Kunstnestprojecten
Rivierenwijk Utrecht
Het grootse kunstnestproject in Utrecht.
In 2023 waren 50 van de 95 neststenen op 19 adressen in een klein buurtje bezet.
en |
Kunstnestprojecten gierzwaluw in Nederland
Oud, nieuw, goed, fout, mislukt, geslaagd, bezet of resultaat nog onbekend. Wat was het plan, wat kwam er van terecht?
Laatste update 1-4 december 2023 (Projecten in Amersfoort, Heerde, Oostvoorne, Waalwijk, Woerden en Zwolle toegevoegd.)
Op deze pagina staan nu 223 projecten met 18.723 kunstnesten in 122 plaatsen die hieronder aanklikbaar op alfabetische volgorde staan. Bij diverse plaatsen en regio's zijn ook de resultaten van tellingen van rondvliegende vogels en gevonden broedplaatsen opgenomen. Tips en trucs voor nesten zoeken. De bezetting van 2.051 kasten met alle projectgegevens in Utrecht staat op kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023.
Bezetting groen, rood of onbekend
Met 12 soorten partjes groen en rood wordt aangegeven of een kunstnestproject
meer of minder bezet is. Dat gaat van
De stand In het rood (niet bezet) : 50 projecten, 23% (totaal 1.844 kasten niet bezet) (in 21 van deze projecten werden ca. 213 'natuurlijke' nesten door sloop of renovatie vernield)
In het groen (bezet) : 78 projecten, 37% (1.165 kasten bezet van 7.809) (1.165 bezette kasten van 1.826 + 7.809 = 9.635 gecontroleerde kasten geeft 12% bezetting; in 32 van deze groene projecten gingen ca. 563 'natuurlijke' nesten verloren)
In het grijs (bezetting onbekend): 95 projecten, 40% (totaal 9.070 kasten) (hier gingen in 53 projecten 606 nesten door sloop en renovatie verloren)
Totaal : 223 projecten, 100% (totaal 18.723 kasten) (1.382 nesten verloren door sloop en renovatie in 106 projecten)
Ik vermoed dat bij 'onbekend' het rode aandeel (sterk) zal overheersen: "geen bericht is slecht bericht". Bedenk dat de lijst geen a-selecte steekproef is. Groen overheerst o.a. doordat projecten worden toegevoegd n.a.v. meldingen van bezette nestkasten op waarneming.nl en meldingen van initiatiefnemers die bezetting ontdekten. Maar persberichten over 'mislukte' projecten worden nooit verstuurd. Monitoring wordt zelden voorgeschreven en eventuele resultaten zelden gepubliceerd.
Drie cijfers xx - xx - xx Naast de grijze, rode en groene segmenten staat in drie cijfers per project: - aantal nesten dat door werkzaamheden verloren ging/gaat (1.382 in 106 projecten) - aantal bezette kunstnesten (totaal 1.165 van 7.802 kasten in 78 projecten) - aantal kunstnesten dat werd geplaatst (18.606, excl. tijdelijke voorzieningen) Rode aantallen zijn geschat.
Ik ben bezig de projectgegevens in een
spreadsheet te zetten dus op een dag
- Bij sloop-nieuwbouw verdwenen er nesten van het gesloopte pand, werden er tijdelijke kasten in de buurt geplaatst ('overbrugging') en zijn de definitieve compenserende kasten aan de vervangende nieuwbouw geplaatst.
- Bij bestaande bouw waren er geen nestverliezen door werkzaamheden en werden de kasten aan bestaande gebouwen geplaatst.
- "Tillen" zijn gierzwaluwtillen, 28 stuks met totaal 825 kasten in 18 projecten. (meestal een flink aantal kasten op een paal). Twee projecten met vijf tijdelijke tillen en 204 kasten (w.v. 2-3 kasten bezet) die inmiddels zijn verwijderd, zijn niet opgenomen. Zie de details op de tillenpagina.
De projectplaatsen
Alkmaar, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Bakel, Bennekom, Bilthoven, Boxmeer, Brabant, Bunschoten, De Bilt, Dedemsvaart, De Kwakel, Delft, Delfzijl, Den Bosch, Den Haag, Den Helder, Den Nul, Didam, Dokkum, Dussen, Echt, Ede, Eemnes, Eindhoven, Elburg, Elst-Gld, Elst-Utr, Enschede, Ermelo, Etten-Leur, Gemert, Goirle, Gorinchem, Gouda, Groningen-Prov., Groningen-Stad, Grou, Haaksbergen, Haamstede, Hallum, Fr., Harlingen, Hattem, Havelte, Heemskerk, Heerde, Hellendoorn, Hilversum, Huizen, IJlst, IJmuiden, Joure, Kollum, Koudum, Krimpen aan den IJssel, Leeuwarden, Leiden, Leusden, Loppersum, Maarssen, Maasdam, Maastricht, Middelburg, Mijdrecht, Mijnsheerenland, Nijmegen, Moergestel, Naaldwijk , Nijverdal , Noord-Holland , Noordwijk, Nunspeet, Oisterwijk, Oostvoorne, Oud Alblas, Oude Pekela, Overschild, Peize, Putten, Puttershoek, Renswoude, Sambeek, Sint Maartensbrug, Sint Nicolaasga, Soest, Soesterberg, Sprundel, Stampersgat, Standaardbuiten, Ter Heijde, Terneuzen, Tilburg, Tjalleberd, Uffelte, Utrecht, Valkenswaard, Veendam, Veenendaal, Velp, Vinkeveen, Vollenhove, Vorden, Vreeland, Vught, Waalwijk, Waardenburg, Waddinxveen, Wageningen, Wateringen, Westland (gemeente), Wijhe, Woerden, Woudsend, Zaandam, Zaltbommel, Zeist, Zutphen, Zwolle.
Oproep. Weet je meer over de projecten? Vooral de bezetting is vaak nog niet bekend. Kijk eens naar een project bij jou in de buurt en laat me weten wat je er nog meer van weet. jaaplangenbach@ziggo.nl en 06 - 3849 7474.
- Projecten met een * (61 stuks) zijn of worden nog uitgevoerd volgens voorschriften van een ontheffing Flora- en Faunawet (FF) of Wet natuurbescherming (Wnb). Een klein aantal anderen ook maar dat is dan niet bekend.
- Projecten met lokgeluid of monitoring zijn vet aangeduid.
- Interessante/leerzame aspecten zoals projectgebreken, bijzondere voorwaarden en projectonderbouwingen zijn makkelijk te vinden door te letten op rode teksten.
Abcoude
1.
2.
Bij onderzoek door bureau LooPlan zijn acht
gierzwaluwnesten met ingangen achter kantpannen op de kopgevels gevonden. In de
ontheffing Wnb van 15 april 2020 staat dat
in januari 2020 al 40 tijdelijke uitwendige
gierzwaluwnestkasten zijn geplaatst aan vier panden in een naburige wijk
(Leeuwenburgh 27-32) op 175-250 meter van de
renovatiewoningen.
Hier en daar zit ook een steen om de hoek onder de dakgoot (foto). Op G-streetview vond ik er 28, waarvan 24 op 4 kopgevels.
Alkmaar
1.
2.
Amersfoort In de stad is al heel lang een gierzwaluwwerkgroep actief (met 'trekkers' Marjo en Fred v.d. Lelie) die erg veel kunstnestprojecten wisten te realiseren. In 2007 is er een boekje over uitgegeven met sinds 1996 ruim 22 projecten en ruim 600 neststenen verspreid over de stad: "na jaren wachten zijn er broedgevallen te melden in de nieuwbouw". In 6 projecten werden in 2007 totaal 25 bezette neststenen gemeld. In 2010-2012 zijn in de stationsbuurt diverse panden van totaal minstens 300 neststenen voorzien.
In de gemeente Amersfoort functioneert het SMP Amersfoort. Hier staat de gemeentepagina met alle info. Ook op de pagina van Het Groene Huis staat e.e.a. uitgelegd. En hier staat de verleende ontheffing Wnb van dec. 2020 met voorwaarden voor 10 jaar en op basis van het SMP voor de bebouwde kom. Voor de opstelling van het SMP is van 2014 t/m 2017 door een groep van 30 vrijwilligers naar nesten van de gierzwaluw gespeurd. Er werden totaal 622 nesten gevonden. Maar liefst 28% broedt in kunstnesten ! In januari 2018 werd het verslag met fraaie kaarten met nestlocaties per wijk gepubliceerd. Stadsecoloog Mark Grutters schreef er een artikel over in Straatgras jrg 29-1, 2017. Zie ook Gierzwaluwtelling Amersfoort 2014-2017. Er is ook een gedetailleerde nestenkaart naar de situatie van 2016 - 2018 van gemaakt.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
aan het Piet Mondriaanplein nabij het NS-spoor zitten sinds 2021 in de kopgevels minstens 18 gierzwaluwkasten. Twaalf daarvan worden camerabewaakt en zijn live te volgen via de website Gierzwaluwkolonie Soesterhof. Aan de nestbeelden te zien lijkt er nog geen kast bezet.
Amstelveen De vogelwerkgroep houdt o.l.v. Marleen Andriessen al sinds 1996 de bezetting bij van 56 neststenen, verdeeld over acht kopgevels nabij het Wilhelminaplein en sinds 2005 van 52 neststenen onder de dakgoten aan de St. Josephlaan. In 2023 was 65% bezet. Zie een artikeltje erover in Gierzwaluwenbulletin 2013-1 p. 15.
1. Wilhelminaplein
De 57 neststenen zitten er al sinds 1983, deels aan de Talmastraat en aan de Katerstraat. Tot 2005 waren er steeds rond de 50 van bezet maar daarna kelderde de belangstelling door nog steeds onbekende oorzaak tot een dieptepunt van slechts vijf stuks in 2013. In 2019 en 2020 was er eindelijk weer een opleving naar 15 paartjes, toen een terugval in 2021 naar 11, maar in '22-'23 zijn het er weer 16. In 1996 zijn alle kasten schoongemaakt waarbij vooral veel huismusnestmateriaal werd verwijderd. In 2008 zijn alle kasten gecontroleerd waarbij opviel dat er nauwelijks nestmateriaal aanwezig was. In 2013 zijn 23 van de 56 neststenen opnieuw van binnen gecontroleerd. Er werd geen zichtbare oorzaak van onderbezetting gevonden.
Bezettingsverloop twee neststeenkolonies in Amstelveen.
2. St. Josephlaan
De bezetting van de 52 stenen nam sinds de ingebruikname in 2005 (34 bezet) gestaag toe tot 51 in 2020. Maar in 2021 en 2022 een dip terug naar 44. In 2023 weer toename naar 49.
De sperwer Er werd in 2021 argwanend gekeken naar de activiteiten van een sperwer die het had gemunt op uitvliegende vogels. Het vrouwtje wacht ze op in de dakgoot en jaagt er achterna als ze uitvliegen. Er werden plukresten (vleugels) in de buurttuinen gevonden. De vogel was volgens de waarnemers zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor afname van de bezetting in beide kolonies. In 2022 is er geen sperweractiviteit waargenomen en totaal dus een toename met zes bezette nesten. Al met al best een indrukwekkend resultaat met ca. 2.600 uitgevlogen jongen (gemiddeld 1,8 per broedsel) sinds de start van de kolonies.
Amsterdam In Amsterdam is al sinds 1993 een zeer actieve gierzwaluwwerkgroep werkzaam die ontzettend veel projecten heeft gerealiseerd. In 2003 schetst Gerard Schuitemaker de stand van zaken in Gierzwaluwbulletin 2004-1 p. 7-8. Het bleek toen dat er nagenoeg niets bekend was over de bezetting. Daar werd wel naar gevraagd, o.a. door gebouweigenaren die willen weten wat het nut is van het metselwerk. Men nam zich voor om meer te gaan monitoren. De gemeente Amsterdam boekt ook eerste resultaten met het verplicht aanbrengen van nestgelegenheden voor stadsvogels in de nieuwbouw. In de nieuwbouw in het oostelijk havengebied en op IJburg zijn ruim 800 neststenen ingemetseld voor huismussen en gierzwaluwen. Maar net als in Amersfoort in de wijk Vathorst ging het daarbij om veel Schweglerkasten waarvan het uitneembare front met opening losraakte. Nestenzoeker Gert de Jong vond op IJburg vooral veel huismussen en spreeuwen in de neststenen maar in 2016 ook de eerste gierzwaluwbroedsels (Diemerparklaan). In 2021, tijdens een buurtbezoek met stadsecoloog Anneke Brouwer werden er vijf gevonden aan de Duarte Pechecostraat, zie bericht en filmpje van 17 juli bij NH-Nieuws.nl . Op de Amsterdamse gierzwaluwkaart staan voor 2022 een stuk of 15 bezette neststenen vermeld, voornamelijk aan de Panama- en Ertskade en een paar op het KNSM- en Borneo-eiland. In 2017 broedde 8% van het Amsterdamse broedbestand in nestkasten/neststenen wat in inmiddels ongeveer is verdubbeld volgens mededeling van Gert de Jong in nov. 2023. In Utrecht was dat percentage naar (grove) schatting in 2023 ca. 10%, zie kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023. In Amersfoort was dat in 2017 (SMP-onderzoek) maar liefst 25% !
10 gierzwaluwkasten op het Java-eiland, Sumatrakade 1515. Bovenin een huismuskast.
1.
De kade is ruim een kilometer lang met een front van 6-7 lagen hoogbouw op het noorden, maar dit zijn de enige kasten. Ook geen inbouwstenen.
2.
3.
4.
Gierzwaluwatlas van Amsterdam Gert de Jong en collega's zoeken in opdracht van de gemeente Amsterdam al sinds 2013 naar gierzwaluwnesten in de gemeente. Als je weet hoeveel tijd het kost om gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen maar verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde Amsterdamse gierzwaluwenbestand. Alle vondsten worden tot in detail toegankelijk gemaakt op: gierzwaluwbroedplaatsenkaart Amsterdam. Als er bij "voorziening" een "ja" staat gaat het om een nestkast of neststeen. Na vijf jaar worden tellingen herhaald.
In 2018 verscheen het verslag over de jaren 2013-2017 in Amsterdam, Amstelveen en Diemen. In stadsdeel Centrum vond de Jong in 2013 301 nesten en bij controle in 2017 werden dat er door betere methodiek en opgedane ervaring 450. Het broedbestand is in het centrum in 2017 ongeveer gestabiliseerd na sterke afname sinds de jaren '70. Maar dat zegt waarschijnlijk weinig of niets over de ontwikkeling in de andere stadsdelen.
Er werden in 2017 2.031 broedplaatsen gevonden en het totaal aantal wordt geschat op 2.600. In 1973 werd door anderen een aantal van "heel erg ongeveer" 4.500 geschat. De onderzoekers schatten / berekenen dat de totale populatie sinds de jaren '70 ongeveer gehalveerd is bij een sterke afname in vooroorlogse buurten van lokaal wel 75% en een lichte toename in ring '20-'40 en naoorlogse wijken. Er wordt nu ook gebroed in de Bijlmer en in neststenen op IJburg.
- Inventarisatie gierzwaluwbroedplaatsen Amsterdam, Amstelveen, Diemen, 2013-2017 - Podcast, Gert de Jong met Vogelbescherming op nestenzoektocht, 14 okt 2021 - Onderzoeker Gert de Jong bij Vroege Vogels 15-7-2018 (minuut 59 tot 1 u. 9 min.) - Filmpje van Salto.tv (9 min) met o.a. onderzoeker Gert de Jong en Margreet Bloemers (WGA) op zoek naar Amsterdamse nesten in Oud-West.
Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost (Bijlmer)
Onderzoek 1994
In 1994 is al eens een zoektocht
gedaan naar nesten in Amsterdam. In 12 stadsdelen werden op 493 adressen 1.542
nesten gevonden.
Zie Ruud Vlek, Amsterdamse Vogelhistorie 1285-1999.pdf , p. 28-29 (Speciale aflevering van De Gierzwaluw, kwartaaltijdschrift van Vogelwerkgroep Amsterdam, jaargang 38, december 2000)
Karel Knip in Amsterdam noteert al sinds 1973 de dag dat hij de eerste gierzwaluw ziet maar het gaat nu zo slecht dat het lijkt alsof ze steeds later aankomen. Zie zijn artikel "Nog maar een handjevol" in NRC, 3-5-2023. En mijn pagina over fenologie van de 1e aankomst.
Apeldoorn Apeldoorn heeft in het soortenmanagementplan (SMP, 2019) vastgelegd dat er standaard wordt aangenomen dat er bij sloop en verbouw altijd nestplaatsen voor de gierzwaluw aanwezig zijn en dat er dus altijd voor nieuwe nestkasten of neststenen gezorgd moet worden, zie o.a. tellingen en monitoring nestkasten in kader van SMP
In 2018 zijn door ecolooog Regelink t.b.v. de opstelling van het SMP 515 broedplaatsen in de bebouwde kom gevonden maar de zoekinspanning was niet voldoende dekkend. Het totale aantal wordt geschat op ca. 1.000, zie het SMP p. 28 en 69.
Arnhem
1.
2.
Broedplaatstelling Arnhem e.o. 2003.
Assen
1.
In april 2018 doet iemand in Drentse Vogels verslag van een onderzoek naar de aanwezigheid van huismus, spreeuw, kauw en ringmus rond de nieuwbouw, en vergeleek die met oudere wijken.. "Het is er een vreselijk dooie boel, geen vogel te vinden", zie zijn verslag: Drentse Vogels 2018-32 p. 7. In 2023 zijn er op G-streetview 13 nestkasten te vinden aan oudbouw op Pelikaanstraat 12, 16, 18 en 20 maar niets aan de nieuwbouw in Eiberstraat, Roerdompstraat en Reigerstraat. Helaas nog geen ontheffing of onderzoeksresultaat gevonden maar het ziet er gezien de verspreide locaties van de kasten volgens mij niet best uit voor de kolonie.
Het programma RoegTV van rtv Drenthe meldt in april 2022: "In Assen Oost, maar ook elders in Assen zit ieder jaar een mooi clubje gierzwaluwen. Dat komt mede omdat er kasten zijn opgehangen die voor mus en gierzwaluw geschikt zijn. Zo langzamerhand zijn alle geschikte nestplaatsen bezet en zou het heel nuttig zijn wat extra kasten op te hangen." Wie weet meer?
2.
3.
Bakel
Het is een project van de vogelwerkgroep van IVN Gemert-Bakel. Ze hebben ongeveer 300 kasten in de kern van Bakel opgehangen en zijn in '23 -'24 bezig de oude houten kasten te vervangen door duurzame van hout-beton. Dat er nog steeds kasten bezet zijn wordt wel bewezen met de foto's van mei 2023 op G-streetview. Op diverse posities vliegt er een gierzwaluw boven de straat en soms wel twee. Ik tel nu totaal 50 kasten; een aantal kasten model Voordorp is later bijgehangen of zijn vervangingen. Gierzwaluwenbulletin 2003-1 p. 11. De Vogelwerkgroep meldt 20-10-'23 dat zij de bezetting niet controleren maar hebben "de indruk dat ze goed bezet zijn" en in de Emmastraat en omgeving zou zelfs "90% bewoond" zijn.
Bennekom
Hier dezelfde procedure bij een Belgisch project.
De organisatie zegt dat de jongen daarna weer geaccepteerd worden door de ouders maar ze weet natuurlijk weinig of niets van het uiteindelijke broedresultaat. Dat is trouwens erg beperkt en neemt af.
Na 30 jaar zijn er van de 24 kasten de laatste jaren nog maar zes bezet en in 2018 maar vijf. Normaal raken na verloop van tijd steeds meer kasten bezet in een kolonie, zie elders op deze pagina. IVN-Ede vermeldt al enige jaren niets meer over resultaten. Die staan soms wel in het verslag van de lokale krant. In 2021 en 2022 was het broedsucces overigens opeens een stuk beter. De kasten hangen nogal verspreid in groepjes van 2-3 in de Dorpsstraat. Drie kasten te zien op G-streetview.
Zie voor visuele nestkastcontroles ook hieronder bij Enschede.
Ook in de beroemde kolonie in Oxford, waar David Lack zijn onderzoek deed, was na zijn overlijden, waarschijnlijk door teveel verstorend onderzoek, sprake van sterke afname van de kastbezetting, zie kolonieherstel in Oxford.
Hoe ouder hoe meer bezet In onderstaand grafiekje staat het percentage bezette kasten in een kolonie afgezet tegen de ouderdom van het project: hoe ouder hoe hoger de bezettingsgraad. Het project in de rode cirkel is de opvallende uitzondering. De oorzaak is dat daar allerlei onderzoek en experimenten worden gedaan, o.a. ringen, met netten vangen van vogels en verwijdering van nesten na het broedseizoen.
Gierzwaluwvereniging GBN heeft een artikel in haar statuten dat bepaalt dat leden zich niet mogen inlaten met handelingen "die het belang van de individuele gierzwaluw kunnen schaden, zoals het verstoren van broedvogels op de nesten".
Bilthoven
Boxmeer De gemeente Boxmeer stimuleerde 25 jaar geleden al het duurzaam bouwen met aanbevelingen en voorlichting voor bouwers en architecten en opname in het gemeentelijke Milieubeleidsplan voor het aanbrengen van nestgelegenheden voor gebouwbewonende soorten. In 2001 waren al diverse projecten gerealiseerd. Gierzwaluwenbulletin mei 2002-1 p. 9, het nulnummer.
Brabant
Project B5 Al sinds 2017 loopt de financiering van een stadsvogelproject in vijf Brabantse gemeenten (de "B5": Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond). Er zijn al meer dan 1.800 nest- en verblijfplaatsen voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen opgehangen bij bewoners. Er is ook uitgebreide monitoring van de resultaten aan verbonden. Daaruit bleek dat zes paartjes huismus, wat mezen, spreeuwen en een enkele gekraagde roodstaart neststenen wisten te benutten. Tot en met 2020 zijn er nog geen bezettingen van neststenen door gierzwaluwen gevonden. Over 2021 wordt in de nieuwsbrief van september, in afwachting van de resultaten van de monitoringevaluatie, gesteld: "Eén ding is alvast zeker: op meerdere plaatsen werden de inbouwvoorzieningen goed door vogels gevonden. Was het niet door de doelsoort, dan wel door een slimme mees of zelfs een zwarte roodstaart. Niet minder mooi, al zeggen wij zelf." En in september 2022 bericht Vogelbescherming mij dat "het nog niet erg hard gaat met de bezetting door gierzwaluwen". Ik maak uit e.e.a. op dat er ook in 2023 nog geen of nauwelijks nestelende gierzwaluwen zijn aangetroffen. Voorlopig komt er volgens projectleider Vogelbescherming Nederland nog geen publicatie over de resultaten. Erg jammer dat we ook nu weer niets te weten komen waar de leegstand aan te wijten is. Hangt alles op kansloze locaties, of onvindbaar achter bomen en struiken? Zie Project B5 Brabant . Meer bij de projectleider met overzicht van nieuwsbrieven: Vogelbescherming Nederland.
Brabantse gemeenten Met het particuliere project "Natuur in de Wijk", ondersteund door 11 gemeenten en de provincie Noord-Brabant, zijn sinds 2015 meer dan 1.433 nestkasten voor de gierzwaluw geplaatst. Op de locatiekaartjes per gemeente staan ze nog lang niet allemaal en in augustus 2021 worden er maar een paar als bezet door een gierzwaluw aangegeven. "In Helmond werden gierzwaluwen dicht bij de neststenen gezien en mogelijk is er al eentje in gebruik", meldt Vogelbescherming op de site Bouwnatuurinclusief.nl. Monitoringsonderzoek loopt. In Boxtel en OIrschot is het stadium van "de ecologische eindmonitoring" bereikt. Studenten onderzochten in 2017 geplaatste nestkasten in Oss, Schijndel en Den Bosch en troffen er 24 van de 126 bezet aan door pimpelmees, koolmees, roodborst en twee door insecten, zie bericht BD 15-5-2017. Maar dat waren veelal nestkasten van bewoners die er al langer hingen en niet van het project Natuur in de Wijk. Verder kon ik daarover alleen in mei 2023 de opmerking vinden dat "de meeste kastjes nog niet in gebruik genomen zijn". Zie: https://www.natuurindewijk.nl/ .
De gemeente Breda is in oktober 2023 samen met drie woningcorporaties gestart met het onderzoek naar het voorkomen van vleermuizen, huismus en gierzwaluw voor de opzet van een SMP. Dat wordt vermoedelijk in 2025 voor 5 jaar van kracht. Bericht gemeente op 29-9-2023.
Bunschoten Begin deze eeuw zijn meerdere gebouwen, vooral scholen van neststenen en gierzwaluwdakpannen voorzien. De betrokken IVN-afdeling reageerde nog niet op vragen over de bezetting.
1.
Op G-streetview van juni 2021 zijn ze te zien. Met drie huismuskasten erboven. Maar veel duidelijker is het beeld van nov. 2010 want onder 12 kastingangen zijn enorme poepslierten van nestelende spreeuwen te zien. De schooldirecteur wist 26-10-2023 niet dat er nestkasten in de school zitten en dus ook niets over de bezetting.
2.
3.
Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 21.
4.
De Bilt
1.
De 'poort' met 10 kasten waarvan de vijf rechter op het zuidwesten en 3 in de zon (foto om 15 u.)
Een kast is kapot, eentje ontbreekt inmiddels en minstens 10 kasten hangen op het zuidwesten veel te lang in de zon. Op nr. 79-81 werden vorig jaar tijdens een hittegolf dode jongen (waarschijnlijk huismussen) onder de kasten gevonden. Op nr. 49 zat in 2022 een spreeuw maar volgens alle bewoners (zeven buren gesproken op 2-10-2023) is er in de woningen en in de kasten geen gierzwaluw meer te bekennen. Ze broedden voornamelijk achter de kantpannen aan de kopse kanten. Ze vliegen nog wel hoog boven de wijk maar niet meer gierend langs daken.
2.
Compensatie voor de verdwenen nesten wordt aangebracht op de kopgevels van fase 1 door middel van 7 voorzieningen: 2 in nestkasten in het dakoverstek, 6 door middel van toegang achter de kantpannen naar het dakvlak en 1 nokkast (p.21). Er wordt niet aangegeven waarom er niet neststenen op de kopgevels worden ingemetseld of kasten geplaatst. Dat lijkt een eenvoudiger en effectiever oplossing, passend bij de huidige nesten en levert geen problemen op met hittestress onder de pannen. Er zijn 9 kopgevels op noordoost beschikbaar.
Monitoring In de ontheffing Wnb van 31-8-2023 wordt ook voorgeschreven dat in vier jaren, om de twee jaar, onderzocht moet worden of de voorzieningen gebruikt worden en in welke mate. Start monitoring fase 1 in 2024 en fase 2 in 2026. Ook moet 1 seizoen onderzocht worden of het onder nestruimtes op het dakvlak onder de pannen niet te heet wordt. Als de gewenste effecten uitblijven (wat gewenst is wordt niet aangegeven) kunnen extra maatregelen opgelegd worden. (p. 17). Ik ga half mei en begin juli 2024 eens kijken hoe de vogels vliegen.
Dedemsvaart
Over 2023 maakte hij een gedetailleerd verslag over late jongen in augustus.
En hier Johan op Youtube bij ROEG.TV
Nestentelling 2016
D
In de M. Noordmanlaan in De Kwakel bij Uithoorn werden zomer
2019 door woningstichting Eigen Haard 26 sociale huurwoningen gesloopt en vervangen door 40
nieuwbouwwoningen.
Bij het faunaonderzoek in 2017 door ecoloog Ecoquickscan zijn in de
gesloopte woningen 8 nesten van de gierzwaluw gevonden (waarvan 1 in een
nestkast), en 17 van de huismus, zie
onderzoek flora en fauna De
Kwakel, nov. 2017.
In het voorjaar zijn nest- en verblijfplaatsen van
gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ontoegankelijk gemaakt. Bij woningen
in de buurt zijn tijdelijke nestkasten opgehangen en in de nieuwbouw zouden definitieve broed-
en verblijfplaatsen komen (dakpanhuifjes, bleek later).
Een aantal andere woningen aan de andere
kant van de straat werden al wat eerder gerenoveerd (jaartal niet duidelijk)
en voorzien van houten nestkasten.
5 van de 40 dakpanhuifjes ('gierzwaluwdakpannen')
Op Google streetview
(maart 2023) was te zien dat bij de gerenoveerde woningen hier en daar 2-3
nestkasten aan kopgevels zijn opgehangen. Maar bij 12 van de 15 kasten
(model Zeist) die ik kon vinden was het dak van de kast verdwenen, zie G-streetview
Ik kon geen tijdelijke kasten in de buurt vinden en zag de huifjes over het hoofd.
Een van de vijf panden met drie nieuwe kasten en linksonder
eentje voor de huismus.
1.
2.
Helaas geen bewoners getroffen die iets wisten van benutte kasten of
huifjes.
D Er zijn me nog geen resultaten van kunstnestprojecten in Delft bekend maar er bestaat wel een interessant onderzoek naar het broedbestand in 2008. Zie: nesten zoeken regio Delft 2008. 15 p. Het aantal broedparen werd geschat op minimaal 76 en maximaal 106, vooral in de oude binnenstad. Men schat een halvering t.o.v. 15 jaar eerder. Er werd slechts 1 invlieger in een kunstnest (gierzwaluwdakpan) aangetroffen. Delfland, nestentellingen 1990-2010
Delfzijl
Den Bosch
Den Haag In Den Haag is een puntensysteem voor natuurinclusieve nieuwbouw ingevoerd. De gemeente bepaalt per bouwproject het benodigde aantal punten en de bouwer kan zelf een keuze maken uit diverse opties. Meer info bij gemeente Den Haag . Hier meer over puntensystemen voor natuurinclusief bouwen (Arcadis). Ze worden ook gehanteerd in b.v. Katwijk, Castricum en Apeldoorn.
De vereniging
Haagse Vogelbescherming
is nauw betrokken bij de uitvoering van een en ander. Stadsvogeladviseur Martin van de Reep van de
vereniging zorgt ervoor dat op geschikte locaties in ieder geval voor
gierzwaluwneststenen wordt gezorgd en dat die voorzieningen op de juiste
wijze worden uitgevoerd. In 2019 is het
puntensysteem voor het eerst toegepast bij grote projecten in de binnenstad. Hij adviseerde ook bij het SMP (Soortenmanagementplan)
dat echter al jaren op goedkeuring
door de regionale omgevingsdienst wacht. Doel daarvan is ook dat zo veel
mogelijk gebouwen standaard worden voorzien van gebouwbewonende soorten. Van
de Reep vindt dat dat "beter werkt dan mitigerende voorzieningen". Meer in de
Nota Stadsnatuur
van augustus 2020.
