Kunstnestprojecten Nederland

Rivierenwijk Utrecht 

Het grootse kunstnestproject in Utrecht.

In 2023, het 5e jaar na de start, waren 50 van de 95 neststenen op 19 adressen bezet. Het is waarschijnlijk een project met "opvang uit de wijde regio", want de kolonie is nu ruim dubbel zo groot als voor de renovatie (van 19 naar 50+).

Hier de projectdetails

Overige gierzwaluwpagina's

Gierzwaluwnieuws 2025

100 soorten Aankomst- en vertrekpatronen 2015-2023

Bescherming   Broedvogelbestand

Camera in nestkast   Fenologie: 1e aankomst

GBN   Kunstnesten   Leefwijze  Lokgeluiden

Maarssen, broedbestand, nestkasten, 2016-2021

Nachtvliegen Nesten zoeken  Opvang 

Tellingen  Tillen   Trekroutes 

Utrecht, nestkastbezetting '18 - '25

Utrecht, (kunst)nesten Leidsche Rijn

Utrecht, Rivierenwijk, 50 van 95 stenen bezet

Utrecht, gierzwaluwen, overig  Webcams   Weblinks

Wet- en regelgeving  Woudsend, broedbestand, nestkasten, 2007-2015

Contact: jaaplangenbach@ziggo.nl   06 -3849 7474.

Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht. 

BlueSky: https://bsky.app/profile/kortemozart.bsky.social

Kunstnestprojecten gierzwaluw in Nederland

Oud, nieuw, gepland, mislukt, geslaagd, bezet, leegstand of resultaat nog onbekend. Wat was het plan, wat kwam er van terecht?

Op deze pagina staan gegevens van 297 projecten met 23.609 kunstnesten in 157 plaatsen. Van 145 projecten met ca. 11.000 kasten is iets bekend over de bezetting.

Laatste update 2 mei 2025.

Laatst bewerkte projecten: Puiflijk,  Austerlitz, Venray, Harlingen, Amersfoort, Terschelling, Geldermalsen, Hattem, Westland (gemeente)

De bezetting van kunstnesten in Utrecht (7,6% van 2.051 gecontroleerde kasten in 2023) met projectgegevens staat veel uitgebreider op kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023.

Bezetting groen, rood of onbekend

Met 12 soorten partjes groen en rood wordt aangegeven of een kunstnestproject meer of minder bezet is.

   bezetting nog onbekend

   leegstand met kans op herstel

  langdurige leegstand met nauwelijks kans op bezetting

  nagenoeg helemaal bezet

   aanvankelijk (deels) bezet maar verlaten.

De stand

Ik vermoed dat bij 'onbekend' het rode aandeel (sterk) zal overheersen: "geen bericht is slecht bericht".

Bedenk dat de lijst geen a-selecte steekproef is. Groen overheerst o.a. doordat projecten worden toegevoegd n.a.v. meldingen van bezette nestkasten. Maar persberichten over 'mislukte' projecten worden nooit verstuurd. Monitoring wordt zelden voorgeschreven.

- Bij sloop-nieuwbouw verdwenen er nesten van het gesloopte pand, werden er tijdelijke kasten in de buurt geplaatst ('overbrugging') en zijn  definitieve compenserende kasten aan de vervangende nieuwbouw geplaatst.

- Bij bestaande bouw waren er geen nestverliezen door werkzaamheden en werden de kasten aan bestaande gebouwen geplaatst. 

- "Tillen" zijn gierzwaluwtillen. 28 stuks (meestal een flink aantal kasten op een paal), met totaal 825 kasten in 18 projecten. In 2022 waren er in 7 tillen totaal 20 kasten bezet. Twee projecten met vijf tijdelijke tillen en 204 kasten (w.v. 2-3 kasten bezet) die inmiddels zijn verwijderd, zijn niet opgenomen. Details op de tillenpagina.

Oproep. Weet je meer over de projecten? Vooral de bezetting is vaak nog niet bekend. Kijk eens naar een project bij jou in de buurt en laat me weten wat je er nog meer van weet.

  jaaplangenbach@ziggo.nl  en 06 - 3849 7474.

Links naar de projectplaatsen

Drenthe:  Assen, Havelte, Peize, Uffelte

Flevoland: Biddinghuizen,  Espel

Fryslân: Dokkum, Fryslân, Grou, Hallum, Harlingen, IJlst, Joure, Kollum, Koudum, Leeuwarden, Sint Nicolaasga, Tjalleberd, Woudsend

Gelderland: Aalten, Apeldoorn, Arnhem, Bennekom,  Culemborg, Didam,  Doesburg, Ede, Elburg, Elst, Ermelo, Gorinchem, Groesbeek, Haaksbergen, Harderwijk, Hattem, Heerde, Neede,  Nijmegen, Nunspeet, Puiflijk, Putten, Veenendaal, Velp, Vorden, Waardenburg, Wageningen, Zaltbommel, Zutphen

Groningen:  Delfzijl, Groningen-prov., Groningen-stad, Loppersum, Oude Pekela, Overschild, Veendam

Limburg: Arcen, Echt, Maastricht, Venray

Noord-Holland: Abcoude,  Alkmaar,  Amstelveen, Amsterdam, Bunschoten, De Kwakel, Den Helder,  Gouda, Heemskerk, Hilversum, Huizen,  IJmuiden, Noordwijk, Sint Maartensbrug, Zaandam

Noord-Brabant: Bakel, Boxmeer, Bergeijk, Brabant-Div., Den Bosch,  Dussen, Eindhoven, Etten-Leur, Gemert, Goirle, Lith, Moergestel, Oisterwijk, Rijen, Sambeek,  Sprundel, Stampersgat, Standaardbuiten,  Tilburg, Valkenswaard, Vught, Waalwijk, Weert

Overijssel: Dedemsvaart, Den Nul, Enschede, Hellendoorn,  Nijverdal,  Vollenhove, Wijhe, Zwolle

Utrecht: Amersfoort, Austerlitz, Bilthoven, De Bilt,  Delft,  Eemnes,  Elst,  Leersum, Leusden,  Maarssen, Mijdrecht, Noord-Holland, Renswoude, Rhenen, Soest, Soesterberg, Utrecht, Vinkeveen, Vreeland, Woerden,  Zeist

Zeeland. De provincie publiceert alleen zeer korte berichten over reguliere ontheffingen Wnb. Totaal 17 stuks sinds 2017 waar gierzwaluwnesten bij verloren gingen. Zie alle reguliere ontheffingen Wnb Zeeland 2017-2023.

Aardenburg, Goes, Hulst, Kruiningen, Middelburg, Nieuw- en St. Joosland,  Rilland, Sint Maartensdijk, Terneuzen, Vlissingen,  Wolphaartsdijk, Zeeuwsch-Vlaanderen, Zierikzee

Zuid-Holland: Barendrecht, Den Haag, Krimpen aan den IJssel, Leiden, Maasdam, Mijnsheerenland,  Naaldwijk, Oostvoorne, Oud Alblas, Papendrecht,  Puttershoek, Rotterdam, Ter Heijde, Waddinxveen,  Wateringen, Westland (gemeente)

- Projecten met een * (89 stuks) zijn of worden nog uitgevoerd volgens voorschriften van een ontheffing Flora- en Faunawet, Wet natuurbescherming (Wnb) of Omgevingswet (vanaf 1-1-2024). Een klein aantal anderen ook maar dat is dan niet bekend.

- Projecten met lokgeluid of monitoring zijn vet aangeduid.

- Interessante/leerzame/bijzondere aspecten zoals projectgebreken, voorwaarden en projectonderbouwingen zijn makkelijk te vinden door te letten op rode teksten.

- Bij diverse plaatsen en regio's zijn ook de resultaten van tellingen van rondvliegende vogels en gevonden broedplaatsen opgenomen.

Tips voor nesten zoeken en kastbezetting controleren

Drie cijfers

Naast de grijze/rode/groene segmenten staat in drie cijfers per project:

(in rood is geschat)

- aantal nesten dat door werkzaamheden verloren ging/gaat

- aantal bezette kunstnesten

- aantal beschikbare kunstnesten

Aalsmeer

   0 - 3 - 6. Op de Jasmijnstraat zijn in 2011  zes nestruimtes 'onzichtbaar' in een garage-opbouw ingemetseld. Lokgeluiden in de eerste twee jaar hadden geen succes maar in 2021 raakte een kast bezet en in 2022 waren er drie bezet, in 2023 twee. Ook een koolmees benut bijna elk jaar een kast.  Zie waarneming.nl met pandfoto's van 6 juni 2021.

Aalten

0 - 1 - 2. Een liefhebber hing in 2018 een nestkast aan huis, Oosterkerkstraat 14, die eerst twee jaar leeg bleef, toen een huismus aantrok en daarna een spreeuw. Toen die in 2022 weer terugkwam werd het vlieggat afgeplakt totdat de gierzwaluwen terugkwamen die er in de buurt broeden. Sinds 2022 broedt de gierzwaluw nu met succes in de witte kast. De tweede kast sinds 2022 in de nok van de aanbouw raakte nog niet bezet, maar dat zal, gezien de aanklamper op de foto, niet lang meer duren.

Aardenburg, Ze.

   * 7 - ? - 35. Door sloop van woningen in o.a. de van Ostadestraat gaan volgens ontheffing Wnb 21-2-'23 zeven gierzwaluwnesten verloren.

Abcoude

1.   * 4 - ? - 70. In het najaar-winter 2023 worden in een wijkje rond het Heinkuitenhof en aan de Torenlaan/Meerweg 33 woningen gerenoveerd door Cazas Wonen. Ecoloog Loo Plan vond er 4 gierzwaluwnesten op Meerweg 13 (2), Heinkuitenstraat 14 en Torenlaan 12a.  Het nestmateriaal daarvan wordt bewaard, de toegangen blijven behouden en het nestmateriaal teruggeplaatst zodat de broedplaatsen behouden blijven. Daarnaast worden er 10 broedruimtes met ingangen in de dakoverstekken van 10 kopgevels gemaakt en bovendien 6 ingangen bij 10 gevels waarmee toegang tot het dakbeschot wordt verschaft voor gierzwaluw, huismus en vleermuizen, zie p. 11 en 21 van de ontheffing Wnb 5-8-2023.

2.  * 8 - ? - 50. Woningcorporatie Groenwest heeft aan Landzicht 1 - 17 groot onderhoud gepleegd.      Onder: 35 van de 40 tijdelijke kasten aan Leeuwenburgh, dec. '21.

Bij onderzoek door bureau LooPlan  zijn acht gierzwaluwnesten met ingangen achter kantpannen op de kopgevels gevonden. In de ontheffing Wnb van 15 april 2020 staat dat  in januari 2020 al 40 tijdelijke uitwendige gierzwaluwnestkasten zijn geplaatst aan vier panden in een naburige wijk (Leeuwenburgh 27-32) op 175-250 meter van de renovatiewoningen. Verder wordt voorgeschreven dat er ter compensatie  50 permanente neststenen geplaatst moeten worden op de kopgevels. (6 per gevel).

Hier en daar zit ook een steen om de hoek onder de dakgoot (foto). Op G-streetview vond ik er 28, waarvan 24 op 4 kopgevels.

Alkmaar 

1.   0 - ? - 57. In de dakgootombouw van de Alkmaarse Synagoge, Hofstraat 15, zijn in 2011 ruimtes met invliegopeningen (57) aangebracht. Gierzwaluwenbulletin 2011-2 p.10. Aan de voorkant en een stukje zijkant zijn op G-Streetview geen gaten te zien, ze zitten waarschijnlijk aan de achterkant aan een binnenterrein. De synagoge reageerde nog niet op mijn vragen.

2.   0 - ? - 100. In oktober 2023 is de gemeente Alkmaar ter gelegenheid van  Dierendag gestart met een actie om gratis 50 nestkasten aan belangstellende particulieren uit te delen.

