend resultaat met ca. 2.600 uitgevlogen jongen (gemiddeld 1,8 per broedsel) sinds de start van de kolonies.

Amsterdam  

In Amsterdam is al sinds 1993 een zeer actieve gierzwaluwwerkgroep werkzaam die ontzettend veel projecten heeft gerealiseerd.  In 2003 schetst Gerard Schuitemaker de stand van zaken in Gierzwaluwbulletin 2004-1 p. 7-8. Het bleek toen dat er nagenoeg niets bekend was over de bezetting. Daar werd wel naar gevraagd, o.a. door gebouweigenaren die willen weten wat het nut is van het metselwerk. Men nam zich voor om meer te gaan monitoren.

De gemeente Amsterdam boekt ook eerste resultaten met het verplicht aanbrengen van nestgelegenheden voor stadsvogels in de nieuwbouw.

In de nieuwbouw in het oostelijk havengebied en op IJburg zijn ruim 800 neststenen ingemetseld voor huismussen en gierzwaluwen. Maar net als in Amersfoort in de wijk Vathorst ging het daarbij om veel Schweglerkasten waarvan het uitneembare front met opening losraakte. Nestenzoeker Gert de Jong vond op IJburg vooral veel huismussen en spreeuwen in de neststenen maar in 2016 ook de eerste gierzwaluwbroedsels (Diemerparklaan). In 2021, tijdens een buurtbezoek met stadsecoloog Anneke Brouwer werden er vijf gevonden aan de Duarte Pechecostraat, zie bericht en filmpje van 17 juli bij NH-Nieuws.nl .

Op de Amsterdamse gierzwaluwkaart staan voor 2022 een stuk of 15 bezette neststenen vermeld, voornamelijk aan de Panama- en Ertskade en een paar op het KNSM- en Borneo-eiland.

In 2017 broedde 8% van het Amsterdamse broedbestand in nestkasten/neststenen wat in inmiddels ongeveer is verdubbeld volgens mededeling van Gert de Jong in nov. 2023. In Utrecht was dat percentage naar (grove) schatting in 2023 ca. 10%,  zie kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023. In Amersfoort was dat in 2017 (SMP-onderzoek) maar liefst 25% !

10 gierzwaluwkasten op het Java-eiland, Sumatrakade 1515.

Bovenin een huismuskast.

1.   0 - 0 - 10. De 10 nestkasten hangen sinds sinds 2019 en zijn t/m 2023 nog niet bezet volgens de gierzwaluwatlas van Amsterdam en twee omwonenden.

De kade is ruim een kilometer lang met een  front van 6-7 lagen hoogbouw op het noorden, maar dit zijn de enige kasten. Ook geen inbouwstenen.

2.   0 - 16 - 32. In de Amsterdamse Oranjekerk zijn in 1999 32 observatiekasten (met camerabewaking) in de vier zijden van de galmgaten geplaatst. Er is t/m 2002 lokgeluid afgespeeld. In de nabije omgeving waren toendertijd diverse broedplaatsen maar waarschijnlijk niet in de kerk zelf. In 2003 werd het eerste broedgeval vastgesteld en dat nam geleidelijk toe tot een stuk of 16 in 2022. Ook nu wordt er in naburige panden nog genesteld. (mededelingen Gert de Jong, 27 nov. '23). Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p.12.

3.   0 - ? - 30. In 2010 zijn bij de nieuwbouw van het DeLaMar theater aan de Marnixstraat 30 neststenen ingemetseld. In het pand ernaast huist nog steeds (2022) een kolonie gierzwaluwen. Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p. 7 en 9.

4.   0 - ? - 17. In 2013 zijn bij renovatie van het Wilhelmina Gasthuis aan de 1e Helmerstraat 17 nestkasten opgehangen door de Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep.

Gierzwaluwatlas van Amsterdam

Gert de Jong en collega's zoeken in opdracht van de gemeente Amsterdam al sinds 2013 naar gierzwaluwnesten in de gemeente.

Als je weet hoeveel tijd het kost om gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen maar verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde Amsterdamse gierzwaluwenbestand. Alle vondsten worden tot in detail toegankelijk gemaakt op: gierzwaluwbroedplaatsenkaart Amsterdam.  Als er bij "voorziening" een "ja" staat gaat het om een nestkast of neststeen. Na vijf jaar worden tellingen herhaald.

In 2018 verscheen het verslag over de jaren 2013-2017 in Amsterdam, Amstelveen en Diemen.

In stadsdeel Centrum vond de Jong in 2013 301 nesten en bij controle in 2017 werden dat er door betere methodiek en opgedane ervaring 450.  Het broedbestand is in het centrum in 2017 ongeveer gestabiliseerd na sterke afname sinds de jaren '70. Maar dat zegt waarschijnlijk weinig of niets over de ontwikkeling in de andere stadsdelen.

Er werden in 2017 2.031 broedplaatsen gevonden en het totaal aantal wordt geschat op 2.600. In 1973 werd door anderen een aantal van "heel erg ongeveer" 4.500 geschat. De onderzoekers schatten / berekenen dat de totale populatie sinds de jaren '70 ongeveer gehalveerd is bij een sterke afname in vooroorlogse buurten van lokaal wel 75% en een lichte toename in ring '20-'40 en naoorlogse wijken. Er wordt nu ook gebroed in de Bijlmer en in neststenen op IJburg.

- Inventarisatie gierzwaluwbroedplaatsen Amsterdam, Amstelveen, Diemen, 2013-2017

- Podcast, Gert de Jong met Vogelbescherming op nestenzoektocht, 14 okt 2021

- Onderzoeker Gert de Jong bij Vroege Vogels 15-7-2018 (minuut 59 tot 1 u. 9 min.)

- Filmpje van Salto.tv  (9 min) met o.a. onderzoeker Gert de Jong en Margreet Bloemers (WGA) op zoek naar Amsterdamse nesten in Oud-West.

Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost (Bijlmer)

Onderzoek 1994

In 1994 is al eens een zoektocht gedaan naar nesten in Amsterdam. In 12 stadsdelen werden op 493 adressen 1.542 nesten gevonden. Maar ik heb wat twijfels bij dat aantal omdat er mogelijk ook "invliegpogingen" als nest werden geteld (p.125). Dat zijn dan misschien aanhakende 'bangers' die een nest zoeken. Een nest is alleen een nest als er een gierzwaluw naar binnen gaat. Zie verslag van Guido Keijl in Limosa 2004, p. 121-135. Hier zijn waarnemingen die in 1994 werden ingevoerd op waarneming.nl (350 stuks, allemaal met code "waarschijnlijke nestplaats"). Zie locaties op kaartje. Daaronder veel met aantekening "aanvliegend, rondvliegend, gierend groepje, laag gierend, duikend in binnentuin" e.d. Ook tweemaal een invliegend jong !!  Opmerkelijk ook: "op slechts 49 adressen zijn 10 of meer invliegende vogels gezien". Meer dan tien is nu erg zeldzaam, lijkt mij.

Oudste, gedocumenteerde waarneming van 1670, op een schilderij, iets onder de linker vleugelpunt van de grote boerenzwaluw:  waarneming.nl - 1e Amsterdamse gierzwaluw 1670.

Zie Ruud Vlek, Amsterdamse Vogelhistorie 1285-1999.pdf , p. 28-29

(Speciale aflevering van De Gierzwaluw, kwartaaltijdschrift van Vogelwerkgroep Amsterdam, jaargang 38, december 2000)

Karel Knip in Amsterdam noteert al sinds 1973 de dag dat hij de eerste gierzwaluw ziet maar het gaat nu zo slecht dat het lijkt alsof ze steeds later aankomen. Zie zijn artikel "Nog maar een handjevol" in NRC, 3-5-2023. En mijn pagina over fenologie van de 1e aankomst.

Apeldoorn

Apeldoorn heeft in het soortenmanagementplan (SMP, 2019) vastgelegd dat er standaard wordt aangenomen dat er bij sloop en verbouw altijd nestplaatsen voor de gierzwaluw aanwezig zijn en dat er dus altijd voor nieuwe nestkasten of neststenen gezorgd moet worden, zie o.a. tellingen en monitoring nestkasten in kader van SMP

  0 - ? - 900+. Zo zijn er al meer dan 900 kunstnesten geplaatst. Zie korte info over SMP Apeldoorn.pdf en het hele SMP van 12-3-2019 bebouwde kom Apeldoorn en Ugchelen.

In 2018 zijn door ecolooog Regelink t.b.v. de opstelling van het SMP 515 broedplaatsen in de bebouwde kom gevonden maar de zoekinspanning was niet voldoende dekkend. Het totale aantal wordt geschat op ca. 1.000, zie het SMP p. 28 en 69.

Arnhem

1.   * 38 - ? - 174. In de wijk Malburgen wordt al sinds 2002 grootscheeps gerenoveerd en werden al diverse ontheffingen Wnb verleend voor het slopen van gierzwaluwnesten. Er werden al vele tientallen gierzwaluwdakpannen geplaatst. Een grote kolonie in de Gelderse Rooslaan zou behouden zijn gebleven. Voor de periode 2018-2022  is een nieuw traject vergund waarbij nog 38 gierzwaluwnesten verloren gingen. Na de renovatie worden in de diverse bouwblokken totaal 174 gierzwaluwvoorzieningen aangebracht. Dat gaat dan om gierzwaluwpannen (inclusief onderbak !) en nestkasten. Zie Natuurtoets herontwikkeling Malburgen, december 2017.

2.   0 - ? - 1.200. In de Vinex nieuwbouwwijk Schuytgraaf van "Arnhem in de Betuwe"  (7.500 woningen in 2028) wordt  deels "natuurinclusief" gebouwd. Bij o.a. 300 woningen in de velden 3 en 23 worden nestgelegenheden voor gierzwaluwen ingebouwd, zie : bericht Inschuytgraaf.nl .

Broedplaatstelling Arnhem e.o. 2003.

Assen  

1.   * ? - ? - 13. In Assen was woningcorporatie Actium in 2013 'vergeten' om bij te slopen woningen aan de Pelikaanstraat e.o. (Assen-Oost) onderzoek te doen naar de aanwezigheid van gierzwaluw en vleermuis (rtv Drenthe 9-4-2013). Die sloop werd een jaar uitgesteld, want ze zaten er wel degelijk. Voorjaar 2014 schijnen er (een paar?) tijdelijke nestkasten aan de Roerdompstraat geplaatst te zijn. Ik vond er wel drie aan de Eiberstraat in de oudbouw. Na verlening van de ontheffing Wnb werd er in oktober en november gesloopt.

In april 2018 doet iemand in Drentse Vogels verslag van een onderzoek naar de aanwezigheid van huismus, spreeuw, kauw en ringmus rond de nieuwbouw, en vergeleek die met oudere wijken.. "Het is er een vreselijk dooie boel, geen vogel te vinden", zie zijn verslag: Drentse Vogels 2018-32 p. 7.

In 2023 zijn er op G-streetview  13 nestkasten te vinden aan oudbouw op Pelikaanstraat 12, 16, 18 en 20 maar niets aan de nieuwbouw in Eiberstraat, Roerdompstraat en Reigerstraat.

Helaas nog geen ontheffing of onderzoeksresultaat gevonden maar het ziet er gezien de verspreide locaties van de kasten volgens mij niet best uit voor de kolonie.

Het programma RoegTV van rtv Drenthe meldt in april 2022: "In Assen Oost, maar ook elders in Assen zit ieder jaar een mooi clubje gierzwaluwen. Dat komt mede omdat er kasten zijn opgehangen die voor mus en gierzwaluw geschikt zijn. Zo langzamerhand zijn alle geschikte nestplaatsen bezet en zou het heel nuttig zijn wat extra kasten op te hangen." Wie weet meer?

2.   0 - ? - 20. In de wijk Kloosterburen zijn in 2003 4 x 5 gierzwaluwdakpannen geplaatst, zie foto in bericht Gierwaluwenbulletin 2004-1 p. 10.

3.   0 - ? - 12. In cultureel centrum De Nieuwe Kolk zijn in 2013 twaalf neststenen voor gierzwaluwen in de toneeltoren ingemetseld.

Bakel

  0 - 12 - 40.  "Enkele jaren voor 2002" zijn er 40 nestkasten model Roosendaal op de kopgevels van de Emmastraat opgehangen. In 2012 waren er 12 bezet.

Het is een project van de vogelwerkgroep van IVN Gemert-Bakel. Ze hebben ongeveer 300 kasten in de kern van Bakel opgehangen en zijn in '23 -'24 bezig de oude houten kasten te vervangen door duurzame van hout-beton.

Dat er nog steeds kasten bezet zijn wordt wel bewezen met de foto's van mei 2023 op G-streetview. Op diverse posities vliegt er een gierzwaluw boven de straat en soms wel twee. Ik tel nu totaal 50 kasten; een aantal kasten model Voordorp is later bijgehangen of zijn vervangingen. Gierzwaluwenbulletin 2003-1 p. 11. De Vogelwerkgroep meldt 20-10-'23 dat zij de bezetting niet controleren maar hebben "de indruk dat ze goed bezet zijn" en in de Emmastraat en omgeving zou zelfs "90% bewoond" zijn.

Bennekom  

  0 - 6 - 22. In de winkelstraat van Bennekom hangen nog ca. 22 nestkasten. Jaarlijks wordt de inhoud gecontroleerd en gedemonstreerd aan opgeroepen inwoners.  Vooral kinderen worden opgeroepen naar de nestkasten te komen waar de jonge vogels uit het nest worden gehaald, geringd en geshowd. (aaien over kopje, u weet hoe dat gaat).

Hier dezelfde procedure bij een Belgisch project.

De organisatie zegt dat de jongen daarna weer geaccepteerd worden door de ouders maar ze weet natuurlijk weinig of niets van het uiteindelijke broedresultaat. Dat is trouwens erg beperkt en neemt af.

Na 30 jaar zijn er van de 24 kasten de laatste jaren nog maar zes bezet en in 2018 maar vijf.  Normaal raken na verloop van tijd steeds meer kasten bezet in een kolonie, zie elders op deze pagina. IVN-Ede vermeldt al enige jaren niets meer over resultaten. Die staan soms wel in het verslag van de lokale krant. In 2021 en 2022 was het broedsucces overigens opeens een stuk beter. De kasten hangen nogal verspreid in groepjes van 2-3 in de Dorpsstraat. Drie kasten te zien op G-streetview.

Zie voor visuele nestkastcontroles ook hieronder bij Enschede.

Ook in de beroemde kolonie in Oxford, waar David Lack zijn onderzoek deed, was na zijn overlijden, waarschijnlijk door teveel verstorend onderzoek, sprake van sterke afname van de kastbezetting, zie kolonieherstel in Oxford.

Hoe ouder hoe meer bezet

In onderstaand grafiekje staat het percentage bezette kasten in een kolonie afgezet tegen de ouderdom van het project: hoe ouder hoe hoger de bezettingsgraad. Het project in de rode cirkel is de opvallende uitzondering. De oorzaak is dat daar allerlei onderzoek en experimenten worden gedaan, o.a. ringen, met netten vangen van vogels en verwijdering van nesten na het broedseizoen.

Gierzwaluwvereniging GBN heeft een artikel in haar statuten dat bepaalt dat leden zich niet mogen inlaten met handelingen "die het belang van de individuele gierzwaluw kunnen schaden, zoals het verstoren van broedvogels op de nesten".

Bilthoven

  0 - ? - 20. In Bilthoven zijn op initiatief van toen de voorzitter van GBN, Rick Wortelboer, in 2013 20 nestkasten geplaatst en dakpanhuifjes bij nog eens acht adressen.

Boxmeer

De gemeente Boxmeer stimuleerde 25 jaar geleden al het duurzaam bouwen met aanbevelingen en voorlichting voor bouwers en architecten en opname in het gemeentelijke Milieubeleidsplan voor het aanbrengen van nestgelegenheden voor gebouwbewonende soorten. In 2001 waren al diverse projecten gerealiseerd. Gierzwaluwenbulletin mei 2002-1 p. 9, het nulnummer.

  0 - ? - 133. Totaal 133 inbouwnestkasten in een kantoorgebouw en woningen in de nieuwbouw van Maasbroekse Blokken.

Brabant

  0 - ? - 2.300 +. De provincie Noord-Brabant is de belangrijkste financier van de jaarlijkse prijs voor "Natuurinclusief bouwen en ontwerpen", georganiseerd door de Zoogdiervereniging en Vogelbescherming. De prijs ging in 2021 naar woningcorporatie Casade voor het project "Dakenstroom". Het gaat om dakrenovatie met zonnepanelen en per woning o.a. een in het dakoverstek geïntegreerde nestkast voor huismus en gierzwaluw en per vijf woningen neststenen in een kopgevel. Dit gebeurt o.a. bij woningen in Waalwijk, Kaatsheuvel, Loon op Zand en ' s Gravenmoer. Er zijn ook voorzieningen voor vleermuizen. Zie bericht over de prijs bij de Zoogdiervereniging.

Project B5

Al sinds 2017 loopt de financiering van een stadsvogelproject in vijf Brabantse gemeenten (de "B5": Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond). Er zijn al meer dan 1.800 nest- en verblijfplaatsen voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen opgehangen bij bewoners. Er is ook uitgebreide monitoring van de resultaten aan verbonden.  Daaruit bleek dat zes paartjes huismus, wat mezen, spreeuwen en een enkele gekraagde roodstaart neststenen wisten te benutten. Tot en met 2020 zijn er nog geen bezettingen van neststenen door gierzwaluwen gevonden.

Over 2021 wordt in de nieuwsbrief van september, in afwachting van de resultaten van de monitoringevaluatie, gesteld: "Eén ding is alvast zeker: op meerdere plaatsen werden de inbouwvoorzieningen goed door vogels gevonden. Was het niet door de doelsoort, dan wel door een slimme mees of zelfs een zwarte roodstaart. Niet minder mooi, al zeggen wij zelf."

En in september 2022 bericht Vogelbescherming mij dat "het nog niet erg hard gaat met de bezetting door gierzwaluwen".

Ik maak uit e.e.a. op dat er ook in 2023 nog geen of nauwelijks nestelende gierzwaluwen zijn aangetroffen. Voorlopig komt er volgens projectleider Vogelbescherming Nederland nog geen publicatie over de resultaten. Erg jammer dat we ook  nu weer niets te weten komen waar de leegstand aan te wijten is. Hangt alles op kansloze locaties, of onvindbaar achter bomen en struiken?

Zie Project B5 Brabant . Meer bij de projectleider met overzicht van nieuwsbrieven: Vogelbescherming Nederland.

Brabantse gemeenten

Met het particuliere project "Natuur in de Wijk", ondersteund door 11 gemeenten en de provincie Noord-Brabant, zijn sinds 2015 meer dan 1.433 nestkasten voor de gierzwaluw geplaatst. Op de locatiekaartjes per gemeente staan ze nog lang niet allemaal en in augustus 2021 worden er maar een paar als bezet door een gierzwaluw aangegeven.  "In Helmond werden gierzwaluwen dicht bij de neststenen gezien en mogelijk is er al eentje in gebruik", meldt Vogelbescherming op de site Bouwnatuurinclusief.nl. Monitoringsonderzoek loopt. In Boxtel en OIrschot is het stadium van "de ecologische eindmonitoring" bereikt.

Studenten onderzochten in 2017 geplaatste nestkasten in Oss, Schijndel en Den Bosch en troffen er 24 van de 126 bezet aan door pimpelmees, koolmees, roodborst en twee door insecten, zie bericht BD 15-5-2017. Maar dat waren veelal nestkasten van bewoners die er al langer hingen en niet van het project Natuur in de Wijk.

Verder kon ik daarover alleen in mei 2023 de opmerking vinden dat "de meeste kastjes nog niet in gebruik genomen zijn".  Zie: https://www.natuurindewijk.nl/ .

De gemeente Breda is in oktober 2023 samen met drie woningcorporaties gestart met het onderzoek naar het voorkomen van vleermuizen, huismus en gierzwaluw voor de opzet van een SMP. Dat wordt vermoedelijk in 2025 voor 5 jaar van kracht. Bericht gemeente op 29-9-2023.

Bunschoten

Begin deze eeuw zijn meerdere gebouwen, vooral scholen van neststenen en gierzwaluwdakpannen voorzien. De betrokken IVN-afdeling reageerde nog niet op vragen over de bezetting.

1.   0 - 0 - 12. In 2004 zijn in de nieuwgebouwde basisschool De Ark, Rembrandt van Rijnstraat 16,  16 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p. 9 .

Op G-streetview van juni 2021 zijn ze te zien. Met drie huismuskasten erboven. Maar veel duidelijker is het beeld van nov. 2010 want onder 12 kastingangen zijn enorme poepslierten van nestelende spreeuwen te zien. De schooldirecteur wist 26-10-2023 niet dat er nestkasten in de school zitten en dus ook niets over de bezetting.

2.   0 - ? - 18. In de Calvijnschool zijn in 2004 18 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p. 9 .

3.   0 - ? - 25. In zorgcentrum De Haven zijn in 2006 25 neststenen in de nieuwbouw ingemetseld.

Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 21.

4.   0 - ? -25.  Op het gemeentehuis liggen (voor 2009) 25 gierzwaluwdakpannen.

De Bilt

1.   * 15 - 0 - 45. Aan de Hessenweg zijn in najaar 2020 - voorjaar 2021 o.a. de daken van de nrs. 49-103 door Woonstichting SSW gerenoveerd waarbij volgens flora- en faunaonderzoek 15 gierzwaluwnesten verloren gingen. Zie Ontheffing Wnb 29-11-2019. Ter compensatie zijn voorjaar 2020 (als 'gewenningsperiode', maar zolang de oude nesten beschikbaar zijn verkassen gierzwaluwen niet naar nestkasten) aan de kopse kanten van de blokken in totaal 45 kasten model Roosendaal geplaatst. Ze hangen aan beide kopgevels op noordoost en zuidwest op ca. 1,5 meter van elkaar op de nrs. 49 (op zuidwest!), 55-57, 63-65, 79-81 en 87-89. De locaties in de poorten zijn voor gierzwaluwen schier onmogelijk; ze zouden nagenoeg haakse bochten moeten vliegen om in te kunnen vliegen. Bij de broedplaatsen achter de kantpannen was de aanvliegroute van onderen en opzij geen probleem.

De 'poort' met 10 kasten waarvan de vijf rechter op het zuidwesten en 3 in de zon (foto om 15 u.)

Een kast is kapot, eentje ontbreekt inmiddels en minstens 10 kasten hangen op het zuidwesten veel te lang in de zon. Op nr. 79-81 werden vorig jaar tijdens een hittegolf dode jongen (waarschijnlijk huismussen) onder de kasten gevonden.

Op nr. 49 zat in 2022 een spreeuw maar volgens alle bewoners (zeven buren gesproken op 2-10-2023) is er in de woningen en in de kasten geen gierzwaluw meer te bekennen. Ze broedden voornamelijk achter de kantpannen aan de kopse kanten. Ze vliegen nog wel hoog boven de wijk maar niet meer gierend langs daken.

2.  * 24 - ? - 63. In het Tuinstraatkwartier (Meidoornpad, Tuin- , Lathyrus-,  Jasmijn- en Seringstraat) worden door woonstichting SSW in 2024 woningen gerenoveerd (fase 1) en anderen gesloopt en vervangen door nieuwbouw (fase 2). Ecoloog Loo Plan heeft in de wijk aan 15 van de 23 kopse kanten achter kantpannen 24 gierzwaluwnesten gevonden die verloren gaan. Fase 1 is gereed voor broedseizoen 2024 en zal door middel van overcompensatie ook de 'opvang' verzorgen voor de daklozen door de sloop van fase 2. De nieuwbouw met compensatienesten (type en uitvoering nog onbekend) komt voor seizoen 2026? beschikbaar.