Den Helder
1.
2.
Zie de tillenpagina met projecten nr. 1 en 20.
Den Nul (boven Olst, Ov.)
Didam
Bij een groot renovatie en sloopproject in de Bloemenbuurt in '20-'21 gingen
84 gierzwaluwnesten verloren. Er werden totaal 711 tijdelijke en permanente
voorzieningen (tillen, nestkasten en neststenen).
1.
2.
Dokkum
In de ontheffing Wnb van oktober 2023 staat dat rond 30-3-2023 60 tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw type GZT1 van Unitura "in de directe omgeving" zijn opgehangen. Deze moeten permanent blijven hangen. Als permanente voorziening worden er op 7 adressen totaal 21 neststenen in de spouw gemetseld (Heldersstraat 32 en Hoedemakerstraat 41, 43, 45, 53, 55 en 59.) Bovendien worden nabij de nokpannen en bij de aansluiting tussen schoorsteen en dak ventilatiepannen aangebracht waarvan het rooster wordt uitgeslepen. (aantallen, type en adressen worden niet genoemd).
Dussen Dussen ligt vlakbij de Biesbosch aan de Bergsche Maas. Ideaal voor gierzwaluwen dus met zo'n groot foerageergebeid naast de deur. Het dorp staat bekend als "gierzwaluwdorp" met alleen al in de van Gendtstraat, met 24 "2-onder-1 kap" huizen, een stuk of veertig nesten.
Nestkast onder dakgoot van Gendtstraat. (G-streetview, 2009)
Maar er is nu woningnood; niet vanwege opnieuw renovatie (de spouwmuurisolatie lukte onlangs ook zonder de nesten te verstoren) maar door toename van het aantal vogels. Er vliegen grote zwermen broed- en dus ook zoekvogels boven het dorp. Zie filmpje van de van Gendtstraat met giervluchten, 2022. De vogelgroep o.l.v. Len Bruining heeft een nieuwe actie op touw gezet en gaat in maart 2023 flink wat door leerlingen gemaakte nestkasten voor mezen en huismussen ophangen.
Echt
In seizoen 2016 werd gezien dat er zes neststenen bezet waren. Verslag met foto's van inmetselen in Gierzwaluwenbulletin 2017-1 p.7 . Dit is het enige van de 78 (deels) bezette projecten in deze lijst waarbij kunstnesten in nieuwbouw op de plaats van gesloopte woningen bezet raakten. Er waren geen tijdelijke voorzieningen.
Ede
1.
Zie ook projectbericht van Vogelbescherming Nederland (ca. 2021) wat zegt dat "huismussen en gierzwaluwen van de voorzieningen gebruik maken".
7 nieuwe kasten Voordorp.
2.
Een aantal bewoners (totaal acht mensen gesproken) zeggen dat ze 's zomers flinke groepen gierzwaluwen van 20-30 vogels boven de wijk zien vliegen. Hier en daar ook giervluchten langs de daken, wat op nesten duidt. Niemand heeft ooit ergens een gierzwaluw in een nestkast zien invliegen. Wel is op twee plaatsen een invliegende gierzwaluw gezien bij een regenpijp achter de dakgoot (Sumatralaan 2, een niet gerenoveerd huis) en bij een gat naast een scheef liggende dakpan (achterkant Javalaan nr. 59). Er zijn wel huismussen die de kasten gebruiken.
3.
Op 1-10-2023 vertelde een buurvrouw, die vanuit haar tuin goed zicht op de kasten heeft, dat zij nooit gierzwaluwen boven de wijk ziet en zeker niet in de kasten invliegend. Wel in het najaar erg veel spreeuwen op de molenwieken.
Soortenmanagementplan In november 2019 kreeg de gemeente een gebiedsontheffing verleend voor o.a. huismus en gierzwaluw volgens een Soortenmanagementplan, zie: beschikking voor SMP gemeente Ede. Er is daarin op pag. 21 o.a. monitoring van de gierzwaluw voorgeschreven d.m.v. tellen van vogels in giervluchten in jaar 1, 3, 5 en 10. En een erg aparte bepaling: "Aanvullend wordt het aantal gierzwaluwen geteld die in de avond omhoog schroeven om in hogere luchtlagen de nacht door te brengen". Dat is een gebeurtenis die weliswaar elke avond plaatsvindt maar zelfs door de meest ervaren waarnemers zelden wordt gezien. Aantallen daarbij tellen is onmogelijk, alleen al omdat de verzameling geleidelijk groter wordt en heel hoog vliegt. Ik heb het gebeuren twee keer waargenomen in mijn 15 jaar gierzwaluwnesten zoeken. Heel erg mooi, betoverend, dat wel. Het gebeuren werd o.a gezien na afloop van een gierzwaluwtelling in Purmerend en beschreven in Gierzwaluwenbulletin 2011-2 p. 10.
Eemnes
Eindhoven
Ook in het Evoluon, gebouwd in 1966, broeden al tientallen jaren gierzwaluwen achter kleine spleten onder het schoteldak, dus geen kunstnesten. In Gierzwaluwenbulletin 2008-1 p. 14 wordt gemeld dat er in 2007 10 paartjes broeden. Zitten ze er nog?
Elburg
Elst, Gld.
Aan alle kopse kanten van de woningblokken wordt er tussen kantpan en gevel ca. 3 cm ruimte gelaten zodat de gierzwaluwen een ingang hebben naar broedplaatsen op dakbeschot of spouw. De boeidelen eronder worden ruw gemaakt voor meer grip. Bovendien worden op een aantal blokken buiten de te renoveren woningen nog 12 nestkasten geplaatst op 4 kopgevels.
Elst, Utr.
Op G-streetview zijn echter op alle kopse kanten van de woonblokken aan de Beatrixstraat al in juni 2023 2 inbouw neststenen te zien (totaal 68 stuks). Het type is zowel voor gierzwaluw als voor huismus geschikt. De helft van de gevels is overigens op het noordwesten gericht, zodat er in die stenen mogelijk teveel kans is op hittestress. Zoals zo vaak blijkt dus ook hier dat de planuitvoering al ver voor de verleende ontheffing op gang is gekomen (de bezwaartermijn loopt nog tot eind november '23). Helemaal begrijpen doe ik het toch nog niet. Want die stenen (alle 68?) bleken er ook in augustus 2021 al te zitten, toen maakte ik namelijk bijgaande foto aan de Beatrixstraat.
Enschede Verstorende visuele nestkastcontrole
Er hangen 27 kasten in Enschede. De bezetting nam vanaf 2003 tot 2018 geleidelijk af (effect van verstoring?) van 19 naar 7, maar na 2018 gaat het weer beter. Geen verklaring voor de opleving in 2008. In 2022 waren er 12 bezet en vlogen er 24 uit (geen controle in 2021).
Ermelo
Nestkast op kopgevel Paul Krugerweg 20. (G-streetview).
De door een huurder zelf gemaakte kasten, die er zelf al jaren eentje heeft waarin met succes genesteld wordt, deugen niet: de opening zit veel te hoog. Gierzwaluwen kunnen er wel in maar er niet of zeer moeilijk weer uit. Vooral de jongen zullen daar een probleem mee hebben. Die kunnen ook niet op hun gemak naar buiten kijken om de route voor het uitvliegen te verkennen. Het voorschrift voor de onderkant van de opening is maximaal 2 cm boven de bodem. Maar huismussen en spreeuwen kunnen er wel wat mee. Die stouwen de kast helemaal vol met materiaal. En dan kan misschien de gierzwaluw daar bovenop met succes broeden.
De kasten hangen hier en daar op een woning, zeer verspreid, voornamelijk onder de dakgoten, wat ook niet gunstig is voor bezetting (zie beeld beeld G-streetview aan de Herzogstraat ). De weggerenoveerde nesten zaten op de kopse kanten van de woonblokken. Dat was ook de logische plaats voor de nestkasten geweest, dus waarom hier en daar een enkele kast en niet 5 of 10 ? Dakloos geraakten blijven tot wel twee jaar zoeken naar de verdwenen nesten. En de gierzwaluw is een semi-koloniebroeder dus bij voorkeur meerdere nestkasten bij elkaar plaatsen. Maar de locaties werden vooral bepaald door bewoners die er wel een wilden, in plaats van door de behoeften van de gierzwaluw. (Hier meer ervaringen met dit plaatsingsmodel).
In juli 2017 heeft Jaap Schröder van de VBW de stand van zaken bekeken. Hij ging op drie avonden door de wijk en sprak 39 bewoners met een kast. Drie kasten waren inmiddels door bewoners verwijderd. Van die 39 bleken er 12 meerdere keren door gierzwaluwen bezocht te worden. De aanwezigheid van grote aantallen dakloos geraakten (er waren misschien wel 40 nesten op de kopgevels) maakten kennelijk dat een aantal vogels toch deze kasten wisten te vinden. In veel andere kasten bleken spreeuwen te nestelen. Die werken ook als een magneet voor gierzwaluwen.
Bij een tweede bezoek in september 2023 bleken er nog 36 kasten van de oorspronkelijke 49 beschikbaar te zijn. Bewoners hadden van een aantal kasten de opening kleiner gemaakt om nestelen te voorkomen. In 2024 hoopt Jaap nog eens te gaan kijken naar de bezetting. Misschien kan hij dan ook een aantal kasten van binnen controleren op sporen van broedsucces zoals achtergebleven poepjes, eitjes en dode jongen.
Zie ook bericht 'Ermelo van nu'
27-10-2015
Etten-Leur Ten behoeve van renovatieprojecten van woningcorporatie Alwel wordt er voor de gehele gemeente een Soortenmanagementplan (SMP) gemaakt. Het doel is volgens Alwel "dat we in Etten-Leur sneller en beter onze woningen kunnen verduurzamen én de populatie van deze dieren in stand houden of zelfs vergroten." Bureau Ecodat voert de inventarisaties van gierzwaluwen, vleermuizen en huismussen uit en ecoloog Regelink maakt het SMP. Halverwege juni 2019 waren er 150 gierzwaluwnesten gevonden. Acueler data zijn nog niet te vinden. Zie bericht Omroep Brabant (met interview gierzwaluwnestenzoeker).
Van de 866 kunstnesten was in 2011 8,8% bezet.
Zie Kolonie- en kunstnesttellingen Fryslân 2003-2010. (41 p.)
Provinciale punttellingen In 2011 heeft de BFVW (Bond Friese Vogelwachten) een provinciale gierzwaluwtelling georganiseerd. Bij elke telling werd op een vast punt rond 21.00 u. het aantal vogels geteld dat gedurende vijf minuten maximaal en tegelijkertijd aanwezig is. Op 130 telpunten is op 1-4 dagen geteld.
Klik voor vergroting Op het kaartje staan de 130 telpunten. De rode rondjes zijn een maat voor het gemiddelde aantal vogels over de 1, 2, 3 of 4 tellingen. Het grootste aantal van gemiddeld 103 werd in Sloten geteld. Tijdens totaal 388 tellingen werden 6.581 gierzwaluwen geteld. Onderzoeksverslag: Punttellingen en kastbezetting Fryslân 2011.pdf (35 p.).
Gemert
Goirle
1. - Bericht in Brabants Daglad mei 2020. - Filmpje van het ophangen op Youtube.
2.
Bericht van het Biodiversiteitsteam juli 2016.
Het biodiversiteitsteam reageerde nog niet op
vragen.
Gorinchem
Drie van de tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw (type Zeist)
aan de even kant van de van Zomerenlaan. Klik
voor vergroting.
In februari 2020 werd alsnog een
ontheffing
Wet natuurbescherming verleend. Daarin werd o.a. bepaald dat er de eerste
drie jaar
lokgeluiden bij de tijdelijke en de definitieve voorzieningen afgespeeld moeten worden. (actief lokken naar tijdelijke
voorzieningen is bewust pesten van gierzwaluwen!)
De tijdelijke en permanente voorzieningen mogen na de monitoring van drie
jaar verwijderd worden als niet-bezetting aantoonbaar niet is toe te
rekenen aan de geschiktheid van de voorzieningen. Als de tijdelijke
voorzieningen bezet raken mogen ze alleen na goedkeuring door de
Omgevingsdienst van 'een zorgvuldig verwijderingsplan' verwijderd worden.
Maar "zorgvuldige"
verwijdering van een bezet nest is niet mogelijk en verboden. Een bezet
nest is jaarrond beschermd en zou alleen na een nieuwe ontheffing verwijderd mogen worden.
In het Nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw is dat geregeld: ook tijdelijke
voorzieningen (ter 'overbrugging') mogen niet meer verwijderd worden,
bezet of niet bezet.
Op Google Streetview van april 2023 is te zien dat de woningen aan de
oneven
kant van de straat (van Zomerenlaan) en langs de Pauwstraat gesloopt zijn.
Op 3 september 2023 ben ik wezen kijken en vond 60 tijdelijke,
compenserende nestkasten, verspreid over een groot aantal woningen tot in
de wijde omgeving. Twee woningen aan de even kant van de van Zomerenlaan,
nr. 20 en 54 zijn de dichtstbijzijnde met 3 resp. 4 Zeistkasten.
Combi gierzwaluwkast, 5 x (links), vleermuiskast (midden) en dubbele
huismuskast (rechts), Kleine Haarsekade 59.
Een groot aantal betreft '5 in 1' combikasten van Bats & Birds. Niet
alleen hangen ze op tijdelijke locaties, ze zijn ook
waarschijnlijk van tijdelijke
kwaliteit, zie (In het nieuwe Kennisdocument gierzwaluw van juli 2023 zijn eventueel combikasten met maximaal 3 compartimenten toegestaan, maar bij voorkeur enkelvoudige kasten) Daarvan hangen er zes op 200-350 meter afstand in een nieuwbouwwijk van rond 2007 (Jagerslaan 1 en 29, Havikskorf 1, 4, 29, 30). In de ontheffing staat echter dat op 14 januari 2019 45 houtbetonnen nestkasten voor de gierzwaluw zijn opgehangen. Die heb ik niet kunnen vinden. Waren ze niet leverbaar?
In augustus 2023 is uiteindelijk het heien voor de nieuwbouw gestart. Zie Google Streetview april 2023. Op tekeningen van de woningcorporatie zijn ingemetselde neststenen in de kopgevels van de nieuwbouw te zien.
Dezelfde 'oplossing' (sloop en nieuwbouw met tijdelijke kasten ter 'overbrugging') werd in 2021 in Haaksbergen gekozen, zie sloop / nieuwbouw Haaksbergen. En in 2019 ook in De Kwakel (NH), zie sloop / nieuwbouw De Kwakel.
Gouda
De 60 kasten blijken in april 2019 te zijn opgehangen aan de achterkant van een naburig kantoorpand op Turfmarkt 54. Daar woont ook de eigenaar van de kerk die de kerk een jaar voor de sloop had gekocht (maar de sloop gebeurde in opdracht van de gemeente). In het voorjaar van 2019 is er een koolmees in een kast geweest. Dat staat in een verslag over de moeizame uitvoering van de ontheffing Wnb die door de gemeente werd uitgevoerd.