Misschien goed voor het imago van de gemeente en leuk voor de bewoners maar de gierzwaluw is er waarschijnlijk niet mee geholpen. Hier en daar een nestkast aan een woning werkt niet. Ze worden zelden gevonden. Dat blijkt al bij heel veel projecten in Nederland (zie: bericht hieronder). En in Utrecht waren van 74 kasten verspreid aan woningen in een wijk er na 16 jaar 15 bezet. Ondanks toepassen van  lokgeluid en begeleiding door iemand met kennis van zaken, zie meer resultaten van  projecten met hier en daar een nestkast.

Laten we hopen dat een paar personen zo slim zijn om de kasten aan een paar geschikte panden te concentreren met een lokgeluideninstallatie erbij. Misschien wordt het dan nog wat. De gierzwaluw is een semi-koloniebroeder. En nestkastlocaties moeten bepaald worden door de behoeften van de vogel,  niet door die van de mensen.

Hier de oproep met aanvraagformulier van de gemeente. Er was flinke belangstelling: rond 7 oktober waren er al 133 aanvragen binnen wat uiteindelijk opliep tot meer dan 250. De gemeente verhoogde het aantal uit te delen kasten naar 100 en selecteerde de locaties. Bewoners moeten hun kast zelf ophalen en ophangen. Op 7 maart 2024 werd de laatste door de wethouder zelf bezorgd en geplaatst aan een pand aan Westeinde in Schermerhorn. Daar zijn er 16 bij elkaar opgehangen. Er broeden daar ook al gierzwaluwen en wordt de kans op bezetting groot geacht. Zie bericht gemeente Alkmaar 8 maart 2024.

Amersfoort

In de stad is al heel lang een gierzwaluwwerkgroep actief (met 'trekkers' Marjo en Fred v.d. Lelie) die erg veel kunstnestprojecten wisten te realiseren. In 2007 is er een boekje over uitgegeven met sinds 1996 ruim 22 projecten en ruim 600 neststenen verspreid over de stad: "na jaren wachten zijn er broedgevallen te melden in de nieuwbouw". In zes projecten werden in 2007 totaal 25 bezette neststenen gemeld. In 2010-2012 zijn in de stationsbuurt diverse panden van totaal minstens 300 neststenen voorzien.

De bezetting van 87 neststenen in project "Eempolis" aan de achterkant van het NS-station, liep op van 3 in 2007, via 43 in 2018 tot 60 in 2024.

Interview met Gierzwaluwbeschermer Hans van Paddenburgh in Stad Amersfoort, mrt 2024.

In de gemeente Amersfoort functioneert het SMP Amersfoort. Hier staat de gemeentepagina met alle info.  Ook op de pagina van Het Groene Huis staat e.e.a. uitgelegd. En hier staat de verleende ontheffing Wnb van dec. 2020 met voorwaarden voor 10 jaar en op basis van het SMP voor de bebouwde kom.

Voor de opstelling van het SMP is van 2014 t/m 2017 door een groep van 30 vrijwilligers naar nesten van de gierzwaluw gespeurd. Er werden totaal 622 nesten gevonden. Maar liefst 28% broedt in kunstnesten ! In januari 2018 werd het verslag met fraaie kaarten met nestlocaties per wijk gepubliceerd. Stadsecoloog Mark Grutters schreef er een artikel over in Straatgras jrg 29-1, 2017.

Zie ook Gierzwaluwtelling Amersfoort 2014-2017.  Er is ook een gedetailleerde nestenkaart naar de situatie van 2016 - 2018 van gemaakt.

- 691 broedplaatsen t/m 2019

1.   0 - 0 - 15. De in 2015 geplaatste gierzwaluwtil, in een parkje  t.o. Flevostraat 12, met 15 nestkasten door de plaatselijke gierzwaluwwerkgroep is nooit bezet geraakt. Zie Tillenpagina - Amersfoort.

2.   0 - 12 - 60. In winkelcentrum St. Jorisplein zijn in drie gebouwen in 2001 totaal 66 neststenen ingemetseld. In 2005 raakten de eerste 3 bezet in gebouw Amicitia en in 2006 waren er totaal 12 bezet (6 van de 32 in Amicitia, 4 van de 24 in een apartemententoren en 2 van de 10 in Romeo 2). Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 13.

3.   0 - ? - 40. In 2001 werden in het kantorengebouw "De Astronaut" 40 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin, mei 2002, nulnummer, p. 10.

4. 0 - 5 - 1500. In de nieuwe wijk Vathorst zijn sinds 2000 meer dan 1.500 neststenen ingebouwd en houten opbouwkasten geplaatst. In 2012 werd het eerste gierzwaluwbroedpaar gemeld. Er moest toen wel actie worden ondernomen om veel losgeraakte afsluitdoppen met invliegopening van de hout-betonnen Schweglerkasten te vervangen. Gierzwaluwenbulletin 2012-2-p. 13.

5.   0 - ? - 30. In april/mei 2006 zijn in het nieuwe kantoor van AKZO 30 'onzichtbare' neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2006-1 p.12.

6.   0 - ? - 27. In april 2009 zijn in Vathorst 27 houten Zeistkasten opgehangen aan de gevel van een groot gebouw aan Zijperberg. In okt. '22 zijn ze op  G-streetview nog goed te zien. Maar na het bericht over de plaatsing in Gierzwaluwbulletin 2009-1 p. 14  is er niets meer vernomen over eventuele bezetting (zoals bij zoveel projecten).

7.   0 - 15 - 15. In 2012 wordt gemeld dat alle 15 neststenen in het politiebureau bezet zijn. (aan de Asch van Wijckskade 45?, op streetview zie ik ze niet).

8.   0 - 43 - 87. In 2003 zijn in kantoorgebouw Eempolis aan de noordkant van het NS-station 87 neststenen ingemetseld. In 2007 waren er drie bezet. In 2018 heeft Jos Hoekstra de bezetting weer gecontroleerd en kwam toen op 43 bezette neststenen. Gierzwaluwenbulletin 2019-1 p.11 . En in 2024 heef Hans van Paddenburgh de kasten intensief gecontroleerd en vond er 60 bezet.

9.   0 - ? - 100. In 2012 zijn er 100 neststenen ingemetseld in het nieuwe Meander Ziekenhuis, Maatweg 3. Bezetting lijkt erg onwaarschijnlijk: door bos omgeven aan de noordwestrand van de stad.

10.   15 - ? - 20. In 2012 zijn op het dak van de herbouwde Elleboogkerk 20 gierzwaluwdakpannen geplaatst. De kerk en het daarin gevestigde Armandomuseum ging in 2007 met 15 gierzwaluwbroedplaatsen door brand verloren. Gierzwaluwenbullletin 2012-2 p. 8.

11.   0 - ? - 19. In juni 2015 zijn 19 nestkasten opgehangen onder dakgoten van de St. Corneliuskerk. Er is ook lokgeluid afgespeeld, Gierzwaluwenbulletin 2015-2 p. 11.

12.    0 - 4 - 4. In 2012 werden bij de renovatie van de "Finse School", Kamerlingh Onnesstraat 1, vier neststenen in de schoorsteen geplaatst. Twee jaar later waren ze bezet.  Filmpje met invliegers van Hans van Paddenburg en artikeltje in Gierzwaluwenbulletin 2013-1, p. 13.

13.   0 - 5 - 200 . In de nieuwbouw op het terrein "De Wagenwerkplaats"

aan het Piet Mondriaanplein nabij het NS-spoor zitten sinds 2021 in de kopgevels  ca. 200 gierzwaluwneststenen ingemetseld. Twaalf daarvan worden camerabewaakt en zijn live te volgen via de website Gierzwaluwkolonie Soesterhof. Volgens camera-exploitant Hans Willemsen (voorheen van camerakolonie in Haarlem) zijn "meerdere stenen bezet" maar nog niet in de cameranesten. 

- Interview met Hans Willemsen maart 2024 in Stad Amersfoort.

14.   0 - 6 - 10 . Project  'd' Oranjeboom, Leusderweg 43-49. Nieuwbouw met 10 neststenen sinds 2019. De eerste raakte direct in 2019 al bezet en in 2024 werden zes bezette kasten gevonden.

Amstelveen

De vogelwerkgroep houdt o.l.v. Marleen Andriessen al sinds 1996 de bezetting bij van 56 neststenen, verdeeld over acht kopgevels nabij het Wilhelminaplein en sinds 2005 van 52 neststenen onder de dakgoten aan de St. Josephlaan. In 2023 was 65% bezet. Zie een artikeltje erover in Gierzwaluwenbulletin 2013-1 p. 15.

1. Wilhelminaplein      0 - 17 - 56

De 57 neststenen zitten er al sinds 1983, deels aan de Talmastraat en aan de Katerstraat. Tot 2005 waren er steeds rond de 50 van bezet maar daarna kelderde de belangstelling door nog steeds onbekende oorzaak tot een dieptepunt van slechts vijf stuks in 2013. In 2019 en 2020 was er eindelijk weer een opleving naar 15 paartjes, toen een terugval in 2021 naar 11, maar in '22-'23 zijn het er weer 16.

In 1996 zijn alle kasten schoongemaakt waarbij vooral veel huismusnestmateriaal werd verwijderd. In 2008 zijn alle kasten gecontroleerd waarbij opviel dat er nauwelijks nestmateriaal aanwezig was. In 2013 zijn 23 van de 56 neststenen opnieuw van binnen gecontroleerd. Er werd geen zichtbare oorzaak van onderbezetting gevonden.

Bezettingsverloop twee neststeenkolonies in Amstelveen.

2. St. Josephlaan      0 - 49 - 52

De bezetting van de 52 stenen nam sinds de ingebruikname in 2005 (34 bezet) gestaag toe tot 51 in 2020. Maar in 2021 en 2022 een dip terug naar 44. In 2023 weer toename naar 49.

De sperwer

Er werd in 2021 argwanend gekeken naar de activiteiten van een sperwer die het had gemunt op uitvliegende vogels. Het vrouwtje wacht ze op in de dakgoot en jaagt er achterna als ze uitvliegen. Er werden plukresten (vleugels) in de buurttuinen gevonden. De vogel was volgens de waarnemers zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor afname van de bezetting in beide kolonies. In 2022 is er geen sperweractiviteit waargenomen en totaal dus een toename met zes bezette nesten. Al met al best een indrukwekkend resultaat met ca. 2.600 uitgevlogen jongen (gemiddeld 1,8 per broedsel) sinds de start van de kolonies.

Amsterdam  

In Amsterdam is al sinds 1993 een zeer actieve gierzwaluwwerkgroep werkzaam die ontzettend veel projecten heeft gerealiseerd.  In 2003 schetst Gerard Schuitemaker de stand van zaken in Gierzwaluwbulletin 2004-1 p. 7-8. Het bleek toen dat er nagenoeg niets bekend was over de bezetting. Daar werd wel naar gevraagd, o.a. door gebouweigenaren die willen weten wat het nut is van het metselwerk. Men nam zich voor om meer te gaan monitoren.

De gemeente Amsterdam boekt ook eerste resultaten met het verplicht aanbrengen van nestgelegenheden voor stadsvogels in de nieuwbouw.

In de nieuwbouw in het oostelijk havengebied en op IJburg zijn ruim 800 neststenen ingemetseld voor huismussen en gierzwaluwen. Maar net als in Amersfoort in de wijk Vathorst ging het daarbij om veel Schweglerkasten waarvan het uitneembare front met opening losraakte. Nestenzoeker Gert de Jong vond op IJburg vooral veel huismussen en spreeuwen in de neststenen maar in 2016 ook de eerste gierzwaluwbroedsels (Diemerparklaan). In 2021, tijdens een buurtbezoek met stadsecoloog Anneke Brouwer werden er vijf gevonden aan de Duarte Pechecostraat, zie bericht en filmpje van 17 juli bij NH-Nieuws.nl .