Compensatie voor de verdwenen nesten wordt aangebracht op de kopgevels van fase 1 door middel van 7 voorzieningen: 2 in nestkasten in het dakoverstek, 6 door middel van toegang achter de kantpannen naar het dakvlak en 1 nokkast (p.21). Er wordt niet aangegeven waarom er niet neststenen op de kopgevels worden ingemetseld of kasten geplaatst. Dat lijkt een eenvoudiger en effectiever oplossing, passend bij de huidige nesten en levert geen problemen op met hittestress onder de pannen. Er zijn 9 kopgevels op noordoost beschikbaar.

Monitoring

In de ontheffing Wnb van 31-8-2023 wordt ook voorgeschreven dat in vier jaren, om de twee jaar, onderzocht moet worden of de voorzieningen gebruikt worden en in welke mate. Start monitoring fase 1 in 2024 en fase 2 in 2026. Ook moet 1 seizoen onderzocht worden of het onder nestruimtes op het dakvlak onder de pannen niet te heet wordt. Als de gewenste effecten uitblijven (wat gewenst is wordt niet aangegeven) kunnen extra maatregelen opgelegd worden. (p. 17).

Ik ga half mei en begin juli 2024 eens kijken hoe de vogels vliegen.

Dedemsvaart

  0 - 32 - 32. Johan Tinholt, De Hazelaar 6 in Dedemsvaart startte in 1993 met 4 kasten. Het is een mooi voorbeeld van het veel voorkomende verschijnsel dat de bezetting geleidelijk toeneemt.  Alle 32 kasten zijn sinds 2021 bezet en hij is toen gestopt met het bijplaatsen van meer kasten. Op 5 juli 2020 was hij te gast bij Vroege Vogels, zie het gesprek vanaf 1 u. 19 min.

Over 2023 maakte hij een gedetailleerd verslag over late jongen in augustus.

En hier Johan op Youtube bij ROEG.TV

Nestentelling 2016

De Kwakel

In de M. Noordmanlaan in De Kwakel bij Uithoorn werden zomer 2019 door woningstichting Eigen Haard 26 sociale huurwoningen gesloopt en vervangen door 40 nieuwbouwwoningen. Bij het faunaonderzoek in 2017 door ecoloog Ecoquickscan zijn in de gesloopte woningen 8 nesten van de gierzwaluw gevonden (waarvan 1 in een nestkast), en 17 van de huismus, zie onderzoek flora en fauna De Kwakel, nov. 2017.

In het voorjaar zijn nest- en verblijfplaatsen van gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ontoegankelijk gemaakt. Bij woningen in de buurt zijn tijdelijke nestkasten opgehangen en in de nieuwbouw zouden definitieve broed- en verblijfplaatsen komen (dakpanhuifjes, bleek later).  Een aantal andere woningen aan de andere kant van de straat werden al wat eerder gerenoveerd (jaartal niet duidelijk) en voorzien van houten nestkasten.

5 van de 40 dakpanhuifjes ('gierzwaluwdakpannen')

Op Google streetview (maart 2023) was te zien dat bij de gerenoveerde woningen hier en daar 2-3 nestkasten aan kopgevels zijn opgehangen. Maar bij 12 van de 15 kasten (model Zeist) die ik kon vinden was het dak van de kast verdwenen, zie G-streetview M. Noordmanlaan De Kwakel. (links nestkasten zonder dak, rechts dakpanhuifjes).

Ik kon geen tijdelijke kasten in de buurt vinden en zag de huifjes over het hoofd. 

Een van de vijf panden met drie nieuwe kasten en linksonder eentje voor de huismus.

1.   * 6 - ? - 30. Op 25 september 2023 ben ik poolshoogte gaan nemen. Het bleek dat de rotte houten nestkasten afgelopen voorjaar zijn vervangen door houtbetonnen exemplaren van Schwegler. Op een adres hingen nog restanten van drie houten kasten.

2.   * 8 - 0 - 40. Op de nieuwbouw sinds 2020 blijken op acht uiteinden van vier woonblokken elk 5 dakpanhuifjes te zijn geplaatst, nota bene op het zuidwesten gericht. Hoe is het mogelijk, 40 doodskistjes ! Laten we hopen dat ook de huismussen er niet in komen. (Dergelijke 'huifjes' mogen alleen tussen noord en oost op ongeïsoleerde daken en als de dakhelling groter dan 45 graden is). Ontheffing Wnb nog niet gevonden.

Helaas geen bewoners getroffen die iets wisten van benutte kasten of huifjes.

Delft

Er zijn me nog geen resultaten van kunstnestprojecten in Delft bekend maar er bestaat wel een interessant onderzoek naar het broedbestand in 2008. Zie: nesten zoeken regio Delft 2008. 15 p. Het aantal broedparen werd geschat op minimaal 76 en maximaal 106, vooral in de oude binnenstad. Men schat een halvering t.o.v. 15 jaar eerder. Er werd slechts 1 invlieger in een kunstnest (gierzwaluwdakpan) aangetroffen.

Delfland, nestentellingen 1990-2010

Delfland, nestentelling 2012

Delfzijl

  * 10 - ? - 55. Woningcorporatie Acantus gaat van mei 2022 tot medio 2023 102 woningen aan het Skagerrak in Delfzijl-Noord renoveren en isoleren. Doorn de werkzaamheden gaan volgens onderzoek van bureau Eco Reest 10 gierzwaluwnesten verloren. In de ontheffing Wnb van febr. 2022 staat dat op de noordelijk of oostelijk georiënteerde kopgevels totaal 55 gierzwaluwkasten in clusters van 5 stuks moeten worden aangebracht, nabij de locaties van de verdwenen nesten, tenzij die op het zuiden waren georiënteerd.

Den Bosch

   0 - ? - 100. Woningstichting BrabantWonen plaatste in 2016/2017 ca. 100 gierzwaluwnestkasten.

Den Haag

In Den Haag is een puntensysteem voor natuurinclusieve nieuwbouw ingevoerd. De gemeente bepaalt per bouwproject het benodigde aantal punten en de bouwer kan zelf een keuze maken uit diverse opties. Meer info bij gemeente Den Haag .

Hier meer over puntensystemen voor natuurinclusief bouwen (Arcadis). Ze worden ook gehanteerd in b.v. Katwijk, Castricum en Apeldoorn.

De vereniging Haagse Vogelbescherming is nauw betrokken bij de uitvoering van een en ander. Stadsvogeladviseur Martin van de Reep van de vereniging zorgt ervoor dat op geschikte locaties in ieder geval voor gierzwaluwneststenen wordt gezorgd en dat die voorzieningen op de juiste wijze worden uitgevoerd. In 2019 is het puntensysteem voor het eerst toegepast bij grote projecten in de binnenstad. Hij adviseerde ook bij het SMP (Soortenmanagementplan)  dat echter al jaren op goedkeuring door de regionale omgevingsdienst wacht. Doel daarvan is ook dat zo veel mogelijk gebouwen standaard worden voorzien van gebouwbewonende soorten. Van de Reep vindt dat dat "beter werkt dan mitigerende voorzieningen".  Meer in de Nota Stadsnatuur van augustus 2020.

Den Helder  

  7 - 5 - 15. Bij de renovatie in 2003 van het dak van de Lutherse kerk, Wezenstraat 68, bleek er erg veel nestmateriaal op de panlatten te liggen. En op het zoldertje werden drie dode gierzwaluwen gevonden die door gaten in het dakbeschot binnen waren geraakt. De vogelwerkgroep van Fred van Vliet financierde het dakherstel en zorgde voor de plaatsing van 15 gierzwaluwdakpannen die door de provincie werden betaald. Fred meldt op 30-10-2023 dat direct in 2004 de gierzwaluwen terug waren en er daarna elk jaar groepjes van maximaal 7 langsvliegen. Dat zou dus overeenkomen met maximaal ca. 5 broedpaartjes (7:1,5 vlgs telvoorschrift Kennisdocument gierzwaluw 2023).  Een enkele keer werd een invlieger gezien.  Gierzwaluwbulletin 2003-2 p.12 .

1.   0 - 0 - 16. In 2012 werd in een parkje de eerste gierzwaluwtil van Nederland geplaatst. In 2017 raakte de til met 16 kasten voor het eerst bezet met 2-5 paartjes t/m 2020. Daarna kregen spreeuwen in 2021 en 2023 de overhand die het broeden van gierzwaluwen onmogelijk maakten. In 2022 zaten er nog wel 3 gierzwaluwpaartjes.

2.   0 - 0 - 8. In 2020 werd in een andere wijk een tweede til met 8 kasten geplaatst die t/m 2023 nog niet bezet werd. Er broedde wel een spreeuw.

Zie de tillenpagina met projecten nr. 1 en 20.

Den Nul (boven Olst, Ov.)

  * 2 - ? - 10. Aan Hazelaar 7 en 15 zijn in december 2017 elk 5 tijdelijke nestkasten opgehangen ter opvang van het verlies van een gierzwaluwnest achter een kantpan van elk pand. Voor seizoen 2018 zijn de nesten ontoegankelijk gemaakt. Volgens de ontheffing Wnb juni 2018 moesten er voor seizoen 2019 minstens 13 permanente voorzieningen aangebracht worden in de gootbekistingen of in het dakoverstek. Dat heeft wat anders uitgepakt want de goten op G-streetview van 2023 zijn van zink, er is geen dakoverstek en op de kopgevels zitten nog steeds kantpannen. De 10 'tijdelijke' nestkasten hangen er nog. De bewering in de ontheffing "doordat tijdelijke en permanente verblijfplaatsen worden gerealiseerd is er tijdens en na de werkzaamheden voldoende nestgelegenheid" klopt, maar of de voorzieningen ook benut worden is de vraag.

Didam

* 35 - ? - 21+. Woningcorporatie Thús Wonen gaat vanaf februari 2024 renovatie (daken, muren, zonnepanelen) uitvoeren aan 61 woningen aan de Heldersstraat en omgeving. Allemaal kleine woonblokken van 2-4 woningen met kopgevels en kantpannen. Uit het ecologisch onderzoek van bureau Eco Reest bleek dat er 35 broedplaatsen van de gierzwaluw verloren gaan (en 18 huismus).

In de ontheffing Wnb van oktober 2023 staat dat rond 30-3-2023 60 tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw type GZT1 van Unitura "in de directe omgeving" zijn opgehangen. Deze moeten permanent blijven hangen.

Als permanente voorziening worden er op 7 adressen totaal 21 neststenen in de spouw gemetseld (Heldersstraat 32 en Hoedemakerstraat 41, 43, 45, 53, 55 en 59.) Bovendien worden nabij de nokpannen en bij de aansluiting tussen schoorsteen en dak ventilatiepannen aangebracht waarvan het rooster wordt uitgeslepen. (aantallen, type en adressen worden niet genoemd).

  5 - 6 - 40. Najaar 2015 zijn aan de Prins Bernhardstraat en Graaf woningen met gierzwaluwnesten gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Er was geen ontheffing FF/Wnb en door actie van oplettende bewoners werden alsnog 40 neststenen 'onzichtbaar' in de nieuwbouw ingemetseld, vandaar op G-streetview niet te vinden.

In seizoen 2016 werd gezien dat er zes neststenen bezet waren.  Verslag met foto's van inmetselen in Gierzwaluwenbulletin 2017-1 p.7 .

Dit is het enige van de 78 (deels) bezette projecten in deze lijst waarbij kunstnesten in nieuwbouw op de plaats van gesloopte woningen bezet raakten. Er waren geen tijdelijke voorzieningen.

Ede

1.   10 - 0 - 100. Aan de Java- , Borneo- en Sumatralaan werden in 2014  woningen door woningcorporatie Woonstede 'illegaal' gerenoveerd, zonder dat er rekening is gehouden met de nestelende gierzwaluwen. Er werden volgens een  bericht van toen in juni 2015 in allerijl 150 (?) zelf gemaakte nestkasten (door een buurtbewoner / timmerman) opgehangen en 100 (?) gierzwaluwdakpannen geplaatst. De kasten hangen erg ver uit elkaar, soms eentje per woning, zoals hier te zien aan de Javalaan met G-streetview. Maar elders meestal veel verder uit elkaar, alleen aan de kopgevel van blokken, bij het einde van de dakgoot. De opening van de kasten leken te klein. Het is nog onbekend op welke plaatsen de 'natuurlijke' nesten zaten en hoeveel er verloren gingen.

 Zie ook projectbericht van Vogelbescherming Nederland (ca. 2021) wat zegt dat  "huismussen en gierzwaluwen van de voorzieningen gebruik maken".

Op 1 oktober ben ik poolshoogte gaan nemen. Ik vond een kleine 100 witte nestkasten aan de Javalaan, Borneostraat en Sumatralaan. Op Celebeslaan 2 hangt een 6 in 1 kast in de nok. Een bewoner was zo vriendelijk zijn ladder en een meetlint te pakken om de invliegopening op te meten. Die bleek inderdaad maar 45 mm diameter te zijn. Dat is te klein, een gierzwaluw kan daar niet zonder 'kleerscheuren' invliegen. De voorgeschreven maat is rond 5 cm of ovaal 65 bij 30 mm. Aan de achterkant van de Javalaan hangen de kasten op het zuiden, wat gezien de smalle dakgoot hittestress kan opleveren.

7 nieuwe kasten Voordorp.

2. * 10 - 0 - 40. Verder vond ik ruim 40 nieuwe kasten die op dezelfde straten hier en daar aan de kopgevels waren gemonteerd. Veelal een 5 in 1 blok of 2 - 7 losse kasten model Voordorp per kopgevel. Deze bleken vorig jaar te zijn opgehangen en anticiperen op compensatie voor nestenverlies door renovatie van een ander deel van de wijk. Een ontheffingsaanvraag daarvoor loopt nog. Ik heb geen gierzwaluwdakpannen gevonden.

Een aantal bewoners (totaal acht mensen gesproken) zeggen dat ze 's zomers flinke groepen gierzwaluwen van 20-30 vogels boven de wijk zien vliegen. Hier en daar ook giervluchten langs de daken, wat op nesten duidt. Niemand  heeft ooit ergens een gierzwaluw in een nestkast zien invliegen.  Wel is op twee plaatsen een invliegende gierzwaluw gezien bij een regenpijp achter de dakgoot (Sumatralaan 2, een niet gerenoveerd huis) en bij een gat naast een scheef liggende dakpan (achterkant Javalaan nr. 59). Er zijn wel huismussen die de kasten gebruiken.

3.    5 - 0 - 16. Zes jaar na de renovatie van De Maalderij bij molen Concordia aan de Accesweg en sloop van gierzwaluwnestplaatsen werden in 2014 toch nog 16 nestkasten opgehangen. Artikel in Gierzwaluwbulletin 2015-1 p. 9.

Op 1-10-2023 vertelde een buurvrouw, die vanuit haar tuin goed zicht op de kasten heeft, dat zij nooit gierzwaluwen boven de wijk ziet en zeker niet in de kasten invliegend. Wel in het najaar erg veel spreeuwen op de molenwieken.

Soortenmanagementplan

In november 2019 kreeg de gemeente een gebiedsontheffing verleend voor o.a. huismus en gierzwaluw volgens een Soortenmanagementplan, zie: beschikking voor SMP gemeente Ede. Er is daarin op pag. 21 o.a. monitoring van de gierzwaluw voorgeschreven d.m.v. tellen van vogels in giervluchten in jaar 1, 3, 5 en 10. En een erg aparte bepaling:  "Aanvullend wordt het aantal gierzwaluwen geteld die in de avond omhoog schroeven om in hogere luchtlagen de nacht door te brengen". Dat is een gebeurtenis die weliswaar elke avond plaatsvindt maar zelfs door de meest ervaren waarnemers zelden wordt gezien. Aantallen daarbij tellen is onmogelijk, alleen al omdat de verzameling geleidelijk groter wordt en heel hoog vliegt. Ik heb het gebeuren twee keer waargenomen in mijn 15 jaar gierzwaluwnesten zoeken. Heel erg mooi, betoverend, dat wel. Het gebeuren werd o.a gezien na afloop van een gierzwaluwtelling in Purmerend en beschreven in Gierzwaluwenbulletin 2011-2 p. 10.

Eemnes

  1 - ? - 6 Nijhuis b.v heeft in 2023 52 woningen gerenoveerd aan de Rietgors e.o. Bureau Waardenburg vond 1 gierzwaluwnest dat verloren gaat achter een kantpan op het adres Zomertaling 35. Ter compensatie werden voor 15 april 2023 op dat adres twee en in de buurt nog vier neststenen ingemetseld zodat, volgens de  ontheffing Wnb van 26-1-2023, een 'gewenningsperiode' van een jaar ontstaat, want het nest gaat pas na het broedseizoen 2023 verloren. (Zolang het nest beschikbaar is zal een alternatief nest niet door dat paar in gebruik worden genomen, hoogstens door een ander nestzoekend paar).

Eindhoven

  10 - ? - 50. Aan het hoofdgebouw van de TU-Eindhoven broeden al decennia gierzwaluwen. In het kader van de renovatie werden er in 2015 tijdelijke "noodnesten" aangebracht d.m.v. 50 nestkasten. Na vier jaar zouden de gierzwaluwen terug moeten naar nieuw gemaakte voorzieningen aan de oude, gerenoveerde locatie. Gierzwaluwen laten zich niet tijdelijk verkassen, ze zijn de eeuwige rotsen gewend. Zie bericht TU-Eindhoven 25-2-2015. 

Ook in het Evoluon, gebouwd in 1966, broeden al tientallen jaren gierzwaluwen achter kleine spleten onder het schoteldak, dus geen kunstnesten. In Gierzwaluwenbulletin 2008-1 p. 14 wordt gemeld dat er in 2007 10 paartjes broeden. Zitten ze er nog?

Elburg  

  0 - 15 - 36. In het Agnietenklooster in Elburg zijn bij de bouw in ca. 1455 speciale neststenen voor de gierzwaluw ingemetseld. Waarschijnlijk in het kader van de muggenbestrijding (net als in Utrecht in 1412). Ze waren sinds 1955 niet meer beschikbaar na een renovatie waarbij ze werden dichtgemaakt om hinder van poep voor trouwstellen te voorkomen. Maar in 2014 zijn ze weer opengemaakt en nu wordt er weer volop gebroed. In 2021 waren ongeveer 15 van de 36 stenen bezet door gierzwaluwen, anderen door huismus, spreeuw en boomklever. Meer hierover op Middeleeuwse kunstnesten - Elburg/Utrecht/Zwolle.

Elst, Gld.

  * 5 - ? - 12 + veel. Vivare Vastgoed kreeg  een ontheffing Wnb op 6-7- 2021 voor de renovatie van 61 woningen vanaf najaar 2021 aan en nabij de Prinses Beatrixstraat in Elst, Gld. Tijdens onderzoek in 2018 zijn in de panden vijf nesten van de gierzwaluw gevonden (en 6 huismus).

Aan alle kopse kanten van de woningblokken wordt er tussen kantpan en gevel ca. 3 cm ruimte gelaten zodat de gierzwaluwen een ingang hebben naar broedplaatsen op dakbeschot of spouw. De boeidelen eronder worden ruw gemaakt voor meer grip. Bovendien worden op een aantal blokken buiten de te renoveren woningen nog 12 nestkasten geplaatst op 4 kopgevels.

Elst, Utr.

  * 12 - ? - 68. Op 12 oktober 2023 kreeg Stichting Rhenam Wonen een ontheffing Wnb voor o.a. het verwijderen van gierzwaluwnesten door de renovatie van 107 woningen in vijf straten maar de meesten in Beatrix- en Irenestraat in Elst (Utr.)  Er gaan 12 gierzwaluwnesten verloren (en 36 van de huismus). Er wordt 5 jaar monitoring voorgeschreven.

De voorgestelde compensatie d.m.v. een aantal eerder geplaatste gierzwaluwkasten in een ander project werd niet geaccepteerd. Helaas ontbreekt bijlage 2 bij de stukken zodat niet bekend is waar en hoe er gecompenseerd moet worden.

Op G-streetview zijn echter op alle kopse kanten van de woonblokken aan de Beatrixstraat al in juni 2023 2 inbouw neststenen te zien (totaal 68 stuks). Het type is zowel voor gierzwaluw als voor huismus geschikt. De helft van de gevels is overigens op het noordwesten gericht, zodat er in die stenen mogelijk teveel kans is op hittestress.

Zoals zo vaak blijkt dus ook hier dat de planuitvoering al ver voor de verleende ontheffing  op gang is gekomen (de bezwaartermijn loopt nog tot eind november '23). Helemaal begrijpen doe ik het toch nog niet. Want die stenen (alle 68?) bleken er ook in augustus 2021 al te zitten, toen maakte ik namelijk bijgaande foto aan de Beatrixstraat.

Enschede 

Verstorende visuele nestkastcontrole

0 - 12 - 27. Vogelwerkgroep Losser controleert (visueel door opening van nestkasten, foto uit jaarverslag) elk jaar twee nestkastkolonies, ringt de vogels en doet verslag in de jaarverslagen, zie nestkastkolonie Polaroid in Enschede en in Losser. (Kies: "algemeen - jaarverslagen", bijvoorbeeld jaarverslag 2022 p. 7-8,  met 24 uitgevlogen uit 12 broedsels in Enschede en 40 uitgevlogen uit 16 broedsels in Losser; totaal 65 vogels geringd.

Er hangen 27 kasten in Enschede. De bezetting nam vanaf 2003 tot 2018 geleidelijk af (effect van verstoring?) van 19 naar 7, maar na 2018 gaat het weer beter. Geen verklaring voor de opleving in 2008. In 2022 waren er 12 bezet en vlogen er 24 uit (geen controle in 2021).

Ermelo  

15 - 12 - 36. Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe (VBW) heeft samen met woningcorporatie Uwoon najaar 2015 49 nestkasten opgehangen ter compensatie van broedplaatsverlies door dakrenovaties in Ermelo Zuid. Het is allemaal buiten de wetgeving van de Flora- en Faunawet om gegaan want de adviserend ecoloog had aangegeven dat er geen gierzwaluwen waren en dat er in het broedseizoen gewerkt kon worden. Pas tijdens de (uitlopende) werkzaamheden in mei 2015 werd de VBW gealarmeerd doordat tientallen gierzwaluwen vergeefs bleven zoeken naar verdwenen nestingangen. De VBW zag af van een voorgenomen handhavingsverzoek bij RVO omdat Uwoon beloofde om alsnog een groot aantal vervangende nestkasten te plaatsen. Het isolatiewerk werd stil gelegd tot na het broedseizoen.

Nestkast op kopgevel Paul Krugerweg 20.

(G-streetview).

De door een huurder zelf gemaakte kasten, die er zelf al jaren eentje heeft waarin met succes genesteld wordt, deugen niet: de opening zit veel te hoog.  Gierzwaluwen kunnen er wel in maar er niet of zeer moeilijk weer uit. Vooral de jongen zullen daar een probleem mee hebben. Die kunnen ook niet op hun gemak naar buiten kijken om de route voor het uitvliegen te verkennen. Het voorschrift voor de onderkant van de opening is maximaal 2 cm boven de bodem.

Maar huismussen en spreeuwen kunnen er wel wat mee. Die stouwen de kast helemaal vol met materiaal. En dan kan misschien de gierzwaluw daar bovenop met succes broeden.

Gezien de poepsporen is deze bewoond door een spreeuw.