De buren op nr. 52, die er vanaf de achterkant goed zicht op hebben, meldden dat ze er nog nooit gierzwaluwen in de buurt hebben gezien. Ze missen de giervluchten rond de kerk. Op waarneming.nl worden geen indicaties voor bezetting gemeld. Vogelaar Rob ter Ellen vond wel een pannennest aan de overkant en bleek bij navraag ook op de hoogte van de 60 kasten. Hij heeft ze diverse jaren op bezetting gecontroleerd maar geen activiteit aangetroffen. Volgens hem is er geen lokgeluid toegepast. Hij kent de gierzwaluw goed want heeft zelf een of twee bezette nestkasten aan huis.
'Overcompensatie', om de bezettingskans te vergroten, blijkt zoals zo vaak ook hier zinloos; als ze geen trek hebben in 12 kasten, of ze niet kunnen vinden, komen ze ook niet in 60 van die kasten terecht.
In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw, juli 2023, p. 37, wordt compensatie 1 : 3 voorgeschreven. Niet verkeerd natuurlijk, als het deugdelijke kasten/stenen in een goede opstelling zijn. Want als ze niet door de verdreven paartjes benut worden (wat vaak / meestal? het geval is) dan misschien wel door elders dakloos geraakten of door nestzoekende pubers, waar geen voorzieningen voor werden getroffen.
Is de herhuisvesting mislukt? Wel voor zover het de bedoeling was dat de verdreven broedvogels in de compenserende kasten een nieuwe broedplaats zouden vinden. Een deel zal uiteindelijk elders wat geschikters gevonden hebben en een ander deel zal niet meer tot broeden zijn gekomen omdat het zoeken naar een nieuwe plek te lang duurde. Maar misschien komen er ooit nog andere vogels in terecht.
Groningen, provincie Ontheffing Wet natuurbescherming voor versterkingsoperatie
In september 2018 werd door provincie Groningen voor 10 jaar een generieke ontheffing verleend
aan toen CVW en nu de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) voor de
versterkingsoperatie in het Groninger aardbevingsgebied.
Drie ecologen gaan elk jaar van april t/m augustus
langs te versterken/slopen woningen en gebouwen in het Groninger
aardbevingsgebied om broed- en verblijfplaatsen van gierzwaluwen, huismussen
en vleermuizen in kaart te brengen. In 2020 was b.v. de gemeente Oldambt aan de
beurt voor renovatie. De gebouwen worden in de winter of het vroege voorjaar dichtgepurd of met netten ontoegankelijk gemaakt voor vleermuizen,
gierzwaluwen en huismussen. In de
versterkte panden en in de nieuwbouw na sloop worden vervangende broed- en
verblijfplaatsen aangelegd: voor de gierzwaluw en huismus 3 per woning, 1 per flatwoning. Voor
"gebouwen met belangrijke kolonies gierzwaluw" (meer dan 10
nesten) moet afzonderlijk en
aanvullend goedkeuring worden verkregen en gelden aanvullende voorschriften. Mocht blijken dat de
getroffen voorzieningen niet of onvoldoende benut
worden dan worden aanvullende maatregelen getroffen. De locaties worden vijf jaar gemonitord
in jaar 1, 3 en 5 op basis van een steekproef van projecten. Het "leefgebied" van de beschermde soorten moet na de
versterking "beter" zijn dan ervoor.
Meer hierover in de 25 voorschriften in de provinciale ontheffing Wnb welke geldig is t/m 21 december 2027 voor 23.000 woningen en gebouwen. Er is een catalogus gemaakt (Arcadis) voor de uitvoering van de maatregelen voor de diverse soorten. Op de website van NCG is niets te vinden over getroffen voorzieningen bij projecten of de resultaten van nulmetingen en monitoring.
"Was ik maar een vleermuis". Blog over versterkingsoperatie Groningen.
- Herstart onderzoek beschermde dieren - april 2023 - Soortmanagementplan Bouwkundig Versterken- 21-2-2019
-
Wijziging monitoringsopdracht naar 3 maal
(was 4 keer) in jaar 1, 3 en 5.
- Catalogus van maatregelen
gebouwbewonende soorten, Arcadis febr. 2019, 211 p.
-
Ontheffing / vergunning met
voorschriften Prov.
Groningen-26-9-2017
-
Weblog versterking: "ik wou dat ik een vleermuis was".
-
Dagblad van het Noorden
over dierenonderzoek bij versterking,
9-4-2019 (abonnees)
Bij de renovatie van een kerk in Roden gingen in 1995 mogelijk 100 ! gierzwaluwnesten verloren.
Groningen, stad
1.
2.
Lang niet alle kunstnesten werden gecontroleerd maar in 2014 werden er 62 bezet aangetroffen in de Hortusbuurt/Oranjebuurt/Noorderplantsoen/Helpman.
3 .![]() 4 .![]()
5.
6.
7.
8.
Na afloop van de werkzaamheden moet gekeken worden of het zinvol is om lege nestkasten te verplaatsen naar gevels waar wel bezette nesten zitten. Er wordt niet vermeld tot wanneer "na afloop" duurt.
Soortenmanagementplan Voor het onderzoek van het SMP van 2019 voor Groningen Stad is samengewerkt met Avifauna Groningen (diverse jaren van broedplaatsinventarisaties) en Vogelbescherming Nederland. Bureau Altenburg en Wybenga deed / organiseerde de inventarisatie in 2018. De populatie wordt in het SMP-gebied geschat op 795 - 1.058 broedparen. Dat werd berekend op basis van het gemiddeld aantal laag vliegende vogels over drie avondtellingen (1.587). (Hoge verzamelvluchten werden niet in aanmerking genomen). Het aantal broedparen werd gesteld op aantal vogels gedeeld door 2 (795) tot aantal gedeeld door 1,5 (1.058). Stadstellingen 2001 en 2014 en nestkastbezettingen, Grauwe Gors 2016 Filmpje over stadstelling 2014 Beleidskader Natuurinclusief Bouwen, gemeente Groningen, concept jan. 2022 (Per type en omvang van een gebouw/project moet een aantal punten behaald worden om natuurinclusief te zijn. De regeling is vergelijkbaar met en overgenomen van die in Den Haag)
Voorschriften SMP Groningen-stad en Hoogkerk
- Nestvoorzieningen dienen tenminste één broedseizoen
voorafgaand aan de werkzaamheden te zijn gerealiseerd. (weinig zinvol,
zolang er niet verbouwd is en de oude nesten beschikbaar zijn zullen ze
niet naar kunstnesten verhuizen, maar goed, het kan geen kwaad, JL)
- In het monitoringsplan (op te stellen voor 1-3-2020,
steekproefsgewijs, in jaar 1, 3 en 5) moet zowel voorzien worden in
onderzoek naar de ontwikkeling van de populatie als naar het functioneren
van de getroffen voorzieningen (nestkasten, neststenen)
- Bij afwijken van de verwachte monitoringsresultaten dienen
aanvullende maatregelen getroffen te worden die ter goedkeuring voorgelegd
moeten worden aan het bevoegd gezag (de provincie).
- Voor werkzaamheden in categorie 3 locaties (gebouwen met
veel nesten) moet een apart werkplan op maat worden ingediend en
goedgekeurd.
- Voor de gierzwaluw wordt voornamelijk ingezet op behouden
van wat er is. (bestaande kolonies behouden en versterken, nieuwe
broedgebieden op termijn bevolken)
De filosofie in het SMP "Op de lange termijn komen meer nestplaatsen ter beschikking, zowel op bestaande locaties (behouden én uitbreiden wat je hebt) als op nieuwe locaties die in de loop van jaren pas ontdekt worden. Een negatief effect op de staat van instandhouding van gierzwaluw is hiermee uit te sluiten. Een positief effect wordt op de langere termijn verwacht door een toename van nestplaatsen in combinatie met behoud van bestaande locaties." - Dagblad van het Noorden, 15 oktober 2019 - Ontheffing Wnb 9-7-'19 Stichting Nijestee in SMP-Groningen-Hoogkerk (inclusief SMP en bijlagen) - Ecologisch werkprotocol gierzwaluw-SMP-Groningen-Hoogkerk.pdf
Grou In het Friese Grou liep een deel van een sloop- en nieuwbouwproject aan de Tureluurstraat (fase 1) en rond de Lynbaenstrjitte (fase 2-5) van woningcorporatie Elkien een jaar vertraging op. Onder andere doordat een deel van de de nieuwbouw met compenserende voorzieningen niet voor 1 april 2022 kon worden opgeleverd. Een deel van de sloop moest wegens aanwezigheid van gierzwaluwen worden uitgesteld. Het is een langlopend project sinds 2019 waarbij in totaal 151 ! nesten verloren zouden gaan, waarvan 146 in fase 2 en 3. Een zeldzaam hoog aantal, gemiddeld 4,2 per woning, waaronder twee woningen met 11 nesten.
Rijen huifjespannen langs de hele noklengte in de nieuwbouw, 264 stuks in fase 2. Hier op noordoost, maar bij twee andere blokken op noordwest. G-streetview juni '21.
De definitieve compensatie bestaat uit 381 neststenen (of opbouw kasten?) in kopgevels van de nieuwbouw. Bovendien worden er 480 gierzwaluwdakpannen (totale 'compensatie' dus 1: 5,7) geplaatst. (In het nieuwe Kennisdocument van juli '2023 is 1: 3 voorgeschreven). Ruim 75% van die dakpannen is georiënteerd op het noordwesten. Gierzwaluwdakpannen zijn in feite verboden op nieuwbouw wegens kans op hittestress; ze mogen volgens het huidige Kennisdocument Gierzwaluw alleen op niet geïsoleerde daken tussen noord en oost en als het dak steiler is dan 45 graden. In de ontheffing Wnb van 10-4-2020 wordt vier jaar monitoring vanaf 2020 van de bezetting voorgeschreven.
De 144 neststenen en 264 gierzwaluwdakpannen in fase 1 en 2 zijn in 2020 en 2021 "niet of nauwelijks door de gierzwaluwen gebruikt" (uit verslag van adviserend ecoloog Eco Reest). Daarom werden er vanaf 2022 alsnog lokgeluiden op twee posities ingezet, eentje bij fase 1 en een bij fase 2. In 2023 ook lokgeluid in fase 3. Resultaten daarvan zijn me nog niet bekend.
Het ziet er al met al niet best uit. Veel verdreven vogels (bijna de helft raakte al in 2020 dakloos) zullen hun heil inmiddels elders hebben gevonden, of niet. Er zijn elders in het dorp ongetwijfeld nog veel 'natuurlijke' nestplaatsen beschikbaar. Of gaat de enkele bezetting en het lokgeluid op den duur toch nog meer aantrekken? Laten we in ieder geval hopen dat ze de gierzwaluwdakpannen links laten liggen want dat zijn doodskistjes. Ze zouden verwijderd moeten worden, want ook eieren en jongen van huismus en spreeuw gaan er dood van de hitte. Bericht in Grousters.nl -21-12-'21. en Herstructureringsplan met bouwfasen en - ecologie. De provincie beloofde me nog antwoorden op een aantal vragen.
Haaksbergen
1.
Woordvoerdster Els Sans van de opdrachtgever, woningcorporatie Domijn: „De jonge gierzwaluwen vliegen half juli uit. Er zijn vijftig nestkasten geplaatst. Gierzwaluwen komen het jaar daarop terug naar het ouderlijk nest. Volgend jaar vinden ze dus genoeg nestkasten in de directe omgeving.”
Ik kon nog geen ontheffing Wnb vinden en het is niet bekend waar de eerste 50 kasten zijn opgehangen. Het zijn tijdelijke kasten, op den duur maar liefst 160 stuks; de sloop gaat in fasen, maar kwantiteit compenseert geen slechte kwaliteit. We helpen haar hopen dat die volgend jaar gevonden zullen worden door de broedvogels (jongen komen zeer zelden terug in de kolonie van geboorte, maar belanden in 'IJmuiden of Keulen'). Als de gierzwaluwen de tijdelijke kasten al weten te vinden (meestal gebeurt dat niet op nieuwe locaties, of pas na jaren; ze blijven eerst weken zoeken naar de verdwenen kantpannen en komen dan mogelijk terecht bij kantpannen op nog niet gesloopte panden) dan zullen ze daarna nog een keer moeten verkassen naar de definitieve nestvoorzieningen in de nieuwbouw. Of blijven de tijdelijke kasten hangen ? Als ze onverhoopt toch bezet raken mogen ze niet verwijderd worden, want nesten zijn beschermd, ook in nestkasten, tenzij ontheffing wordt verleend. (In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw staat dat tijdelijke kasten nooit verwijderd mogen worden, bezet of niet). Twee maal verstoring dan dus met twee maal dikke kans dat ze hun heil elders zullen gaan zoeken. Dat kost veelal minstens een broedseizoen of wel twee en betekent dus vaak einde voortplanting want een gierzwaluw leeft gemiddeld maar 7 jaar. We moeten vrezen voor het verlies van een zeer grote kolonie.
Overigens kunnen gierzwaluwen tot wel eind augustus/begin september uitvliegen, zoals in late aankomstjaren of bij een koude/natte zomerperiode. Laten we dus ook maar hopen dat de slopers wat later beginnen en geen nesten met onvolwassen gierzwaluwen aantreffen. - Bericht Tubantia, 21 juli 2021. - Onderzoek bestaande nesten door Natuurbank Overijssel
Op Google Streetview mei 2022 is te zien dat het terrein van de woningen inmiddels braak ligt. Ter weerszijden van de Doctor Schaepmanstraat zijn verspreid over ruim 20 woningen ca. 50 tijdelijke nestkasten opgehangen aan de straatkantgevels en op de kopgevels. De kasten hangen op 50 - 300 meter afstand van de dichtstbijzijnde verdwenen nesten aan ' t Kempke. Dit plaatsingspatroon en de grote afstand belooft weinig goeds voor de bezetting. Maar als er al natuurlijke nesten aan de kopgevels van de Schaepmanstraat zijn, dan is er goede kans dat ook de kasten daar gevonden worden. Ongeveer de helft van de kasten hangt op de veel te zonnige gevels op het zuiden en westen. In 2024 heeft gierzwaluwwatcher Geert Heetebrij uit Neede het voornemen om de bezetting van de tijdelijke kasten en de definitieve ingemetselde neststenen in de nieuwbouw te controleren.
2.
Haamstede
Betrokken bij de aanleg: Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland
Hallum, Fr.
Harlingen In de wijk Rode Dorp in Harlingen is Woningcorporatie De Bouwvereniging oktober 2012 gestart met de renovatie van 102 woningen. Daarbij gingen minstens 19 gierzwaluwbroedplaatsen verloren. Ze worden gecompenseerd door 95 kunstmatige nestplaatsen. Het plan was ook een invulling van de wens van de bewoners die het spektakel van de Gierzwaluwen in de zomer beslist niet wilden missen.
1.
2.
3.
P. Feddestraat 29 met de karakteristieke schoorsteen. Aan de smalle noordzijde zijn zeven neststenen ingemetseld. Let op de witte vlekken onder het vlieggat die een poepje moesten suggereren. Ik had het gerucht gehoord dat dat de gierzwaluw zou aantrekken. Klik voor vergroting.
"Kajuitkast", ook lastig invliegbaar.