Op de Amsterdamse gierzwaluwkaart staan voor 2022 een stuk of 15 bezette neststenen vermeld, voornamelijk aan de Panama- en Ertskade en een paar op het KNSM- en Borneo-eiland.

In 2017 broedde 8% van het Amsterdamse broedbestand in nestkasten/neststenen wat in inmiddels ongeveer is verdubbeld volgens mededeling van Gert de Jong in nov. 2023. In Utrecht was dat percentage naar (grove) schatting in 2023 ca. 10%,  zie kunstnestbezetting Utrecht 2018-2023. In Amersfoort was dat in 2017 (SMP-onderzoek) maar liefst 25% !

10 gierzwaluwkasten op het Java-eiland, Sumatrakade 1515.

Bovenin een huismuskast.

1.   0 - 0 - 10. De 10 nestkasten hangen sinds sinds 2019 en zijn t/m 2023 nog niet bezet volgens de gierzwaluwatlas van Amsterdam en twee omwonenden.

De kade is ruim een kilometer lang met een  front van 6-7 lagen hoogbouw op het noorden, maar dit zijn de enige kasten. Ook geen inbouwstenen.

2.   0 - 16 - 32. In de Amsterdamse Oranjekerk zijn in 1999 32 observatiekasten (met camerabewaking) in de vier zijden van de galmgaten geplaatst. Er is t/m 2002 lokgeluid afgespeeld. In de nabije omgeving waren toendertijd diverse broedplaatsen maar waarschijnlijk niet in de kerk zelf. In 2003 werd het eerste broedgeval vastgesteld en dat nam geleidelijk toe tot een stuk of 16 in 2022. Ook nu wordt er in naburige panden nog genesteld. (mededelingen Gert de Jong, 27 nov. '23). Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p.12.

3.   0 - ? - 30. In 2010 zijn bij de nieuwbouw van het DeLaMar theater aan de Marnixstraat 30 neststenen ingemetseld. In het pand ernaast huist nog steeds (2022) een kolonie gierzwaluwen. Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p. 7 en 9.

4.   5 - ? - 17. In 2013 zijn bij renovatie van het Wilhelmina Gasthuis aan de 1e Helmerstraat 17 nestkasten opgehangen door de Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep.

Gierzwaluwatlas van Amsterdam

Gert de Jong en collega's zoeken in opdracht van de gemeente Amsterdam al sinds 2013 naar gierzwaluwnesten in de gemeente.

Als je weet hoeveel tijd het kost om gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen maar verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde Amsterdamse gierzwaluwenbestand. Alle vondsten worden tot in detail toegankelijk gemaakt op: gierzwaluwbroedplaatsenkaart Amsterdam.  Als er bij "voorziening" een "ja" staat gaat het om een nestkast of neststeen. Na vijf jaar worden tellingen herhaald.

In 2018 verscheen het verslag over de jaren 2013-2017 in Amsterdam, Amstelveen en Diemen.

In stadsdeel Centrum vond de Jong in 2013 301 nesten en bij controle in 2017 werden dat er door betere methodiek en opgedane ervaring 450.  Het broedbestand is in het centrum in 2017 ongeveer gestabiliseerd na sterke afname sinds de jaren '70. Maar dat zegt waarschijnlijk weinig of niets over de ontwikkeling in de andere stadsdelen.

Er werden in 2017 2.031 broedplaatsen gevonden en het totaal aantal wordt geschat op 2.600. In 1973 werd door anderen een aantal van "heel erg ongeveer" 4.500 geschat. De onderzoekers schatten / berekenen dat de totale populatie sinds de jaren '70 ongeveer gehalveerd is bij een sterke afname in vooroorlogse buurten van lokaal wel 75% en een lichte toename in ring '20-'40 en naoorlogse wijken. Er wordt nu ook gebroed in de Bijlmer en in neststenen op IJburg.

- Inventarisatie gierzwaluwbroedplaatsen Amsterdam, Amstelveen, Diemen, 2013-2017

- Podcast, Gert de Jong met Vogelbescherming op nestenzoektocht, 14 okt 2021

- Onderzoeker Gert de Jong bij Vroege Vogels 15-7-2018 (minuut 59 tot 1 u. 9 min.)

- Filmpje van Salto.tv  (9 min) met o.a. onderzoeker Gert de Jong en Margreet Bloemers (WGA) op zoek naar Amsterdamse nesten in Oud-West.

Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost (Bijlmer)

Onderzoek 1994

In 1994 is al eens een zoektocht gedaan naar nesten in Amsterdam. In 12 stadsdelen werden op 493 adressen 1.542 nesten gevonden. Maar ik heb wat twijfels bij dat aantal omdat er mogelijk ook "invliegpogingen" als nest werden geteld (p.125). Dat zijn dan misschien aanhakende 'bangers' die een nest zoeken. Een nest is alleen een nest als er een gierzwaluw naar binnen gaat. Zie verslag van Guido Keijl in Limosa 2004, p. 121-135. Hier zijn waarnemingen die in 1994 werden ingevoerd op waarneming.nl (350 stuks, allemaal met code "waarschijnlijke nestplaats"). Zie locaties op kaartje. Daaronder veel met aantekening "aanvliegend, rondvliegend, gierend groepje, laag gierend, duikend in binnentuin" e.d. Ook tweemaal een invliegend jong !!  Opmerkelijk ook: "op slechts 49 adressen zijn 10 of meer invliegende vogels gezien". Meer dan tien is nu erg zeldzaam, lijkt mij.

Oudste, gedocumenteerde waarneming van 1670, op een schilderij, iets onder de linker vleugelpunt van de grote boerenzwaluw:  waarneming.nl - 1e Amsterdamse gierzwaluw 1670.

Zie Ruud Vlek, Amsterdamse Vogelhistorie 1285-1999.pdf , p. 28-29

(Speciale aflevering van De Gierzwaluw, kwartaaltijdschrift van Vogelwerkgroep Amsterdam, jaargang 38, december 2000)

Karel Knip in Amsterdam noteert al sinds 1973 de dag dat hij de eerste gierzwaluw ziet maar het gaat nu zo slecht dat het lijkt alsof ze steeds later aankomen. Zie zijn artikel "Nog maar een handjevol" in NRC, 3-5-2023. En mijn pagina over fenologie van de 1e aankomst.

Anloo

Er zijn waarschijnlijk nog geen kunstnesten in boerderijendorp Anloo (Dr.) maar ik vond wel een fraaie beschrijving van hoe een vrouwtje Torenvalk in 1995 haar 6 jongen voert met gierzwaluwen die onder de dakgoten van de Magnuskerk broedden. Ze gaan naar binnen door ventilatiegaten (20 x 4 cm) in de planken onder de goten.  Er zouden toen wel 20 nesten zitten en ook nog een aantal onder dakpannen. Zie artikel in Drentse Vogels 8 (1995). Broeden ze er nog steeds? Op waarneming.nl werden nog geen bezette nesten gemeld.

Apeldoorn

Apeldoorn heeft in het soortenmanagementplan (SMP, 2019) vastgelegd dat er standaard wordt aangenomen dat er bij sloop en verbouw altijd nestplaatsen voor de gierzwaluw aanwezig zijn en dat er dus altijd voor nieuwe nestkasten of neststenen gezorgd moet worden, zie o.a. tellingen en monitoring nestkasten in kader van SMP

  0 - ? - 900+. Zo zijn er al meer dan 900 kunstnesten geplaatst. Zie korte info over SMP Apeldoorn.pdf en het hele SMP van 12-3-2019 bebouwde kom Apeldoorn en Ugchelen.

In 2018 zijn door ecoloog Regelink t.b.v. de opstelling van het SMP 515 broedplaatsen in de bebouwde kom gevonden maar de zoekinspanning was niet voldoende dekkend. Het totale aantal wordt geschat op ca. 1.000, zie het SMP p. 28 en 69.

  0 - ? - 28. Aan De Sikkel 101-149 zijn in 2022 bij renovatie aan het appartementengebouw 8 (oostzijde) en 20 (noordzijde) neststenen geplaatst. Ook voorzieningen voor huismussen en vleermuizen. Zichtbaar vanaf de Arnhemseweg.

Bewoners meldden op 29-6-2024 dat een aantal huismuskasten bezet is. Aan de overkant worden wel gierzwaluwen bij pannendaken gezien maar nog niet opgemerkt bij de neststenen.

Arcen, Li.

1.  0 - 23 - 38 . Harm en Gonnie Peeters hebben in hun pand met balkon op Schans 10a een schitterend uitzicht  op de Maas waar in de zomermaanden heel veel gierzwaluwen langsvliegen. In 2004 installeerden ze de eerste drie nestkasten waarvan het jaar daarop er eentje bezet raakte en het eerste jong werd grootgebracht. Er zijn altijd zoekvogels in de buurt en geleidelijk werden de kasten uitgebreid en even geleidelijk raakten ze bezet. De laatste jaren een stuk of 25 aan de Maaskant en 15 aan de straatkant.

Specialiteit van Harm is het uitdokteren van ideale kastvormen en vooral het uiterlijk dat met steencoating beplakt heel mooi bij het metselwerk aansluit. Op de foto 5 kastingangen waarvan de bovenste vier elk jaar bezet zijn door gierzwaluwen en de onderste door een huismus.

Aan de straatkant hangen 13 bezette kasten die begin 2025 nog eens met drie stuks werden uitgebreid. Aan de overkant van de straat ligt een groot horecaterras waarvandaan de gasten met bewondering kijken naar de vliegkunsten van de langsscheurende gierzwaluwen. Harm zit er zo nu en dan om uitleg te geven en verwijst met een bord naar mijn website !:

Ook elders in het dorp werden diverse nestkastprojecten gerealiseerd. Harm deed vaak verslag van zijn ervaringen , o.a. van het eerste broedgeval in 2005 en van het kastontwerpen in Gierzwaluwenbulletin 2006 p. 10-11 en 13.

Arnhem

1.   * 38 - ? - 174. In de wijk Malburgen wordt al sinds 2002 grootscheeps gerenoveerd en werden al diverse ontheffingen Wnb verleend voor het slopen van gierzwaluwnesten. Er werden al vele tientallen gierzwaluwdakpannen geplaatst. Een grote kolonie in de Gelderse Rooslaan zou behouden zijn gebleven. Voor de periode 2018-2022  is een nieuw traject vergund waarbij nog 38 gierzwaluwnesten verloren gingen. Na de renovatie worden in de diverse bouwblokken totaal 174 gierzwaluwvoorzieningen aangebracht. Dat gaat dan om gierzwaluwpannen (inclusief onderbak !) en nestkasten. Zie Natuurtoets herontwikkeling Malburgen, december 2017.

2.   0 - ? - 1.200. In de Vinex nieuwbouwwijk Schuytgraaf van "Arnhem in de Betuwe"  (7.500 woningen in 2028) wordt  deels "natuurinclusief" gebouwd. Bij o.a. 300 woningen in de velden 3 en 23 worden nestgelegenheden voor gierzwaluwen ingebouwd, zie : bericht Inschuytgraaf.nl .

3.   7 - ? - 35. Door sloop (2018-2019) van 99 woningen in het wijkje "Eilandje Urk" ( De Buysstraat e.o.) door woningcorp. Vivare gaan volgens onderzoek van ecoloog Eco Tierra (onderzoek 2016) 7 gierzwaluwnesten verloren die volgens de ontheffing Wnb van 25 juli 2018 gecompenseerd moeten worden met 35 zichtbaar ingemetselde neststenen in de kopgevels van de nieuwbouw (eind 2019 gereed) , met een maximum van 7 per gevel en op minimaal 6 meter boven maaiveld.