De kasten hangen hier en daar op een woning, zeer verspreid, voornamelijk onder de dakgoten, wat ook niet gunstig is voor bezetting (zie beeld beeld G-streetview aan de Herzogstraat ). De weggerenoveerde nesten zaten op de kopse kanten van de woonblokken. Dat was ook de logische plaats voor de nestkasten geweest, dus waarom hier en daar een enkele kast en niet 5 of 10 ? Dakloos geraakten blijven tot wel twee jaar zoeken naar de verdwenen nesten. En de gierzwaluw is een semi-koloniebroeder dus bij voorkeur meerdere nestkasten bij elkaar plaatsen. Maar de locaties werden vooral bepaald door bewoners die er wel een wilden, in plaats van door de behoeften van de gierzwaluw. (Hier meer ervaringen met dit plaatsingsmodel).

In juli 2017 heeft Jaap Schröder van de VBW de stand van zaken bekeken. Hij ging op drie avonden door de wijk en sprak 39 bewoners met een kast. Drie kasten waren inmiddels door bewoners verwijderd. Van die 39 bleken er 12 meerdere keren door gierzwaluwen bezocht te worden. De aanwezigheid van grote aantallen dakloos geraakten (er waren misschien wel 40 nesten op de kopgevels) maakten kennelijk dat een aantal vogels toch deze kasten wisten te vinden. In veel andere kasten bleken spreeuwen te nestelen. Die werken ook als een magneet voor gierzwaluwen.

Bij een tweede bezoek in september 2023 bleken er nog  36 kasten van de oorspronkelijke 49 beschikbaar te zijn. Bewoners hadden van een aantal kasten de opening kleiner gemaakt om nestelen te voorkomen.

In 2024 hoopt Jaap nog eens te gaan kijken naar de bezetting. Misschien kan hij dan ook een aantal kasten van binnen controleren op sporen van broedsucces zoals achtergebleven poepjes, eitjes en dode jongen.

Zie ook bericht 'Ermelo van nu' 27-10-2015

Etten-Leur

Ten behoeve van renovatieprojecten van woningcorporatie Alwel wordt er voor de gehele gemeente een Soortenmanagementplan (SMP) gemaakt. Het doel is volgens Alwel "dat we in Etten-Leur sneller en beter onze woningen kunnen verduurzamen én de populatie van deze dieren in stand houden of zelfs vergroten." Bureau Ecodat voert de inventarisaties van gierzwaluwen, vleermuizen en huismussen uit en ecoloog Regelink maakt het SMP. Halverwege juni 2019 waren er 150 gierzwaluwnesten gevonden. Acueler data zijn nog niet te vinden. Zie bericht Omroep Brabant (met interview gierzwaluwnestenzoeker).

Fryslân

Zie Kolonie- en kunstnesttellingen Fryslân 2003-2010. (41 p.)

In 2011 heeft de BFVW (Bond Friese Vogelwachten) een provinciale gierzwaluwtelling georganiseerd. Bij elke telling werd op een vast punt rond 21.00 u. het aantal vogels geteld dat gedurende vijf minuten maximaal en tegelijkertijd aanwezig is. Op 130 telpunten is op 1-4 dagen geteld.

Op het kaartje staan de 130 telpunten. De rode rondjes zijn een maat voor het gemiddelde aantal vogels over de 1, 2, 3 of 4 tellingen. Het grootste aantal van gemiddeld 103 werd in Sloten geteld. Tijdens totaal 388 tellingen werden 6.581 gierzwaluwen geteld.  Onderzoeksverslag: Punttellingen en kastbezetting Fryslân 2011.pdf (35 p.). 

Gemert

  0 - ? - 160. In het nieuwbouwproject Oliemolen in Gemert zijn in 2012 maar liefst 160 'onzichtbaar' ingemetselde neststenen geplaatst. Ze zijn te zien op G-streetview.  Bericht op: Gierzwaluwbulletin 2012-2 p.10 .

Goirle

1.   0 - 0 - 59. In 2020 zijn bij inwoners van de Emmastraat e.o. 59 gratis nestkasten opgehangen. In 2021 waren er nog geen kasten bezet, zie Biodiversiteit Goirle.nl

- Bericht in Brabants Daglad mei 2020.

- Filmpje van het ophangen op Youtube.

2.   0 - 1 - 20. Rond 2012 zijn in het verzorgingshuis Geeracker 20 neststenen ingemetseld. Bij controle in 2016 bleek dat er in ieder geval eentje bezet was.

Bericht van het Biodiversiteitsteam juli 2016.

Het biodiversiteitsteam reageerde nog niet op vragen.

Gorinchem

  * 9 - ? - 45. Woningcorporatie Poort6 in Gorinchem ondervond in 2017 flinke vertraging bij de sloop en nieuwbouw van 89 woningen aan de van Zomerenlaan en de Dirck .F. Pauwstraat. Pas bij de aanvang van de sloop bleek de aanwezigheid van mussen, gierzwaluwen en vleermuizen en er werd alsnog nader onderzoek gedaan. Er zijn negen gierzwaluwnesten gevonden aan de Pauwstraat op de nrs. 13, 14, 26, 27, 36 en 38 en verder de nodige huismusnesten en verblijfplaatsen van vleermuizen. Sinds december 2017 staan de woningen leeg. In januari 2019 zijn er tijdelijke voorzieningen getroffen met 30 huismuskasten, 45 gierzwaluwkasten en 32 vleermuiskasten. Deze aantallen worden ook in de nieuwbouw gerealiseerd. Zie ook bericht AD 16-2-'19  en De stad Gorinchem.nl - 11-1-2020.

Drie van de tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw (type Zeist) aan de even kant van de van Zomerenlaan. Klik voor vergroting.

In februari 2020 werd alsnog een ontheffing Wet natuurbescherming verleend. Daarin werd o.a. bepaald dat er de eerste drie jaar lokgeluiden bij de tijdelijke en de definitieve voorzieningen afgespeeld moeten worden. (actief lokken naar tijdelijke voorzieningen is bewust pesten van gierzwaluwen!)

De tijdelijke en permanente voorzieningen mogen na de monitoring van drie jaar verwijderd worden als niet-bezetting aantoonbaar niet is toe te rekenen aan de geschiktheid van de voorzieningen. Als de tijdelijke voorzieningen bezet raken mogen ze alleen na goedkeuring door de Omgevingsdienst van 'een zorgvuldig verwijderingsplan' verwijderd worden. Maar "zorgvuldige" verwijdering van een bezet nest is niet mogelijk en verboden. Een bezet nest is jaarrond beschermd en zou alleen na een nieuwe ontheffing verwijderd mogen worden. In het Nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw is dat geregeld: ook tijdelijke voorzieningen (ter 'overbrugging') mogen niet meer verwijderd worden, bezet of niet bezet.

Op Google Streetview van april 2023 is te zien dat de woningen aan de oneven kant van de straat (van Zomerenlaan) en langs de Pauwstraat gesloopt zijn. Op 3 september 2023 ben ik wezen kijken en vond 60 tijdelijke, compenserende nestkasten, verspreid over een groot aantal woningen tot in de wijde omgeving. Twee woningen aan de even kant van de van Zomerenlaan, nr. 20 en 54 zijn de dichtstbijzijnde met 3 resp. 4 Zeistkasten.

Combi gierzwaluwkast, 5 x (links), vleermuiskast (midden) en dubbele huismuskast (rechts), Kleine Haarsekade 59. Totaal 3 x 5 stuks aan deze straat op nrs. 59, 65 en 68 plus 3 Zeistkasten op nr. 75. Verder weg, aan de B. Gaarlandtstraat hangt ook nog een combi-5 kast.

Een groot aantal betreft '5 in 1' combikasten van Bats & Birds. Niet alleen hangen ze op tijdelijke locaties, ze zijn ook waarschijnlijk van tijdelijke kwaliteit, zie type Jort-5-voudig .

(In het nieuwe Kennisdocument gierzwaluw van juli 2023 zijn eventueel combikasten met maximaal 3 compartimenten toegestaan, maar bij voorkeur enkelvoudige kasten)

Daarvan hangen er zes op 200-350 meter afstand in een nieuwbouwwijk van rond 2007 (Jagerslaan 1 en 29, Havikskorf 1, 4, 29, 30).

In de ontheffing staat echter dat op 14 januari 2019 45 houtbetonnen nestkasten voor de gierzwaluw zijn opgehangen. Die heb ik niet kunnen vinden. Waren ze niet leverbaar?

In augustus 2023 is uiteindelijk het heien voor de nieuwbouw gestart. Zie Google Streetview april 2023. Op tekeningen van de woningcorporatie zijn ingemetselde neststenen in de kopgevels van de nieuwbouw te zien.

Dezelfde 'oplossing' (sloop en nieuwbouw met tijdelijke kasten ter 'overbrugging') werd in 2021 in Haaksbergen gekozen, zie sloop / nieuwbouw Haaksbergen.

En in 2019 ook in De Kwakel (NH), zie sloop / nieuwbouw De Kwakel.

Gouda  

  * 12 - 0 - 60. Voor de rubriek "wat kwam er van terecht" ging ik zaterdag 26-8-2023 naar Gouda. Daar werd op het binnenterrein tussen Vrouwepoort en Turfmarkt in 2018 wegens instortingsgevaar de Turfmarktkerk (1931) gesloopt. Er zaten volgens de dienstdoende ecoloog 12 paartjes gierzwaluw. Ter compensatie moesten in de buurt 60 nestkasten worden opgehangen, volgens de 1 : 5 verhouding uit de Soortenstandaard Gierzwaluw 2014. Er moesten lokgeluiden worden afgespeeld en er moest op bezetting worden gemonitord. Zie bericht in AD. Ik heb nog geen ontheffing Wnb gevonden.

De 60 kasten blijken in april 2019 te zijn opgehangen aan de achterkant van een naburig kantoorpand op Turfmarkt 54. Daar woont ook de eigenaar van de kerk die de kerk een jaar voor de sloop had gekocht (maar de sloop gebeurde in opdracht van de gemeente).

In het voorjaar van 2019 is er een koolmees in een kast geweest. Dat staat in een verslag over de moeizame uitvoering van de ontheffing Wnb die door de gemeente werd uitgevoerd.

De buren op nr. 52, die er vanaf de achterkant goed zicht op hebben, meldden dat ze er nog nooit gierzwaluwen in de buurt hebben gezien. Ze missen de giervluchten rond de kerk. Op waarneming.nl worden geen indicaties voor bezetting gemeld. Vogelaar Rob ter Ellen vond wel een pannennest aan de overkant en bleek bij navraag ook op de hoogte van de 60 kasten. Hij heeft ze diverse jaren op bezetting gecontroleerd maar geen activiteit aangetroffen. Volgens hem is er geen lokgeluid toegepast. Hij kent de gierzwaluw goed want heeft zelf een of twee bezette nestkasten aan huis.

De kasten tonen inmiddels de eerste tekenen van houtrot en een paar invliegopeningen zijn aangetast. Ik kwam er nog niet achter wat het resultaat van de monitoring was.

'Overcompensatie', om de bezettingskans te vergroten, blijkt zoals zo vaak ook hier zinloos; als ze geen trek hebben in 12 kasten, of ze niet kunnen vinden, komen ze ook niet in 60 van die kasten terecht.

In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw, juli 2023, p. 37, wordt compensatie 1 : 3 voorgeschreven. Niet verkeerd natuurlijk, als het deugdelijke kasten/stenen in een goede opstelling zijn. Want als ze niet door de verdreven paartjes benut worden (wat vaak / meestal? het geval is) dan misschien wel door elders dakloos geraakten of door nestzoekende pubers, waar geen voorzieningen voor werden getroffen.

Is de herhuisvesting mislukt? Wel voor zover het de bedoeling was dat de verdreven broedvogels in de compenserende kasten een nieuwe broedplaats zouden vinden. Een deel zal uiteindelijk elders wat geschikters gevonden hebben en een ander deel zal niet meer tot broeden zijn gekomen omdat het zoeken naar een nieuwe plek te lang duurde. Maar misschien komen er ooit nog andere vogels in terecht.

Groningen, provincie

- Herstart onderzoek beschermde dieren - april 2023

- Soortmanagementplan Bouwkundig Versterken- 21-2-2019

- Wijziging monitoringsopdracht naar 3 maal (was 4 keer) in jaar 1, 3 en 5.

- Catalogus van maatregelen gebouwbewonende soorten, Arcadis febr. 2019, 211 p.

- Ontheffing / vergunning met voorschriften Prov. Groningen-26-9-2017

- Weblog versterking: "ik wou dat ik een vleermuis was".

- Dagblad van het Noorden over dierenonderzoek bij versterking, 9-4-2019 (abonnees)

Bij de renovatie van een kerk in Roden gingen in 1995 mogelijk 100 ! gierzwaluwnesten verloren.

Groningen, stad

1.   0 - 2 - 10. In oktober 2006 zijn aan de nieuwbouw van het UMCG 10 neststenen ingemetseld in wat toen het "Skills Lab" aan de Oostersingel heette. Het was de besteding van de pensioneringsbonus van een docent. De voorgenomen inzet van lokgeluid bleek niet nodig want al het volgende jaar bleken er twee kasten bezet. Niet ver van de nieuwbouw zitten ook een paar kolonies. En nu ? Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 15. en Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14.

2.   10 - 62 - 380.  In 2014 en 2015 zijn in Groningen ca. 380 houten nestkasten en neststenen en gierzwaluwdakpannen geplaatst op 31 adressen, vooral in  de wat oudere buurten met veel (bedreigde) broedplaatsen zie: stadstelling 2001 en 2014 en nestkastplaatsingen in Grauwe Gors 2016, pagina 27 en 31-32. Met tabel van geplaatste en bezette kasten en ook een verslag van een groot onderzoek naar broedplaatsen.

Lang niet alle kunstnesten werden gecontroleerd maar in 2014 werden er 62 bezet aangetroffen in de Hortusbuurt/Oranjebuurt/Noorderplantsoen/Helpman.

3.   0 - ? - 20. Aan een hoog gebouw van de RUG op het Zernike terrein werd in 2015 voorzien van de eerste 20 nestkasten voor de gierzwaluw, model Zeist. Het moeten er 200 worden, ook voor vleermuis maar aandeel gierzwaluw onbekend. Zie bericht en filmpje .

4.   0 - ? - 17. Avifauna Groningen installeerde in 2014 o.a. 17 kasten in de watertoren.

5.   In de nieuwe woonwijk De Velden zijn in 2011-2013? veel neststenen ingemetseld in de kopgevels van woonblokken.

6.   0 - ? - 135. In appartementengebouw De Groenling aan het Wielewaalplein zijn voorjaar 2012 ca. 135 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2013-1 p. 13-14.

7.   0 - ? - 10. In 2022 zijn 10 nestkasten opgehangen aan de Borgmanschool in Oosterpoort.

8.   * 8 - ? - 50. In 2021 zijn in de wijk Paddepoel, Voermanstraat e.o. ca. 148 woningen gerenoveerd door woningcorporatie Lefier. Adviserend ecoloog Eco Reest heeft er acht nesten van de gierzwaluw gevonden. Aan de woningen moesten verspreid over het gebied uiterlijk 1 april 2021 minimaal 50 opbouwkasten, in clusters van 4-5, worden geplaatst, zie ontheffing Wnb, febr.2021 voorschrift nr. 12 . De meesten hangen onder dakoverstek aan kopgevels maar hier en daar ook in een rij van 4-5 onder dakgoten. Een kopgevel met vier kasten is op het zuiden gericht waarbij het dakoverstek waarschijnlijk onvoldoende bescherming tegen de zon geeft, zie G-streetview juni 2022.

Na afloop van de werkzaamheden moet gekeken worden of het zinvol is om lege nestkasten te verplaatsen naar gevels waar wel bezette nesten zitten. Er wordt niet vermeld tot wanneer "na afloop" duurt.

Soortenmanagementplan

Voor het onderzoek van het SMP van 2019 voor Groningen Stad is samengewerkt met Avifauna Groningen (diverse jaren van broedplaatsinventarisaties) en Vogelbescherming Nederland. Bureau Altenburg en Wybenga deed / organiseerde de inventarisatie in 2018. De populatie wordt in het SMP-gebied geschat op 795 - 1.058 broedparen. Dat werd berekend op basis van het gemiddeld aantal laag vliegende vogels over drie avondtellingen (1.587). (Hoge verzamelvluchten werden niet in aanmerking genomen). Het aantal broedparen werd gesteld op aantal vogels gedeeld door 2 (795) tot aantal gedeeld door 1,5 (1.058).

Stadstellingen 2001 en 2014 en nestkastbezettingen, Grauwe Gors 2016

Filmpje over stadstelling 2014

Beleidskader Natuurinclusief Bouwen, gemeente Groningen, concept jan. 2022

(Per type en omvang van een gebouw/project moet een aantal punten behaald worden om natuurinclusief te zijn. De regeling is vergelijkbaar met en overgenomen van die in Den Haag)

Voorschriften SMP Groningen-stad en Hoogkerk

 - Nestvoorzieningen dienen tenminste één broedseizoen voorafgaand aan de werkzaamheden te zijn gerealiseerd. (weinig zinvol, zolang er niet verbouwd is en de oude nesten beschikbaar zijn zullen ze niet naar kunstnesten verhuizen, maar goed, het kan geen kwaad, JL)

- In het monitoringsplan (op te stellen voor 1-3-2020, steekproefsgewijs, in jaar 1, 3 en 5) moet zowel voorzien worden in onderzoek naar de ontwikkeling van de populatie als naar het functioneren van de getroffen voorzieningen (nestkasten, neststenen)

- Bij afwijken van de verwachte monitoringsresultaten dienen aanvullende maatregelen getroffen te worden die ter goedkeuring voorgelegd moeten worden aan het bevoegd gezag (de provincie).

- Voor werkzaamheden in categorie 3 locaties (gebouwen met veel nesten) moet een apart werkplan op maat worden ingediend en goedgekeurd.

- Voor de gierzwaluw wordt voornamelijk ingezet op behouden van wat er is. (bestaande kolonies behouden en versterken, nieuwe broedgebieden op termijn bevolken)

 - Dagblad van het Noorden, 15 oktober 2019

- Ontheffing Wnb 9-7-'19 Stichting Nijestee in SMP-Groningen-Hoogkerk

  (inclusief SMP en bijlagen)

- Ecologisch werkprotocol gierzwaluw-SMP-Groningen-Hoogkerk.pdf

Grou

In het Friese Grou liep een deel van een sloop- en nieuwbouwproject aan de Tureluurstraat (fase 1) en rond de Lynbaenstrjitte (fase 2-5) van woningcorporatie Elkien een jaar vertraging op. Onder andere doordat een deel van de de nieuwbouw met compenserende voorzieningen niet voor 1 april 2022 kon worden opgeleverd. Een deel van de sloop moest wegens aanwezigheid van gierzwaluwen worden uitgesteld.

Het is een langlopend project sinds 2019 waarbij in totaal 151 ! nesten verloren zouden gaan, waarvan 146 in fase 2 en 3. Een zeldzaam hoog aantal, gemiddeld 4,2 per woning, waaronder twee woningen met 11 nesten.

Rijen huifjespannen langs de hele noklengte in de nieuwbouw, 264 stuks in  fase 2.  Hier op noordoost, maar bij twee andere blokken op noordwest. G-streetview juni '21.

  * 151 - ? - 861.  In de ontheffing is voorzien in de 'tijdelijke' plaatsing van 222 nestkasten in 'de directe' omgeving van het plangebied. Waar dat is wordt niet duidelijk.

De definitieve compensatie bestaat uit 381 neststenen (of opbouw kasten?) in kopgevels van de nieuwbouw.

Bovendien worden er 480 gierzwaluwdakpannen (totale 'compensatie' dus 1: 5,7) geplaatst. (In het nieuwe Kennisdocument van juli '2023 is 1: 3 voorgeschreven). Ruim 75% van die dakpannen is georiënteerd op het noordwesten. Gierzwaluwdakpannen zijn in feite verboden op nieuwbouw wegens kans op hittestress; ze mogen volgens het huidige Kennisdocument Gierzwaluw alleen op niet geïsoleerde daken tussen noord en oost en als het dak steiler is dan 45 graden.

In de  ontheffing Wnb van 10-4-2020 wordt vier jaar monitoring vanaf 2020 van de bezetting voorgeschreven.

De 144 neststenen en 264 gierzwaluwdakpannen in fase 1 en 2 zijn in 2020 en 2021 "niet of nauwelijks door de gierzwaluwen gebruikt" (uit verslag van adviserend ecoloog Eco Reest). Daarom werden er vanaf 2022 alsnog lokgeluiden op twee posities ingezet, eentje bij fase 1 en een bij fase 2. In 2023 ook lokgeluid in fase 3. Resultaten daarvan zijn me nog niet bekend.

Het ziet er al met al niet best uit. Veel verdreven vogels (bijna de helft raakte al in 2020 dakloos) zullen hun heil inmiddels elders hebben gevonden, of niet. Er zijn elders in het dorp ongetwijfeld nog veel 'natuurlijke' nestplaatsen beschikbaar. Of gaat de enkele bezetting en het lokgeluid op den duur toch nog meer aantrekken? Laten we in ieder geval hopen dat ze de gierzwaluwdakpannen links laten liggen want dat zijn doodskistjes. Ze zouden verwijderd moeten worden, want ook eieren en jongen van huismus en spreeuw gaan er dood van de hitte.

Bericht in Grousters.nl -21-12-'21. en Herstructureringsplan met bouwfasen en - ecologie.

De provincie beloofde me nog antwoorden op een aantal vragen.

Haaksbergen  

1.   * 42 - ? - 160. In Haaksbergen werd vanaf 14 augustus 2021 het wijkje Het Kempke met 96 woningen gesloopt ten behoeve van de nieuwbouw van 40 sociale huurwoningen. Er huist een grote kolonie met 42 gierzwaluwnesten achter kantpannen van kopgevels. Het is zeer twijfelachtig of de 'elders' geplaatste 50 voorlopige nestkasten een oplossing voor de dreigende dakloosheid zal zijn.

Woordvoerdster Els Sans van de opdrachtgever, woningcorporatie Domijn: „De jonge gierzwaluwen vliegen half juli uit. Er zijn vijftig nestkasten geplaatst. Gierzwaluwen komen het jaar daarop terug naar het ouderlijk nest. Volgend jaar vinden ze dus genoeg nestkasten in de directe omgeving.”

Ik kon nog geen ontheffing Wnb vinden en het is niet bekend waar de eerste 50 kasten zijn opgehangen. Het zijn tijdelijke kasten, op den duur maar liefst 160 stuks; de sloop gaat in fasen, maar kwantiteit compenseert geen slechte kwaliteit. We helpen haar hopen dat die volgend jaar gevonden zullen worden door de broedvogels (jongen komen zeer zelden terug in de kolonie van geboorte, maar belanden in 'IJmuiden of Keulen').  Als de gierzwaluwen de tijdelijke kasten al weten te vinden (meestal gebeurt dat niet op nieuwe locaties, of pas na jaren; ze blijven eerst weken zoeken naar de verdwenen kantpannen en komen dan mogelijk terecht bij kantpannen op nog niet gesloopte panden) dan zullen ze daarna nog een keer moeten verkassen naar de definitieve nestvoorzieningen in de nieuwbouw. Of blijven de tijdelijke kasten hangen ? Als ze onverhoopt toch bezet raken mogen ze niet verwijderd worden, want nesten zijn beschermd, ook in nestkasten, tenzij ontheffing wordt verleend. (In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw staat dat tijdelijke kasten nooit verwijderd mogen worden, bezet of niet). Twee maal verstoring dan dus met twee maal dikke kans dat ze hun heil elders zullen gaan zoeken. Dat kost veelal minstens een broedseizoen of wel twee en betekent dus vaak einde voortplanting want een gierzwaluw leeft gemiddeld maar 7 jaar.  We moeten vrezen voor het verlies van een zeer grote kolonie.