Nestkastenflat tegen gevel en nestkast model Voordorp aan de dakkapel aan de Baurstraat 19. (Klik voor vergroting)
In mei 2013 zijn twee schoorstenen met 14 neststenen gerealiseerd, hingen er een stuk of vier nestkasten tegen dakkapellen en eind juni kwam de eerste flat met 40 kasten beschikbaar. De tweede kwam herfst 2013 gereed. De eerste invlieger is ook gezien; niet in een van de kunstnesten maar onder de pannen bij een vorst van een gerenoveerd huis, vlakbij een oude nestplaats. Tja, 't zijn conservatieve beestjes die alles het liefst als vanouds doen. Ze weten nog niet wat ze missen met die comfortabele nestkasten en neststenen.
Wat ging er mis De nestkasten van (watervast?) multiplex in de twee flats zijn van binnen geverfd. Hopelijk verdwijnt de geur snel en schrikt het de vogels niet af. De twee nestkastenflats zouden nog van een lokgeluiden installatie voorzien moeten worden. Deze kasten zijn alleen van binnen te inspecteren door de panelen er voor weg te halen. Kasten met veel nestmateriaal van spreeuwen kunnen niet leeggehaald worden. De losse nestkasten aan de dakkapellen lijken bij nader inzien geen goede oplossing. Ze zullen waarschijnlijk niet of pas na zeer lange tijd gevonden worden. Was beter geweest om kasten in groepen bij elkaar te plaatsen. Zomer 2024 ga ik kijken hoe het nu gaat.
Lees hier de details van het compensatieplan, opgesteld door mij (Zwaluwenwerkgroep Woudsend) in samenwerking met Zwaluwen Adviesbureau van Marjos Mourmans en BügelHajema (fauna-onderzoek en vergunningtraject): Rode Dorp-kunstnestlocaties.pdf .
Nestentellingen Piet de Bruin heeft in 2007, net als 12 jaar geleden, de Harlinger kolonies geteld en kwam op 19 stuks met ca. 800 paartjes, zie Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14.
Hattem
Havelte
Heemskerk
Heerde
Bovendien is in februari 2023 in de omgeving een
permanent te handhaven
5in1 combi is in de voorschriften sinds juli 2023 niet meer toegestaan ('afgeraden') en 'tijdelijke' kasten (ter 'overbrugging van de tijd tussen sloop en nieuwbouw) moeten blijven hangen, bezet of niet bezet. "Bij voorkeur" enkelvoudige kasten en maximaal 3in1 vlgs. Kennisdocument gierzwaluw. Faunatorens voor meerdere diersoorten werken zelden, in ieder geval nog nooit voor gierzwaluwen, zie bezetting van gierzwaluwtillen en faunatorens.
Hellendoorn
Hilversum
1.
2.
3.
4.
5
6.
Ecopunten Hilversum heeft een puntensysteem ("ecopunten") voor nieuwbouw, maar er zijn minimum verplichtingen voor een paar soorten. Per nieuw gebouw moeten b.v. minimaal vier gierzwaluwneststenen worden ingebouwd. Dat levert 3 ecopunten op. Er is een maximum van 18 punten per gebouw voor de gierzwaluw om eenzijdige focus op een bepaalde soort te voorkomen. Zie: Leidraad natuurinclusief bouwen Hilversum, 2021.
Broedplaatseninventarisatie, De Korhaan 1985.
Huizen
In de ontheffing Wnb van 1 nov. 2023 wordt op p. 10 voorgeschreven dat de daken van alle woningen geschikt blijven / worden voor broedplaatsen op het dakbeschot (met ingang achter 3 cm overhangende kantpannen). Er moeten echter extra 10 neststenen in 5 kopgevels worden ingebouwd. Een gevel is gericht op het zuiden (Narcisstraat 42) en nr. 40 is zwaar begroeid met klimop. (G-streetview sept. '22.)
IJlst
Zie: Tillenpagina - IJlst.
IJmuiden
Joure Ter compensatie van het verlies van zeven gierzwaluwbroedplaatsen door de sloop van een pand van zorgcomplex Theresia door woningcorporatie Accolade in najaar 2012 werden drie projecten gerealiseerd.
1.
Nestkasten Wumkesstraat 17
Een keer is gezien dat een gierzwaluw naar binnen ging en mogelijk heeft een paartje er dus al overnacht. Toch bleek er ook in 2013 nog geen bezetting door een gierzwaluw. Wel werd een kast door een spreeuw gebruikt en een ander waarschijnlijk door een huismus.
2.
3.
De 13 neststenen ter hoogte van de bovenkant van de ramen
Ecologisch Bureau Faunax deed het vergunningentraject en schrijver dezes (Zwaluwwerk Woudsend) stapte later in met aanvullende adviezen, het zoeken van de nestkastenlocatie en assistentie bij de praktische uitvoering.
4.
Kollum, Fr.
Jarenlang werden in Kollum al rondvliegende gierzwaluwen geteld op een achttal vaste punten in het dorp. Maar dan weet je nog niet waar ze broeden en hoeveel en dan valt er dus nog weinig te beschermen. De vogelwacht haalde ervaringsdeskundige Gert de Jong erbij (zoekt al jarenlang nesten in Asterdam) en werd in 2018 gericht gezocht naar broedplaatsen. In het GBN-artikel komt o.a. het verband aan de orde tussen aantallen getelde rondvliegende vogels tijdens een 5-minuten telling en het aantal gevonden broedplaatsen rond de telposten. Artikel in GBN-bulletin 2019-1 .
Koudum, Fr.
Dakloze broedvogels op 1-5 boven het pand. Klik voor vergroting
Na de nodige paniektelefoontjes van schrijver dezes met de eigenaar, de gemeente Sudwest-Fryslân, Vogelwacht Koudum en de uitvoerder ging uiteindelijk Bauke de Jong van de Vogelwacht er mee aan de slag. Het nieuwe dak was ongeschikt omdat het o.a. zwaar geïsoleerd werd en omdat de pannen te nauw sluiten, maar hij kreeg voor elkaar dat er negen vervangende nestkasten in de dakgootbekleding werden gerealiseerd. Het probleem is nu nog dat er volgend jaar lokgeluiden afgespeeld zouden moeten worden, want de gierzwaluwen zullen de nieuwe broedruimtes met invliegopening aan de onderkant anders niet weten te vinden. Eind april 2013 gingen ze gewoon weer op zoek naar hun plekjes achter de pannen. De kasten werden (nog?) niet gevonden.
Krimpen aan den IJssel
Iets dergelijks heeft alleen kans van slagen als er in de naaste omgeving grote aantallen gierzwaluwen dakloos zouden raken door sloop of renovatie. Als er geen alternatieve 'natuurlijke' broedplaatsen in de buurt zijn en er lokgeluid wordt ingezet is er dan kans op bezetting. In Italië zijn wel een aantal torens met erg veel bezette kasten bekend. Dat zijn veelal gerestaureerde gierzwaluwtorens uit de Middeleeuwen die gebruikt werden om de jongen te oogsten, zie bezette gierzwaluwtorens in Italië.
In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is een project met 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw). Omdat er honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw verloren gingen. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini camera aan een snoertje, zie het filmpje op Youtube. Uit dit filmpje blijkt dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.
Leeuwarden
1.
2.
Ze worden geplaatst aan zeven woningen aan de naburige Azaleastraat nrs. 26, 28, 42, 44, 56, 66 en 68, op 90-175 m. van de huidige nesten (te ver, worden niet gevonden door de dakloze broedparen). In de ontheffing Wnb van 1 september 2023 wordt voorgeschreven dat er minimaal 12 permanente inbouwnestkasten in de nieuwbouw gerealiseerd moeten worden.
Leiden
Nestenzoeken In 2012 zijn er in Leiden 119 nesten gevonden met een totaalschatting van 181 broedplaatsen, zie Gierzwaluwbulletin 2013-1 p. 10-11.
Leusden
1.
In het wijkgedeelte met G-streetview van na 2020 (m.n. aan Dissel) zijn geen tijdelijke opbouwkasten te vinden.
Er werden 20 permanente voorzieningen gemaakt in de overstekken van de woningen. In de bijlage met het activiteitenplan staat echter dat er totaal 60 voorzieningen komen, 4 op elke kopgevel, waarvan twee voor de huismus en twee voor de gierzwaluw. Op de foto zijn er vier aan Dissel 12 te zien. Op nr. 14 zitten er ook 4. Ze zijn rond en alle acht lijken ze kleiner dan de voorgeschreven diameter van 5 cm. voor de gierzwaluw, dus deze wellicht voor de huismus bestemd ? Op Wanmolen 14 zijn ze alle vier ovaal en lijken groot genoeg voor gierzwaluw. (Huismus en gierzwaluwvoorzieningen naast elkaar is geen goede voorziening).
Pre - SMP In Leusden is sinds begin 2020 de Pre-SMP regeling van kracht. Dat is een generieke ontheffing voor na- isolatie van een deel van oude particuliere woningen meet e-label C of hoger. Zie: Pre-SMP Leusden.
Lochem Sinds 1992 werden er gierzwaluwengroepen geteld vanaf de toren van de Gudulakerk. In het begin ging het om ca. 400 vogels maar dat nam geleidelijk af tot " minder dan 150" in 2009. Daarna was er een "licht herstel" tot 2014. Helaas ontbreken de details over de telmethode en aantallen per jaar. Zie aantaltelling Lochem 1992-2014.
Loppersum
1. Zie G-streetview, mei 2023. Nog geen documenten gevonden met faunaonderzoek en compensatieplan. Het schijnt dat er voor de sloop ook nog heel veel tijdelijke voorzieningen zijn getroffen.
2.
Bekijk hier info over gierzwaluwregelgeving bij versterkingsoperatie Groningen.
Maarssen In Maarssen zijn in korte tijd drie aangrenzende wijken met vrij veel gierzwaluwnesten gerenoveerd. De gierzwaluwen in de Dichterswijk werden na een eerste weggestemde renovatie zelfs voor een tweede keer van hun nesten verdreven. Het compensatieplan van de tweede maal was zo slecht, en in strijd met de voorschriften, dat ik in maart 2023 een handhavingsverzoek heb ingediend bij RUD Utrecht. In november nog steeds geen reactie op mijn vragen en voorstellen. Zie gedetailleerde info over de drie projecten op renovaties, nestentellingen en nestkastbezetting Maarssen.
1.
2.
3.
Maasdam
1
en onder dakgoten (9-12 stuks) totaal 142 ! neststenen geplaatst. (Zie foto G-streetview). In 2023 werd er op nr. 33 eentje bezet gemeld op waarneming.nl. Waarnemer Karin woont er vlakbij en meldde aanvullend dat er "meerdere kasten" bezet zijn.
In november 2018 is ontheffing verleend voor o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten door dakrenovaties. Er zijn door Blom Ecologie 25 gierzwaluwnesten aangetroffen, voornamelijk met de ingang achter de dakgoten. De opdracht was om 70 tijdelijke ! neststenen aan de kopgevels te bevestigen als 'gewenning', voorafgaand aan broedseizoen 2019. Men verwacht dat uitgevlogen jongen die kasten alvast zouden ontdekken. (Jongen komen zelden terug in de kolonie van geboorte maar in 'Harlingen of Berlijn' ). De renovatie startte in augustus waarbij deze tijdelijke kasten definitief worden ingemetseld op dezelfde locaties. Er zijn ook stenen op (te zonnige) noordwestgevels ingemetseld. Er kwamen 72 extra permanente neststenen nabij de verloren nesten onder de dakgoten. Er moet twee jaar lokgeluid bij de neststenen afgespeeld worden en de kasten moeten twee jaar op gebruik gemonitord worden. Binnenkort krijg ik de resultaten mogelijk van de Omgevingsdienst Haaglanden. Zie ontheffing Wnb Omgevingsdienst Haaglanden, nov. '18.
2.
Maastricht
1.
2.
Middelburg
Mijdrecht
1.
2.
3.
Drie op zuidwest en 6 op zuidoost
Ze zullen niet gevonden worden is mijn voorspelling, want veel te ver, en zeker niet door de jonge uitgevlogen vogels uit de bestaande nesten, zoals in de ontheffing verondersteld wordt : "Deze permanente alternatieve nestkasten zijn gedurende het broedseizoen van 2019 gelijktijdig aanwezig geweest met de aangetroffen verblijfplaatsen zodat gierzwaluwen uit de bestaande populatie de nieuwe nestlocaties hebben kunnen ontdekken. Gedoeld is op de jonge gierzwaluwen die dit jaar zijn uitgevlogen en hier een nieuwe kolonie kunnen stichten." Jongen belanden zeer zelden in de kolonie van geboorte maar in "Harlingen of Berlijn". Bovendien worden er totaal 36 "maatwerkvoorzieningen" getroffen (2 per kopgevel) vlakbij de gevonden nesten d.m.v. openingen in het dakoverstek. Opmerking: als deze voorziening werkt, waarom dan niet vier per gevel, dan waren die 36 stuks elders niet nodig (maar het kan natuurlijk geen kwaad).
Mijnsheerenland
Moergestel
Naaldwijk
1.
2.
Neede
Nijmegen De gemeente Nijmegen heeft voor woningen in de nieuwbouwwijk Nijmegen-Noord aan bouwers de verplichting opgelegd voor het aanbrengen van gierzwaluw neststenen (en voorzieningen voor huismussen en vleermuizen). Het is naar eigen zeggen de eerste gemeente die dit doet. Overwogen wordt om dit voor nieuwbouw in de hele gemeente te gaan vastleggen. Zie bericht De Gelderlander 2 februari 2020.
In de binnenstad zijn een aantal geslaagde nieuwbouwprojecten met neststenen gerealiseerd.
1.
2.
3.
Nijverdal
Noord-Holland
"Meer gierzwaluwen in Noord-Hollandse verzamelvluchten" is de (toch wel wat verrassende) conclusie van een vijfjarig telproject van Landschap Noord-Holland. Aanleiding voor het onderzoek was bezorgdheid over de veronderstelling dat het slecht zou gaan met de gierzwaluw. Maar dat is erg lastig vast te stellen met broedplaatsenonderzoek. Er is een alternatieve methode bedacht om een "beeld van de populatie" te krijgen. Van 2012 t/m 2016 werden avondtellingen van vliegende vogels (zgn. "verzamelvluchten") vanaf hoge punten in steden georganiseerd. 67 vrijwilligers hebben op 15 uitkijkpunten (op 8 punten in alle vijf jaren) drie keer per jaar tussen 15 juni en 15 juli en minimaal drie maal per avond met een tussenpauze van 15 minuten geteld. De methode lijkt wat op de 388 puntentelling van 2011 in Friesland. Daar werd het maximum aantal tegelijkertijd aanwezige vogels tijdens 5 minuten rond 21.00 geteld, zie hierboven bij Friese gierzwaluwtellingen. Daarnaast werden rond de telpunten 18 routes gelopen om broedlocaties / kolonies te ontdekken. Verwacht werd dat daarmee mogelijk verklaringen voor een gevonden trend in de getelde aantallen op de uitkijkpunten gevonden konden worden.
Diverse aspecten bemoeilijkten de tellingen De aanwezige aantallen zijn sterk afhankelijk van de weersomstandigheden. Slecht weer gooide regelmatig roet in het eten. Ook de personele bezetting zorgde voor uitval van tellingen (er overleden b.v. drie tellers in de periode). Aantallen tellen is bovendien erg lastig (soms wel 600 vogels) en vijf jaar is eigenlijk toch nog te kort voor het vaststellen van een trend. Toch spreken de onderzoekers op basis van de analyses van de aantallen over een "opvallende stabiele tot licht toenemende eensgezinde trend die op de meeste locaties is vastgesteld". Opgemerkt wordt verder dat het gevonden patroon grotendeels in overeenstemming is met de landelijke MUS-telling van aantallen in avondvluchten. De conclusie is dan dat "we gezien het coherente beeld dat uit vrijwel alle locaties naar voren komt en de overeenstemming met het MUS-onderzoek, met vertrouwen kunnen stellen dat de resultaten van het telproject de huidige ontwikkeling van de populatie gierzwaluwen in Noord-Holland goed weergeeft".