Ter 'overbrugging' van 2019, waarin geen nesten beschikbaar zijn, worden aan woningen in de omgeving 35 tijdelijke nestkasten opgehangen.

Broedplaatstelling Arnhem e.o. 2003.

Assen  

1.   * 5 - ? - 13. In Assen was woningcorporatie Actium in 2013 'vergeten' om bij te slopen woningen aan de Pelikaanstraat e.o. (Assen-Oost) onderzoek te doen naar de aanwezigheid van gierzwaluw en vleermuis (rtv Drenthe 9-4-2013). Die sloop werd 1,5 jaar uitgesteld, want ze zaten er wel degelijk. Voorjaar 2014 zijn tijdelijke ? nestkasten aan de Roerdompstraat geplaatst, zie bericht rtv Drenthe aug. 2014. Ik vond er wel drie aan de Eiberstraat in de oudbouw. Na verlening van de ontheffing Wnb werd er in oktober en november 2014  gesloopt.

In april 2018 doet iemand in Drentse Vogels verslag van een onderzoek naar de aanwezigheid van huismus, spreeuw, kauw en ringmus rond de nieuwbouw, en vergeleek die met oudere wijken.. "Het is er een vreselijk dooie boel, geen vogel te vinden", zie zijn verslag: Drentse Vogels 2018-32 p. 7.

In 2023 zijn er op G-streetview  13 nestkasten te vinden aan oudbouw op Pelikaanstraat 12, 16, 18 en 20 maar niets aan de nieuwbouw in Eiberstraat, Roerdompstraat en Reigerstraat.

Helaas nog geen ontheffing of onderzoeksresultaat gevonden maar het ziet er gezien de verspreide locaties van de kasten volgens mij niet best uit voor de kolonie.

Het programma RoegTV van rtv Drenthe meldt in april 2022: "In Assen Oost, maar ook elders in Assen zit ieder jaar een mooi clubje gierzwaluwen. Dat komt mede omdat er kasten zijn opgehangen die voor mus en gierzwaluw geschikt zijn. Zo langzamerhand zijn alle geschikte nestplaatsen bezet en zou het heel nuttig zijn wat extra kasten op te hangen." Wie weet meer?

2.   0 - ? - 20. In de wijk Kloosterburen zijn in 2003 4 x 5 gierzwaluwdakpannen geplaatst, zie foto in bericht Gierwaluwenbulletin 2004-1 p. 10.

3.   0 - ? - 12. In cultureel centrum De Nieuwe Kolk zijn in 2013 twaalf neststenen voor gierzwaluwen in de toneeltoren ingemetseld.

Austerlitz  

1.  ? - ? - 8. Op de kopse kant van woning Gramserweg 7 zijn voorjaar 2024 acht zichtbare neststenen ingemetseld (en een vleermuiskast) door de woningbouwcorporatie. Reden niet bekend; er werd niet gerenoveerd. De buren weten niet van plaatselijke broeders. Even verderop zijn aan twee panden huismus- en vleermuiskasten geplaatst.

2.     0 - ? - 18. Op het dak van het kerkje aan de Gramserweg - hoek Oude Postweg zijn in 2012, na een lezing van Vogelbescherming in 2011, 18 gierzwaluwdakpannen geplaatst. Negen op het noordwestelijke dak en negen op het zuidoostelijke dak. Een aantal is wel enige tijd bezet geweest volgens het kerkbestuur maar onbekend of dat nog zo is.

Op waarneming.nl staan totaal 12 gierzwaluwwaarnemingen in het dorp sinds 2004. De waarneming van Ben Koks in 2017 met de omschrijving '12 vogels in broedbiotoop' in de buurt van de neststenen op Gramserweg 7 is de enige die wijst op mogelijke broedgevallen in het dorp.

Bakel

  0 - 12 - 40.  "Enkele jaren voor 2002" zijn er 40 nestkasten model Roosendaal op de kopgevels van de Emmastraat opgehangen. In 2012 waren er 12 bezet.

Het is een project van de vogelwerkgroep van IVN Gemert-Bakel. Ze hebben ongeveer 300 kasten in de kern van Bakel opgehangen en zijn in '23 -'24 bezig de oude houten kasten te vervangen door duurzame van hout-beton.

Dat er nog steeds kasten bezet zijn wordt wel bewezen met de foto's van mei 2023 op G-streetview. Op diverse posities vliegt er een gierzwaluw boven de straat en soms wel twee. Ik tel nu totaal 50 kasten; een aantal kasten model Voordorp is later bijgehangen of zijn vervangingen. Gierzwaluwenbulletin 2003-1 p. 11. De Vogelwerkgroep meldt 20-10-'23 dat zij de bezetting niet controleren maar hebben "de indruk dat ze goed bezet zijn" en in de Emmastraat en omgeving zou zelfs "90% bewoond" zijn.

Barendrecht

  * 3 - ? - 15. Door renovatie en sanering gingen aan de  Lek- en Merwedestraat in 2022 volgens ecoloog Blom Ecologie drie gierzwaluwnesten verloren. Ter compensatie werden op drie adressen (Merwedestr. 19 en Lekstr. 19 en 38) totaal 15 neststenen op de kopse kanten ingemetseld. In de ontheffing Wnb van 10-4-2020 wordt verder voorgeschreven (p. 4) dat de neststenen minimaal eenmaal per jaar buiten het broedseizoen op het goed functioneren gecontroleerd en beoordeeld moeten worden. Als ze niet meer functioneren moet dat hersteld worden.

Bennekom  

  0 - 6 - 22. In de winkelstraat van Bennekom hangen nog ca. 22 nestkasten. Jaarlijks wordt de inhoud gecontroleerd en gedemonstreerd aan opgeroepen inwoners.  Vooral kinderen worden opgeroepen naar de nestkasten te komen waar de jonge vogels uit het nest worden gehaald, geringd en geshowd. (aaien over kopje, u weet hoe dat gaat).

Hier dezelfde procedure bij een Belgisch project.

De organisatie zegt dat de jongen daarna weer geaccepteerd worden door de ouders maar ze weet natuurlijk weinig of niets van het uiteindelijke broedresultaat. Dat is trouwens erg beperkt en neemt af.

Na 30 jaar zijn er van de 24 kasten de laatste jaren nog maar zes bezet en in 2018 maar vijf.  Normaal raken na verloop van tijd steeds meer kasten bezet in een kolonie, zie elders op deze pagina. IVN-Ede vermeldt al enige jaren niets meer over resultaten. Die staan soms wel in het verslag van de lokale krant. In 2021 en 2022 was het broedsucces overigens opeens een stuk beter. De kasten hangen nogal verspreid in groepjes van 2-3 in de Dorpsstraat. Drie kasten te zien op G-streetview.

Zie voor visuele nestkastcontroles ook hieronder bij Enschede.

Ook in de beroemde kolonie in Oxford, waar David Lack zijn onderzoek deed, was na zijn overlijden, waarschijnlijk door teveel verstorend onderzoek, sprake van sterke afname van de kastbezetting, zie kolonieherstel in Oxford.

Hoe ouder hoe meer bezet

In onderstaand grafiekje staat het percentage bezette kasten in een kolonie afgezet tegen de ouderdom van het project: hoe ouder hoe hoger de bezettingsgraad. Het project in de rode cirkel is de opvallende uitzondering. De oorzaak is dat daar allerlei onderzoek en experimenten worden gedaan, o.a. ringen, met netten vangen van vogels en verwijdering van nesten na het broedseizoen.

Gierzwaluwvereniging GBN heeft een artikel in haar statuten dat bepaalt dat leden zich niet mogen inlaten met handelingen "die het belang van de individuele gierzwaluw kunnen schaden, zoals het verstoren van broedvogels op de nesten".

Bergeijk, Br.

  0 - 1 - 39. Een van de 39 geplaatste nestkasten  van het project "Natuur in het Dorp", aan de Lupinestraat, werd bezet gemeld met bewijsfoto: Kasten Bergeijk, Natuur in het Dorp.

Biddinghuizen

  * 1 - ? - 2. Door Renovatiewerk aan woningen op Het Erf 95-107 gaat een gierzwaluwnest verloren dat volgens   ontheffing Wnb van 27 juli 2023 wordt gecompenseerd met de plaatsing van twee neststenen in een kopgevel van het woonblok.

Bilthoven

  0 - 3 - 16. In Bilthoven, wijk Vogelzang, zijn op initiatief van toen de voorzitter van GBN, Rick Wortelboer, met de buurtvereniging in 2014 16 nestkasten, verdeeld over 15 adressen geplaatst. Rick meldt op 14-12-'23 dat in 2015 drie kasten bezet waren, waarvan twee op Koppellaan 2 (ook in 2016), na afspelen van lokgeluid. De ander op Spoorlaan 23. "Andere kasten hangen meer verstopt maar zijn niet gecontroleerd".

  3 - ? - 10. Er werden in 2014 ook 10 gierzwaluwdakpannen geplaatst waaronder 8 op Middellaan 8, waar waarschijnlijk  nesten verloren gingen door renovatie, en 2 op Spoorlaan 58.

Boxmeer

De gemeente Boxmeer stimuleerde 25 jaar geleden al het duurzaam bouwen met aanbevelingen en voorlichting voor bouwers en architecten en opname in het gemeentelijke Milieubeleidsplan voor het aanbrengen van nestgelegenheden voor gebouwbewonende soorten. In 2001 waren al diverse projecten gerealiseerd. Gierzwaluwenbulletin mei 2002-1 p. 9, het nulnummer.

  0 - ? - 133. Totaal 133 inbouwnestkasten in een kantoorgebouw en woningen in de nieuwbouw van Maasbroekse Blokken.

Brabant

  0 - ? - 2.300. De provincie Noord-Brabant is de belangrijkste financier van de jaarlijkse prijs voor "Natuurinclusief bouwen en ontwerpen", georganiseerd door de Zoogdiervereniging en Vogelbescherming. De prijs ging in 2021 naar woningcorporatie Casade voor het project "Dakenstroom". Het gaat om dakrenovatie met zonnepanelen en per woning o.a. een in het dakoverstek geïntegreerde nestkast voor huismus en gierzwaluw en per vijf woningen neststenen in een kopgevel. Dit gebeurt o.a. bij woningen in Waalwijk, Kaatsheuvel, Loon op Zand en ' s Gravenmoer. Er zijn ook voorzieningen voor vleermuizen. Zie bericht over de prijs bij de Zoogdiervereniging.

Project B5

  0 - 10 - 500. Al sinds 2017 loopt de financiering van een stadsvogelproject in vijf Brabantse gemeenten (de "B5": Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond). Er zijn al meer dan 1.800 nest- en verblijfplaatsen voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen opgehangen bij bewoners. Er is ook uitgebreide monitoring van de resultaten aan verbonden.  Daaruit bleek dat zes paartjes huismus, wat mezen, spreeuwen en een enkele gekraagde roodstaart neststenen wisten te benutten. Tot en met 2020 zijn er nog geen bezettingen van neststenen door gierzwaluwen gevonden. "In Helmond werden gierzwaluwen dicht bij de neststenen gezien en mogelijk is er al eentje in gebruik", meldt Vogelbescherming op de site Bouwnatuurinclusief.nl.

Over 2021 wordt in de nieuwsbrief van september, in afwachting van de resultaten van de monitoringevaluatie, gesteld: "Eén ding is alvast zeker: op meerdere plaatsen werden de inbouwvoorzieningen goed door vogels gevonden. Was het niet door de doelsoort, dan wel door een slimme mees of zelfs een zwarte roodstaart. Niet minder mooi, al zeggen wij zelf."

In september 2022 bericht Vogelbescherming mij dat "het nog niet erg hard gaat met de bezetting door gierzwaluwen".