Overigens kunnen gierzwaluwen tot wel eind augustus/begin september uitvliegen, zoals in late aankomstjaren of bij een koude/natte zomerperiode. Laten we dus ook maar hopen dat de slopers wat later beginnen en geen nesten met onvolwassen gierzwaluwen aantreffen.

- Bericht Tubantia, 21 juli 2021.

- Onderzoek bestaande nesten door Natuurbank Overijssel

Op Google Streetview mei 2022 is te zien dat het terrein van de woningen inmiddels braak ligt. Ter weerszijden van de Doctor Schaepmanstraat zijn verspreid over ruim 20 woningen ca. 50 tijdelijke nestkasten opgehangen aan de straatkantgevels en op de kopgevels.

De kasten hangen op 50 - 300 meter afstand van de dichtstbijzijnde verdwenen nesten aan ' t Kempke. Dit plaatsingspatroon en de grote afstand belooft weinig goeds voor de bezetting. Maar als er al natuurlijke nesten aan de kopgevels van de Schaepmanstraat zijn, dan is er goede kans dat ook de kasten daar gevonden worden. Ongeveer de helft van de kasten hangt op de veel te zonnige gevels op het zuiden en westen.

In 2024 heeft gierzwaluwwatcher Geert Heetebrij uit Neede het voornemen om de bezetting van de tijdelijke kasten en de definitieve ingemetselde neststenen in de nieuwbouw te controleren.

2.   * 4 - ? - 20. In mei 2023 verleende de provincie ontheffing Wnb aan woningstichting Domijn voor een deels sloop-nieuwbouw en deels renovatieproject in '24-'25 van 59 woningen aan de Zwarteland, Beatrixstraat en Zienischstraat in Haaksbergen. Er gaan volgens onderzoek van ecologisch adviseur Eelerwoude vier gierzwaluwnesten verloren in vier te slopen woningen.

Er wordt gemitigeerd/gecompenseerd met 20 tijdelijke ! nestkasten (vrij ver weg van gevonden broedplaatsen) en later 20 permanente kasten ter plaatse van de verloren broedplaatsen. De tijdelijke kasten mogen (buiten de kwetsbare periode) verwijderd worden als de permanente kasten beschikbaar zijn, ook als ze bezet zijn geraakt (volgens  het nieuwe Kennisdocument van juli 2023 mogen tijdelijke kasten niet meer verwijderd worden, bezet of niet). Na de looptijd van de ontheffing (2028) mogen bezette kasten alleen na een ontheffing worden verwijderd. Zie ontheffing Wnb 30 mei 2023. Wegens vertraging in het werk is de ontheffingstermijn met een jaar verlengd t/m dec. 2029.

Haamstede  

  15 - 30 - 95. In het kerkdak van de Hervormde kerk, Ring 1 in Burgh-Haamstede (Ze.) broedde al heel lang een grote kolonie gierzwaluwen die bij de restauratie in 1998 verloren dreigde te gaan. Op het dak zijn ter compensatie 95 speciale 'gierzwaluwdakpannen' (of 'huifjespan',  pan met gat en een kapje erop) gelegd. Het zijn ventilatiepannen waar het rooster is uitgezaagd. Volgens de website van de kerk werd er in 1999 direct al door 30 paartjes gebruik van gemaakt. Op 3-10-2023 meldt Titia Kroon van de Vogelwacht dat er nog steeds van de huifjes gebruik wordt gemaakt maar men kon nog niet zeggen hoeveel pannen er benut worden. Op G-streetview ('14 - '22) zijn de pannen goed te zien. Tekst op de website van de kerk, linker kolom.

Betrokken bij de aanleg: Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland

Hallum, Fr. 

  * 10 - 0 - 85. In Hallum is in 2018 een enorme faunatoren met o.a. 85 gierzwaluwnestkasten bij een weiland geplaatst wegens broed- en verblijfplaatsverliezen bij een renovatiewijkje. Tot en met 2022 is er geen bezetting gezien. Gierzwaluwbezetting lijkt gezien de locatie niet mogelijk. Zie Tillenpagina - Hallum.

Harlingen

In de wijk Rode Dorp in Harlingen is Woningcorporatie De Bouwvereniging oktober 2012 gestart met de renovatie van 102 woningen. Daarbij gingen minstens 19 gierzwaluwbroedplaatsen verloren. Ze worden gecompenseerd door 95 kunstmatige nestplaatsen. Het plan was ook een invulling van de wens van de bewoners die het spektakel van de Gierzwaluwen in de zomer beslist niet wilden missen.

1.   * 7 - 5 - 32. Het is gerealiseerd met 32 neststenen in vier schoorstenen die niet meer worden gebruikt. Zomer 2023 meldde een buurtbewoner dat "een aantal kasten" gebruikt wordt.

2.   * 7 - ? - 23. met 23 nestkasten tegen de zijkant van dakkapellen,

3.   * 5 - ? - 80. en met twee "Gierzwaluwflats" met elk 40 nestkasten tegen een kopse gevel.

P. Feddestraat 29 met de karakteristieke schoorsteen. Aan de smalle noordzijde zijn zeven neststenen ingemetseld.

Let op de witte vlekken onder het vlieggat die een poepje moesten suggereren. Ik had het gerucht gehoord dat dat de gierzwaluw zou aantrekken. Klik voor vergroting.

"Kajuitkast", ook lastig invliegbaar.

 Nestkastenflat tegen gevel en nestkast model Voordorp aan de dakkapel  aan de Baurstraat 19.

(Klik voor vergroting)

In mei 2013 zijn twee schoorstenen met 14 neststenen gerealiseerd, hingen er een stuk of vier nestkasten tegen dakkapellen en eind juni kwam de eerste flat met 40 kasten beschikbaar. De tweede kwam herfst 2013 gereed.

De eerste invlieger is ook gezien; niet in een van de kunstnesten maar onder de pannen bij een vorst van een gerenoveerd huis, vlakbij een oude nestplaats.

Tja, 't zijn conservatieve beestjes die alles het liefst als vanouds doen. Ze weten nog niet wat ze missen met die comfortabele nestkasten en neststenen.

Wat ging er mis

De nestkasten van (watervast?) multiplex in de twee flats zijn van binnen geverfd. Hopelijk verdwijnt de geur snel en schrikt het de vogels niet af.

De twee nestkastenflats zouden nog van een lokgeluiden installatie voorzien moeten worden. Deze kasten zijn alleen van binnen te inspecteren door de panelen er voor weg te halen. Kasten met veel nestmateriaal van spreeuwen kunnen niet leeggehaald worden.

De losse nestkasten aan de dakkapellen lijken bij nader inzien geen goede oplossing. Ze zullen waarschijnlijk niet of pas na zeer lange tijd gevonden worden. Was beter geweest om kasten in groepen bij elkaar te plaatsen. Zomer 2024 ga ik kijken hoe het nu gaat.

Lees hier de details van het compensatieplan, opgesteld door mij (Zwaluwenwerkgroep Woudsend) in samenwerking met Zwaluwen Adviesbureau van Marjos Mourmans en BügelHajema (fauna-onderzoek en vergunningtraject): Rode Dorp-kunstnestlocaties.pdf .

Nestentellingen

Piet de Bruin heeft in 2007, net als 12 jaar geleden, de Harlinger kolonies geteld en kwam op 19 stuks met ca. 800 paartjes, zie Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14.

Hattem

  5 - 15 - 24. In Hattem huist een flinke kolonie gierzwaluwen. Henk Schreuders had die in 2020-2022 al eens wat in kaart gebracht maar heeft de zoekinspanning in 2023 nog eens flink uitgebreid. Hij vond maar liefst 160 nesten, waaronder 15 van de 24 in neststenen/nestkasten. Hij maakte er een fraai verslag van dat een goed beeld geeft van wat er zoal komt kijken (heel veel tijd !) bij het vaststellen van een broedbestand. Zie broedbestand Hattem 2023 (.pdf)

Havelte

  5 - 0 - 50. In 2005 zijn er op de kerk 50 gierzwaluwdakpannen geplaatst. In 2011 werden ze nog niet gebruikt.

Heemskerk

* 14 - 0 - 130+. Corporatietillen. In 2022/2023 heeft woningcorporatie Woonopmaat op diverse locaties ter tijdelijke compensatie van verlies van 14 gierzwaluwnesten door sloop en renovatie aan de Geelvinckstraat e.o. zeven gierzwaluwtillen geplaatst met totaal 280 nestruimtes. In de nieuwbouw komen minstens 130 neststenen. Bij een aantal tillen is lokgeluid toegepast. Geen bezetting t/m 2022. Zie: tillenpagina - Heemskerk.

 5 - 7 - 18. Private gierzwaluwtil. In 2019 is een zelfgebouwde gierzwaluwtil met 18 kasten geplaatst aan de Hogeweg 2. In 2022 voor het eerst gecontroleerd en bezet met ca. 4 nesten. In 2023 een stuk of zeven. Bij het huis zaten nesten onder de pannen en in nestkasten die versleten raakten en in 2023 verwijderd werden. Zie: tillenpagina - Heemskerk-P.

Heerde

   *  7 - ? - 30 . De gemeente is najaar 2023 in het centrum gestart met de sloop van gebouwen waar woningen voor in de plaats moeten komen. Er gaan daarbij volgens onderzoek van ecologisch adviseur Gras Advies zeven gierzwaluwnesten verloren. Eind november zijn zes tijdelijke combikasten met elk vijf nestruimtes voor de gierzwaluw aan het gemeentehuis op Dorpsstraat 1 gehangen. Ze mogen na 2 jaar verwijderd worden als ze niet bezet zijn en als de definitieve 35 inbouwkasten beschikbaar zijn in de nieuwbouwwoningen, e.e.a. volgens de voorschriften in de ontheffing Wnb van 18-10-2023.

Bovendien is in februari 2023 in de omgeving een permanent te handhaven "fauna-ark" met 10 gierzwaluwnestkasten en nestruimtes onder dakpannen geplaatst. Eerst op een tijdelijke locatie tijdens de sloop en daarna op een definitieve plek iets verderop. Het is een tamelijk gigantische faunatoren met tevens nest- en verblijfsruimten voor huismussen en vleermuizen. Zie de foto uit een bericht van de gemeente en op de website van leverancier Gras Advies info over over filosofie en uitvoering van de faunatoren.

5in1 combi is in de voorschriften sinds juli 2023 niet meer toegestaan ('afgeraden') en 'tijdelijke' kasten (ter 'overbrugging van de  tijd tussen sloop en nieuwbouw) moeten blijven hangen, bezet of niet bezet. "Bij voorkeur" enkelvoudige kasten en maximaal 3in1 vlgs. Kennisdocument gierzwaluw.

Faunatorens voor meerdere diersoorten werken zelden, in ieder geval nog nooit voor gierzwaluwen, zie bezetting van gierzwaluwtillen en faunatorens.

Hellendoorn

  6 - 5 - 32. Bij renovatie van 127 woningen in wijk de Blenke zijn dankzij actie van bewoners (er was geen onderzoek gedaan naar gierzwaluwnesten) in 2009 32 neststenen ingemetseld in een aantal kopgevels van woonblokken. De nesten zaten vlakbij deze locaties en werden snel gevonden. De steigers werden op 5 mei verwijderd en vrijwel direct wisten de vanaf 29 april aangekomen vogels de kasten te vinden. Er werd ook met lokgeluid gewerkt. In het eerste jaar raakten er 5 bezet. Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p.8.

Hilversum

1.  0 - 1 - 1. In 1982 ontdekte Jaap Taapken een broedgeval in een spreeuwenkast, aan de rand van het bos aan de Boslaan in Hilversum. Zie zijn verslag van de waarnemingen in Het Vogeljaar 1983. Aan de andere kant van Hilversum werd in 2020 het eerste boomnest van Nederland gevonden ! Zie Spreeuwenkast en boomnest Hilversum.

2.   0 - 3 - 26. In een nieuwbouwwijk van 2011/2013 zijn op de Letteriestraat 20 (2 bezet) en 21 elk vijf neststenen in de kopgevel ingemetseld (te zien op streetview). Vlakbij, aan het Kremerpad nr. 15, bouwjaar 2013, zitten ze ook. Daar meldde Coen van Tuijl op 10 juli op waarneming.nl dat er drie bezet waren. Er zitten ook vijf stuks op de Ten Boomstraat 15 en zes stuks op de hoek van de Kupstraat, totaal dus 26 neststenen.

3.   0 - ? - 20. Het Hilferstheemcollege aan de Lieven de Keylaan heeft 7 neststenen (op het oosten) en de aangrenzende Da Costaschool op nr. 56 heeft er 13 op het westen.

4.   0 - ? - 12.  In nieuwbouw aan Amperestraat 1, 7, 7a en 17 en Larenseweg 40 en 48 zitten sinds 2020 op elk adres 2 neststenen.

5    0 - ? - 24. De Verbindingslaan nrs. 5, 65 en 143 hebben er elk acht (2019)

6.   0 - ? - 36. De Erfgooiersstraat 129 en 201 hebben er elk 18 (2022)

Ecopunten

Hilversum heeft een puntensysteem ("ecopunten") voor nieuwbouw, maar er zijn minimum verplichtingen voor een paar soorten. Per nieuw gebouw moeten b.v. minimaal vier gierzwaluwneststenen worden ingebouwd. Dat levert 3 ecopunten op. Er is een maximum van 18 punten per gebouw voor de gierzwaluw om eenzijdige focus op een bepaalde soort te voorkomen. Zie: Leidraad natuurinclusief bouwen Hilversum, 2021.

Broedplaatseninventarisatie, De Korhaan 1985.

Huizen

   *  2 - ? - 10 + . Woningbeheerder Rutgers Vernieuwt gaat aan de Narcisstraat en Eemnesserweg 19 woningen renoveren. Op basis van geconstateerd nestindicerend gedrag door bureau Ecologisch, wordt geschat dat er twee gierzwaluwbroedplaatsen verloren gaan.

In de ontheffing Wnb van 1 nov. 2023 wordt op p. 10 voorgeschreven dat de daken van alle woningen geschikt blijven / worden voor broedplaatsen op het dakbeschot (met ingang achter 3 cm overhangende kantpannen). Er moeten echter extra 10 neststenen in 5 kopgevels worden ingebouwd. Een gevel is gericht op het zuiden (Narcisstraat 42) en nr. 40 is zwaar begroeid met klimop. (G-streetview sept. '22.)

IJlst

  0 - 5 - 36. In 2018 is op een parkeerplaatsje in het centrum door een 'liefhebber' nabij de Jurjen Hoomanstraat een gierzwaluwtil geplaatst met 36 nestkasten. Al in 2019 raakte de eerste kast bezet en het aantal nam toe tot 5 in 2021.

Zie: Tillenpagina - IJlst.

IJmuiden

  0 - 6 - 10.  In de Trompstraat werden in 2003 eerst twee nestkasten opgehangen. In 2009 waren het er 10 en daarvan waren er toen zes bezet nadat de eerste bezetting door het afspelen van lokgeluid tot stand kwam. Zie Fitis 2009-3: eindelijk bezette nestkasten in de Trompstraat.

Joure

Ter compensatie van het verlies van zeven gierzwaluwbroedplaatsen door de sloop van een pand van zorgcomplex Theresia door woningcorporatie Accolade in najaar 2012 werden drie projecten gerealiseerd.

1.   * 0 - 1 - 12. Op 14 juni 2012 werden aan de gevel van Dr. G.A. Wumkesstraat nr. 17 vijf nestkasten model "Voordorp" opgehangen. Om de vogels te lokken heeft Claas Frankena uit Franeker  een afspeeleenheid met geluiden van soortgenoten geïnstalleerd. De kasten zijn door de plaatselijke kolonie in ieder  geval gevonden want op diverse avonden zagen we er  verkennende vogels vlak langs vliegen.

Nestkasten Wumkesstraat 17

Een keer is gezien dat  een gierzwaluw naar binnen ging en mogelijk heeft een paartje er dus al overnacht. Toch bleek er ook in 2013 nog geen bezetting door een gierzwaluw. Wel werd een kast door een spreeuw gebruikt en een ander waarschijnlijk door een huismus.

2.   * 0 - ? - 12. Voorjaar 2013 werden ter compensatie 12 dakpanhuifjes geplaatst op drie flats in de Stationsstraat, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat die benut gaan worden zonder lokgeluiden. Ze zijn erg gespreid geplaatst, verdeeld over zeker zeven huizen, terwijl de gierzwaluw een koloniebroeder is. Op deze manier zou er bij elk huis een lokgeluidenspeaker moeten hangen. De dakhelling van slechts 35 graden is niet steil genoeg zodat er kans is op hittestress.

3. * 7 - ? - 13. Begin 2014 kwam de nieuwbouw met 13 neststenen op de locatie van het gesloopte broedpand gereed.

De 13 neststenen ter hoogte van de bovenkant van de ramen

Ecologisch Bureau Faunax deed het vergunningentraject en schrijver dezes (Zwaluwwerk Woudsend) stapte later in met aanvullende adviezen, het zoeken van de nestkastenlocatie en assistentie bij de praktische uitvoering.

4.   0 - 1 - 96. In 2019 zijn er twee gierzwaluwtillen met elk 48 nestkasten geplaatst door de lokale vogelwerkgroep. In 2020 waren ze deels bezet maar in 2022 alleen nog een enkel nest in een van de twee. Wel spreeuwen in beide tillen. Zie: Tillenpagina - Joure.

Kollum, Fr.

  0 - 0 - 2. Aan de Van Riniastraat werden in 2008 twee nestkasten opgehangen. In 2009 waren er twee bezet, in 2010 eentje en in 2011 niet een. Op G-streetview van aug. 2010 zijn geen kasten te vinden.  Zie Punttellingen en kastbezetting Fryslân 2011.pdf (p.19).

  5 - ? - 32. Bij een sloop- en nieuwbouwproject in de Julianastraat zijn in 2010 op de 12 nieuwe woningen totaal 24 dakpanhuifjes geplaatst. In 2011 waren er twee bezet. Bron? Op streetview mei '23 zijn geen huifjes (meer?) te vinden, wel drie kopgevels met 15 neststenen en 19 nestkasten om de hoek op Beatrixstraat 2, 3, 5 en 9. Maar nog niet alle nieuwbouw is te zien.

Jarenlang werden in Kollum al rondvliegende gierzwaluwen geteld op een achttal vaste punten in het dorp. Maar dan weet je nog niet waar ze broeden en hoeveel en dan valt er dus nog weinig te beschermen. De vogelwacht haalde ervaringsdeskundige Gert de Jong erbij (zoekt al jarenlang nesten in Asterdam) en werd in 2018 gericht gezocht naar broedplaatsen. In het GBN-artikel komt o.a. het verband aan de orde tussen aantallen getelde rondvliegende vogels tijdens een 5-minuten telling en het aantal gevonden broedplaatsen rond de telposten. Artikel in GBN-bulletin 2019-1 .

Koudum, Fr.

  10 - 0 - 9. Op 1 mei 2012 zag ik op een fietstochtje dat bij Café Spoorzicht aan de Hoofdweg in Koudum het dak eraf ging. Geen feest maar vervanging door een nieuw dak. Helaas zat er een grote kolonie gierzwaluwen. Een flink aantal was net terug uit Afrika en wanhopig op zoek naar hun verdwenen nesten.

Dakloze broedvogels op 1-5 boven het pand.

Klik voor vergroting

Na de nodige paniektelefoontjes van schrijver dezes met de eigenaar, de gemeente Sudwest-Fryslân, Vogelwacht Koudum en de uitvoerder ging uiteindelijk Bauke de Jong van de Vogelwacht er mee aan de slag. Het nieuwe dak was ongeschikt omdat het o.a. zwaar geïsoleerd werd en omdat de pannen te nauw sluiten, maar hij kreeg voor elkaar dat er negen vervangende nestkasten in de dakgootbekleding werden gerealiseerd.  Het probleem is nu nog dat er volgend jaar lokgeluiden afgespeeld zouden moeten worden, want de gierzwaluwen zullen de nieuwe broedruimtes met invliegopening aan de onderkant anders niet weten te vinden. Eind april 2013 gingen ze gewoon weer op zoek naar hun plekjes achter de pannen. De kasten werden (nog?) niet gevonden.

Krimpen aan den IJssel

  0 - 0 - 80. In 2007 zijn in de brandweertoren van Krimpen aan den IJssel maar liefst 80 neststenen ingebouwd. De toren werd gebruikt om slangen te drogen. Na een jaar of 10 bleek er nog steeds geen belangstelling. Er is toen nog geprobeerd om de kasten beter herkenbaar te maken (de om en om links en rechts geplaatste ingang is waarschijnlijk niet voldoende) en lokgeluid te installeren maar dat bleek niet mogelijk. Het is niet waarschijnlijk dat de toren inmiddels bezet is geraakt. De betrokken vogelwerkgroep reageerde nog niet op vragen.

Iets dergelijks heeft alleen kans van slagen als er in de naaste omgeving grote aantallen gierzwaluwen dakloos zouden raken door sloop of renovatie. Als er geen alternatieve 'natuurlijke' broedplaatsen in de buurt zijn en er lokgeluid wordt ingezet is er dan kans op bezetting.

In Italië zijn wel een aantal torens met erg veel bezette kasten bekend. Dat zijn veelal gerestaureerde gierzwaluwtorens uit de Middeleeuwen die gebruikt werden om de jongen te oogsten, zie bezette gierzwaluwtorens in Italië.

In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is een project met 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw). Omdat er honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw verloren gingen. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini camera aan een snoertje, zie het filmpje op Youtube.  Uit dit filmpje blijkt dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.

Leeuwarden

1.   0 - ? - 22. In ieder geval voor juni 2014 (toen hingen ze er al volgens G-streetview) zijn in Leeuwarden 22 nestkasten opgehangen in de Jan van Scorelstraat en de Dirk Boutstraat. Zie bericht van 12 maart (jaar onbekend) in Nieuws uit Friesland over het gemeentelijke plan.

2.   * 4 - ? - 12. Woningcorporatie Elkien gaat december 2023-februari 2024 35 woningen slopen aan de Dahliastraat en Geraniumstraat en vervangen door 32 nieuwbouwwoningen. Er gaan 4 nesten van de gierzwaluw verloren op Geraniumstraat 41-53. Op 29 maart 2023 zijn er 40 'tijdelijke' opbouwnestkasten geplaatst (8 stuks combikasten 5in1, type GZT2). Dit type is in het gehanteerde Kennisdocument gierzwaluw van juli 2023 niet toegestaan (maximaal combi 3in1 maar bij voorkeur enkelvoudige kasten). Tijdelijke kasten mogen niet verwijderd worden, bezet of niet, en moeten dus ook van 'permanente' kwaliteit zijn.

Ze worden geplaatst aan zeven woningen aan de naburige Azaleastraat nrs. 26, 28, 42, 44, 56, 66 en 68, op 90-175 m. van de huidige nesten (te ver, worden niet gevonden door de dakloze broedparen). In de ontheffing Wnb van 1 september 2023 wordt voorgeschreven dat er minimaal 12 permanente inbouwnestkasten in de nieuwbouw gerealiseerd moeten worden.

Leiden

  0 - 0 - 30. In 2017 werd in een parkje een gierzwaluwtil met 30 kasten in gebruik genomen. Tot en met 2023 was er geen bezetting. Zie : tillenpagina - Leiden.