Of die trend ook geldt voor het aantal broedvogels / nesten blijft echter onduidelijk. Er wordt gesproken over de trend van "de populatie", maar onduidelijk is of hiermee (ook) het aantal broedvogels wordt bedoeld. Vogels in verzamelvluchten bestaan uit een mengsel van broeders en niet-broeders, in wisselende en onbekende verhouding.
Er worden verder interessante achtergronden geschetst van mogelijke oorzaken van achteruitgang en verschuiving van het broedbestand en aanzetten gegeven om de ontwikkeling daarvan beter in beeld te krijgen. Op een aantal locaties worden de tellingen voortgezet voor meer inzicht in de trend maar daarover is helaas nog steeds geen verslag gepubliceerd (okt '23).
In het Gierzwaluwbulletin van 2011-2 p. 10-11 staat een interessante beschrijving van een proeftelling die met het systeem is gedaan in Purmerend. Met commentaar van Evert Pellenkoft, de ontwerper van het systeem, die een inschatting maakt van de betrouwbaarheid van de aantallen.
- Noord-Holland, 5 en toen 10 jaar tellingen - bericht bij Landschapsbeheer
Noordwijk Er zijn nog geen resultaten van kunstnestprojecten bekend maar in Noordwijk wordt al sinds 1993 een uniek onderzoek gedaan naar het aantal broedplaatsen. Elke vijf jaar wordt het broedbestand volledig in kaart gebracht. Van de vaak veronderstelde achteruitgang van het broedbestand blijkt in Noordwijk-Binnen geen sprake. Dat ligt, met vrij kleine jaarlijkse variaties, en ondanks vrij veel renovatie en sloop al sinds 1993 tussen de 148 (2008) en 178 (2018) broedplaatsen. Opmerkelijk is dat geen enkel bouwproject is uitgevoerd volgens ontheffingen en voorschriften van flora- en faunawet of Wet natuurbescherming. Soms kon door het aanspreken van uitvoerders of opdrachtgevers een kolonie gered worden, vaak ook niet. Behalve het aantal broedparen is bijna alles erg veranderd. De broedplaatsen zijn bijna allemaal verhuisd, van het middeleeuwse oude dorp naar de schil daaromheen en nog verder naar de naoorlogse nieuwbouwwijken. Daar broedt nu ruim de helft, in 1993 nog niets. De kolonies per pand zijn veel kleiner geworden en veel meer verspreid. Het aantal invliegplaatsen per pand daalde van 2,74 naar 1,73. Dit betekent waarschijnlijk dat ze kwetsbaarder zijn geworden. In 1993 broedde nog 75% achter Oudhollandse holle dakpannen, in 2018 nog maar 16%. Nu wordt meer gebroed achter andere pantypen, vooral kantpan, achter dakgoten en ook wel in neststenen. In 2018 broedde 12% in een kunstnest en
Opmerkelijk was verder dat er erg veel broedplaatsen verlaten zijn zonder dat er iets zichtbaar aan de panden was gewijzigd. Van 2013 op 2018 maar liefst 34%. Er wordt veel verhuisd en het waarom is nog niet duidelijk. Veel beschikbare broedplaatsen worden niet benut. Een algemene indruk van de ontwikkelingen is in ieder geval dat de gierzwaluw zich ondanks tegenslag door sloop en renovatie wel redt. Ze zoeken overal naar geschikte broedplaatsen en lijken toch vrij creatief in de ontdekking van nieuwe typen.
Uit: De Strandloper, maart 2020
- Noordwijk - gierzwaluwspecial, tellingen '93-'03, Strandloper april-2005, p.11-39 (pdf) - Noordwijk, 5-jaars tellingen '93-'05, Strandloper dec. 2009, p. 15-26 (.pdf) - Noordwijk-20 jaar tellingen '93 - '13, Limosa 88 (2015) p.164-172(.pdf) - Noordwijk, 6e 5-jaarstelling '93-'18, Strandloper maart 2020, p 43-49 (.pdf)
Nunspeet
Oisterwijk
1.
Bevindingen in 2022
In de Joanneskerk waren in 2022 alle 24
nestkasten bezet en voorzien van camera's met opnameapparatuur. De uitbreiding
met camera's bij de laatste 8 kasten was het werk van Gerard die ook heel veel
uurtjes besteedde aan kijken en noteren. Er passeerden vele vechtpartijen
waarvan drie met dodelijke afloop, vooral na sloop van nesten in de buurt. En
drie uit het nest geraakte jongen (per ongeluk maar zeker eenmaal ook doelbewust
!) die vervolgens werden genegeerd (zoals gebruikelijk) maar ook een heel klein
jong dat uit het nest was geraakt en door een ouder weer in het nest werd
geslingerd. Ik geloof niet dat dit laatste ooit eerder is waargenomen.
Rampzalige hittegolf
In alle 24 kasten werd gebroed, er werden 74
eitjes gelegd en van de 68 jongen vlogen er 63 uit. Dat gemiddelde van 2,6
uitgevlogen jongen per nest is erg hoog. Maar de vraag is hoeveel van die
uitgevlogen jongen volgroeid waren en Afrika zullen halen. Want ongeveer 2/3
vloog uit tijdens drie dagen hittegolf rond 18 juli met ca. 40 graden. Velen
waren jonger dan de vereiste 41 dagen, sommigen slechts 33. En ze vlogen niet 's
avonds uit zoals gebruikelijk, maar allemaal overdag tussen 12 en 15 uur. Dat
wijst allemaal op voortijdig vluchten voor ondraaglijke hitte op het nest.
Ook in 2019 waren er veel slachtoffers van een
hittegolf, "het was niet om aan te zien" stond in het jaarverslag.
Verder viel op dat na een late aankomst (werd ook
elders geconstateerd) er vrij snel eitjes werden gelegd waardoor tijd werd
"ingehaald". Dat kon ook bij de broedsels in Mijdrecht vastgesteld worden, zie:
broedseizoen kolonie Mijdrecht.
Broedsucces Joanneskerk 2005 - 2022
In 2018 waren voor het eerst alle 16 kasten in de noordtoren bezet met 15 succesvolle broedgevallen. De slechte resultaten in 2013 hadden te maken met extreem weer, zoals een zeer koude meimaand en hittegolven in juli-augustus.
Acht andere kasten sinds 2005 in de Joanneskerk worden niet met de camera's bewaakt maar wel gedetailleerd gemonitord. De bezetting nam toe van 1 kast in 2005 tot alle acht in 2020 en 2021.
2.
Jaarverslag Gierzwaluwen Oisterwijk 2020-2021. Een aanrader ! Verslag Gierzwaluwen Oisterwijk - 2018 Verslag Oisterwijk - 2019 - Jaarverslag Oisterwijk 2022
Oostvoorne
Aan de Middellandweg e.o. zijn al in 2011
ca. 180 nestkasten onder dakgoten gehangen. nadat bewoners in actie
waren gekomen bij renovatiewerk waarbij veel nesten ongecompenseerd
verloren dreigden te gaan. Onduidelijk hoeveel daar nog van over is.
Er werden grote aantallen nesten onder de daken gevonden. Zie lokaal bericht april 2011 met foto van de 1e generatie kasten aan de van Leydenweg. Eerst was er nog sprake van gierzwaluwdakpannen als compensatie maar 'hittestress' was ook toen al bekend. Zie hier een gedetailleerd verslag van de bevindingen en mogelijke oplossingen en onderzoeksresultaat van de eerste nestkastbezettingen. Wat later werd het speciale model Oostvoorne voor onder de goten ontwikkeld door Martin van de Reep en Marjos Mourmans. Al vrij snel na plaatsing bleken de kasten goed bezet omdat ze pal naast de ingangen van de 'natuurlijke' nesten waren geplaatst. In 2012 werden er 130 jongen geringd. Een bewoner publiceerde rond 2011-2012 foto's van kasten, vogels en onderzoek.
Oud Alblas
Zie: Tillenpagina - Oud Alblas
Oude Pekela
1. Ter compensatie moeten volgens de ontheffing Wnb van april 2021 op de kopgevels van de panden met broedplaatsen elk 5 neststenen worden ingemetseld, totaal 70 stuks. Indien technisch niet mogelijk mogen het ook opbouwkasten zijn. Op G - streetview is te zien dat het (zichtbare) neststenen zijn geworden. Bovendien moeten de kantpannen en nokvorsten op deze gevels 3 cm overhangen. Waarom dubbelop? De neststenen zijn toch stukken comfortabeler (en overvloedig aanwezig) dan het gepruts achter de kantpannen? Er zit ook een gladde plank onder de kantpannen. Er zijn minstens vier gevels (Willem de Zwijgerlaan, Johan de Wit) met kasten op het zuidwesten gericht.
Overschild
1.
2.
Peize, Dr.
Putten Aan de Garderenseweg / Da Costastraat / van Damstraat in Putten werd door Woningstichting Putten najaar 2015 een blok huizen gesloopt waar gierzwaluwen en huismussen broedden en vleermuizen verbleven. Dat was nog in de tijd van de Flora- en Faunawet (nu Wet natuurbescherming) en de Soortenstandaard gierzwaluw van 2014 (nu Kennisdocument v. 2.0 van juli 2023).
In 2012 is het gebied onderzocht op aanwezigheid van o.a gierzwaluwen. Ecoloog Regelink zag groepen van 80 individuen in het plangebied vliegen maar vond slechts 2 nesten in de te slopen huizen. In de nabijheid, ook aan de Da Costastraat, zaten ook 8 nesten.
De nieuwbouw kwam eind 2016 gereed en bestaat uit zes huizenblokken waar ca. 85 dakpanhuifjes (2 typen "gierzwaluwdakpannen") sterk verspreid aan zowel de straatkant als aan de zijde van het binnenterrein zijn geplaatst. In een stuk verhoogde muur langs de grens van het blok zijn neststenen voor gierzwaluw (24), huismus (16) en verblijfsruimtes voor vleermuizen (24) geplaatst, verdeeld over voor- en achterzijde van de muur. Volgens een onderzoeksverslag van een vleermuizenwerkgroep is er in 2016 lokgeluid voor gierzwaluwen afgespeeld bij de kastenmuur. Ze troffen vleermuizenkeutels in vier kasten aan. Ik maakte indertijd een nieuwsbericht over het project en ben oktober 2023 wezen kijken wat er van geworden is.
1.
Ik sprak oktober 2023 vier bewoners en omwonenden die de gierzwaluwen wel kennen en
Huifje, type 1
Huifje, type 2
vertelden dat ze zo nu en dan wel gierzwaluwen wat hoger boven de panden zien vliegen maar niemand zag er ooit eentje een huifje invliegen, ook geen spreeuwen of huismussen. Er zijn nergens poepsporen onder de huifjesingangen te zien. Men denkt dat de gierzwaluwen in de aangrenzende oudere woonblokken aan de Da Costastraat nestelen. Daar zien ze ook de bekende "giervluchten" langs de dakranden.
Ik maak er uit op dat de huifjes niet benut worden. En dat is maar goed ook want het zijn voornamelijk "doodskistjes" vanwege oververhitting door teveel zonbestraling en ontbrekende ventilatie. De daken zijn geïsoleerd, de pannen zijn strak sluitend en het dak is niet erg steil. Bovendien zit meer dan de helft van de huifjes op de zuidwestelijke en noordwestelijke zijde van de panden met veel te veel zonuren. De overigen oriënteren op noordoost. De bedenkers van het plan hebben de Soortenstandaard niet bestudeerd want ook toen al was het voorschrift dat gierzwaluwpannen uitsluitend op noordelijk of oostelijke gerichte daken geplaatst mogen worden (en alleen op daken steiler dan 45 graden, wat hier maar net of net niet wordt gehaald).
2.
De buurvrouw van de muurkasten ziet er wel zo en dan een vleermuis naar binnen gaan maar geen vogels.
De kastenmuur met opkomende begroeiing.
De kastingangen zijn inmiddels aan beide kanten voor een flink deel ontoegankelijk geworden door bomen en struiken. In de jaren 2016 t/m 2018 is de bezetting van de kasten op verzoek van Vogelbescherming Nederland gemonitord (3-4 avonden per seizoen) door vogelaar Gert van Veldhuizen uit Putten. De lokgeluideninstallatie heeft waarschijnlijk nooit gewerkt want hij heeft niets gehoord (mededeling Vogelbeschermingswacht Veluwe - Noord).
Zoals zo vaak (meestal ? altijd?, onderzoek ontbreekt) is ook hier de tijdelijke voorziening mislukt. Opvang van daklozen na sloop moet van de wet omdat de staat van instandhouding ook niet tijdelijk achteruit mag gaan. De dakloos geraakte broeders kennen de muurkasten niet als broedplaats en zullen hun heil elders hebben gezocht. Ze komen zeer waarschijnlijk in andere, voor hen ook bekende kolonies terecht waar nog plaats is. Om ze te helpen is het zinloos om nieuwe voorzieningen beschikbaar te stellen (waar dan ook) maar moet er voor gezorgd worden dat die al jaren eerder beschikbaar en (deels) bezet waren.
Artikel in Gierzwaluwbulletin 2015-1 p. 9. Huifjes te zien op Google-streetview-juni 2021 Onderzoek Flora en Fauna, Bureau Regelink, 2012
Problemen met
gierzwaluwdakpannen
Puttershoek
Renswoude
Sambeek
Sint Maartensbrug
Het blijkt dat het nieuwe dak is voorzien van 42 "gierzwaluwdakpannen".
De vogelwerkgroep heeft de kerk vervolgens gecontroleerd op
broedende gierzwaluwen.
In 2020 vlogen er nog wel gierzwaluwen rond de kerk, zie foto
Zie ook bericht in Gierzwaluwenbulletin 2019-2 p. 14 over de start van de renovatie.
Foto's Hans Dijkstra, voorzitter Tringa.
Sint Nicolaasga
Typische spreeuwenpoep onder de bezette linker neststeen in 2013. In 2015 was een andere steen (de 2e van rechts) bezet door een spreeuw. (Klik voor vergroting)
Soest
Soesterberg
Sprundel
Zoals gebruikelijk vergeten gierzwaluwen de broedplaatsen niet. In 2020 kwamen ze opnieuw terug en ontdekten de nestkasten. Vooral de kasten dichtbij de verloren gegane nesten werden ingevlogen (zie kaartje). In een artikel in de Rucphense Internetbode meldt bewoner Mans de Jong, die de kasten in de gaten houdt, dat er in 27 van de 40 kasten broedgevallen zijn. In 14 kasten werden al jongen in de kastopening gezien en in nog eens 13 kasten worden kleinere jongen gevoerd. Zie bericht Internetbode, 27-7-2020.
Hieronder eerdere berichten over de kwestie.