Ik maak uit e.e.a. op dat er ook in 2023 nog geen of nauwelijks nestelende gierzwaluwen zijn aangetroffen. Voorlopig komt er volgens projectleider Vogelbescherming Nederland nog geen publicatie over de resultaten. Erg jammer dat we ook  nu weer niets te weten komen waar de leegstand aan te wijten is. Hangt alles op kansloze locaties, of onvindbaar achter bomen en struiken?

Zie Project B5 Brabant . Meer bij de projectleider met overzicht van nieuwsbrieven: Vogelbescherming Nederland. 

Natuur in de Wijk en Natuur in het Dorp

1. 0 - 10 - 1.218. Totaal van project "Natuur in de Wijk" in 15 gemeenten.

2. 0 - 5 - 383. Totaal van project "Natuur in het dorp" in 25 plaatsen.

De particuliere projecten "Natuur in de Wijk" en "Natuur in het Dorp" (zie de  initiatiefnemers) bij totaal 40 gemeenten en ondersteund door de provincie Noord-Brabant, was sinds 2017 goed voor meer dan 1.600 nestkasten voor de gierzwaluw.

Op de locatiekaartjes per gemeente staan ze nog lang niet allemaal en in december 2023 worden er maar een paar als bezet door een gierzwaluw aangegeven.   Monitoringsonderzoek loopt. In Boxtel (75 gierzwaluwkasten, maar nog niets bezet gemeld) en OIrschot (106 gierzwaluwkasten, nog geen bezetting gemeld) is het stadium van "de ecologische eindmonitoring" bereikt.

In maart 2024 was de gemenete Zundert aan de beurt. Daar werden o.a. 49 gierzwaluwkasten geplaatst, zie Natuur in de Wijk - Zundert. Wat later gingen er 70 naar Cranendonck.

Studenten onderzochten in 2017 geplaatste nestkasten in Oss, Schijndel en Den Bosch en troffen er 24 van de 126 bezet aan door pimpelmees, koolmees, roodborst en twee door insecten, zie bericht BD 15-5-2017. Maar dat waren veelal nestkasten van bewoners die er al langer hingen en niet van het project Natuur in de Wijk.

Verder kon ik over de bezetting in mei 2023 alleen nog de opmerking vinden dat "de meeste kastjes nog niet in gebruik genomen zijn".

Zie: https://www.natuurindewijk.nl/  en Natuur in het Dorp.

Op deze kaart staan deelnemende gemeenten met links naar details per gemeente.

Voor mensen die moeite met ophangen hebben is er een ophangservice beschikbaar.

Meestal werkt dit plaatsingsmodel niet (verspreid door een wijk met hier en daar een kast aan een woning). Hier wat resultaten elders in het land: Hier en daar een kast werkt meestal niet.

De gemeente Breda is in oktober 2023 samen met drie woningcorporaties gestart met het onderzoek naar het voorkomen van vleermuizen, huismus en gierzwaluw voor het opstellen van een SMP. Dat wordt vermoedelijk in 2025 voor 5 jaar van kracht. Bericht gemeente op 29-9-2023.

Bunschoten

Begin deze eeuw zijn meerdere gebouwen, vooral scholen van neststenen en gierzwaluwdakpannen voorzien. De betrokken IVN-afdeling reageerde nog niet op vragen over de bezetting.

1.   0 - 0 - 12. In 2004 zijn in de nieuwgebouwde basisschool De Ark, Rembrandt van Rijnstraat 16,  16 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p. 9 .

Op G-streetview van juni 2021 zijn ze te zien. Met drie huismuskasten erboven. Maar veel duidelijker is het beeld van nov. 2010 want onder 12 kastingangen zijn enorme poepslierten van nestelende spreeuwen te zien. De schooldirecteur wist 26-10-2023 niet dat er nestkasten in de school zitten en dus ook niets over de bezetting.

2.   0 - ? - 18. In de Calvijnschool zijn in 2004 18 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2004-1 p. 9 .

3.   0 - ? - 25. In zorgcentrum De Haven zijn in 2006 25 neststenen in de nieuwbouw ingemetseld.

Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 21.

4.   0 - ? -25.  Op het gemeentehuis liggen (voor 2009) 25 gierzwaluwdakpannen.

Culemborg

  0 - 3 - 93. In de nieuwbouwwijk Parijsch met op termijn 10.000 woningen is in deelgebied Forteneiland natuurinclusief gebouwd (2021/2022) door bouwbedrijf Heymans. In seizoen 2023 zijn van de 93 gierzwaluwkasten er 3 bezet geraakt. 13 waren bezet door spreeuw en 4 door huismus. De monitoring wordt nog een aantal jaren voortgezet. Zie verslag: natuurinclusief in Parijsch-Culemborg.

Bouwbedrijf Heymans heeft in mei 2024 met Vogelbescherming een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor het monitoren van stadsvogels in nieuwbouw.  Ze willen dat o.a. doen met vogelgeluidenregistratie. Ook zal er een spciale folie tegen raamslachtoffers worden ontwikkeld, zie: Heymans-VBN-stadsvogels.

De Bilt

1.   * 15 - 0 - 45. Aan de Hessenweg zijn in najaar 2020 - voorjaar 2021 o.a. de daken van de nrs. 49-103 door Woonstichting SSW gerenoveerd waarbij volgens flora- en faunaonderzoek 15 gierzwaluwnesten verloren gingen. Zie Ontheffing Wnb 29-11-2019. Ter compensatie zijn voorjaar 2020 (als 'gewenningsperiode', maar zolang de oude nesten beschikbaar zijn verkassen gierzwaluwen niet naar nestkasten) aan de kopse kanten van de blokken in totaal 45 kasten model Roosendaal geplaatst. Ze hangen aan beide kopgevels op noordoost en zuidwest op ca. 1,5 meter van elkaar op de nrs. 49 (op zuidwest!), 55-57, 63-65, 79-81 en 87-89. De locaties in de poorten zijn voor gierzwaluwen schier onmogelijk; ze zouden nagenoeg haakse bochten moeten vliegen om in te kunnen vliegen. Bij de broedplaatsen achter de kantpannen was de aanvliegroute van onderen en opzij geen probleem.

De 'poort' met 10 kasten waarvan de vijf rechter op het zuidwesten en 3 in de zon (foto om 15 u.)

Een kast is kapot, eentje ontbreekt inmiddels en minstens 10 kasten hangen op het zuidwesten veel te lang in de zon. Op nr. 79-81 werden vorig jaar tijdens een hittegolf dode jongen (waarschijnlijk huismussen) onder de kasten gevonden.

Op nr. 49 zat in 2022 een spreeuw maar volgens alle bewoners (zeven buren gesproken op 2-10-2023) is er in de woningen en in de kasten geen gierzwaluw meer te bekennen. Ze broedden voornamelijk achter de kantpannen aan de kopse kanten. Ze vliegen nog wel hoog boven de wijk maar niet meer gierend langs daken.

2.  * 24 - ? - 63. In het Tuinstraatkwartier (Meidoornpad, Tuin- , Lathyrus-,  Jasmijn- en Seringstraat) worden door woonstichting SSW in 2023 woningen gerenoveerd (fase 1) en anderen gesloopt en vervangen door nieuwbouw (fase 2). Ecoloog Loo Plan heeft in de wijk aan 15 van de 23 kopse kanten achter kantpannen 24 gierzwaluwnesten gevonden die verloren gaan. Fase 1 is gereed voor broedseizoen 2024 en zal door middel van overcompensatie ook de 'opvang' verzorgen voor de daklozen door de sloop van fase 2. De nieuwbouw met compensatienesten (type en uitvoering nog onbekend) komt voor seizoen 2026? beschikbaar.

Compensatie voor de verdwenen nesten wordt volgens de ontheffing verkregen met drie typen voorzieningen: nestruimte in het dakoverstek en in dakgoten, door middel van ruimte tussen kantpan en dakoverstek op de kopgevels naar het dakvlak en neststenen in kopgevels. (p.21). 

Op 14 mei 2024 (rond 15.00 uur) vond ik op twee kopgevels aan het Meidoornpad een neststeen en verder 46 openingen in dakoverstek/dakgoten. Aan de Lathyrusstraat en Jasmijnstraat zitten 18 openingen in dakoverstekken/dakgoten en neststenen op Jasmijnstraat 21, 37 en 53. Op nr. 53 bezet door huismus. Geen gierzwaluw gezien.

Op 24 mei tussen 8.45 en 10.15 gierden er regelmatig groepjes van max. 10 vogels door de straten. Maar ik zag ze nergens invliegen of aanhaken bij verdwenen of nog beschikbare nesten.

Op 17 juni geen activiteit bij kunstnesten. Wel een groepje van 6 - 8 vogels boven het Meidoornpad / Tuinstraat. Al gauw zag ik ze invliegen achter de kantpannen van nog niet gesloopte blokken op Meidoornpad 95 (1) en Tuinstraat 73 (2).

Ik ontmoette toevallig ook een medewerker van Looplan die bezig was met de monitoring van nestkasten voor gierzwaluw, vleermuizen en huismus.

Monitoring

In de ontheffing Wnb van 31-8-2023 wordt voorgeschreven dat in vier jaren, om de twee jaar, onderzocht moet worden of de voorzieningen gebruikt worden en in welke mate. Start monitoring fase 1 in 2024 en fase 2 in 2026. Ook moet 1 seizoen onderzocht worden of het onder nestruimtes op het dakvlak onder de pannen niet te heet wordt. Als de gewenste effecten uitblijven (wat gewenst is wordt niet aangegeven) kunnen extra maatregelen opgelegd worden. (p. 17).

Particuliere nestkasten

Op 17 juni 2024 ontdekte ik de nestkasten van voormalig voorzitter van GBN, Rick Wortelboer, die daar ooit woonde op Akker 24. Onder het dakoverstek zijn ze voorzien van steenbekleding en hangt er eentje die veel lijkt op een koolmezenkast (hoge ingang!) Maar ik zag er een in gaan. Onder de dakgoot zitten er drie (een dubbele). Er vloog een groepje van acht 'bangende' vogels rond het pand en bij twee kasten zag ik ze invliegen.

Waarschijnlijk zijn er wel meer bezet.

SMP

In 2024 is de gemeente gestart met het maken van een Soortenmanagementplan. In 2024 wordt de nul-meting gedaan met het tellen van gierzwaluw, huismus en vleermuizen, zie : gemeentebricht 15-5-2024.

Dedemsvaart

  0 - 32 - 32. Johan Tinholt, De Hazelaar 6 in Dedemsvaart startte in 1993 met 4 kasten. Het is een mooi voorbeeld van het veel voorkomende verschijnsel dat de bezetting geleidelijk toeneemt.  Alle 32 kasten zijn sinds 2021 bezet en hij is toen gestopt met het bijplaatsen van meer kasten. Op 5 juli 2020 was hij te gast bij Vroege Vogels, zie het gesprek vanaf 1 u. 19 min.

Over 2023 maakte hij een gedetailleerd verslag over late jongen in augustus.

En hier Johan op Youtube bij ROEG.TV

Nestentelling 2016

De Kwakel

In de M. Noordmanlaan in De Kwakel bij Uithoorn werden zomer 2019 door woningstichting Eigen Haard 26 sociale huurwoningen gesloopt en vervangen door 40 nieuwbouwwoningen. Bij het faunaonderzoek in 2017 door ecoloog Ecoquickscan zijn in de gesloopte woningen 8 nesten van de gierzwaluw gevonden (waarvan 1 in een nestkast), en 17 van de huismus, zie onderzoek flora en fauna De Kwakel, nov. 2017.

In het voorjaar zijn nest- en verblijfplaatsen van gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen ontoegankelijk gemaakt. Bij woningen in de buurt zijn tijdelijke nestkasten opgehangen en in de nieuwbouw zouden definitieve broed- en verblijfplaatsen komen (dakpanhuifjes, bleek later).  Een aantal andere woningen aan de andere kant van de straat werden al wat eerder gerenoveerd (jaartal niet duidelijk) en voorzien van houten nestkasten.