Nestenzoeken

In 2012 zijn er in Leiden 119 nesten gevonden met een totaalschatting van 181 broedplaatsen, zie Gierzwaluwbulletin 2013-1 p. 10-11.

Leusden

1.   * 4 - ? - 20. Door renovatie door Woningstichting Leusden van woningen aan Dissel e.o. gaan volgens onderzoek van ecoloog LooPlan vier gierzwaluwbroedplaatsen verloren aan Dissel 12 en 28 (2) en aan Wanmolen 11. Volgens de ontheffing Wnb van 20 januari 2020 zijn in 2019 20 'tijdelijke' opbouwkasten "in de nabijheid van de huidige verblijfplaatsen" geplaatst maar deze  blijven permanent gehandhaafd.  Er wordt gierzwaluwgeluid afgespeeld om de gierzwaluwen naar deze nieuwe locaties te lokken.

In het wijkgedeelte met G-streetview van na 2020 (m.n. aan Dissel) zijn geen tijdelijke opbouwkasten te vinden.

Er werden 20 permanente voorzieningen gemaakt in de overstekken van de woningen. In de bijlage met het activiteitenplan staat echter dat er totaal 60 voorzieningen komen, 4 op elke kopgevel, waarvan twee voor de huismus en twee voor de gierzwaluw. Op de foto zijn er vier aan Dissel 12 te zien. Op nr. 14 zitten er ook 4. Ze zijn rond en alle acht lijken ze kleiner dan de voorgeschreven diameter van 5 cm. voor de gierzwaluw, dus deze wellicht voor de huismus bestemd ? Op Wanmolen 14 zijn ze alle vier ovaal en lijken groot genoeg voor gierzwaluw. (Huismus en gierzwaluwvoorzieningen naast elkaar is geen goede voorziening).

Pre - SMP

In Leusden is sinds begin 2020 de Pre-SMP regeling van kracht. Dat is een generieke ontheffing voor na- isolatie van een deel van oude particuliere woningen meet e-label C of hoger. Zie: Pre-SMP Leusden.

Lochem

Sinds 1992 werden er gierzwaluwengroepen geteld vanaf de toren van de Gudulakerk. In het begin ging het om ca. 400 vogels maar dat nam geleidelijk af tot " minder dan 150" in 2009. Daarna was er een "licht herstel" tot 2014. Helaas ontbreken de details over de telmethode en aantallen per jaar. Zie aantaltelling Lochem 1992-2014.

Loppersum

 1.   * 9 - ? - 45. Een flinke wijk rond de Delfstraat met gierzwaluwen is in het kader van de versterkingsoperatie gesloopt en door nieuwbouw vervangen. De gierzwaluw en de huismus is een semi-koloniebroeder moeten ze hebben gedacht en dus waren ze gauw en goedkoop klaar met compensatie op drie kopgevels met elk 15 kasten. De huismus kreeg twee gevels met elk 41 kasten ! Gezellig !

Zie G-streetview, mei 2023. Nog geen documenten gevonden met faunaonderzoek en compensatieplan. Het schijnt dat er voor de sloop ook nog heel veel tijdelijke voorzieningen zijn getroffen.

2.   * 8 - ? - 40. Aan de andere, noordwestkant van het dorp is een nieuwbouwwijkje verrezen aan de Badweg e.o. Daar vond ik door een tip van Henk Schreuders (nestenzoeker te Hattem en elders) en met G-streetview van augustus 2022 een stuk of 40 neststenen onder dakgoten.

Bekijk hier info over gierzwaluwregelgeving bij versterkingsoperatie Groningen.

Maarssen

In Maarssen zijn in korte tijd drie aangrenzende wijken met vrij veel gierzwaluwnesten gerenoveerd. De gierzwaluwen in de Dichterswijk werden na een eerste weggestemde renovatie zelfs voor een tweede keer van hun nesten verdreven. Het compensatieplan van de tweede maal was zo slecht, en in strijd met de voorschriften, dat ik in maart 2023 een handhavingsverzoek heb ingediend bij RUD Utrecht. In november nog steeds geen reactie op mijn vragen en voorstellen. Zie gedetailleerde info over de drie projecten op renovaties, nestentellingen en nestkastbezetting Maarssen.

1.   * Dichterswijk, 30 - 5 - 60 +

2.  * Schilderskwartier, 14 - 10 - 40

3.   *Karel Doormanplein e.o. , 3 - ? - 10.

Maasdam

1    * 25 - 5 - 142. Aan zeven woonblokken op de Noordstraat en de Burgemeester Groeneveld de Katerstraat zijn vanaf voorjaar 2019 op de kopgevels (4 - 6 stuks)

en onder dakgoten (9-12 stuks) totaal 142 ! neststenen geplaatst. (Zie foto G-streetview). In 2023 werd er op nr. 33 eentje bezet gemeld op waarneming.nl. Waarnemer Karin woont er vlakbij en meldde aanvullend dat er "meerdere kasten" bezet zijn.

In november 2018 is ontheffing verleend voor o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten door dakrenovaties. Er zijn door Blom Ecologie 25 gierzwaluwnesten aangetroffen, voornamelijk met de ingang achter de dakgoten. De opdracht was om 70 tijdelijke ! neststenen aan de kopgevels te bevestigen als 'gewenning', voorafgaand aan broedseizoen 2019. Men verwacht dat uitgevlogen jongen die kasten alvast zouden ontdekken. (Jongen komen zelden terug in de kolonie van geboorte maar in 'Harlingen of Berlijn' ). De renovatie startte in augustus waarbij deze tijdelijke kasten definitief worden ingemetseld op dezelfde locaties. Er zijn ook stenen op (te zonnige) noordwestgevels ingemetseld.

Er kwamen 72 extra permanente neststenen nabij de verloren nesten onder de dakgoten. Er moet twee jaar lokgeluid bij de neststenen afgespeeld worden en de kasten moeten twee jaar op gebruik gemonitord worden.  Binnenkort krijg ik de resultaten mogelijk van de Omgevingsdienst Haaglanden. Zie ontheffing Wnb  Omgevingsdienst Haaglanden, nov. '18.

2.    0 - 3 - 6. Aan de Merwedestraat 37 hangen sinds 2020 zes houten kasten aan een woning. De eerste was direct bezet en in 2023 al drie.

Maastricht

1.   * 2 - ? - 10 . In juli 2020 moesten twee panden op Akerstraat 16 wegens verval dringend gesloopt worden. Er was geen tijd meer voor faunaonderzoek. Daarom is geschat dat het maximaal mogelijke aantal aanwezig is, te weten 2 gierzwaluwnesten (en 1 verblijfplaats vleermuis). Een dergelijke procedure is mogelijk volgens art. 4.4 van de  "beleidsregels passieve soortenbescherming" van de provincie Limburg. Volgens de ontheffing Wnb van 3 juni 2020 moeten uiterlijk half april 2021 10 tijdelijke nestkasten op maximaal 200 m. van het slooppand geplaatst worden en later 10 neststenen in de nieuwbouw. De tijdelijke kasten mogen na twee jaar verwijderd worden als ze niet bezet zijn. Er moet twee jaar op bezetting gemonitord worden. De nieuwbouw is inmiddels gerealiseerd maar aan de voorkant (op zuid gericht) en een groot deel van de zijkant (oost) van het pand zijn geen neststenen of kasten te zien op G-streetview van sept. 2023.

2.   1 - ? - 2. Een verdwenen gierzwaluwnest door de sloop in 2014 van het al lang leegstaande hotel De Ossekop op Boschstraat 1. Aan het leegstaande pand van het voormalige Sphinx ertegenover werden twee nestkasten ter compensatie opgehangen.

Bij een klein berichtje van april 2014 op L1 staat een foto van de kastjes. Op G-streetview van september 2023 hangen er ook nog twee maar het is een ander type geworden. Ze hangen inmiddels nogal verscholen achter een grote boom. Zou er een ontheffing Wnb voor bestaan? Waarom werden ze vervangen?  Zouden er nog gierzwaluwen rondvliegen? Aan de andere kant van het Sphinxgebouw hangen nog vier huiszwaluwkunstnesten. Op de plaats van het hotel staat nu concertzaal "de Muziekgieterij", zonder gaten. Men reageerde nog niet op mijn vraag naar de kastbezetting.

Middelburg

  ? - ? - 4. Voorjaar 2016 zijn op het pand van BoschSlabbers in Middelburg bij een verbouwing vier gierzwaluwdakpannen aangebracht en vijf meter vogelvide voor de huismus. Zie bericht maart 2016 bij Bosch Slabbers. De bewoner reageerde nog niet op vragen over de bezetting.

Mijdrecht

1.   0 - 11 - 13. De nestkastkolonie van Ad van Uchelen in Mijdrecht hinkt al een aantal jaren tegen de 100% bezetting aan. Op zijn website doet Ad verslag van het resultaat en zijn diverse filmpjes te zien van de met camera bewaakte nesten, zie nestkastkolonie Mijdrecht.

2.   2 - 0 - 9 . In 2012 werden in een nieuw appartementencomplex 9 neststenen ingemetseld op Dorpsstraat 39, zie bericht IVN-Ronde Venen-Uithoorn. Er zat een kolonie gierzwaluwen in het gesloopte winkelpand op die plek. De sloop moest door het ontbreken van een compensatieplan een jaar worden uitgesteld. De vogelwerkgroep van IVN meldde 22-11-'23 dat de stenen nooit bezet zijn geraakt. Er zit wel een 'natuurlijk' nest op een hoek bij de regenpijp.

3.   * 10 - ? - 37.  In 2019 gingen door renovatie aan een groot aantal woningen rond de Bisschop Koenraadstraat volgens onderzoek door bureau LooPlan tien gierzwaluwnesten verloren. Er werd volgens ontheffing Wnb van september 2019 ( en wijziging in okt.) in april 2019 gecompenseerd met 37 zichtbare inbouw neststenen buiten het werkgebied aan de Midrethstraat en de Anselmusstraat (w.v. 3 op zuidwest en 6 op zuidoost), op 120-200 m. van de gevonden nesten. Dat mag volgens het hier gehanteerde Kennisdocument 2017, maar het is niet "bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke locatie").

Drie op zuidwest en 6 op zuidoost

Ze zullen niet gevonden worden is mijn voorspelling, want veel te ver, en zeker niet door de jonge uitgevlogen vogels uit de bestaande nesten, zoals in de ontheffing verondersteld wordt : "Deze permanente alternatieve nestkasten zijn gedurende het broedseizoen van 2019 gelijktijdig aanwezig geweest met de aangetroffen verblijfplaatsen zodat gierzwaluwen uit de bestaande populatie de nieuwe nestlocaties hebben kunnen ontdekken. Gedoeld is op de jonge gierzwaluwen die dit jaar zijn uitgevlogen en hier een nieuwe kolonie kunnen stichten." Jongen belanden zeer zelden in de kolonie van geboorte maar in "Harlingen of Berlijn".

Bovendien worden er totaal 36 "maatwerkvoorzieningen" getroffen (2 per kopgevel) vlakbij de gevonden nesten d.m.v. openingen in het dakoverstek. Opmerking: als deze voorziening werkt, waarom dan niet vier per gevel, dan waren die 36 stuks elders niet nodig (maar het kan natuurlijk geen kwaad).

Mijnsheerenland

  * 16 - 0 - 80. In een nieuwbouwproject zijn in 2015 ter compensatie van gierzwaluwnestplaatsenverlies door sloop twee gierzwaluwtillen met elk 40 nestkasten geplaatst. Tot en met 2021 was er geen bezetting. Zie: tillenpagina - Mijnsheerenland.

Moergestel

   0 - 0 - 45. In 2013 is aan de rand van het dorp langs de ringweg een enorme "biodiversiteitstoren' gebouwd met o.a. 45 nestkasten voor de gierzwaluw. Tot en met 2023 was er geen bezetting. Zie tillenpagina - Moergestel.

Naaldwijk

1.   0 - 0 - 56. In Naaldwijk zijn in 2005 totaal 56 neststenen aan nieuwbouw geplaatst aan de Dommel (26), De Gouwe (14) en De Schie (16).

2.   0 - 0 - 17. Aan het gemeentehuis in Naaldwijk aan de Verdilaan hangen 17 houten nestkasten sinds 2017.

Neede

  0 - 1 - 48. In 2015 is bij de kerk in Neede door 'een liefhebber' een gierzwaluwtil met 48 nestkasten in gebruik genomen. In 2017 is deze wegens burenprotest naar een wat andere locatie verplaatst en in 2018 raakte daar een nestkast bezet. Maar daar bleef het bij t/m 2023. Volgens de beheerder Geert Heetebrij zijn er voldoende 'natuurlijke' nestplaatsen in de buurt beschikbaar. Zie tillenpagina - Neede.  Filmpje met Geert op Youtube

Nijmegen

De gemeente Nijmegen heeft voor woningen in de nieuwbouwwijk Nijmegen-Noord aan bouwers de verplichting opgelegd voor het aanbrengen van gierzwaluw neststenen (en voorzieningen voor huismussen en vleermuizen). Het is naar eigen zeggen de eerste gemeente die dit doet. Overwogen wordt om dit voor nieuwbouw in de hele gemeente te gaan vastleggen. Zie bericht De Gelderlander 2 februari 2020. 

In de binnenstad zijn een aantal geslaagde nieuwbouwprojecten met neststenen gerealiseerd.

1.   0 - 5 - 40 . Sinds 2013 40 neststenen aan Plein 1944

2.   0 - 5 - 22. Sinds 2010 22 neststenen  in de flat Hessenberg

3.   0 - 10 - 100. In de Nimbus toren bij het station zitten 100 neststenen.

Nijverdal

   * 1 - ? - 5. Door o.a. dakrenovatie in de winter van 2018-2019 aan woningen aan de Schubertstraat 2 - 52 gaat achter een kantpan op nr. 2 een gierzwaluwnest verloren. Dat moet volgens de ontheffing Wnb van 1-6-2018 gecompenseerd worden met 5 opbouw nestkasten van het type Waveka nr. 17 onder de dakrand. 

Noord-Holland

"Meer gierzwaluwen in Noord-Hollandse verzamelvluchten" is de (toch wel wat verrassende) conclusie van een vijfjarig telproject van Landschap Noord-Holland. Aanleiding voor het onderzoek was bezorgdheid over de veronderstelling dat het slecht zou gaan met de gierzwaluw. Maar dat is erg lastig vast te stellen met broedplaatsenonderzoek. Er is een alternatieve methode bedacht om een "beeld van de populatie" te krijgen. Van 2012 t/m 2016 werden avondtellingen van vliegende vogels (zgn. "verzamelvluchten") vanaf hoge punten in steden georganiseerd. 67 vrijwilligers hebben op 15 uitkijkpunten (op 8 punten in alle vijf jaren) drie keer per jaar tussen 15 juni en 15 juli en minimaal drie maal per avond met een tussenpauze van 15 minuten geteld. De methode lijkt wat op de 388 puntentelling van 2011 in Friesland. Daar werd het maximum aantal tegelijkertijd aanwezige vogels tijdens 5 minuten rond 21.00 geteld, zie hierboven bij Friese gierzwaluwtellingen. Daarnaast werden rond de telpunten 18 routes gelopen om broedlocaties / kolonies te ontdekken. Verwacht werd dat daarmee mogelijk verklaringen voor een gevonden trend in de getelde aantallen op de uitkijkpunten gevonden konden worden.

Diverse aspecten bemoeilijkten de tellingen De aanwezige aantallen zijn sterk afhankelijk van de weersomstandigheden. Slecht weer gooide regelmatig roet in het eten. Ook de personele bezetting zorgde voor uitval van tellingen (er overleden b.v. drie tellers in de periode). Aantallen tellen is bovendien erg lastig (soms wel 600 vogels) en vijf jaar is eigenlijk toch nog te kort voor het vaststellen van een trend. Toch spreken de onderzoekers op basis van de analyses van de aantallen over een "opvallende stabiele tot licht toenemende eensgezinde trend die op de meeste locaties is vastgesteld". Opgemerkt wordt verder dat het gevonden patroon grotendeels in overeenstemming is met de landelijke MUS-telling van aantallen in avondvluchten. De conclusie is dan dat "we gezien het coherente beeld dat uit vrijwel alle locaties naar voren komt en de overeenstemming met het MUS-onderzoek, met vertrouwen kunnen stellen dat de resultaten van het telproject de huidige ontwikkeling van de populatie gierzwaluwen in Noord-Holland goed weergeeft".

Of die trend ook geldt voor het aantal broedvogels / nesten blijft echter onduidelijk. Er wordt gesproken over de trend van "de populatie", maar onduidelijk is of hiermee (ook) het aantal broedvogels wordt bedoeld. Vogels in verzamelvluchten bestaan uit een mengsel van broeders en niet-broeders, in wisselende en onbekende verhouding.

Er worden verder interessante achtergronden geschetst van mogelijke oorzaken van achteruitgang en verschuiving van het broedbestand en aanzetten gegeven om de ontwikkeling daarvan beter in beeld te krijgen. Op een aantal locaties worden de tellingen voortgezet voor meer inzicht in de trend maar daarover is helaas nog steeds geen verslag gepubliceerd (okt '23).

In het Gierzwaluwbulletin van 2011-2 p. 10-11 staat een interessante beschrijving van een proeftelling die met het systeem is gedaan in Purmerend. Met commentaar van Evert Pellenkoft, de ontwerper van het systeem, die een inschatting maakt van de betrouwbaarheid van de aantallen.

- Noord-Holland, 5 en toen 10 jaar tellingen - bericht bij Landschapsbeheer

- Het onderzoeksverslag

- Tellingen-NH-Instructie.doc

- Tellingen-NH-formulier.xls 

Noordwijk

Er zijn nog geen resultaten van kunstnestprojecten bekend maar in Noordwijk wordt al sinds 1993 een uniek onderzoek gedaan naar het aantal broedplaatsen. Elke vijf jaar wordt het broedbestand volledig in kaart gebracht.

Van de vaak veronderstelde achteruitgang van het broedbestand blijkt in Noordwijk-Binnen geen sprake. Dat ligt, met vrij kleine jaarlijkse variaties, en ondanks vrij veel renovatie en sloop al sinds 1993 tussen de 148 (2008) en 178 (2018) broedplaatsen. Opmerkelijk is dat geen enkel bouwproject is uitgevoerd volgens ontheffingen en voorschriften van flora- en faunawet of Wet natuurbescherming. Soms kon door het aanspreken van uitvoerders of opdrachtgevers een kolonie gered worden, vaak ook niet.

Behalve het aantal broedparen is bijna alles erg veranderd. De broedplaatsen zijn bijna allemaal verhuisd, van het middeleeuwse oude dorp naar de schil daaromheen en nog verder naar de naoorlogse nieuwbouwwijken. Daar broedt nu ruim de helft, in 1993 nog niets. De kolonies per pand zijn veel kleiner geworden en veel meer verspreid. Het aantal invliegplaatsen per pand daalde van 2,74 naar 1,73. Dit betekent waarschijnlijk dat ze kwetsbaarder zijn geworden.

In 1993 broedde nog 75% achter Oudhollandse holle dakpannen, in 2018 nog maar 16%. Nu wordt meer gebroed achter andere pantypen, vooral kantpan, achter dakgoten en ook wel in neststenen. In 2018 broedde 12% in een kunstnest en

  8 - 26 - 44. Van de 44 neststenen waren er 26 bezet.

Opmerkelijk was verder dat er erg veel broedplaatsen verlaten zijn zonder dat er iets zichtbaar aan de panden was gewijzigd. Van 2013 op 2018 maar liefst 34%.  Er wordt veel verhuisd en het waarom is nog niet duidelijk. Veel beschikbare broedplaatsen worden niet benut.

Een algemene indruk van de ontwikkelingen is in ieder geval dat de gierzwaluw zich ondanks tegenslag door sloop en renovatie wel redt. Ze zoeken overal naar geschikte broedplaatsen en lijken toch vrij creatief in de ontdekking van nieuwe typen.

Uit: De Strandloper, maart 2020

- Noordwijk - gierzwaluwspecial, tellingen '93-'03, Strandloper april-2005, p.11-39 (pdf)

- Noordwijk, 5-jaars tellingen '93-'05, Strandloper dec. 2009, p. 15-26 (.pdf)

- Noordwijk-20 jaar tellingen '93 - '13, Limosa 88 (2015) p.164-172(.pdf) 

- Noordwijk, 6e 5-jaarstelling '93-'18, Strandloper maart 2020, p 43-49 (.pdf)

Nunspeet

  35 - 0 - 12. In 1972 werden aan de Chr. Gereformeerde Ichtuskerk, Driestweg 4, in Nunspeet 12 nestkasten opgehangen nadat een jaar eerder de kolonie, naar zeggen van een buurman die de kasten liet aanbrengen, met 35 gierzwaluwnesten door dakrenovatie was verdwenen. In 1972 en 1973 was de onderste van de 12 kasten bezet. Zie verslag met foto in Het Vogeljaar, jrg 21 nr. 5-1973 p. 483-484.  Op G-streetview zijn sinds 2010 geen kasten meer te zien.

Oisterwijk

1.   0 - 24 - 24  Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk heeft weer een fantastisch jaarverslag gemaakt. Ditmaal over 2020-2021 gecombineerd en het telt maar liefst 57 pagina's boordevol onderzoeksresultaten over de jaren 2005 - 2021 in Oisterwijk en omgeving. De werkgroep is al vele jaren bezig met vooral monitoring van nestkasten en inventarisaties van broedbestanden in de regio. Heel erg jammer dat dit het laatste jaarverslag "in deze vorm" was. Hannie Nilsen en Gerard van der Kaa hebben "door persoonlijke omstandigheden" moeten besluiten de werkgroep op te heffen. Maar veel werk van de vrijwilligersgroep van ca. 25 mensen gaat door en ze blijven beschikbaar voor vragen en adviezen. Zo worden momenteel alle camera's, bekabeling en opslagapparatuur in de Joanneskerk nog een keer vervangen. Met de registratie van ontelbare gebeurtenissen en gedetailleerde verslaglegging is men daar erg veel te weten gekomen over de broedbiologie van de gierzwaluw. Ook het broedbestand in Oisterwijk (2011 en 2016/2017) en Moergestel (2013) is gedetailleerd in kaart gebracht. In 2020/2021 is Udenhout geïnventariseerd. Ook wordt de bezetting van twee  huiszwaluwtillen en de faunatoren gemonitord.

Bevindingen in 2022

In de Joanneskerk waren in 2022 alle 24 nestkasten bezet en voorzien van camera's met opnameapparatuur. De uitbreiding met camera's bij de laatste 8 kasten was het werk van Gerard die ook heel veel uurtjes besteedde aan kijken en noteren. Er passeerden vele vechtpartijen waarvan drie met dodelijke afloop, vooral na sloop van nesten in de buurt. En drie uit het nest geraakte jongen (per ongeluk maar zeker eenmaal ook doelbewust !) die vervolgens werden genegeerd (zoals gebruikelijk) maar ook een heel klein jong dat uit het nest was geraakt en door een ouder weer in het nest werd geslingerd. Ik geloof niet dat dit laatste ooit eerder is waargenomen.

Broedsucces Joanneskerk 2005 - 2022

In 2018 waren voor het eerst alle 16 kasten in de noordtoren bezet met 15 succesvolle broedgevallen. De slechte resultaten in 2013 hadden te maken met extreem weer, zoals een zeer koude meimaand en hittegolven in juli-augustus.

Acht andere kasten sinds 2005 in de Joanneskerk worden niet met de camera's bewaakt maar wel gedetailleerd gemonitord. De bezetting nam toe van 1 kast in 2005 tot alle acht in 2020 en 2021.