3 oktober 2019 Het is treurig te moeten constateren dat het nog steeds vaak van lokale 'liefhebbers' afhangt of een project goed wordt uitgevoerd. Pas na alarm van een bewoner die het fout zag gaan en met ondersteuning van mensen met kennis van zaken kon de 'herhuisvesting' bij het dakisolatieproject uiteindelijk goed worden uitgevoerd. En dat terwijl de betrokken woningbouwvereniging al jaren werkte aan een soortenmanagementplan dat de basis was voor de ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb). De "Soortenstandaard gierzwaluw" (nu "Kennisdocument van juli 2023") dateert alweer van december 2011. Iedereen kan weten hoe het moet. De nestingangen waren dichtgepurd zodat seizoen 2019 verloren ging. Woningcorporatie Thuisvester zegt van het project te hebben geleerd en tot een bredere kijk op de zaak is gekomen die ook voor nieuwe projecten gevolgen heeft.
- Internetbode 1-9-'19: "Wijknatuur heeft stem gekregen" - Bericht BN De Stem 26-8-'19 : "Toch nog goed onderdak" - Gebiedsontheffing Thuisvester op basis van SMP, 28-8-2018
1 juni 2019 Bewoners rond de Graaf Ansfriedstraat in Sprundel zijn verontwaardigd. De daken worden pas in september 2019 geïsoleerd maar alle nestingangen van gierzwaluwen en huismussen zijn al in het voorjaar dichtgemaakt om broeden te voorkomen. Volkomen onnodig volgens de bewoners want de gierzwaluwen zijn eind augustus al lang weg. Verhuurder Thuisvester werkt echter volgens de voorschriften van een verleende ontheffing (28-8-2018 voor een groter gebied en geldig tot september 2023) op de Wet natuurbescherming op grond van een soortenmanagementplan (SMP). Het voorkomen van broeden t/m september heeft te maken met de langere broedtijd van de huismus tot en met september. Daar is dus de gierzwaluw ook slachtoffer van. Volgens de regelgeving van het SMP moesten er in de gerenoveerde huizen "standaard nestvoorzieningen" voor huismus en gierzwaluw komen. Marjos Mourmans van Zwaluwen Adviesbureau in Roosendaal heeft contact opgenomen met opdrachtgevers, uitvoerders en provincie en adviseert bij de verdere projectuitvoering.
- BN De Stem 1- 6 -'19: "gierzwaluw in het gedrang?"
Stampersgat De gierzwaluwnestkasten van RK basisschool De Steiger, Havenstraat 2, werden in 2013 wegens verbouwing verplaatst naar de kerk. Op school werd het met een lesprogramma begeleid. Niet bekend of die bezet waren.
Standaardbuiten
1.
2.
Terneuzen
Ter Heijde
Het gebeurt niet zo vaak dat een fout compensatieproject voor vernielde nesten van gierzwaluwen met direct succes wordt hersteld. Marco Verschoor kreeg het in 2019 voor elkaar. (Zie hierboven bij Sprundel voor een andere geslaagde herstelactie). In de Zeeheldenbuurt trof hij een fraai voorbeeld van hoe het met goede bedoelingen, maar door gebrek aan kennis, goed fout kan gaan.
Nestkast model Zeist en dakpanhuifje (met veel te grote opening)
Bij de dakrenovatie van een rij van 25 woningen gingen de nesten achter de dakgoten verloren. Er werden door de aannemer 17 gierzwaluwnesten gevonden. Ter compensatie dacht men er goed aan te doen om dakpanhuifjes op het geïsoleerde dak te plaatsen. Maar de gierzwaluwen zullen die huifjes niet weten te vinden. Ze bleven na aankomst begin mei zoals verwacht wekenlang onder de dakgoot zoeken.
Dakpanhuifjes op geïsoleerde daken zijn so wie so uit den boze omdat ook eieren en jongen van mussen en spreeuwen er doodgaan van de hitte. En deze huifjes deugen niet: de ingang is veel te groot; het zijn ventilatiepannen waar het rooster werd uitgezaagd. Gierzwaluwen durven die niet te gebruiken, er zouden zelfs kauwtjes in kunnen komen om de eieren of jongen te roven. Meer bij 'gierzwaluwdakpannen' .
Het filmpje op Youtube (kies volledig scherm om de vogels goed te kunnen zien) laat zien hoe de gierzwaluwen onophoudelijk proberen de verdwenen nesten onder de goot te bereiken. Dat houden ze weken vol, elke ochtend en avond opnieuw. Ook in 2020 deden ze dat opnieuw maar al wel wat minder frequent.
Het is duidelijk wat hier had moeten gebeuren: nestkasten onder de dakgoot met een invliegopening aan de onderkant of schuin van onderen zoals bijvoorbeeld bij model Maastricht, passend bij de oude invliegroute van onderen af.
1.
Voorjaar 2020 zijn er nog eens 18 houtbetonnen kasten opgehangen. Kasten en huifjes zijn allemaal goed te zien op Google Maps.
Er waren in 2020 al vijf maar waarschijnlijk wel acht broedgevallen. Diverse andere kasten werden geïnspecteerd en benut door slapers.
In 2021 waren minstens 12 kasten bezet en in 2023 was dat opgelopen tot 19. Dat kon o.a. ook met behulp van een warmtebeeldkijker worden vastgesteld. De huifjes zitten nog op het dak maar worden niet gebruikt. Verdere uitbreiding van het broedbestand lijkt zeer waarschijnlijk. In Trouw van 7 juni 2022 stond een artikel over het werk van Marco in Ter Heyde en omgeving: Gierzwaluw wil gaten en spleten.
2.
Tilburg
1.
En er is ook een kaart op maps gemaakt met locaties van 166 natuurlijke nesten in Tilburg, rond 2008-2010. Zou interessant zijn om om te onderzoeken hoe het daar nu mee gaat !
2.
3.
Soortenmanagementplan Tilburg In augustus 2016 werd het eerste Soortenmanagementplan (SMP) van Nederland goedgekeurd door het ministerie van EZ voor de Oude Stad van Tilburg. Het geldt voor gierzwaluw, huismus en twee vleermuissoorten. Op basis van dit plan werd eerst een gebiedsgerichte ontheffing verleend voor een vijfjarige pilot waarin niet meer voor elk project een aparte ontheffing nodig is (van de bepalingen in de Flora- en faunawet, nu Wet natuurbescherming). In 2013 werden in het plangebied 132 nesten van de gierzwaluw vastgesteld. Het totaal aantal in de gemeente werd op 890 geschat. Later werd het SMP verlengd en uitgebreid. Het schijnt dat dit SMP wordt meegenomen bij de evaluatie van het functioneren van SMP's in het algemeen. De projectleider van woningcorporatie Tiwos in Tilburg is in ieder geval erg tevreden met de procedure. "Binnen een half jaar tot een jaar is alles rond in plaats van normaal twee jaar, het scheelt veel werk en door de gerealiseerde overcapaciteit aan voorzieningen zijn we flexibeler bij het plaatsen van voorzieningen bij versnipperd woningbezit". Of de gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ook profiteren wordt niet vermeld. Zie korte schets van de procedure en verslag van gesprek bij corporatiekoepel Aedes, okt. '23.
Tjalleberd, kerk
Op 30 juni 2012 bleek dat de operatie geslaagd was. Op zes verschillende plaatsen zagen we de vogels als vanouds in- en uitvliegen. Maar later bleek ook dat de gaten te groot zijn gemaakt en dat er ook kauwtjes in gingen. Ze zijn alsnog kleiner gemaakt. Zes nestkasten werden t/m 2013 niet benut. De openingen zitten aan de voorkant maar de gangbare invliegroute is van onderen. Dat maakt het lastiger voor de vogels om ze te vinden. Op 20 cm naast een kast ging er wel eentje achter de dakgoot naar binnen.
Uffelte
De jaren 2020 en 2021 zijn waarschijnlijk een onderschatting door het overlijden van de ervaren teller. De kast was op de foto 10 jaar oud. Zie Jaarverslagen Vogelwacht Uffelte e.o. En verslag in Gierzwaluwenbulletin 2015-1 p. 11.
Utrecht, stad
Zes seizoenen onderzocht ik de bezetting van kunstnesten in Utrecht, zie kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023. In 2023 was 7,6% (156) van 2.051 nestkasten en neststenen bezet.
In de top-5 van kunstnestprojecten zit 89% van de 156 bezette kunstnesten:
Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.
In Utrecht stelt de gemeente, via het Soortenmanagementplan 2016 (SMP), eisen bij het aanbrengen van kunstnesten aan nieuwbouw van ontwikkelaars die op door de gemeente uitgegeven grond bouwen en bij het eigen vastgoed, zoals gemeentegebouwen en scholen.
Utrecht werkt nu aan een volledig SMP, via de PRE-SMP procedure (zie Pre-SMP gemeente Utrecht, jan '22) waar ook de vijf woningcorporaties die in de stad actief zijn aan deelnemen, zie bericht over ondertekeningsmoment op 25-9-'23.
Valkenswaard
1.
Dergelijke bakjes worden ook nog door een enkele fabrikant geleverd. Ze hebben opstaande randen van schuimplastic waardoor de vogels niet naar andere plekken op het dak kunnen. Maar ze worden zo ook afgesloten van ventilatie en daardoor zal het er veel te heet worden. Slecht product, niet toepassen. Meer over dakpanhuifjes.
Woningbelang over "diertjes en beestjes" in woningen, nov. '22. (volgens een 5 jaar lopend SMP, veel kasten bij renovatie 245 woningen in 't Gegraaf in '23-'24).
3.
Volgens de ontheffing Wnb van nov. 2018 moeten er 35 permanente gierzwaluwkasten geplaatst worden aan de nieuwbouw volgens een nog te maken plan.
Tellingen In 2012 zijn in Valkenswaard ruim 100 invliegopeningen gevonden. Ook in 2013 ging men er weer zoeken en werden bewoners opgeroepen de nestplaatsen te melden.
Veendam
De twee neststenen op Galjootstraat 2. Het voorschrift in de ontheffing "direct onder het dakoverstek" is niet strikt opgevolgd.
In de ontheffing Wnb van febr. 2021 staat dat op de noordelijk of oostelijk georiënteerde kopgevels totaal 52 gierzwaluwneststenen in clusters van 2 stuks moeten worden aangebracht. Alle 22 eindnokpannen dienen bovendien "2,5 cm van het overstek geplaatst te worden" om gierzwaluwen toegang tot het dakbeschot te geven. (zaten daar nestingangen?)
Veenendaal
De gierzwaluwen zullen over een afstand van 60 - 220 meter moeten verkassen naar een geheel nieuw type nest. Dat gaat denk ik niet gebeuren. Te ver en onbekend. Er is waarschijnlijk van compensatie aan de gerenoveerde woningen afgezien omdat de gevel op het zuiden ziet. Gezien de zeer grote kans op benutting van kasten of neststenen daar, zou er toch een oplossing voor gevonden moeten kunnen worden, b.v. pal onder de nieuwe (bredere?) dakgoot, extra dakje ? De nieuwbouw wordt natuurinclusief gebouwd met ook veel voorzieningen voor gierzwaluw en huismus.
Pre-SMP In de gemeente Veenendaal, ontheffing 20-10-2022 is een regeling volgens Pre-SMP van kracht. Dat is een voorbereidingsprocedure van maximaal twee jaar voor de opstelling van een Soortenmanagementplan, waarin een speciale ontheffing voor na-isolatie van oudere particuliere woningen van kracht is. Meer daarover op: Pre-SMP gemeenten in Utrecht.
Velp, postkantoor
1.
2.
3.
Vinkeveen
1.
3.
Vollenhove
In de nieuwbouw werden 20 neststenen in groepjes van 2 - 5 aan kopgevels (w.v. 11 aan Wheeme) en 20 gierzwaluwdakpannen (?, op streetview niet te vinden) aangebracht. Er zouden ook nog 15 gierzwaluwdakpannen zijn aangebracht in de nabijheid van het plangebied.
Twee neststenen aan Wheeme
Zie ecologisch werkprotocol van Ecogroen, oktober 2010. Het project is gerealiseerd onder de Flora- en Faunawet.
Vorden
Op waarneming.nl werden in 2020 en 2021 twee bezette nesten in de wijk gemeld.
Vreeland
In de ontheffing Wnb van 9-10-'23 wordt niet duidelijk waarom niet voor kopgevels is gekozen die dichter bij de gesloopte nesten liggen (zwarte rondjes). Ik ga half mei 2024 kijken hoe de vogels vliegen en half juli of er kasten bezet zijn geraakt.
Vught
Waalwijk
Zie projectbeschrijving bij kastenleverancier Unitura.
En hier de projectpagina bij Casade.
Waardenburg, kasteel
Een ploegje van 8-10 vrijwilligers o.l.v. Marjos Mourmans (die ook het advieswerk voor de nestkasten deed), Hannie Nilsen met leden van IVN vogelwerkgroep Oisterwijk en Bert Vos van IVN West Betuwe voert sinds 2009 jaarlijks een gedegen controle uit van de kasten. Van elke kast wordt de status en inhoud genoteerd en foto's gemaakt.
Broedgevallen worden vastgesteld aan de hand van achtergebleven poepjes (van de jongen) in de kast. Elk jaar worden de kasten schoongemaakt zodat het jaar daarop weer vastgesteld kan worden of er gebroed is. (uiteraard worden de nesten niet verwijderd, alleen los materiaal en poepjes).
In 2018/2020 is het aantal Het aantal broedgevallen nam gestaag toe. In 2021 waren er 117 in gebruik door gierzwaluwen waarin 105 broedgevallen met uitgevlogen jongen werden vastgesteld. Van nog eens 12 kasten is broeden onzeker. Er werden ook 13 niet uitgekomen eitjes gevonden en twee dode, bijna volwassen, jongen. In een aantal kasten werden totaal 30 uileballen van de kerkuil gevonden (slaapplaats), vaak samen met niet uitgekomen gierzwaluweitjes en 1 x een dood jong gierzwaluw.
Zeer waarschijnlijk zijn er ook nog een aantal natuurlijke gierzwaluwbroedplaatsen, o.a. achter het pannendak van de Donjon.
Hannie Nilsen en Marjos Mourmans schreven een artikel over de aanleg en de eerste jaren bezetting in Gierzwaluwenbulletin nov. 2017 p. 10-11.
Door de controleurs werd dit verslag over 2021 samengesteld. Op 10 januari '22 werd de jaarlijkse inspectie weer uitgevoerd. Omroep Gelderland was er ook bij en publiceerde dit verslag met een filmpje van de schoonmaak .
Over de jaren 2009-2015 werd eerder al een prachtig verslag geschreven met veel foto's en achtergrondinfo. Op de site van VWG Midden Brabant staan ook de jaarverslagen over 2016 en 2017. En hier staat het verslag over 2018.
Ook op Beleef de Lente In 2022 en 2023 was nestkast nr. 100 via een webcam live op Beleef de Lente - gierzwaluw te volgen. Van broedseizoen 2022 werd een mooie compilatie gemaakt, zie Beleef de Lente-gierzwaluw 2022.
Waddinxveen
Zie: tillenpagina - Waddinxveen
Wageningen
1.
Voorzieningen voor verschillende doelsoorten dicht bij elkaar is vaak geen succes. 5in1 combikasten zijn sinds julie 2023 'verboden'.
2.
3.
4.
Wateringen
1.
In de straat Frankenthaler in Wateringen werden in 2008 tijdens een onderzoek 7 nesten gevonden, zie broedbestand regio Delft 2008. p6.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Westland, gemeente
In De Lier, Kwintsheul, Monster en Ter Heijde zijn 107 kunstnesten in 2022-2023 geplaatst. Die zijn (nog?) niet bezet maar vanwege de jonge leeftijd nog niet opgenomen.