5 van de 40 dakpanhuifjes ('gierzwaluwdakpannen')

Op Google streetview (maart 2023) was te zien dat bij de gerenoveerde woningen hier en daar 2-3 nestkasten aan kopgevels zijn opgehangen. Maar bij 12 van de 15 kasten (model Zeist) die ik kon vinden was het dak van de kast verdwenen, zie G-streetview M. Noordmanlaan De Kwakel. (links nestkasten zonder dak, rechts dakpanhuifjes).

Ik kon geen tijdelijke kasten in de buurt vinden en zag de huifjes over het hoofd. 

Een van de vijf panden met drie nieuwe kasten en linksonder eentje voor de huismus.

1.   * 6 - ? - 30. Op 25 september 2023 ben ik poolshoogte gaan nemen. Het bleek dat de rotte houten nestkasten afgelopen voorjaar zijn vervangen door houtbetonnen exemplaren van Schwegler. Op een adres hingen nog restanten van drie houten kasten.

2.   * 8 - 0 - 40. Op de nieuwbouw sinds 2020 blijken op acht uiteinden van vier woonblokken elk 5 dakpanhuifjes te zijn geplaatst, nota bene op het zuidwesten gericht. Hoe is het mogelijk, 40 doodskistjes ! Laten we hopen dat ook de huismussen er niet in komen. (Dergelijke 'huifjes' mogen alleen tussen noord en oost op ongeïsoleerde daken en als de dakhelling groter dan 45 graden is). Ontheffing Wnb nog niet gevonden.

Helaas geen bewoners getroffen die iets wisten van benutte kasten of huifjes.

Delft

Er zijn me nog geen resultaten van kunstnestprojecten in Delft bekend maar er bestaat wel een interessant onderzoek naar het broedbestand in 2008. Zie: nesten zoeken regio Delft 2008. 15 p. Het aantal broedparen werd geschat op minimaal 76 en maximaal 106, vooral in de oude binnenstad. Men schat een halvering t.o.v. 15 jaar eerder. Er werd slechts 1 invlieger in een kunstnest (gierzwaluwdakpan) aangetroffen.

Delfland, nestentellingen 1990-2010

Delfland, nestentelling 2012

Delfzijl

  * 10 - ? - 55. Woningcorporatie Acantus gaat van mei 2022 tot medio 2023 102 woningen aan het Skagerrak in Delfzijl-Noord renoveren en isoleren. Doorn de werkzaamheden gaan volgens onderzoek van bureau Eco Reest 10 gierzwaluwnesten verloren. In de ontheffing Wnb van febr. 2022 staat dat op de noordelijk of oostelijk georiënteerde kopgevels totaal 55 gierzwaluwkasten in clusters van 5 stuks moeten worden aangebracht, nabij de locaties van de verdwenen nesten, tenzij die op het zuiden waren georiënteerd.

Den Bosch

   0 - ? - 100. Woningstichting BrabantWonen plaatste in 2016/2017 ca. 100 gierzwaluwnestkasten.

Den Haag

Soortenmanagementplan

In Den Haag is in december 2023 een update van het SMP van 2018 vastgesteld voor activiteiten aan gebouwen van gemeenten en vijf woningbouwcorporaties. Dat heeft 8 jaar in beslag genomen sinds het eerste plan uit 2015. Er wordt nu ook gewerkt aan een SMP voor particulier gebouwenbezit.

- Onderzoek gebouwbewonende soorten t.b.v. SMP, Arcadis dec. 2023 (gierzwaluw o.a. op p. 9, 24, 31 en 71)

Pagina 71:  "Broedende gierzwaluwen zijn echter lastig vast te stellen, zowel in totaalaantal als de hoeveelheid broedlocaties. De som hiervan voor het totale verspreidingsgebied is onbekend. De trend wordt momenteel beoordeeld als stabiel, omdat het aantal niet is afgenomen". Vrij vertaald: De gierzwaluw is niet te tellen maar we weten wel dat de trend stabiel is.

- Onderbouwing SMP Den Haag, Arcadis, dec 2023

- De uitvoering van het SMP, Arcadis dec. 2023

Puntensysteem

In Den Haag is ook een puntensysteem voor natuurinclusieve nieuwbouw ingevoerd. De gemeente bepaalt per bouwproject het benodigde aantal punten en de bouwer kan zelf een keuze maken uit diverse opties. Meer info bij gemeente Den Haag .

Hier meer over puntensystemen voor natuurinclusief bouwen (Arcadis). Ze worden ook gehanteerd in b.v. Arnhem, Ede, Tilburg, Amersfoort, Groningen en Barneveld.

De vereniging Haagse Vogelbescherming is nauw betrokken bij de uitvoering van een en ander. Stadsvogeladviseur Martin van de Reep van de vereniging zorgt ervoor dat op geschikte locaties in ieder geval voor gierzwaluwneststenen wordt gezorgd en dat die voorzieningen op de juiste wijze worden uitgevoerd. In 2019 is het puntensysteem voor het eerst toegepast bij grote projecten in de binnenstad. Meer in de Nota Stadsnatuur van augustus 2020.

Den Helder  

  7 - 5 - 15. Bij de renovatie in 2003 van het dak van de Lutherse kerk, Wezenstraat 68, bleek er erg veel nestmateriaal op de panlatten te liggen. En op het zoldertje werden drie dode gierzwaluwen gevonden die door gaten in het dakbeschot binnen waren geraakt. De vogelwerkgroep van Fred van Vliet financierde het dakherstel en zorgde voor de plaatsing van 15 gierzwaluwdakpannen die door de provincie werden betaald. Fred meldt op 30-10-2023 dat direct in 2004 de gierzwaluwen terug waren en er daarna elk jaar groepjes van maximaal 7 langsvliegen. Dat zou dus overeenkomen met maximaal ca. 5 broedpaartjes (7:1,5 vlgs telvoorschrift Kennisdocument gierzwaluw 2023).  Een enkele keer werd een invlieger gezien.  Gierzwaluwbulletin 2003-2 p.12 .

1.   0 - 0 - 16. In 2012 werd in een parkje de eerste gierzwaluwtil van Nederland geplaatst. In 2017 raakte de til met 16 kasten voor het eerst bezet met 2-5 paartjes t/m 2020. Daarna kregen spreeuwen in 2021 en 2023 de overhand die het broeden van gierzwaluwen onmogelijk maakten. In 2022 zaten er nog wel 3 gierzwaluwpaartjes.

2.   0 - 0 - 8. In 2020 werd in een andere wijk een tweede til met 8 kasten geplaatst die t/m 2023 nog niet bezet werd. Er broedde wel een spreeuw.

Zie de tillenpagina met projecten nr. 1 en 20.

Den Nul (boven Olst, Ov.)

  * 2 - ? - 10. Aan Hazelaar 7 en 15 zijn in december 2017 elk 5 tijdelijke nestkasten opgehangen ter opvang van het verlies van een gierzwaluwnest achter een kantpan van elk pand. Voor seizoen 2018 zijn de nesten ontoegankelijk gemaakt. Volgens de ontheffing Wnb juni 2018 moesten er voor seizoen 2019 minstens 13 permanente voorzieningen aangebracht worden in de gootbekistingen of in het dakoverstek. Dat heeft wat anders uitgepakt want de goten op G-streetview van 2023 zijn van zink, er is geen dakoverstek en op de kopgevels zitten nog steeds kantpannen. De 10 'tijdelijke' nestkasten hangen er nog. De bewering in de ontheffing "doordat tijdelijke en permanente verblijfplaatsen worden gerealiseerd is er tijdens en na de werkzaamheden voldoende nestgelegenheid" klopt, maar of de voorzieningen ook benut worden is de vraag.

Didam

* ? - 2 - 2.  Twee nestkasten op Seringenstraat 28 sinds 2024 (want vlgs Google hingen ze er sept. 2023 nog niet). Beiden bezet in 2024, volgens deze waarnemingen van 3-6-2024.

* 35 - ? - 21+. Woningcorporatie Thús Wonen gaat vanaf februari 2024 renovatie (daken, muren, zonnepanelen) uitvoeren aan 61 woningen aan de Heldersstraat en omgeving. Allemaal kleine woonblokken van 2-4 woningen met kopgevels en kantpannen. Uit het ecologisch onderzoek van bureau Eco Reest bleek dat er 35 broedplaatsen van de gierzwaluw verloren gaan (en 18 huismus).

In de ontheffing Wnb van oktober 2023 staat dat rond 30-3-2023 60 tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw type GZT1 van Unitura "in de directe omgeving" zijn opgehangen. Deze moeten permanent blijven hangen.

Als permanente voorziening worden er op 7 adressen totaal 21 neststenen in de spouw gemetseld (Heldersstraat 32 en Hoedemakerstraat 41, 43, 45, 53, 55 en 59.) Bovendien worden nabij de nokpannen en bij de aansluiting tussen schoorsteen en dak ventilatiepannen aangebracht waarvan het rooster wordt uitgeslepen. (aantallen, type en adressen worden niet genoemd).

  5 - 6 - 40. Najaar 2015 zijn aan de Prins Bernhardstraat en Graaf woningen met gierzwaluwnesten gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Er was geen ontheffing FF/Wnb en door actie van oplettende bewoners werden alsnog 40 neststenen 'onzichtbaar' in de nieuwbouw ingemetseld, vandaar op G-streetview niet te vinden.

In seizoen 2016 werd gezien dat er zes neststenen bezet waren.  Verslag met foto's van inmetselen in Gierzwaluwenbulletin 2017-1 p.7 .

Dit is het enige van de 78 (deels) bezette projecten in deze lijst waarbij kunstnesten in nieuwbouw op de plaats van gesloopte woningen bezet raakten. Er waren geen tijdelijke voorzieningen.

Ede

1.   10 - 0 - 100. Aan de Java- , Borneo- en Sumatralaan werden in 2014  woningen door woningcorporatie Woonstede 'illegaal' gerenoveerd, zonder dat er rekening is gehouden met de nestelende gierzwaluwen. Er werden volgens een  bericht van toen in juni 2015 in allerijl 150 (?) zelf gemaakte nestkasten (door een buurtbewoner / timmerman) opgehangen en 100 (?) gierzwaluwdakpannen geplaatst. De kasten hangen erg ver uit elkaar, soms eentje per woning, zoals hier te zien aan de Javalaan met G-streetview. Maar elders meestal veel verder uit elkaar, alleen aan de kopgevel van blokken, bij het einde van de dakgoot. De opening van de kasten leken te klein. Het is nog onbekend op welke plaatsen de 'natuurlijke' nesten zaten en hoeveel er verloren gingen.

 Zie ook projectbericht van Vogelbescherming Nederland (ca. 2021) wat zegt dat  "huismussen en gierzwaluwen van de voorzieningen gebruik maken".

Op 1 oktober ben ik poolshoogte gaan nemen. Ik vond een kleine 100 witte nestkasten aan de Javalaan, Borneostraat en Sumatralaan. Op Celebeslaan 2 hangt een 6 in 1 kast in de nok. Een bewoner was zo vriendelijk zijn ladder en een meetlint te pakken om de invliegopening op te meten. Die bleek inderdaad maar 45 mm diameter te zijn. Dat is te klein, een gierzwaluw kan daar niet zonder 'kleerscheuren' invliegen. De voorgeschreven maat is rond 5 cm of ovaal 65 bij 30 mm. Aan de achterkant van de Javalaan hangen de kasten op het zuiden, wat gezien de smalle dakgoot hittestress kan opleveren.

7 nieuwe kasten Voordorp.