2.    0 - 1 - 31. Ook bijzonder: na 13 jaar was er in 2021 eindelijk een succesvol broedgeval in een van de 31 gierzwaluwnestkasten in de leerfabriek. Zie projectbespreking in Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p.8.

 Jaarverslag Gierzwaluwen Oisterwijk 2020-2021. Een aanrader !

 Verslag Gierzwaluwen Oisterwijk - 2018

 Verslag Oisterwijk - 2019   -  Jaarverslag Oisterwijk 2022 

Oostvoorne

Aan de Middellandweg e.o. zijn al in 2011 ca. 180 nestkasten onder dakgoten gehangen.  nadat bewoners in actie waren gekomen bij renovatiewerk waarbij veel nesten ongecompenseerd verloren dreigden te gaan. Onduidelijk hoeveel daar nog van over is.

Er werden grote aantallen nesten onder de daken gevonden. Zie lokaal bericht april 2011 met foto van de 1e generatie kasten aan de van Leydenweg. Eerst was er nog sprake van gierzwaluwdakpannen als compensatie maar 'hittestress' was ook toen al bekend. Zie hier een gedetailleerd verslag van de bevindingen en mogelijke oplossingen en onderzoeksresultaat van de eerste nestkastbezettingen. Wat later werd het speciale model Oostvoorne voor onder de goten ontwikkeld door Martin van de Reep en Marjos Mourmans. Al vrij snel na plaatsing bleken de kasten goed bezet omdat ze pal naast de ingangen van de 'natuurlijke' nesten waren geplaatst. In 2012 werden er 130 jongen geringd. Een bewoner publiceerde rond 2011-2012 foto's van kasten, vogels en onderzoek.

* 22 - 20 - 78. Rond 2018 was er sprake van hernieuwde renovatie volgens NOM in een viertal straten (Middellandweg, Bethlehemweg, Schoutweg, van Leydenweg). Bij de nul-meting in 2018, volgens de voorschriften in de Gedragscode Natuurvriendelijk Renoveren, werden door bureau Ecoresult 22 nesten van de  gierzwaluw in het gebied gevonden, "overwegend onder dakgoten en dakranden aan de voor-,  zij- en achtergevels", zie onderzoeksverslag Aveco de Bondt, 17-5-2019 p.35. Onduidelijk is of de NOM-renovatie ook feitelijk is uitgevoerd. (Meer over NOM en gedragscode bij een gerealiseerd NOM-project in Woerden.) Onder dakgoten aan de Middellandweg zijn op G-streetview 50 nestkasten te zien en 28 aan de G. v. Voorneweg (model Oostvoorne). Aan de D. v. Leydenweg was renovatie in 2023 gaande.

Oud Alblas

  0 - 0 - 44. In 2018 is op 500 meter buiten het dorp een gierzwaluwtil met 44 nestkasten geplaatst. Tot en met 2022 was er geen bezetting.

Zie: Tillenpagina - Oud Alblas

Oude Pekela

1.   * 12 - ? - 70+ Door renovatie en isolatie van een woonwijk aan en rond de Johan van Oldebarneveldstraat door woningcorporatie Acantus gaan van juli 2021 tot december 2022 volgens onderzoek van bureau Eco Reest 12 gierzwaluwbroedplaatsen verloren.

Ter compensatie moeten volgens de ontheffing Wnb van april 2021 op de kopgevels van de panden met broedplaatsen elk 5 neststenen worden ingemetseld, totaal 70 stuks. Indien technisch niet mogelijk mogen het ook opbouwkasten zijn. Op G - streetview is te zien dat het (zichtbare) neststenen zijn geworden. Bovendien moeten de kantpannen en nokvorsten op deze gevels 3 cm overhangen. Waarom dubbelop? De neststenen zijn  toch stukken comfortabeler (en overvloedig aanwezig) dan het gepruts achter de kantpannen? Er zit ook een gladde plank onder de kantpannen.

Er zijn minstens vier gevels (Willem de Zwijgerlaan, Johan de Wit) met kasten op het zuidwesten gericht.

Overschild

1.   0 - 3 - 3. Aan de Graauwedijk 53 hangen al geruime tijd 3 nestkasten die waarschijnlijk al minstens sinds 2017/2019 bezet zijn. Zie  faunaonderzoek Overschild Arcadis, p. 18.

2.   3 - ? - 8. Zie  Advies voor 8 gierzwaluwkasten van Arcadis, 2019, p. 22, in de vorm van kasten of dakpanhuifjes aan woningen, kerk of boerderij, rapport Arcadis p. 22/23.

Peize, Dr.

  25 - 0 - 15. Bij de renovatie van de kerk in Peize in oktober 2003 ging het om "50 invliegende gierzwaluwen". Ter compensatie zijn er 15 gierzwaluwdakpannen geplaatst. Gierwaluwenbulletin 2004-1 p. 10. In 2015 werd een invlieger onder een dakpan gezien, maar niet in een dakpanhuifje, zie waarneming van Tup Naring, 17-7-2015.

Putten

Aan de Garderenseweg / Da Costastraat / van Damstraat in Putten werd door Woningstichting Putten najaar 2015 een blok huizen gesloopt waar gierzwaluwen en huismussen broedden en vleermuizen verbleven. Dat was nog in de tijd van de Flora- en Faunawet (nu Wet natuurbescherming) en de Soortenstandaard gierzwaluw van 2014 (nu Kennisdocument v. 2.0 van juli 2023).

In 2012 is het gebied onderzocht op aanwezigheid van o.a gierzwaluwen. Ecoloog Regelink zag groepen van 80 individuen in het plangebied vliegen maar vond slechts 2 nesten in de te slopen huizen. In de nabijheid, ook aan de Da Costastraat, zaten ook 8 nesten.

De nieuwbouw kwam eind 2016 gereed en bestaat uit zes huizenblokken waar ca. 85 dakpanhuifjes (2 typen "gierzwaluwdakpannen") sterk verspreid aan zowel de straatkant als aan de zijde van het binnenterrein zijn geplaatst. In een stuk verhoogde muur langs de grens van het blok zijn neststenen voor gierzwaluw (24), huismus (16) en verblijfsruimtes voor vleermuizen (24) geplaatst, verdeeld over voor- en achterzijde van de muur. Volgens een onderzoeksverslag van een vleermuizenwerkgroep is er in 2016 lokgeluid voor gierzwaluwen afgespeeld bij de kastenmuur. Ze troffen vleermuizenkeutels in vier kasten aan. Ik maakte  indertijd een nieuwsbericht over het project en ben oktober 2023 wezen kijken wat er van geworden is.

1.    * 1 - 0 - 85 Dakpanhuifjes gelukkig niet bezet 

Ik sprak oktober 2023 vier bewoners en omwonenden die de gierzwaluwen wel kennen en

Huifje, type 1

Huifje, type 2

vertelden dat ze zo nu en dan wel gierzwaluwen wat hoger boven de panden zien vliegen maar niemand zag er ooit eentje een huifje invliegen, ook geen spreeuwen of huismussen. Er zijn nergens poepsporen onder de huifjesingangen te zien. Men denkt dat de gierzwaluwen in de aangrenzende oudere woonblokken aan de Da Costastraat nestelen. Daar zien ze ook de bekende "giervluchten" langs de dakranden.

Ik maak er uit op dat de huifjes niet benut worden. En dat is maar goed ook want het zijn voornamelijk "doodskistjes" vanwege oververhitting door teveel zonbestraling en ontbrekende ventilatie. De daken zijn geïsoleerd, de pannen zijn strak sluitend en het dak is niet erg steil. Bovendien zit meer dan de helft van de huifjes op de zuidwestelijke en noordwestelijke zijde van de panden met veel te veel zonuren. De overigen oriënteren op noordoost.

De bedenkers van het plan hebben de Soortenstandaard niet bestudeerd want ook toen al was het voorschrift dat gierzwaluwpannen uitsluitend op noordelijk of oostelijke gerichte daken geplaatst mogen worden (en alleen op daken steiler dan 45 graden, wat hier maar net of net niet wordt gehaald).

2. * 1 - 0 - 24.  Muurkasten ook niet bezet 

De buurvrouw van de muurkasten ziet er wel zo en dan een vleermuis naar binnen gaan maar geen vogels.

De kastenmuur met opkomende begroeiing.

De kastingangen zijn inmiddels aan beide kanten voor een flink deel ontoegankelijk geworden door bomen en struiken.  In de jaren 2016 t/m 2018 is de bezetting van de kasten op verzoek van Vogelbescherming Nederland gemonitord (3-4 avonden per seizoen) door vogelaar Gert van Veldhuizen uit Putten. De lokgeluideninstallatie heeft waarschijnlijk nooit gewerkt want hij heeft niets gehoord (mededeling Vogelbeschermingswacht Veluwe - Noord).

Zoals zo vaak (meestal ? altijd?, onderzoek ontbreekt) is ook hier de tijdelijke voorziening mislukt. Opvang van daklozen na sloop moet van de wet omdat de staat van instandhouding ook niet tijdelijk achteruit mag gaan.

De dakloos geraakte broeders kennen de muurkasten niet als broedplaats en zullen hun heil elders hebben gezocht. Ze komen zeer waarschijnlijk in andere, voor hen ook bekende kolonies terecht waar nog plaats is. Om ze te helpen is het zinloos om nieuwe voorzieningen beschikbaar te stellen (waar dan ook) maar moet er voor gezorgd worden dat die al jaren eerder beschikbaar en (deels) bezet waren.

Artikel in Gierzwaluwbulletin 2015-1 p. 9.

Huifjes te zien op Google-streetview-juni 2021

Onderzoek Flora en Fauna, Bureau Regelink, 2012

Problemen met gierzwaluwdakpannen 

Puttershoek 

  * 5 - 5 - 45. Bij de sloop van een woonwijkje gingen in 2020 5 gierzwaluwnesten verloren die werden gecompenseerd met een gierzwaluwtil met 45 kasten en  voorzieningen voor vleermuizen. Van 2020 t/m 2022 waren er 4-5 gierzwaluwkasten bezet. De monitoring is nu gestopt. Meer info bij Tillen - Puttershoek. Het is een van weinige gierzwaluwtillen die bezet raakten.

Renswoude

  * 1 - ? - 6. Op Dorpsstraat 117 is in 2020 de brandweerkazerne met een door EcoResult  gevonden gierzwaluwnest gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Ter compensatie, volgens voorschriften in de ontheffing Wnb van oktober 2019, zijn  op 29-5-2020 aan een pand op ca. 75 meter van de brandweerlocatie vijf tijdelijke nestkasten geplaatst. Deze mogen buiten het broedseizoen verwijderd worden na afronding van het werk en het aanbrengen van de definitieve voorzieningen.  Er werden zes definitieve neststenen op 5 meter hoogte ingemetseld in de zuidwestgevel van de nieuwbouw (en 12 dezelfde kasten op 3 meter hoogte voor de huismus in de zuidoostgevel. De 17 neststenen zitten erin en de vijf tijdelijke kasten hingen er in 2023 nog, zie G-streetview, april 2023.

  * ? - 0 - 11. In 2015 is nabij het gesloopte Catharinaklooster in een park een faunatoren geplaatst met o.a. 11 neststenen ter compensatie van verloren gierzwaluwnesten. Tijdens monitoring van de toren zijn t/m 2021 geen nestelende gierzwaluwen aangetroffen. Hier meer over deze faunatoren.

Sint Maartensbrug  

  10 - 0 - 42. Een gebouweigenaar die alvorens te gaan renoveren 'vergeet' ecologisch onderzoek te (laten) doen kan goed in de problemen komen en het gebeurt nog steeds. In Sint Maartensbrug broedden gierzwaluwen in het kerkje. De steigers waren in voorjaar 2019 al opgebouwd maar vogelwerkgroep Tringa trok aan de bel want op 10 mei zagen ze gierzwaluwen onder de pannen duiken. De ultrasone geluiden die de uitvoerder afspeelde werkte niet als gierzwaluwverjager. De steigers werden weer afgebroken. Nesten mogen alleen verwijderd worden als er een goedgekeurd compensatieplan is. In september werd het werk hervat. Zie: Noord Holland Nieuws 13-5-2019 .

Het blijkt dat het nieuwe dak is voorzien van 42 "gierzwaluwdakpannen".

De vogelwerkgroep heeft de kerk vervolgens gecontroleerd op broedende gierzwaluwen. In 2020 vlogen er nog wel gierzwaluwen rond de kerk, zie foto 26 mei 2020, maar daarna niet meer. Tot en met 2022 zag men geen aanwijzingen voor broedplaatsen of benutting van de huifjespannen, ook niet door huismussen. In 2024 gaan ze weer controleren.

Zie ook bericht in Gierzwaluwenbulletin 2019-2 p. 14 over de start van de renovatie.

Foto's Hans Dijkstra, voorzitter Tringa.

Sint Nicolaasga

  0 - 0 - 11. In verzorgingscentrum Doniahiem in St. Nicolaasga, Fr. zijn in 2010 elf neststenen in een muur van een nieuw pand ingemetseld. De locatie is niet ideaal omdat er in de aanvliegroute bomen groeien. In 2013 was alleen de linker steen bezet; door een spreeuw. In 2015 was ook een steen bezet door een nest met jonge spreeuwen (8 mei).

Soest

 0 - ? - 12. In oktober 2009 zijn in een appartementengebouw aan de Jachthoorn de eerste 12 neststenen van de gemeente Soest ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2009-2 p.7.

Soesterberg 

  * 2 - ? - 6. Door renovatie van een pand op Plesmanstraat 130 eind 2023 gaan twee gierzwaluwnesten verloren die ter plaatse worden gecompenseerd door de plaatsing van 6 nestkasten, voor 15 april 2024. (compensatie 1:3 volgens nieuwe Kennisdocument 2023). Ontheffing Wnb, 5-10-2023.

Sprundel

  * 16 - 27 - 40. Minstens 16 gierzwaluwpaartjes raakten voorjaar 2019 dakloos in de wijk rond de graaf Anfriedstraat in Sprundel omdat de broedplaatsen ten behoeve van dakrenovaties in september 2018 ontoegankelijk waren gemaakt. In plaats van de door Arcadis geadviseerde gierzwaluwdakpannen (streng verboden op geïsoleerde daken, zie dakpanhuifjes) zijn eind september 2019 door in actie gekomen buurtbewoners, met adviezen van Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau, 40 nestkasten voor de gierzwaluw rond de Koekoeksstraat opgehangen.

Zoals gebruikelijk vergeten gierzwaluwen de broedplaatsen niet. In 2020 kwamen ze opnieuw terug en ontdekten de nestkasten. Vooral de kasten dichtbij de verloren gegane nesten werden ingevlogen (zie kaartje). In een artikel in de Rucphense Internetbode meldt bewoner Mans de Jong, die de kasten in de gaten houdt, dat er in 27 van de 40 kasten broedgevallen zijn. In 14 kasten werden al jongen in de kastopening gezien en in nog eens 13 kasten worden kleinere jongen gevoerd. Zie bericht Internetbode, 27-7-2020.

Buurtkaart met verdwenen natuurlijke ("wilde") nesten, een deel van de nestkastlocaties en bezette kasten. (klik voor vergroting)

Hieronder eerdere berichten over de kwestie.

3 oktober 2019

Het is treurig te moeten constateren dat het nog steeds vaak van lokale 'liefhebbers' afhangt of een project goed wordt uitgevoerd. Pas na alarm van een bewoner die het fout zag gaan en met ondersteuning van mensen met kennis van zaken kon de 'herhuisvesting' bij het dakisolatieproject uiteindelijk goed worden uitgevoerd. En dat terwijl de betrokken woningbouwvereniging al jaren werkte aan een soortenmanagementplan dat de basis was voor de ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb). De "Soortenstandaard gierzwaluw" (nu "Kennisdocument van juli 2023") dateert alweer van december 2011. Iedereen kan weten hoe het moet.

De nestingangen waren dichtgepurd zodat seizoen 2019 verloren ging. Woningcorporatie Thuisvester zegt van het project te hebben geleerd en tot een bredere kijk op de zaak is gekomen die ook voor nieuwe projecten gevolgen heeft.

- Internetbode 1-9-'19: "Wijknatuur heeft stem gekregen"

- Bericht BN De Stem 26-8-'19 : "Toch nog goed onderdak"

- Gebiedsontheffing Thuisvester op basis van SMP, 28-8-2018

1 juni 2019

Bewoners rond de Graaf Ansfriedstraat in Sprundel zijn verontwaardigd. De daken worden pas in september 2019 geïsoleerd maar alle nestingangen van gierzwaluwen en huismussen zijn al in het voorjaar dichtgemaakt om broeden te voorkomen. Volkomen onnodig volgens de bewoners want de gierzwaluwen zijn eind augustus al lang weg. Verhuurder Thuisvester werkt echter volgens de voorschriften van een verleende ontheffing (28-8-2018 voor een groter gebied en geldig tot september 2023) op de Wet natuurbescherming op grond van een soortenmanagementplan (SMP). Het voorkomen van broeden t/m september heeft te maken met de langere broedtijd van de huismus tot en met september. Daar is dus de gierzwaluw ook slachtoffer van. Volgens de regelgeving van het SMP moesten er in de gerenoveerde huizen "standaard nestvoorzieningen" voor huismus en gierzwaluw komen.

Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau in Roosendaal heeft contact opgenomen met opdrachtgevers, uitvoerders en provincie en adviseert bij de verdere projectuitvoering.

- BN De Stem 1- 6 -'19: "gierzwaluw in het gedrang?"

Stampersgat  

De gierzwaluwnestkasten van RK basisschool De Steiger, Havenstraat 2, werden in 2013 wegens verbouwing verplaatst naar de kerk. Op school werd het met een lesprogramma begeleid. Niet bekend of die bezet waren.

  * 0 - 8 - 20. Op 22 maart 2014 werden 20 nestkasten aan de school gehangen. In 2023 hingen ze er nog volgens G-streetview  en volgens een faunaonderzoek in 2022 voor een ander project waren er toen acht kasten bezet, waaronder nrs. 1, 2, 3 , 9, 10, 11 en 12. (nummering van links naar rechts, mogelijk nog een enkele meer). Zie  onderzoeksverslag nov. 2022 van Tritium advies.

Standaardbuiten

Terneuzen

    0 - 17 - 19. De broedholtes voor gierzwaluwen in de steigergaten van een kerk in Terneuzen zijn in 2014 gerestaureerd. Ze broedden er al 25 jaar maar het ging achteruit door slijtage/verdwijning van de gatafdichtingen met klepjes aan de binnenkant. Na de restauratie van 19 holtes raakten er in 2015 al 17 bezet.

Ter Heijde

Het filmpje op Youtube (kies volledig scherm om de vogels goed te kunnen zien) laat zien hoe de gierzwaluwen onophoudelijk proberen de verdwenen nesten onder de goot te bereiken. Dat houden ze weken vol, elke ochtend en avond opnieuw. Ook in 2020 deden ze dat opnieuw maar al wel wat minder frequent.

Het is duidelijk wat hier had moeten gebeuren: nestkasten onder de dakgoot met een invliegopening aan de onderkant of schuin van onderen zoals bijvoorbeeld bij model Maastricht, passend bij de oude invliegroute van onderen af.

1.   17 - 19 - 38. Marco heeft in 2019 samen met de bewoners 20 houten nestkasten opgehangen (5 door de bewoners betaald). Ze werden al vrij snel geïnspecteerd, bij aangehaakt en zelfs al ingevlogen.  Zie toelichtingen  bij de waarneming op 25 mei 2019.

Voorjaar 2020 zijn er nog eens 18 houtbetonnen kasten opgehangen. Kasten en huifjes zijn allemaal goed te zien op Google Maps.

Er waren in 2020 al vijf maar waarschijnlijk wel acht broedgevallen. Diverse andere kasten werden geïnspecteerd en benut door slapers.

Nest met jongen op beeld van warmtebeeldkijker. Het nest met jongen zit bij de witte stip en vlek. Het ovaal is de kastingang.

In 2021 waren minstens 12 kasten bezet en in 2023 was dat opgelopen tot 19.

Dat kon o.a. ook met behulp van een warmtebeeldkijker worden vastgesteld.

De huifjes zitten nog op het dak maar worden niet gebruikt. Verdere uitbreiding van het broedbestand  lijkt zeer waarschijnlijk. In Trouw van 7 juni 2022 stond een artikel over het werk van Marco in Ter Heyde en omgeving: Gierzwaluw wil gaten en spleten.

2.  2 - 3 - 8. Bij de kerk in Ter Heijde wist Marco Verschoor in het vroege voorjaar van 2021 steigers in de aanvliegroute naar de nesten verwijderd te krijgen. Het werk werd in augustus hervat. De kerk heeft inmiddels acht nestkasten opgehangen waarvan er in '21 en '22 twee bezet waren en in '23 drie. Er zaten toen ook nog 5 natuurlijke nesten achter de dakgoot. Zie filmpje van WOS-TV over de vertraagde herinrichting.

Tilburg

1.   ? - ? - 320. Op Google-maps staat een gigantische lijst met 160 adressen met nestkasten, maar slechts een enkeling met informatie over de bezetting, zie G-maps-Kunstnestprojecten in Tilburg.

En er is ook een kaart op maps gemaakt met locaties van 166 natuurlijke nesten in Tilburg, rond 2008-2010. Zou interessant zijn om om te onderzoeken hoe het daar nu mee gaat !

2. 0 - 2 - 4. Henk Haans maakte de kastenlijst en een van de projecten is zijn eigen huis op Hoge Witsiestraat 42 met nu vier kasten. Nadat gierzwaluwen in mei 2014 op lokgeluid bleken te reageren werden direct drie kasten opgehangen waarvan er nog datzelfde jaar eentje bezet raakt. In 2023 waren twee kasten bezet. In een kast vlogen 2 jongen uit. In de andere ging een jong dood.

 Op zijn website staat een logboek over de bezetting en wat experimenten met o.a. varianten van kastposities en vorm van vlieggaten.

3.   0 - 4- 11. Van 1999 t/m 2007 hield Henk Haans een gedetailleerd dagboek bij over zijn Eilenbergkolonie. Na Henks vertrek daar in 2008 is de ontwikkeling niet meer goed bijgehouden maar ook in 2023 waren er nog 4 kasten bezet van de 5 beschikbare kasten sinds 2008.

Website Eilenbergkolonie.

Soortenmanagementplan Tilburg

In augustus 2016 werd het eerste Soortenmanagementplan (SMP) van Nederland goedgekeurd door het ministerie van EZ voor de Oude Stad van Tilburg.

Het geldt voor gierzwaluw, huismus en twee vleermuissoorten. Op basis van dit plan werd eerst een gebiedsgerichte ontheffing verleend voor een vijfjarige pilot waarin niet meer voor elk project een aparte ontheffing nodig is (van de bepalingen in de Flora- en faunawet, nu Wet natuurbescherming). In 2013 werden in het plangebied 132 nesten van de gierzwaluw vastgesteld. Het totaal aantal in de gemeente werd op 890 geschat. Later werd het SMP verlengd en uitgebreid.

Het schijnt dat dit SMP wordt meegenomen bij de evaluatie van het functioneren van SMP's in het algemeen. De projectleider van woningcorporatie Tiwos in Tilburg is in ieder geval erg tevreden met de procedure. "Binnen een half jaar tot een jaar is alles rond in plaats van normaal twee jaar, het scheelt veel werk en door de gerealiseerde overcapaciteit aan voorzieningen zijn we flexibeler bij het plaatsen van voorzieningen bij versnipperd woningbezit". Of de gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ook profiteren wordt niet vermeld. Zie korte schets van de procedure en verslag van gesprek bij corporatiekoepel Aedes, okt. '23.