343 nesten gevonden in gemeente Westland In 2021 fietste Aad van Uffelen al een 400 kilometer lange nestenzoektocht door de dorpen van Westland. Hij vond er toen 73 en gaf aan in welke gebieden in de jaren daarna verder gezocht zou moeten worden. Een ploegje van 6-7 mensen heeft in 2022 en 2023 de elf dorpskernen opnieuw onderzocht. Uit de verslagen blijkt maar weer eens dat hoe langer je zoekt , hoe meer je vindt (als ze er zijn). In 2022 werden er 155 gevonden en in 2023 al 285. Er werden nieuwe kolonies gevonden, bestaande bleken toch groter te zijn en men denkt nog steeds niet alles gevonden te hebben. In 2024 gaat de zoektocht verder. Ook werd de bezetting van totaal 802 nestkasten gecontroleerd. Van de 343 gevonden nesten zaten er 58 (17%) in nestkasten /neststenen.
Er wordt in de diverse dorpen vooral genesteld achter kantpannen die over de rand van kopgevels hangen. Veelal gaat het om een kleine kolonie geconcentreerd in een wijkje met dezelfde typen huizen, maar soms zijn de nesten meer verspreid door het dorp zoals in Naaldwijk en ' s Gravezande. Het aantal ontdekte kunstnesten (nestkasten en neststenen) in de gemeente nam toe van 678 in 2022 naar 802 in 2023.
In de verslagen staat per dorp een kaartje met de locaties en adressen van de gevonden nesten en een mooie overzichtstabel met gegevens van alle kunstnestprojecten. Het belangrijkste doel van de zoektochten is betrokken partijen (ecologen, woningeigenaren, gemeente en woningcorporaties) attent te maken op de nesten zodat die bij renovaties en sloop volgens de regels van de wet beschermd kunnen worden.
Broedplaatsen en nestkasten in dorpskernen gemeente Westland
- Artikel in Trouw over zoektochten Westland, 7 - 6 - 2022 - Verslagen zoekseizoen 2021-2023 in 11 dorpen gemeente Westland (.pdf)
Wijhe In Wijhe is de gierzwaluwstand vanaf ca. 2007 o.a. bewaakt door de IVN-werkgroep stadsvogels olv Ronald Boerkamp. Zie zijn verhaal over de (halvering) van de stand van zaken in een artikel in De Stentor, nov.-2011. Op een kaart in Google-Maps staan de gevonden nesten in 2013. Er zijn veel kunstnestprojecten gerealiseerd.
1.
2.
3.
Vier kasten aan Wiederhorsten nr. 25 in 2023. Op G-street view kon ik er maar 7 vinden. Maagdelijke kopgevels.
Woerden
1.
In de ontheffing Wnb van 14-9-2023 staat dat er ook tijdens de broedperiode gewerkt mag worden mits vooraf de broedplaatsen voor het seizoen ontoegankelijk zijn gemaakt. De compenserende 15 neststenen op acht kopgevels worden aan het begin van de werkzaamheden, sept./okt. 2023 aangebracht. Acht kastlocaties daarvan bevinden zich op de (te zonnige en verboden) noordwestelijk gerichte kopgevels en eentje op zuidwest. Er wordt ook 'aangestuurd' op behoud van de bestaande broedplaatsen. (p. 20, 21, 23).
2.
2.
Hier staat een lijst met 24 andere gerealiseerde NOM-projecten met keurmerk (klik onderaan de pagina op de + bij 'projecten'). De gedragscode schrijft ook monitoring van de bezetting voor, in het 1e, 3e en 5e jaar na de renovatie. Ik zal er eens naar vragen. De gedragscode is in 2021 door een uitspraak in hoger beroep van de Raad van State buiten werking gesteld, o.a. omdat de minister hem zonder voldoende kennis van zaken had goedgekeurd en er te weinig waarborgen waren voor bescherming van vleermuisverblijven, zie RvS vernietigt gedragscode Natuurinclusief renoveren.
Woudsend Van 2008 t/m 2015 woonde ik in Woudsend en heb er elk jaar nesten gezocht. Het maximum was 207 in 2013 toen ik hulp van 7 inwoners kreeg. Volgens de vogelatlas 2013-2015 p. 355 van Sovon was dit met 162 broedplaatsen per 100 ha. en een broedpaar voor elke 15 inwoners de hoogst bekende dichtheid in Nederland. Zie ook Sovon-broedvogels 2019 p. 97. Op zolder had ik uiteindelijk drie van de vijf nestkasten bezet. Op een stuk of 15 adressen zijn in die periode (illegale, zonder toepassing regelgeving Wnb) renovaties aan panden met gierzwaluwennesten uitgevoerd waarbij ik heb geprobeerd wat "bij te sturen". Meestal zonder resultaat. Hier de bevindingen in Woudsend, met o.a. de nestadressen, ervaringen met renovatieverliezen en dagboeken van de nestkastbezetting.
1.
2.
We hebben de NVWA (Voedsel en Waren Autoriteit) op de hoogte gesteld zodat zij de ervaringen kan betrekken bij de beoordeling van de effectiviteit en handhaving van de wet- en regelgeving. Ook de gemeente is ingelicht. Die vroeg ons een kleine handleiding voor behoud van broedplaatsen bij renovatie te maken. Dat is gebeurd en die is ter beschikking gesteld aan de betrokken afdelingen van de gemeente die belast zijn met bouwen en wonen.
Iewal 42 op 19 juli 2014. Tientallen scheuren er rond het pand.
Op 3 en 4 mei 2015 kwamen de eerste broedvogels weer terug. We konden zien hoe zij urenlang probeerden de oude nestingangen te vinden. Vergeefs vlogen zij langs, haakten aan en bleven dan weer uren weg om het daarna opnieuw te proberen. Dat ging twee tot drie weken zo door. De eigenaar besloot een aantal huifjespannen te plaatsen en is geadviseerd voor plaatsing op een aantal plekken nabij de bekende oude invliegopeningen.
Op 8 mei zagen we zowaar een eerste succes. Langs de windveer links vooraan , tweede pan van boven ging een gierzwaluw naar binnen en bleef daar zeker 10 minuten binnen. Vijf minuten later plaatste de eigenaar een pan lager ook een huifjespan ! Ik weet niet of de gierzwaluw toen weg was of gewoon binnen bleef. Daarna zag ik ze regelmatig bij de nok naar binnen gaan. Ook bij de nok achteraan lijkt weer een nestplaats te ontstaan. De ruimtes hier zijn door de renovatie nauwelijks veranderd. Ook bij een aantal andere huifjespannen zijn (weken later) vogels ingevlogen.
Dakpanhuifjes worden niet vaak gevonden. Een belangrijke voorwaarde is in ieder geval dat ze vlakbij de oude verdwenen nestingangen worden geplaatst. Dat kon hier omdat die bekend waren. Mogelijk zijn de alternatieven te laat gevonden om nog te kunnen broeden. Maar er is dus goede reden om aan te nemen dat het volgend jaar weer beter gaat.
3.
Een duidelijk geval van 3-dubbele overtreding van de Flora- en faunawet (nestverstoring, geen compensatie en doden van dieren). De klus zou volgens de eigenaar in opdracht van de gemeente Súdwest Fryslân (die ook op de hoogte was van de aanwezigheid van gierzwaluwnesten) vervroegd uitgevoerd mogen omdat er gevaar voor vallende pannen zou zijn.
Klik voor vergroting.
Ik heb aangifte gedaan bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit . Deze heeft een rapport opgesteld en vervolgens heeft de Dienst Regelingen van EZ, afdeling handhaving, de eigenaar opgedragen alsnog de nodige voorzieningen te treffen, d.w.z. de broedplaatsen te herstellen. Begin juni 2014, een maand na aankomst van de broedvogels, werd links en rechts naast het dakraampje een ventilatiepan geplaatst waar het rooster was uitgeknipt. Een volstrekt zinloze maatregel; de gierzwaluwen zullen ze niet vinden omdat ze niet ter plaatse van oude invliegopeningen zijn geplaatst en ook niet kunnen benutten omdat ze veel te laag liggen en de opening te groot is. Het huis is inmiddels verkocht en we hopen op nieuwe bewoners die bereid zijn alsnog aan het herstel van de kolonie te werken.
Links en rechts van het dakraam zit nu een ventilatiepan met verwijderd rooster. De ingang is groot genoeg voor kauwtjes ! (klik voor vergroting)
Op 11 andere locaties in Woudsend werden van 2012-2015 werkzaamheden op vergelijkbare wijze als de twee hierboven uitgevoerd (alles zonder toepassing van Flora- en Faunawet) waarbij de meeste nesten zonder compensatie verloren gingen. Met wat improvisaties konden op drie adressen (een paar) nesten behouden worden maar niet op zes andere adressen. Bij twee is het resultaat onbekend. Zie sloopadressen Woudsend.
Zaandam
1.
Stadhuis met dakpanhuifjes. Dit dak ziet op het zuiden !
Later zijn in de buurt bij andere nieuwbouw nog eens 38 stuks geplaatst.
Pand nabij stadhuis met huifjes. Ze zitten te hoog en het dak ziet op het westen, het wordt daar waarschijnlijk te warm.
De lokale werkgroep heeft er jaren voor gelobbyed en noemt alleen al de plaatsing van deze voorzieningen "eindelijk succes" in een bericht in Gierzwaluwenbulletin 2010-1 p. 7. Maar van bezetting is in de latere afleveringen van het Bulletin niet meer vernomen. Met de bouw van het nieuwe centrum is een grote gierzwaluwkolonie verdwenen en de dakpannen zouden dat moeten opvangen. De vogelclub reageerde nog niet op vragen over de bezetting.
2.
Zaltbommel
1.
2.
Zie Gierzwaluwenbulletin 2006-1 p. 3. over de kerkkasten en de huifjes op het Gasthuis.
3.
4.
Zeist
Soortenmanagementplan In de gemeente Zeist is een SMP Zeist van kracht. Twee woningcorporaties kunnen ook gebruik van maken van de daarop gebaseerde ontheffingen Wnb en eventueel ook andere (ver)bouwers die door de gemeente worden aangewezen. De inventarisatie (nul-meting) voor de gierzwaluwnestenkaart is gedaan in 2019. Er werden 330 nesten gevonden en op basis van giervluchten wordt het totale aantal broedplaatsen op 500 geschat (= 50 per 100 ha.). Ca. 1% van de paartjes broedt in kunstnesten (in Amersfoort is dat 25%! en in Utrecht ca. 10%). Er wordt geconstateerd dat kolonies in verschillende typen nestplaatsen broeden (bijvoorbeeld achter kantpannen maar elders niet achter beschikbare kantpannen maar onder dakranden) en speculeert dat de jongen het zoekgedrag hebben aangeleerd op de geboortelocatie ! Het is echter wel zeker dat het gewoon een kwestie van na-apen is: de jongen zoeken een broedplaats nabij de plekken waar ze anderen naar binnen zien gaan. De staat van instandhouding wordt beoordeeld als "gunstig". De reproductie wordt aangeduid als "minder dan 1 jong per nest", maar dat moet ca. 1,8 zijn, zie: broedbiologie.
In het SMP wordt gestreefd "naar een duidelijke plus voor de populatie van 10%". Dit wil men bereiken door niet 50 maar totaal 200 nieuwe nestplaatsen te maken omdat "niet elk aangebracht nest direct wordt gebruikt".
Er mag gewerkt worden volgens een standaard ecologisch werkprotocol dat de gemeente beschikbaar stelt maar alle werkzaamheden dienen begeleid te worden door een ecoloog. Als er gierzwaluwen in het pand aanwezig zijn, mag er niet gewerkt worden tussen 15 april en 15 augustus.
Als de broedplaatsen behouden kunnen blijven moet er eentje extra worden aangelegd. Als ze verdwijnen moeten er voor elk verdwenen nest vier kunstnesten worden aangebracht bij renovatie en bij sloop/nieuwbouw. De aanwezigheid van soorten op de adressen van de werkzaamheden moet vastgesteld worden met de openbare GIS-viewer. Er is ook een gierzwaluwnestenkaart met aanduiding van nest, overvliegend of gierend gemaakt. Elke vijf jaar worden de nestplaatsen in elf clusters met veel gierzwaluwnesten opnieuw in kaart gebracht. De bezetting van nieuwe kunstnesten wordt 5-jaarlijks vastgesteld op basis van een steekproefcontrole van 20% van de geplaatste nestkasten / neststenen.
Zutphen
Nestentellingen De vogelwerkgroep van Zutphen telde in 2003 voor het eerst de natuurlijke nestplaatsen in Zutphen. Vanaf 2011 gebeurde dat jaarlijks. Er worden steeds meer nesten gevonden. Het aantal gespotte invliegers steeg van 119 in 2011 naar 141 in 2015. De werkgroep is in 2017 gestart met de plaatsing van 30 nestkasten voor gierzwaluwen in Warnsveld, Zutphen en de Hoven. Er zullen ook lessen worden gegeven op een aantal lagere scholen waar kasten werden geplaatst. Meer info in het bericht van Contact Noord en hier over nestkasten op scholen: Contact Zutphen-Warnsveld.
Zwolle doet veel aan gierzwaluwonderzoek en -bescherming. Al sinds 2014 worden er broedplaatsen gezocht en wordt er gewerkt aan het installeren van kunstnesten door de Stichting of door derden. Van een paar projecten werden me 18 nov. '23 wat (summiere) gegevens over een aantal projecten en de bezetting meegedeeld.
1.
De kasten hangen dicht opeengepakt. Dat maakt herkenning van het "huisnummer" voor de vogels moeilijk (fout invliegen, burenruzies). Vaak worden dan alleen de buitenste kasten bezet. Weblogzwolle 14-5-2019 en bericht met foto bij RTV Oost.
In Utrecht is eenzelfde type opstelling met 70 kasten gemaakt. Na vier jaar raakte er in 2023 eentje bezet, waarschijnlijk niet toevallig helemaal links bij het staartuiteinde en bij de speaker met lokgeluid, zie Nestkastbezetting Utrecht 2018-2023-Idenburg.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Kunstnesten sinds 1466
10.
11.
12.
Zie bericht over deze oude gierzwaluwpanden uit 2000 in In Utrecht zijn ze nog ouder, van 1412, en daar broeden ze nog steeds, zie Lutherse kerk.
Er kwamen verder neststenen in de
parkeergarage aan het Katwolderplein,
10 kasten aan de moskee in de Coetstraat, 15 kasten aan een flat op Veemarkt 21 en een aantal ingebouwde
neststenen bij theater de De Spiegel. Een gemeentepand bij station Europapark kreeg 100
nestkasten.
Al enige tijd geleden werden in de Groninger Akkerstraat twintig houten nestkasten model Voordorp
opgehangen. Zie filmpje op
OOG.TV.
Nesten zoeken in wijk Assendorp In de wijk Assendorp zijn vele jaren aantallen vliegende vogels geteld en broedplaatsen gezocht (92 -130 in 2014-2016 en mogelijk al 30 jaar stabiel !), zie verslag: Zwolle-Assendorp.pdf .
+++++++++++++++++++++++
Weet je meer over bovenstaande of andere projecten? Ik hoor het graag. Mail of bel me op jaaplangenbach@ziggo.nl of 06 - 3849 7474
++++++++++++++++++++++++++++++
Jaap Langenbach 06 - 3849 7474 Willemstraat 38, 3511 RK Utrecht
|