2. * 10 - 0 - 40. Verder vond ik ruim 40 nieuwe kasten die op dezelfde straten hier en daar aan de kopgevels waren gemonteerd. Veelal een 5 in 1 blok of 2 - 7 losse kasten model Voordorp per kopgevel. Deze bleken vorig jaar te zijn opgehangen en anticiperen op compensatie voor nestenverlies door renovatie van een ander deel van de wijk. Een ontheffingsaanvraag daarvoor loopt nog. Ik heb geen gierzwaluwdakpannen gevonden.

Een aantal bewoners (totaal acht mensen gesproken) zeggen dat ze 's zomers flinke groepen gierzwaluwen van 20-30 vogels boven de wijk zien vliegen. Hier en daar ook giervluchten langs de daken, wat op nesten duidt. Niemand  heeft ooit ergens een gierzwaluw in een nestkast zien invliegen.  Wel is op twee plaatsen een invliegende gierzwaluw gezien bij een regenpijp achter de dakgoot (Sumatralaan 2, een niet gerenoveerd huis) en bij een gat naast een scheef liggende dakpan (achterkant Javalaan nr. 59). Er zijn wel huismussen die de kasten gebruiken.

3.    5 - 0 - 16. Zes jaar na de renovatie van De Maalderij bij molen Concordia aan de Accesweg en sloop van gierzwaluwnestplaatsen werden in 2014 toch nog 16 nestkasten opgehangen. Artikel in Gierzwaluwbulletin 2015-1 p. 9.

Op 1-10-2023 vertelde een buurvrouw, die vanuit haar tuin goed zicht op de kasten heeft, dat zij nooit gierzwaluwen boven de wijk ziet en zeker niet in de kasten invliegend. Wel in het najaar erg veel spreeuwen op de molenwieken.

Soortenmanagementplan

In november 2019 kreeg de gemeente een gebiedsontheffing verleend voor o.a. huismus en gierzwaluw volgens een Soortenmanagementplan, zie: beschikking voor SMP gemeente Ede. Er is daarin op pag. 21 o.a. monitoring van de gierzwaluw voorgeschreven d.m.v. tellen van vogels in giervluchten in jaar 1, 3, 5 en 10. En een erg aparte bepaling:  "Aanvullend wordt het aantal gierzwaluwen geteld die in de avond omhoog schroeven om in hogere luchtlagen de nacht door te brengen". Dat is een gebeurtenis die weliswaar elke avond plaatsvindt maar zelfs door de meest ervaren waarnemers zelden wordt gezien. Aantallen daarbij tellen is onmogelijk, alleen al omdat de verzameling geleidelijk groter wordt en heel hoog vliegt. Ik heb het gebeuren twee keer waargenomen in mijn 15 jaar gierzwaluwnesten zoeken. Heel erg mooi, betoverend, dat wel. Het gebeuren werd o.a gezien na afloop van een gierzwaluwtelling in Purmerend en beschreven in Gierzwaluwenbulletin 2011-2 p. 10.

Ede-Wageningen (NS-Station)

In de nieuwbouw van 2024 zijn in de noordoostelijke gevel van een appartementengebouw aan de Doctor Hartogsweg, langs het spoor, naast het station, 14 neststenen in de bovenrand geplaatst.

Eemnes

  1 - ? - 6 Nijhuis b.v heeft in 2023 52 woningen gerenoveerd aan de Rietgors e.o. Bureau Waardenburg vond 1 gierzwaluwnest dat verloren gaat achter een kantpan op het adres Zomertaling 35. Ter compensatie werden voor 15 april 2023 op dat adres twee en in de buurt nog vier neststenen ingemetseld zodat, volgens de  ontheffing Wnb van 26-1-2023, een 'gewenningsperiode' van een jaar ontstaat, want het nest gaat pas na het broedseizoen 2023 verloren. (Zolang het nest beschikbaar is zal een alternatief nest niet door dat paar in gebruik worden genomen, hoogstens door een ander nestzoekend paar).

Eindhoven

  10 - ? - 50. Aan het hoofdgebouw van de TU-Eindhoven broeden al decennia gierzwaluwen. In het kader van de renovatie werden er in 2015 tijdelijke "noodnesten" aangebracht d.m.v. 50 nestkasten. Na vier jaar zouden de gierzwaluwen terug moeten naar nieuw gemaakte voorzieningen aan de oude, gerenoveerde locatie. Gierzwaluwen laten zich niet tijdelijk verkassen, ze zijn de eeuwige rotsen gewend. Zie bericht TU-Eindhoven 25-2-2015. 

Ook in het Evoluon, gebouwd in 1966, broeden al tientallen jaren gierzwaluwen achter kleine spleten onder het schoteldak, dus geen kunstnesten. In Gierzwaluwenbulletin 2008-1 p. 14 wordt gemeld dat er in 2007 10 paartjes broeden. Zitten ze er nog?

Elburg  

  0 - 15 - 36. In het Agnietenklooster in Elburg zijn bij de bouw in ca. 1455 speciale neststenen voor de gierzwaluw ingemetseld. Waarschijnlijk in het kader van de muggenbestrijding (net als in Utrecht in 1412). Ze waren sinds 1955 niet meer beschikbaar na een renovatie waarbij ze werden dichtgemaakt om hinder van poep voor trouwstellen te voorkomen. Maar in 2014 zijn ze weer opengemaakt en nu wordt er weer volop gebroed. In 2021 waren ongeveer 15 van de 36 stenen bezet door gierzwaluwen, anderen door huismus, spreeuw en boomklever. Meer hierover op Middeleeuwse kunstnesten - Elburg/Utrecht/Zwolle.

Elst, Gld.

  * 5 - ? - 12 + veel. Vivare Vastgoed kreeg  een ontheffing Wnb op 6-7- 2021 voor de renovatie van 61 woningen vanaf najaar 2021 aan en nabij de Prinses Beatrixstraat in Elst, Gld. Tijdens onderzoek in 2018 zijn in de panden vijf nesten van de gierzwaluw gevonden (en 6 huismus).

Aan alle kopse kanten van de woningblokken wordt er tussen kantpan en gevel ca. 3 cm ruimte gelaten zodat de gierzwaluwen een ingang hebben naar broedplaatsen op dakbeschot of spouw. De boeidelen eronder worden ruw gemaakt voor meer grip. Bovendien worden op een aantal blokken buiten de te renoveren woningen nog 12 nestkasten geplaatst op 4 kopgevels.

Elst, Utr.

  * 12 - ? - 68. Op 12 oktober 2023 kreeg Stichting Rhenam Wonen een ontheffing Wnb voor o.a. het verwijderen van gierzwaluwnesten door de renovatie van 107 woningen in vijf straten maar de meesten in Beatrix- en Irenestraat in Elst (Utr.)  Er gaan 12 gierzwaluwnesten verloren (en 36 van de huismus). Er wordt 5 jaar monitoring voorgeschreven.

De voorgestelde compensatie d.m.v. een aantal eerder geplaatste gierzwaluwkasten in een ander project werd niet geaccepteerd. Helaas ontbreekt bijlage 2 bij de stukken zodat niet bekend is waar en hoe er gecompenseerd moet worden.

Op G-streetview zijn echter op alle kopse kanten van de woonblokken aan de Beatrixstraat al in juni 2023 2 inbouw neststenen te zien (totaal 68 stuks). Het type is zowel voor gierzwaluw als voor huismus geschikt. De helft van de gevels is overigens op het noordwesten gericht, zodat er in die stenen teveel kans is op hittestress.

Zoals zo vaak blijkt dus ook hier dat de planuitvoering al ver voor de verleende ontheffing  op gang is gekomen (de bezwaartermijn loopt nog tot eind november '23). Helemaal begrijpen doe ik het toch nog niet. Want die stenen (alle 68?) bleken er ook in augustus 2021 al te zitten, toen maakte ik namelijk bijgaande foto aan de Beatrixstraat.

Op 21 maart '25 ontdekte ik nog vier adressen rond Franseweg 56, waar op vier kopgevels elk vijf zichtbaar ingemetselde neststenen waren geplaatst. Aan de andere kant van de weg waren  veel kasten voor huismussen opgehangen.

Enschede 

Verstorende visuele nestkastcontrole en ringen

0 - 12 - 27. Vogelwerkgroep Losser controleert (visueel door opening van nestkasten, zie foto uit jaarverslag) elk jaar twee nestkastkolonies en ringt de vogels , zie b.v. nestkastkolonie Polaroid in Enschede en in Losser. (Kies: "algemeen - jaarverslagen", bijvoorbeeld jaarverslag 2022 p. 7-8,  met 24 uitgevlogen uit 12 broedsels in Enschede en 40 uitgevlogen uit 16 broedsels in Losser; totaal 65 vogels geringd.

Er hangen 27 kasten in Enschede aan de voormalige fabriek van Polaroid. De bezetting nam vanaf de maximale bezetting in 2003 geleidelijk af (effect van verstoring?) van 19 naar 6 in 2024. Geen verklaring voor de opleving in 2008. Geen controle in 2021. In 2024 waren er slechts 6 nesten bezet, "iets meer dan het jaar daarvoor" volgens het krantenbericht, zie bericht gemeente 11-7-'24. Maar in het jaarverslag over 2023 worden 7 broedsels (met 17 uitgevlogen jongen) gemeld. Dat de inspecties niet zoveel nauwkeurige informatie opleveren blijkt wel uit de constatering dat "ieder nestje ongeveer drie jongen" heeft. Maar het gemiddelde in Nederland is op basis van meer dan 350 met camera bewaakte nesten 2,5.

Er zijn vermoedens dat de kolonie langzaam verhuist naar nieuwe nesten in de buurt maar er wordt niet vermeld of die bezet zijn. Waarom zouden ze ook verhuizen als de kasten goed zijn en er nog lege beschikbaar zijn? Het verloop van het broedsucces ziet er nu zo uit:

Ermelo  

15 - 12 - 36. Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe (VBW) heeft samen met woningcorporatie Uwoon najaar 2015 49 nestkasten opgehangen ter compensatie van broedplaatsverlies door dakrenovaties in Ermelo Zuid. Het is allemaal buiten de wetgeving van de Flora- en Faunawet om gegaan want de adviserend ecoloog had aangegeven dat er geen gierzwaluwen waren en dat er in het broedseizoen gewerkt kon worden. Pas tijdens de (uitlopende) werkzaamheden in mei 2015 werd de VBW gealarmeerd doordat tientallen gierzwaluwen vergeefs bleven zoeken naar verdwenen nestingangen. De VBW zag af van een voorgenomen handhavingsverzoek bij RVO omdat Uwoon beloofde om alsnog een groot aantal vervangende nestkasten te plaatsen. Het isolatiewerk werd stil gelegd tot na het broedseizoen.

Nestkast op kopgevel Paul Krugerweg 20.

(G-streetview).

De door een huurder zelf gemaakte kasten, die er zelf al jaren eentje heeft waarin met succes genesteld wordt, deugen niet: de opening zit veel te hoog.  Gierzwaluwen kunnen er wel in maar er niet of zeer moeilijk weer uit. Vooral de jongen zullen daar een probleem mee hebben. Die kunnen ook niet op hun gemak naar buiten kijken om de route voor het uitvliegen te verkennen. Het voorschrift voor de onderkant van de opening is maximaal 2 cm boven de bodem.

Maar huismussen en spreeuwen kunnen er wel wat mee. Die stouwen de kast helemaal vol met materiaal. En dan kan misschien de gierzwaluw daar bovenop met succes broeden.

Gezien de poepsporen is deze bewoond door een spreeuw.