Tjalleberd, kerk

  15 - 6 - 20 . Eind 2011 werd het kerkdak met een flinke kolonie Gierzwaluwen gerenoveerd. Een attente buurtbewoner sloeg alarm. Zo kon nog net voorkomen worden dat de invlieggaten allemaal werden dichtgemaakt. Ze gingen achter de dakgoten naar binnen door weggerotte uiteinden van het dakbeschot en broedden op de muurplaat. Er werden alsnog 15 openingen uitgespaard in het nieuwe hout.

Nieuwe invliegopening achter dakgoot naar broedplaats op de houten muurplaat, met rode menie. Klik voor vergroting.

Op 30 juni 2012 bleek dat de operatie geslaagd was. Op zes verschillende plaatsen zagen we de vogels als vanouds in- en uitvliegen. Maar later bleek ook dat de gaten te groot zijn gemaakt en dat er ook kauwtjes in gingen. Ze zijn alsnog kleiner gemaakt.

Zes nestkasten werden t/m 2013 niet benut. De openingen zitten aan de voorkant maar de gangbare invliegroute is van onderen. Dat maakt het lastiger voor de vogels om ze te vinden. Op 20 cm naast een kast ging er wel eentje achter de dakgoot naar binnen.

Zes nestkasten, model Roosendaal, klik voor vergroting.

Uffelte  

  0 - 26 - 35. Al sinds 2007 hangen er ruim 30 gierzwaluwnestkasten aan een aantal woningen in Uffelte. De plaatselijke Vogelwacht houdt de bezetting goed bij.

De jaren 2020 en 2021 zijn waarschijnlijk een onderschatting  door het overlijden van de ervaren teller. De kast was op de foto 10 jaar oud. Zie Jaarverslagen Vogelwacht Uffelte e.o.  En verslag in Gierzwaluwenbulletin 2015-1 p. 11.

Utrecht, stad   

  148 - 156 - 2.051 = totaal van 120 projecten met 2.051 op bezetting gecontroleerde kasten.

Zes seizoenen onderzocht ik de bezetting van kunstnesten in Utrecht, zie kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023. In 2023 was 7,6% (156) van 2.051 nestkasten en neststenen bezet.

 * 25 - 0 - 303 Hier 'alles' over erg fout en mislukt compensatieproject met 303 kasten bij ex. V&D.

In de top-5 van kunstnestprojecten zit 89% van de 156 bezette kunstnesten:

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.

In Utrecht stelt de gemeente, via het Soortenmanagementplan 2016 (SMP), eisen bij het aanbrengen van kunstnesten aan nieuwbouw van ontwikkelaars die op door de gemeente uitgegeven grond bouwen en bij het eigen vastgoed, zoals gemeentegebouwen en scholen.

Utrecht werkt nu aan een volledig SMP, via de PRE-SMP procedure (zie Pre-SMP gemeente Utrecht, jan '22) waar ook de vijf woningcorporaties die in de stad actief zijn aan deelnemen, zie bericht over ondertekeningsmoment op 25-9-'23.

Valkenswaard  

1.   0 - 0 - 15. In de Hertogenbuurt zijn eind 2012 vijftien dakpanhuifjes geplaatst die leiden naar door de werkgroep zelf gemaakte nestbakjes eronder/naast. 

Dergelijke bakjes worden ook nog door een enkele fabrikant geleverd. Ze hebben opstaande randen van schuimplastic waardoor de vogels niet naar andere plekken op het dak kunnen. Maar ze worden zo ook afgesloten van ventilatie en daardoor zal het er veel te heet worden. Slecht product, niet toepassen.  Meer over dakpanhuifjes.

Woningbelang over "diertjes en beestjes" in woningen, nov. '22.

(volgens een 5 jaar lopend SMP, veel kasten bij renovatie 245 woningen in 't Gegraaf in '23-'24).

3.   * 7 - ? - 35. Bij de sloop van de gemeentewerf aan Emmalaan 24 gaan 7 gierzwaluwnesten verloren. Als tijdelijke voorziening werden februari 2019 35 nestkasten geplaatst aan het gemeentehuis en gebouw De Hofnar, op 450 meter afstand van het te slopen pand. Op G - streetview van mei ' 23 kon ik 12 nestkasten aan het gemeentehuis vinden.

 Volgens de ontheffing Wnb van nov. 2018 moeten er 35 permanente gierzwaluwkasten geplaatst worden aan de nieuwbouw volgens een nog te maken plan.

Tellingen

In 2012 zijn in Valkenswaard ruim 100 invliegopeningen gevonden. Ook in 2013 ging men er weer zoeken en werden bewoners opgeroepen de nestplaatsen te melden.

Veendam

  * 9 - ? - 74 . Woningcorporatie Acantus heeft van mei 2021 tot najaar 2022 een groot aantal woningen aan de Galjootstraat gerenoveerd. Door de werkzaamheden gaan volgens onderzoek van bureau Bakker 9 gierzwaluwnesten verloren, verdeeld over 7 woningblokken.

De twee neststenen op Galjootstraat 2. Het voorschrift in de ontheffing "direct onder het dakoverstek" is niet strikt opgevolgd.

In de ontheffing Wnb van febr. 2021 staat dat op de noordelijk of oostelijk georiënteerde kopgevels totaal 52 gierzwaluwneststenen in clusters van 2 stuks moeten worden aangebracht. Alle 22 eindnokpannen dienen bovendien "2,5 cm van het overstek geplaatst te worden" om gierzwaluwen toegang tot het dakbeschot te geven. (zaten daar nestingangen?)

Veenendaal   

 * 10 - ? - 50. Aan de Emmalaan 35-49 gaat Woningstichting Veenvesters in augustus '24 renovatie (o.a. nieuwe geïsoleerde dakplaten en zonnepanelen) uitvoeren waarbij volgens onderzoek van ecoloog Sweco Nederland 10 nesten van de gierzwaluw verloren gaan. Die zitten, met ingang achter de dakgoten, op de spouwmuur. De woningen op de nrs. 59-89, waar geen gierzwaluwnesten zitten, worden gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Op 28-9-2023 werd een ontheffing Wnb verleend.

Compensatie vindt plaats met 50 nestkasten aan de nabijgelegen galerijflat aan de Stadhouderslaan nrs. 9 - 79. Dat mag b.v. met 34 gaten in dakoverstekken en 16 nestkasten of naar keuze met kasten in  gevelbetimmeringen in de zes nokken. Er zal lokgeluid bij worden toegepast.

De gierzwaluwen zullen over een afstand van 60 - 220 meter moeten verkassen naar een geheel nieuw type nest. Dat gaat denk ik niet gebeuren. Te ver en onbekend. Er is waarschijnlijk van compensatie aan de gerenoveerde woningen afgezien omdat de gevel op het zuiden ziet. Gezien de zeer grote kans op benutting van kasten of neststenen daar, zou er toch een oplossing voor gevonden moeten kunnen worden, b.v. pal onder de nieuwe  (bredere?) dakgoot, extra dakje ?

De nieuwbouw wordt natuurinclusief gebouwd met ook veel voorzieningen voor gierzwaluw en huismus.

Pre-SMP

In de gemeente Veenendaal, ontheffing 20-10-2022 is een regeling volgens Pre-SMP van kracht. Dat is een voorbereidingsprocedure van maximaal twee jaar voor de opstelling van een Soortenmanagementplan, waarin een speciale ontheffing voor na-isolatie van oudere particuliere woningen van kracht is. Meer daarover op: Pre-SMP gemeenten in Utrecht.

Velp, postkantoor  

1.   12 - ? - 20 . Al 80 jaar zit er een Gierzwaluwkolonie in het Postkantoor van Velp, Hoofdstraat 29.  In 1996 telde de vogelwerkgroep Arnhem er 12 nesten. In 2012 is het dak gerenoveerd en voorzien van een stuk of 20 gierzwaluwdakpannen. Op 7 mei 2013 was er een excursie om o.a. te kijken of de nieuwe broedplekken weer bezet zijn geraakt. Zie: renovatie Postkantoor Velp . De Vogelwerkgroep reageerde nog niet op vragen over de huidige bezetting.

2.  ? - ? - ?.  De sloop van het klooster op landgoed Larenstein is in 2011 wegens het ontbreken van de juiste vergunningen uitgesteld omdat er gierzwaluwen broeden en vleermuizen huizen. Het pand stond toen al 1,5 jaar leeg. WUR-sept. 2011 p. 9.

3.    5 - 5 - 20. Serviceflat Atlanta, bezetting 20 nestkasten 1996-2006 (25% in 2006)

Vinkeveen

1.   5 - 5 - 11. Woningcorporatie GroenWest heeft in 2013 elf nestkasten model "Maastricht" opgehangen bij het voormalige zustergebouw Mariaoord in Vinkeveen. Het gebouw is toen verbouwd tot huurwoningen. Op 27-9-'23 ben ik wezen kijken. De kasten hangen er nog goed bij. Ik kreeg een mevrouw te spreken die er op de bovenste verdieping boven woont. Uit haar beschrijvingen ("ze scheuren er als gekken langs, rusten ze dan nooit ?") maak ik op dat er zeker een aantal kasten bezet moeten zijn. Maar ze heeft ze niet naar binnen zien gaan. Bij een stuk of vijf zijn er ook kleine poepstreepjes te zien, niet zo erg als bij spreeuwen.

2.   * 2 - 2 - 11. Aan de Spoorlaan zijn bij vier kopgevels na renovatie doro GroenWest in 2017 11 kasten Voordorp geplaatst met de ingang in de bodem, waarbij twee nesten verloren gingen (compensatie 1 : 5, zie ontheffing Wnb 20-4-2017.) Een bewoonster meldt 27-9-'23 dat ze door huismussen worden gebruikt en waarschijnlijk ook door gierzwaluwen; ze vliegen boven de wijk en langs de daken, maar ze zag ze niet naar binnen gaan. De bezetting wordt gemonitord maar ik weet nog niet door wie.

3.   8 - 0 - 20. Op het dak van Café De Schans op Uitweg 1 zijn in 2012 20 gierzwaluwdakpannen geplaatst (zie de 20 huifjes op G-streetview) en bericht IVN-Ronde Venen-Uithoorn. De eigenaar meldt begin oktober 2023 dat hij niets van benutting heeft gemerkt en ook de indertijd betrokken persoon van IVN, Ad van Uchelen, zegt dat de pannen nooit benut zijn geraakt. Tijdens de renovatie is geprobeerd de nesten te behouden door wat pannen wat 'opgetild' te leggen en door toepassing van lokgeluid, "maar ze wilden er niet in". Er zat "een grote kolonie van zeker 8 paartjes". Een enkel paartje heeft een plek bij de buren gevonden.

Vollenhove

  * 12 - ? - 20. Najaar 2010 heeft woningcorporatie Westland Wonen woningen gesloopt aan de Cannevelststraat en de Wheeme waarbij minimaal 9 maar naar schatting totaal 10-15 gierzwaluwnesten verloren gingen.

In de nieuwbouw werden 20 neststenen in groepjes van 2 - 5 aan kopgevels (w.v. 11 aan Wheeme) en 20 gierzwaluwdakpannen (?, op streetview niet te vinden) aangebracht.

Er zouden ook nog 15 gierzwaluwdakpannen zijn aangebracht in de nabijheid van het plangebied.

Twee neststenen aan Wheeme

Zie ecologisch werkprotocol van Ecogroen, oktober 2010. Het project is gerealiseerd onder de Flora- en Faunawet.

Vorden

   * 11 - ? - 30 Stichting ProWonen heeft van augustus 2019 t/m december 2020 in het plan Boonk fase 1 isolatiewerk verricht aan 119 woningen (gevel en dak). Door de werkzaamheden gaan o.a. 11 broedplaatsen gierzwaluw verloren, waarvan 10 aan de kopgevels van de woonblokken. (In fase 2 verdwijnen nog eens 2 nesten). Voor elk verdwenen nest moesten volgens de ontheffing Wnb van 29-5-2019 5 compenserende nesten worden aangebracht: ofwel d.m.v. te plaatsen nestkasten, een broedseizoen voor het ongeschikt worden van de huidige nesten, i.v.m. 'gewenningstijd', ofwel door het handhaven van exact dezelfde openingen van de huidige nesten voor toegang tot het dakbeschot, zonder gewentijd, p. 6 en 8. In ieder geval is dat laatste waarschijnlijk niet overal gelukt want op G-streetview  zijn in mei 2022 op veel kopgevels 5-6 opbouw nestkasten te zien, totaal een stuk of 30.

Op waarneming.nl werden in 2020 en 2021 twee bezette nesten in de wijk gemeld.

Vreeland 

* 3 - ? - 15. In najaar-voorjaar '22-'23 gaat Woningstichting Vecht en Omstreken woningen (rood omlijnde blokken) renoveren aan de Spoorlaan e.o. Volgens ecologisch adviseur Ecogroen gaan er drie gierzwaluwnesten (rode cirkel op het kaartje) verloren. Die worden gecompenseerd op drie kopgevels met elk vijf nestkasten.

In de ontheffing Wnb van 9-10-'23 wordt niet duidelijk waarom niet voor kopgevels is gekozen die dichter bij de gesloopte nesten liggen (zwarte rondjes). Ik ga half mei 2024 kijken hoe de vogels vliegen en half juli of er kasten bezet zijn geraakt.

Vught 

  10 - ? - 80. In de gerenoveerde Petruskerk is rekening gehouden met broedende gierzwaluwen. Er zijn in 2012 80 nestkasten in de klokkentoren geplaatst en er is lokgeluid toegepast. Gierzwaluwenbulletin 2012-2-p. 13. 

Waalwijk

  0 - ? - 18. In het sloop- (2020) en nieuwbouwproject ('22-'23) Salviapark , met drie woonblokken van woningcorporatie Casade, zijn totaal 116 vogel- en  vleermuisvoorzieningen aangebracht, waaronder 18 neststenen voor de gierzwaluw. Het is een NOM-project (Nul op de Meter). De bezetting wordt gemonitord.

Zie projectbeschrijving bij kastenleverancier Unitura.

En hier de projectpagina bij Casade.

Waardenburg, kasteel

  ? - 105 - 140. Het is niet bekend of en hoeveel gierzwaluwen er in kasteel Waardenburg bij Neerijnen langs de Waal broedden tussen 1265 en de renovatie van 1957-1960. Maar daarna waren ze er zeker, en niet te weinig. Omwonenden meldden vele tientallen rondvliegende vogels. In 2007 was er weer een grote dakrenovatie en dreigde de kolonie te verdwijnen. Maar met de installatie van 140 nestkasten kon de kolonie (op het nippertje) behouden worden.

Een ploegje van 8-10 vrijwilligers o.l.v. Marjos Mourmans (die ook het advieswerk voor de nestkasten deed), Hannie Nilsen met leden van IVN vogelwerkgroep Oisterwijk en Bert Vos van IVN West Betuwe voert sinds 2009 jaarlijks een gedegen controle uit van de kasten. Van elke kast wordt de status en inhoud genoteerd en foto's gemaakt. 

Broedgevallen worden vastgesteld aan de hand van achtergebleven poepjes (van de jongen) in de kast. Elk jaar worden de kasten schoongemaakt zodat het jaar daarop weer vastgesteld kan worden of er gebroed is. (uiteraard worden de nesten niet verwijderd, alleen los materiaal en poepjes).

In 2018/2020 is het aantal kasten (114 vanaf 2012) met 21 uitgebreid naar totaal 140.

Het aantal broedgevallen nam gestaag toe. In 2021 waren er 117  in gebruik door gierzwaluwen waarin 105 broedgevallen met uitgevlogen jongen werden vastgesteld. Van nog eens 12 kasten is broeden onzeker. Er werden ook 13 niet uitgekomen eitjes gevonden en twee dode, bijna volwassen, jongen. In een aantal kasten werden totaal 30 uileballen van de kerkuil gevonden (slaapplaats), vaak samen met niet uitgekomen gierzwaluweitjes en 1 x een dood jong gierzwaluw.

Zeer waarschijnlijk zijn er ook nog een aantal natuurlijke gierzwaluwbroedplaatsen, o.a. achter het pannendak van de Donjon.

Hannie Nilsen en Marjos Mourmans schreven een artikel over de aanleg en de eerste jaren bezetting in Gierzwaluwenbulletin nov. 2017 p. 10-11.

Door de controleurs werd dit verslag over 2021 samengesteld. Op 10 januari '22 werd de jaarlijkse inspectie weer uitgevoerd.  Omroep Gelderland was er ook bij en publiceerde dit verslag met een filmpje van de schoonmaak .

Over de jaren 2009-2015 werd eerder al een prachtig verslag geschreven met veel foto's en achtergrondinfo. Op de site van VWG Midden Brabant staan ook de jaarverslagen over 2016 en 2017.  En hier staat het verslag over 2018.

Ook op Beleef de Lente

In 2022 en 2023 was nestkast nr. 100 via een webcam live op Beleef de Lente - gierzwaluw te volgen. Van broedseizoen 2022 werd een mooie compilatie gemaakt, zie Beleef de Lente-gierzwaluw 2022. 

Waddinxveen  

  0 - 0 - 14. In 2018 is in een parkje bij een nieuwbouwwijk een gierzwaluwtil met 14 kasten geplaatst. Tot en met 2023 was er geen bezetting.

Zie: tillenpagina - Waddinxveen

Wageningen  

1.   12 - 2 - 50 + Aan de Irenestraat en Vanenburgstraat heeft De Woningstichting op de kopse kanten van ca. 10 huizenblokken ca. 60 kasten (10 x 2 x 3in1) voor de huismus en ca. 50 stuks (10 stuks combi van 5in1) voor de gierzwaluw opgehangen (aantallen gevonden via G-streetview). In het dakoverstek zijn gaten (hier en daar 4 per gevel)  gemaakt voor broeden in de ruimtes van het overstek. Op 24 juli 2023 zag iemand in zo'n opening op nr. 35 aan de Irenestraat twee gierzwaluwen naar binnen gaan (naar 1 of naar 2 verschillende openingen?), zie de melding op waarneming.nl.

Voorzieningen voor verschillende doelsoorten dicht bij elkaar is vaak geen succes.

5in1 combikasten zijn sinds julie 2023 'verboden'.

2.   0 - 5 - 20. In de gevel van nieuwbouwpanden (2009) aan het Rondeel zijn 20 neststenen onzichtbaar ingemetseld. Voor een aantal dikke poepstrepen te zien zou ik spreeuwenbezetting noteren maar volgens een plaatselijke waarnemer worden ze (ook?) "gebruikt door een flinke populatie gierzwaluwen".

3.   0 - 5? - 90. Aan de Willem Hovystraat en de Talmastraat (nieuwbouw 2016) zijn in "Dummy"-schoorstenen meestal 4 (sommigen 3) neststenen ingemetseld. Op streetview tel ik 12 of 14 panden met elk twee schoorstenen en totaal ca. 85 - 95 neststenen. Een vogelaar / ecoloog meldt me dat ze door gierzwaluwen, huismussen en spreeuwen worden gebruikt maar aantallen onbekend.

4.   0 - ? - 12. In het verlengde van de Hovystraat op Eikenlaan 19 en 30 hangen in de nok 6 nestkasten type Voordorp. ( Drie foto's van G-streetview)

Wateringen

1.   0 - 2 - 3. De heer Collet bouwde in Wateringen vanaf 2001 gierzwaluwkasten aan zijn huis op Rozemarijn 157. Hij lokte met geluid en installeerde camera's en nam het op videobanden op.  Het werden uiteindelijk negen kasten waar er nu nog drie van over zijn en twee bezet in 2023. Totaal zijn er ca. 60 jongen uitgevlogen. Het is een van de weinige gierzwaluwnesten in de wijk.

In de straat Frankenthaler in Wateringen werden in 2008 tijdens een onderzoek 7 nesten gevonden, zie broedbestand regio Delft 2008. p6.

2.   0 - 32 - 36. Van de 36 neststenen in de Komkommerstraat sinds 1999 waren er in 2023 32 bezet.

3.   0 - 1 - 14. Van de 14 neststenen sinds 2000 in de Groentestraat was er in 2023 eentje bezet.

4.   0 - 0 - 47. Nog geen bezetting van 47 neststenen sinds 2000 aan de Kruidenlaan en de Pepermuntstraat.

5.   0 - 0 - 148. Nog geen bezetting van 148 neststenen sinds 2000-2004 op een divers aantal andere adressen.

6.   0 - 1 - 18. Van de 18 neststenen sinds 2006 in de Peterseliestraat was er in 2023 eentje bezet.

7.   10 - 0 - 140. In de wijk rond Het Tolland, Westblok, Oostblok, Middelblok en Lenteblok hangen 140 kasten aan de kopgevels van de woonblokken. 1 - 6 per gevel maar ook zes gevels met het maximum van 15 stuks zoals op Het Tolland nr. 1 (foto). Dat is erg dicht op elkaar en ook het plaatsingspatroon maakt het lastig een individuele kast te herkennen. Dit zou volgens de voorschriften van het nieuwe Kennisdocument gierzwaluw (p. 41) niet toegestaan zijn. Ze hangen er sinds 2018 of 2019 (G-streetview). Onder de dakgoten hangen ook grote aantallen huismuskasten (zelfde type als de gierzwaluwkasten maar met een kleiner, rond vlieggat.

Westland, gemeente

In De Lier, Kwintsheul, Monster en Ter Heijde zijn 107 kunstnesten in 2022-2023 geplaatst. Die zijn (nog?) niet bezet maar vanwege de jonge leeftijd nog niet opgenomen.

343 nesten gevonden in gemeente Westland

In 2021 fietste Aad van Uffelen al een 400 kilometer lange nestenzoektocht door de dorpen van Westland. Hij vond er toen 73 en gaf aan in welke gebieden in de jaren daarna verder gezocht zou moeten worden. Een ploegje van 6-7 mensen heeft in 2022 en 2023 de elf dorpskernen opnieuw onderzocht. Uit de verslagen blijkt maar weer eens dat hoe langer je zoekt , hoe meer je vindt (als ze er zijn). In 2022 werden er 155 gevonden en in 2023 al 285. Er werden nieuwe kolonies gevonden, bestaande bleken toch groter te zijn en men denkt nog steeds niet alles gevonden te hebben. In 2024 gaat de zoektocht verder. Ook werd de bezetting van totaal 802 nestkasten gecontroleerd. Van de 343 gevonden nesten zaten er 58 (17%) in nestkasten /neststenen.

Er wordt in de diverse dorpen vooral genesteld achter kantpannen die over de rand van kopgevels hangen. Veelal gaat het om een kleine kolonie geconcentreerd in een wijkje met dezelfde typen huizen, maar soms zijn de nesten meer verspreid door het dorp zoals in Naaldwijk en ' s Gravezande.

Het aantal ontdekte kunstnesten (nestkasten en neststenen) in de gemeente nam toe van 678 in 2022 naar 802 in 2023.

In de verslagen staat per dorp een kaartje met de locaties en adressen van de gevonden nesten en een mooie overzichtstabel met gegevens van alle kunstnestprojecten.

Het belangrijkste doel van de zoektochten is betrokken partijen (ecologen, woningeigenaren, gemeente en woningcorporaties) attent te maken op de nesten zodat die bij renovaties en sloop volgens de regels van de wet beschermd kunnen worden.

Broedplaatsen en nestkasten in dorpskernen gemeente Westland

 

Dorpskern	Broedplaatsen (excl. in kunstnesten)			Nestkasten / neststenen
	2021	2022	2023	Aanwezig '22 / '23	Bezet '22 / '23
De Lier	3	15	20	1 / 7	0 / 0
's- Gravenzande	5	14	54	-	-
Heenweg	-	4	4	-	-
Honselersdijk	9	18	10	-	-
Kwintsheul	4	2	8	80 / 80	? / 0
Maasdijk	2	7	6	-	-
Monster	15	29	42	12 / 16	? / 2
Naaldwijk	16	28	64	137 / 137	? / 0
Poeldijk	13	18	20	51 / 51	?  / 0
Ter Heijde	3	13	20	52 / 94	18 / 22
Wateringen	3	11	37	375 / 417	12  / 34
Totaal	73	159	285	678 / 802	30  / 58

- Artikel in Trouw over zoektochten Westland, 7 - 6 - 2022

- Verslagen zoekseizoen 2021-2023 in 11 dorpen gemeente Westland (.pdf)

Wijhe

In Wijhe is de gierzwaluwstand vanaf ca. 2007 o.a. bewaakt door de IVN-werkgroep stadsvogels olv Ronald Boerkamp.

Zie zijn verhaal over de (halvering) van de stand van zaken in een artikel in De Stentor, nov.-2011. Op een kaart in Google-Maps staan de gevonden nesten in 2013. Er zijn veel kunstnestprojecten gerealiseerd.

1. 0 - 5 - 10. Aan de Enkweg zijn in 2007 bij vijf woningen gierzwaluwpannen geplaatst. In 2011 waren er vijf bezet.

2.   0 - ? - 9. In 2011 zijn op het nieuwe gemeentehuis 9 neststenen geplaatst.

3. 5 - ? - 30 In het wijkje Wiederhorsten zijn in 2009 door de vogelwerkgroep 30 nestkasten opgehangen. Er broedde toen 20-25 paar 'natuurlijk'. Woningcorporatie Salland Wonen zou bij de renovatie in 2011 opnieuw 30 kasten hebben opgehangen aan de kopse kanten van de woonblokken. Zie bericht van IVN vogelwerkgroep-2011 en bericht in 2012.

Vier kasten aan Wiederhorsten nr. 25 in 2023. Op G-street view kon ik er maar 7 vinden. Maagdelijke kopgevels.

Woerden

1.   * 2 - ? - 15. In het wijkje Lekoord gaat Stichting Cazas Wonen najaar 2023 de 73 woningen renoveren. Volgens ecologisch adviseur Viridis gaan er daarbij twee gierzwaluwbroedplaatsen verloren achter kantpannen op 2 van de 16 kopgevels op nr. 34 en 40.

In de ontheffing Wnb van 14-9-2023 staat dat er ook tijdens de broedperiode gewerkt mag worden mits vooraf de broedplaatsen voor het seizoen ontoegankelijk zijn gemaakt. De compenserende 15 neststenen op acht kopgevels worden aan het begin van de werkzaamheden, sept./okt. 2023 aangebracht. Acht kastlocaties daarvan bevinden zich op de (te zonnige en verboden) noordwestelijk gerichte kopgevels en eentje op zuidwest. Er wordt ook 'aangestuurd' op behoud van de bestaande broedplaatsen. (p. 20, 21, 23).

2.   * 2 - ? - 10. Door renovatie van o.a. de daken van 49 woningen van Stichting GroenWest aan De Linge en Stromenlaan ging in 2020 volgens onderzoek van adviesbureau Viridis een gierzwaluwbroedplaats verloren aan Stromenlaan 127 en 143. Volgens de ontheffing Wnb van juli 2019 zijn er  in 2019 totaal 10 neststenen ter compensatie ingemetseld aan de kopgevels van Stromenlaan 127 (3 te zien op G- streetview) en 143. Door hoge bomen ter plaatse misschien elders.

2.   * 0 - ? - 117. BAM Wonen realiseerde in 2018 aan de Gebroeders Marisstraat een renovatieproject van 39 woningen onder NOM (Nul Op de Meter) met keurmerk. Daarbij moest gewerkt worden met de gedragscode "Natuurinclusief renoveren" die o.a. verplicht tot het aanbrengen van 3 nestvoorzieningen voor huismus en gierzwaluw, ongeacht of er nesten verloren gingen. Dat is hier gedaan door middel van openingen in de gootbekisting.

Hier staat een lijst met 24 andere gerealiseerde NOM-projecten met keurmerk (klik onderaan de pagina op de + bij 'projecten'). De gedragscode schrijft ook monitoring van de bezetting voor, in het 1e, 3e en 5e jaar na de renovatie. Ik zal er eens naar vragen.

De gedragscode is in 2021 door een uitspraak in hoger beroep van de Raad van State buiten werking gesteld, o.a. omdat de minister hem zonder voldoende kennis van zaken had goedgekeurd en er te weinig waarborgen waren voor bescherming van vleermuisverblijven, zie RvS vernietigt gedragscode Natuurinclusief renoveren.

Woudsend  

Van 2008 t/m 2015 woonde ik in Woudsend en heb er elk jaar nesten gezocht. Het maximum was 207 in 2013 toen ik hulp van 7 inwoners kreeg. Volgens de vogelatlas 2013-2015 p. 355 van Sovon was dit met 162 broedplaatsen per 100 ha. en een broedpaar voor elke 15 inwoners de hoogst bekende dichtheid in Nederland. Zie ook Sovon-broedvogels 2019 p. 97. Op zolder had ik uiteindelijk drie van de vijf nestkasten bezet.

Op een stuk of 15 adressen zijn in die periode (illegale, zonder toepassing regelgeving Wnb) renovaties aan panden met gierzwaluwennesten uitgevoerd waarbij ik heb geprobeerd wat "bij te sturen". Meestal zonder resultaat.

Hier de bevindingen in Woudsend, met o.a. de nestadressen, ervaringen met renovatieverliezen en dagboeken van de nestkastbezetting.

1.   0 - 3 - 5. Op zolder had ik in 2013 drie van de vijf nestkasten bezet, zie nestkasten Woudsend op Dwerssteech 8.

2.   10 - 5 - 5. Op 24 augustus 2014 gingen de pannen van het dak van Iewal 42 voor de vervanging van tengels en latten en aanbrengen van plastic. De oude pannen komen weer terug. Er werd geen contact met mij opgenomen voor advies over het behoud van de minimaal 10 gierzwaluwnesten. 

We hebben de NVWA (Voedsel en Waren Autoriteit) op de hoogte gesteld zodat zij de ervaringen kan betrekken bij de beoordeling van de effectiviteit en handhaving van de wet- en regelgeving. Ook de gemeente is ingelicht. Die vroeg ons een kleine handleiding voor behoud van broedplaatsen bij renovatie te maken. Dat is gebeurd en die is ter beschikking gesteld aan de betrokken afdelingen van de gemeente die belast zijn met bouwen en wonen.

Iewal 42 op 19 juli 2014. Tientallen scheuren er rond het pand.

Op 3 en 4 mei 2015 kwamen de eerste broedvogels weer terug. We konden zien hoe zij urenlang probeerden de oude nestingangen te vinden. Vergeefs vlogen zij langs, haakten aan en bleven dan weer uren weg om het daarna opnieuw te proberen. Dat ging twee tot drie weken zo door. De eigenaar besloot een aantal huifjespannen te plaatsen en is geadviseerd voor plaatsing op een aantal plekken nabij de bekende oude invliegopeningen.

Op 8 mei zagen we zowaar een eerste succes. Langs de windveer links vooraan , tweede pan van boven ging een gierzwaluw naar binnen en bleef daar zeker 10 minuten binnen. Vijf minuten later plaatste de eigenaar een pan lager ook een huifjespan ! Ik weet niet of de gierzwaluw toen weg was of gewoon binnen bleef. Daarna zag ik ze regelmatig bij de nok naar binnen gaan. Ook bij de nok achteraan lijkt weer een nestplaats te ontstaan. De ruimtes hier zijn door de renovatie nauwelijks veranderd.  Ook bij een aantal andere huifjespannen zijn (weken later) vogels ingevlogen.

Dakpanhuifjes worden niet vaak gevonden. Een belangrijke voorwaarde is in ieder geval dat ze vlakbij de oude verdwenen nestingangen worden geplaatst. Dat kon hier omdat die bekend waren. Mogelijk zijn de alternatieven te laat gevonden om nog te kunnen broeden. Maar er is dus goede reden om aan te nemen dat het volgend jaar weer beter gaat.

3.   9 - 0 - 2. Ondanks eerder gemaakte afspraken met de eigenaar van Midstrjitte 66 zijn zonder nader overleg op 11 augustus 2012 de pannen van het dak van het verwaarloosde rijksmonument verwijderd. Er zaten  minstens negen gierzwaluwnesten. Op 12 augustus zagen we een broedvogel uren lang op zoek naar de jongen rond het pand vliegen. Een onbekend aantal jongen is verjaagd en dus te vroeg uitgevlogen. Twee jongen werden op het nest gevonden. Ze waren ca. 30 dagen oud en moesten dus nog 12 dagen en zijn naar vogelopvang De Fûgelhelling  Ureterp bij Drachten gebracht. Een jaar na de renovatie zagen we in 2013 hoe broedvogels weken lang vergeefs probeerden bij de oude nestplaatsen te komen.

Een duidelijk geval van 3-dubbele overtreding van de Flora- en faunawet (nestverstoring, geen compensatie en doden van dieren). De klus zou volgens de eigenaar in opdracht van de gemeente Súdwest Fryslân (die ook op de hoogte was van de aanwezigheid van gierzwaluwnesten) vervroegd uitgevoerd mogen omdat er gevaar voor vallende pannen zou zijn.

Het noorderdakvlak,

Klik voor vergroting.

Ik heb aangifte gedaan bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit . Deze heeft een rapport opgesteld en vervolgens heeft de Dienst Regelingen van EZ, afdeling handhaving, de eigenaar opgedragen alsnog de nodige voorzieningen te treffen, d.w.z. de broedplaatsen te herstellen. Begin juni 2014, een maand na aankomst van de broedvogels, werd links en rechts naast het dakraampje een ventilatiepan geplaatst waar het rooster was uitgeknipt. Een volstrekt zinloze maatregel; de gierzwaluwen zullen ze niet vinden omdat ze niet ter plaatse van oude invliegopeningen zijn geplaatst en ook niet kunnen benutten omdat ze veel te laag liggen en de opening te groot is.

Het huis is inmiddels verkocht en we hopen op nieuwe bewoners die bereid zijn alsnog aan het herstel van de kolonie  te werken.

Links en rechts van het dakraam zit nu een ventilatiepan met verwijderd rooster. De ingang is groot genoeg voor kauwtjes ! (klik voor vergroting)

Op 11 andere locaties in Woudsend werden van 2012-2015 werkzaamheden op vergelijkbare wijze als de twee hierboven uitgevoerd (alles zonder toepassing van Flora- en Faunawet) waarbij de meeste nesten zonder compensatie verloren gingen. Met wat improvisaties konden op drie adressen (een paar) nesten behouden worden maar niet op zes andere adressen. Bij twee is het resultaat onbekend. Zie sloopadressen Woudsend.

Zaandam

1. 20 - ? - 96. Rond 2009/2010 zijn op het nieuwe stadhuis 48 gierzwaluwdakpannen geplaatst.

Stadhuis met dakpanhuifjes. Dit dak ziet op het zuiden !

Later zijn in de buurt bij andere nieuwbouw nog eens 38 stuks geplaatst.

Pand nabij stadhuis met huifjes.

Ze zitten te hoog en het dak ziet op het westen, het wordt daar waarschijnlijk te warm.

De lokale werkgroep heeft er jaren voor gelobbyed en noemt alleen al de plaatsing van deze voorzieningen "eindelijk succes" in een bericht in Gierzwaluwenbulletin 2010-1 p. 7. Maar van bezetting is in de latere afleveringen van het Bulletin niet meer vernomen. Met de bouw van het nieuwe centrum is een grote gierzwaluwkolonie verdwenen en de dakpannen zouden dat moeten opvangen. De vogelclub reageerde nog niet op vragen over de bezetting.

2.   0 - 0 - 120.  In 2015 zijn 120 nestkasten geplaatst aan de gevelranden van zorgcentrum Pennemes aan de Bloemgracht. Er is ook lokgeluid afgespeeld. Ze hangen aan het binnenterrein en zijn niet zichtbaar vanaf de straat. Gierzwaluwenbulletin 2016-1 p.11 . De kasten hangen er nog steeds maar zijn niet door gierzwaluwen ontdekt. Er nestelen wel een paar halsbandparkieten, aldus de groene coördinator van het centrum op 10-10-'23.

Zaltbommel

1.   0 - 0 - 20. In 2006 zijn op het dak van de Gasthuiskapel 20, Gasthuisstraat 33, een stuk of 20 gierzwaluwdakpannen gelegd. De Natuurwacht Bommelerwaard, Cassandra van Altena laat 27 sept. '23 weten dat ze nooit bezet zijn geraakt. Ook Hans Sanders die voor de plaatsing zorgde zegt dat. Bekijk het gebouw met dak en huifjes op G-streetview.

2.   0 - 6 - 8. Aan de Sint-Maartenskerk, t.o. Kerkplein 9, werden in 2004 acht zelf gemaakte nestkasten opgehangen. Die raakten geleidelijk deels bezet. In april 2023 werden vijf kasten vervangen omdat ze deels verrot waren. Eentje was naar beneden gevallen en een tweede dreigde ook te vallen, zie bericht bij Natuurwacht Bommelerwaard. In 2023 waren er zes kasten bezet (in- en uitvliegers gezien), drie in nieuwe en drie in oude kasten.

Zie  Gierzwaluwenbulletin 2006-1 p. 3. over de kerkkasten en de huifjes op het Gasthuis.

3.   0 - 15 - 39. In nieuwbouwproject de Vergt aan de Gisbert Chairtweg zijn in 2019  39 neststenen geplaatst. "Daar wordt ondanks niet optimale oriëntatie (zuidoost) druk gebruik van gemaakt", zegt de Natuurwacht sept '23.

4.   0 - 0 - 6. In de Nonnenstraat zijn in 2021 6 nestkasten opgehangen maar die raakten niet bezet. De Natuurwacht gaat ze vervangen, men denkt dat het plankje onder de ingang niet goed is. Bericht in Gierzwaluwenbulletin 2004 nr. 2 p. 13.

Zeist

  0 - 0 - 20. In de nieuwbouw van het kantoor van WWF, Driebergseweg 10, zijn in 2006 20 neststenen ingemetseld. Gezien de locatie in het bos lijkt benutting erg onwaarschijnlijk. Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 21. WWF reageerde nog niet op vragen over de benutting.

Soortenmanagementplan

In de gemeente Zeist is een SMP Zeist van kracht. Twee woningcorporaties kunnen ook gebruik van maken van de daarop gebaseerde ontheffingen Wnb en eventueel ook andere (ver)bouwers die door de gemeente worden aangewezen.

De inventarisatie (nul-meting) voor de gierzwaluwnestenkaart is gedaan in 2019. Er werden 330 nesten gevonden en op basis van giervluchten wordt het totale aantal broedplaatsen op 500 geschat (= 50 per 100 ha.). Ca. 1% van de paartjes broedt in kunstnesten (in Amersfoort is dat 25%! en in Utrecht ca. 10%). Er wordt geconstateerd dat kolonies in verschillende typen nestplaatsen broeden (bijvoorbeeld achter kantpannen maar elders niet achter beschikbare kantpannen maar onder dakranden) en speculeert dat de jongen het zoekgedrag hebben aangeleerd op de geboortelocatie ! Het is echter wel zeker dat het gewoon een kwestie van na-apen is: de jongen zoeken een broedplaats nabij de plekken waar ze anderen naar binnen zien gaan.

De staat van instandhouding wordt beoordeeld als "gunstig". De reproductie wordt aangeduid als "minder dan 1 jong per nest", maar dat moet ca. 1,8 zijn, zie: broedbiologie.

In het SMP wordt gestreefd "naar een duidelijke plus voor de populatie van 10%". Dit wil men bereiken door niet 50 maar totaal 200 nieuwe nestplaatsen te maken omdat "niet elk aangebracht nest direct wordt gebruikt".

Er mag gewerkt worden volgens een standaard ecologisch werkprotocol dat de gemeente beschikbaar stelt maar alle werkzaamheden dienen begeleid te worden door een ecoloog. Als er gierzwaluwen in het pand aanwezig zijn, mag er niet gewerkt worden tussen 15 april en 15 augustus.

Als de broedplaatsen behouden kunnen blijven moet er eentje extra worden aangelegd. Als ze verdwijnen moeten er voor elk verdwenen nest vier kunstnesten worden aangebracht bij renovatie en bij sloop/nieuwbouw. De aanwezigheid van soorten op de adressen van de werkzaamheden moet vastgesteld worden met de openbare GIS-viewer. Er is ook een gierzwaluwnestenkaart met aanduiding van nest, overvliegend of gierend gemaakt.

Elke vijf jaar worden de nestplaatsen in elf clusters met veel gierzwaluwnesten opnieuw in kaart gebracht. De bezetting van nieuwe kunstnesten wordt 5-jaarlijks vastgesteld op basis van een steekproefcontrole van 20% van de geplaatste nestkasten / neststenen.

* 5 - 0 - 24. In 2020 en 2021 zijn twee gierzwaluwtillen, ook elk met 12 kasten, geplaatst op bedrijventerrein Het Glacis. Tot en met 2022 was er geen bezetting.

Nestentellingen

Zwolle

Stichting Avifauna doet veel aan gierzwaluwonderzoek en -bescherming. Al sinds 2014 worden er broedplaatsen gezocht en wordt er gewerkt aan het installeren van kunstnesten door de Stichting of door derden. Van een paar projecten werden me 18 nov. '23 wat (summiere) gegevens over een aantal projecten en de bezetting meegedeeld.

1.   0 - 0 - 74. Een gevel van het nieuwe stadskantoor, Hanzelaan 74, van de gemeente Zwolle is in 2019 uitgerust met 74 nestkasten. Ze vormen samen een gierzwaluwsilhouet. Het project is een idee van Jan van Dijk, de in 2021 overleden voorzitter van Stichting Avifauna Zwolle. Er is t/m 2023 nog geen kast bezet, meldt Avifauna Zwolle op 14-11-2023.

Stadskantoor Zwolle met 74 kasten

De kasten hangen dicht opeengepakt. Dat maakt herkenning van het "huisnummer" voor de vogels moeilijk (fout invliegen, burenruzies). Vaak worden dan alleen de buitenste kasten bezet. Weblogzwolle 14-5-2019 en bericht met foto bij RTV Oost.

In Utrecht is eenzelfde type opstelling met 70 kasten gemaakt. Na vier jaar raakte er in 2023 eentje bezet, waarschijnlijk niet toevallig helemaal links bij het staartuiteinde en bij de speaker met lokgeluid, zie Nestkastbezetting Utrecht 2018-2023-Idenburg.

2. 0 - 0 - 6 Zes nestkasten aan de gevel van bioscoop Pathé aan de Pannenkoekendijk zijn volgens Avifauna Zwolle sinds 2017 niet bezet. Leuk dat je op de foto van G-streetview van aug. 2016 ziet dat ze toen werden ingebouwd.

3. 0 - 0 - 12 In de gevel van Pathe rechts naast bovenstaande met 6 kasten zitten 12 neststenen die ook niet bezet zijn. Waarschijnlijk compensatieproject voor woningsloop met nesten.

4.   0 - 0 - 8  In een studentenhuis aan de Burg. Roelenweg thv Pannekoekendijk op nr. 9 vond ik 30-11-2023 (het was mistig) negen nestkasten op een platform langs de bovenrand waarvan de rechter "totall loss" was. Het is mogelijk een tijdelijke voorziening  die niet is weggehaald na sloop-nieuwbouw. Bezetting lijkt me onwaarschijnlijk.

5.   0 - 0 - 15  In een ander studentenhuis aan de Burg. Roelenweg zitten 15-18 neststenen in groepjes van 3 ingemetseld. Volgens Avifauna ook niet bezet. Foto Henk Mellema van Avifauna.

6.   0 - 8 - 32 In de nieuwbouw op het terrein van het gesloopte ziekenhuis aan Groot Weezenland zitten sinds ca. 2019 in twee gebouwen elk 16 'onzichtbaar' ingemetselde neststenen. Op 30-11-2023 vertelde een enthousiaste bewoner me dat ze 'bij veel van die gaten die donkere schichten' naar binnen ziet schieten. ' s Avonds vliegen er groepjes boven de wijk. Ik maak uit de beschrijvingen op dat het gierzwaluwen en geen huismussen zijn hoewel er hier en daar wel wat nestmateriaal uit de opening steekt, hetgeen op huismus wijst. Avifauna Zwolle gaat komende zomer de kolonie wat preciezer bekijken want zij wisten nog niet van bezetting.

7.   ? - 3 - 10 Neststenen in een renovatieproject aan de Noordzeelaan zijn "matig bezet, enkele paren".

8.   ? - 3 - 10  In De Aalanden, Fivel 4 en 39, waren van een renovatieproject met elk neststenen in een kopgevel er in 2023 drie bezet.

9.    * 1 - 4 - 12. Aan de Assendorperdijk 180-298 zijn in 2019 door Woningstichting Openbaar Belang op zes kopgevels van drie appartementencomplexen elk vier neststenen ingemetseld, zie ontheffing Wnb juli 2018, bijlage 1. punt 8. Drie van de zes gevels zijn op het zuidwesten gericht. Bij het faunaonderzoek door ecoloog Ecogroen is een gierzwaluwbroedplaats aangetroffen die verloren gaat. Op 6 juni '21 werd gezien dat er minimaal 4 van de 24 bezet waren. Zie bericht met filmpje van invliegers bij Avifauna, 7-6-2021. 

Kunstnesten sinds 1466 

10.   0 - ? - 15. In het historische bestuurspand van Zwolle , De Wheeme, Lombardstraat 4, broedden ze sinds de bouw in 1490 in daarvoor aangebrachte plavuizen met ronde gaten in de steigergaten.

11.   0 - 0 - 15 Ze zitten ook in de Bethlehemkerk maar deze zijn waarschijnlijk niet bezet.

12.   0 - 7 - 15. In de Broerenkerk (1466) zitten ze ook. Daar zijn er "5-10 bezet" volgens Avifauna.

Zie bericht over deze oude gierzwaluwpanden uit 2000 in De Swollenaar.

In Utrecht zijn ze nog ouder, van 1412, en daar broeden ze nog steeds, zie Lutherse kerk.

Er kwamen verder neststenen in de parkeergarage aan het Katwolderplein, 10 kasten aan de moskee in de Coetstraat, 15 kasten aan een flat op Veemarkt 21 en een aantal ingebouwde neststenen bij theater de De Spiegel. Een gemeentepand bij station Europapark kreeg 100 nestkasten.

Al enige tijd geleden werden in de Groninger Akkerstraat twintig houten nestkasten model Voordorp opgehangen. Zie filmpje op OOG.TV.

Nesten zoeken in wijk Assendorp

In de wijk Assendorp zijn vele jaren aantallen vliegende vogels geteld en broedplaatsen gezocht (92 -130 in 2014-2016 en mogelijk al 30 jaar stabiel !), zie verslag: Zwolle-Assendorp.pdf .

+++++++++++++++++++++++

Weet je meer over bovenstaande of andere projecten? Ik hoor het graag. Mail of bel me op jaaplangenbach@ziggo.nl of 06 - 3849 7474

++++++++++++++++++++++++++++++

Jaap Langenbach

jaaplangenbach@ziggo.nl

06 - 3849 7474

Willemstraat 38, 3511 RK Utrecht

  Begin pagina