De kasten hangen hier en daar op een woning, zeer verspreid, voornamelijk onder de dakgoten, wat ook niet gunstig is voor bezetting (zie beeld beeld G-streetview aan de Herzogstraat ). De weggerenoveerde nesten zaten op de kopse kanten van de woonblokken. Dat was ook de logische plaats voor de nestkasten geweest, dus waarom hier en daar een enkele kast en niet 5 of 10 ? Dakloos geraakten blijven tot wel twee jaar zoeken naar de verdwenen nesten. En de gierzwaluw is een semi-koloniebroeder dus bij voorkeur meerdere nestkasten bij elkaar plaatsen. Maar de locaties werden vooral bepaald door bewoners die er wel een wilden, in plaats van door de behoeften van de gierzwaluw. (Hier meer ervaringen met dit plaatsingsmodel).

In juli 2017 heeft Jaap Schröder van de VBW de stand van zaken bekeken. Hij ging op drie avonden door de wijk en sprak 39 bewoners met een kast. Drie kasten waren inmiddels door bewoners verwijderd. Van die 39 bleken er 12 meerdere keren door gierzwaluwen bezocht te worden. De aanwezigheid van grote aantallen dakloos geraakten (er waren misschien wel 40 nesten op de kopgevels) maakten kennelijk dat een aantal vogels toch deze kasten wisten te vinden. In veel andere kasten bleken spreeuwen te nestelen. Die werken ook als een magneet voor gierzwaluwen.

Bij een tweede bezoek in september 2023 bleken er nog  36 kasten van de oorspronkelijke 49 beschikbaar te zijn. Bewoners hadden van een aantal kasten de opening kleiner gemaakt om nestelen te voorkomen.

In 2024 hoopt Jaap nog eens te gaan kijken naar de bezetting. Misschien kan hij dan ook een aantal kasten van binnen controleren op sporen van broedsucces zoals achtergebleven poepjes, eitjes en dode jongen.

Zie ook bericht 'Ermelo van nu' 27-10-2015

Soortenmanagementplan

Uwoon heeft sinds 2022 een generieke ontheffing op basis van een SMP voor haar woningbezit in Ermelo, Harderwijk, Elburg en Oldebroek, zie SMP Uwoon.

Espel

  * 1 - ? - 5 . Door renovatie van 9 pachtboerderijen met schuren in de Noordoostpolder gaat op een daarvan, Ankerpad 14 in Espel, volgens het  faunaonderzoek van bureau De Slijpkruik p. 27 een gierzwaluwnest verloren. Het wordt eerst tijdelijk en daarna permanent gecompenseerd met vijf neststenen in de kopgevel van de woning. Volgens de ontheffing Wnb, 9-11-'23 van provincie Flevoland mogen de tijdelijke kasten na het broedseizoen verwijderd worden, maar "ze mogen natuurlijk ook blijven hangen" (voorwaarde nr. 47).  Een onjuiste bepaling want volgens de nieuwe voorschriften in het Kennisdocument Gierzwaluw (juli 2023) mogen tijdelijke voorzieningen niet zonder meer verwijderd worden, bezet of niet.

Etten-Leur

Ten behoeve van renovatieprojecten van woningcorporatie Alwel wordt er voor de gehele gemeente een Soortenmanagementplan (SMP) gemaakt. Het doel is volgens Alwel "dat we in Etten-Leur sneller en beter onze woningen kunnen verduurzamen én de populatie van deze dieren in stand houden of zelfs vergroten." Bureau Ecodat voert de inventarisaties van gierzwaluwen, vleermuizen en huismussen uit en ecoloog Regelink maakt het SMP. Halverwege juni 2019 waren er 150 gierzwaluwnesten gevonden. Acueler data zijn nog niet te vinden. Zie bericht Omroep Brabant (met interview gierzwaluwnestenzoeker).

Fryslân

Zie Kolonie- en kunstnesttellingen Fryslân 2003-2010. (41 p.)

In 2011 heeft de BFVW (Bond Friese Vogelwachten) een provinciale gierzwaluwtelling georganiseerd. Bij elke telling werd op een vast punt rond 21.00 u. het aantal vogels geteld dat gedurende vijf minuten maximaal en tegelijkertijd aanwezig is. Op 130 telpunten is op 1-4 dagen geteld.

Op het kaartje staan de 130 telpunten. De rode rondjes zijn een maat voor het gemiddelde aantal vogels over de 1, 2, 3 of 4 tellingen. Het grootste aantal van gemiddeld 103 werd in Sloten geteld. Tijdens totaal 388 tellingen werden 6.581 gierzwaluwen geteld.  Onderzoeksverslag: Punttellingen en kastbezetting Fryslân 2011.pdf (35 p.). 

Gemert

  0 - ? - 160. In het nieuwbouwproject Oliemolen in Gemert zijn in 2012 160 'onzichtbaar' ingemetselde neststenen geplaatst. Ze zijn te zien op G-streetview.  Bericht op: Gierzwaluwbulletin 2012-2 p.10 .

Genemuiden

  *  2 - ? - 22.  Door renovatie van 15 woningen aan de Trompstraat e.o. in 2022 door woningcorp. Wetland Wonen gaan volgens onderzoek in 2019 van bureau Ecogroen b.v. 2 gierzwaluwnesten verloren aan de Pr. Marijkestraat 11 en aan Oranjestraat 24. Het project is de eerste van 4 fasen renovaties in een groter gebied. De gierzwaluwnesten worden gecompenseerd door het inmetselen van totaal 4 neststenen in de kopgevels van Pr. Marijkestraat en van de Trompstraat. Verder moeten volgens de ontheffing Wnb van 15-9- 2021 18 gierzwaluwvoorzieningen worden gemaakt in het dakoverstek en de dakgoten aan Pr. Marijkestraat en aan de Trompstraat.

Goes

  *  ? - ? - ?.  Door sloop van een woning in de Nieuwstraat gaan gierzwaluwnesten verloren volgens ontheffing Wnb 10-10-'19.

Goirle

Informatie update op 13-12-2023 van Victor Retel Helmrich van het biodiversiteitsteam. Elders in het dorp werden in 2023 nog 51 bezette nesten gevonden onder dakpannen en in hier en daar geplaatste neststenen. In 2024 zullen meer projecten op bezetting gecontroleerd worden.

1.   0 - 0 - 59. In 2020 zijn door de gemeente bij inwoners van de Emmastraat e.o. 59 gratis nestkasten opgehangen. Tot en met 2023 waren ze nog niet bezet, zie Biodiversiteit Goirle.nl - zwaluwen.

- Bericht in Brabants Daglad mei 2020.

- Filmpje van het ophangen op Youtube.

Meestal werkt dit plaatsingsmodel niet (verspreid door een wijk hier en daar een kast). Hier wat resultaten elders in het land: Hier en daar een kast werkt meestal niet.

2.   0 - 2 - 20. Rond 2012 zijn in het verzorgingshuis Geeracker 20 neststenen ingemetseld. Bij controle in 2016 bleek dat er in ieder geval eentje bezet was. Van 2021 t/m 2023 waren er twee bezet. Bericht van het Biodiversiteitsteam juli 2016.

3.   0 - 1 - 20. In appartementengebouw 'Hof van Oranje' zijn in 2013 20 onzichtbaar ingemetselde neststenen geplaatst. In 2023 was er eentje bezet.

4.   * 1 - ? - 46. Door herinrichting van een gebied en renovatie van een gebouw rond Bergstraat 50 gaat (mogelijk) een gierzwaluwnest verloren, zie onderzoek Antea groep, 2019. Op het adres Bergstraat 36 zijn januari 2019 38 nestkasten onder de dakrand geplaatst. Samen met de plaatsing van 8 -12 nestkasten in de nieuwbouwwoningen en het handhaven van het oorspronkelijke nest wordt in de ontheffing Wnb van mei 2020 op p. 11 o. a. gesteld dat daarmee in het plangebied  "geen aantasting plaatsvindt van de gunstige staat van instandhouding van de gierzwaluw".

Gorinchem

  * 9 - ? - 45. Woningcorporatie Poort6 in Gorinchem ondervond in 2017 flinke vertraging bij de sloop en nieuwbouw van 89 woningen aan de van Zomerenlaan en de Dirck .F. Pauwstraat. Pas bij de aanvang van de sloop bleek de aanwezigheid van mussen, gierzwaluwen en vleermuizen en er was alsnog nader onderzoek nodig. Er zijn negen gierzwaluwnesten gevonden aan de Pauwstraat op de nrs. 13, 14, 26, 27, 36 en 38 en verder de nodige huismusnesten en verblijfplaatsen van vleermuizen. Sinds december 2017 staan de woningen leeg. In januari 2019 zijn er tijdelijke voorzieningen getroffen met 30 huismuskasten, 45 gierzwaluwkasten en 32 vleermuiskasten. Deze aantallen worden ook in de nieuwbouw gerealiseerd. Zie ook bericht AD 16-2-'19  en De stad Gorinchem.nl - 11-1-2020.

Drie van de tijdelijke nestkasten voor de gierzwaluw (type Zeist) aan de even kant van de van Zomerenlaan. Klik voor vergroting.

In februari 2020 werd alsnog een ontheffing Wet natuurbescherming verleend. Daarin werd o.a. bepaald dat er de eerste drie jaar lokgeluiden bij de tijdelijke en de definitieve voorzieningen afgespeeld moeten worden. (actief lokken naar tijdelijke voorzieningen is bewust pesten van gierzwaluwen!)

De tijdelijke en permanente voorzieningen mogen na de monitoring van drie jaar verwijderd worden als niet-bezetting aantoonbaar niet is toe te rekenen aan de geschiktheid van de voorzieningen. Als de tijdelijke voorzieningen bezet raken mogen ze alleen na goedkeuring door de Omgevingsdienst van 'een zorgvuldig verwijderingsplan' verwijderd worden. Maar "zorgvuldige" verwijdering van een bezet nest is niet mogelijk en verboden. Een bezet nest is jaarrond beschermd en zou alleen na een nieuwe ontheffing verwijderd mogen worden. In het Nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw is dat geregeld: ook tijdelijke voorzieningen (ter 'overbrugging') mogen niet meer verwijderd worden, bezet of niet bezet.

Op Google Streetview van april 2023 is te zien dat de woningen aan de oneven kant van de straat (van Zomerenlaan) en langs de Pauwstraat gesloopt zijn. Op 3 september 2023 ben ik wezen kijken en vond 60 tijdelijke, compenserende nestkasten, verspreid over een groot aantal woningen tot in de wijde omgeving. Twee woningen aan de even kant van de van Zomerenlaan, nr. 20 en 54 zijn de dichtstbijzijnde met 3 resp. 4 Zeistkasten.

Combi gierzwaluwkast, 5 x (links), vleermuiskast (midden) en dubbele huismuskast (rechts), Kleine Haarsekade 59. Totaal 3 x 5 stuks aan deze straat op nrs. 59, 65 en 68 plus 3 Zeistkasten op nr. 75. Verder weg, aan de B. Gaarlandtstraat hangt ook nog een combi-5 kast.

Een groot aantal betreft '5 in 1' combikasten van Bats & Birds. Niet alleen hangen ze op tijdelijke locaties, ze zijn ook waarschijnlijk van tijdelijke kwaliteit, zie type Jort-5-voudig .

(In het nieuwe Kennisdocument gierzwaluw van juli 2023 zijn eventueel combikasten met maximaal 3 compartimenten toegestaan, maar bij voorkeur enkelvoudige kasten)

Daarvan hangen er zes op 200-350 meter afstand in een nieuwbouwwijk van rond 2007 (Jagerslaan 1 en 29, Havikskorf 1, 4, 29, 30).

In de ontheffing staat echter dat op 14 januari 2019 45 houtbetonnen nestkasten voor de gierzwaluw zijn opgehangen. Die heb ik niet kunnen vinden. Waren ze niet leverbaar?

In augustus 2023 is uiteindelijk het heien voor de nieuwbouw gestart. Zie Google Streetview april 2023. Op tekeningen van de woningcorporatie zijn ingemetselde neststenen in de kopgevels van de nieuwbouw te zien.

Dezelfde 'oplossing' (sloop en nieuwbouw met tijdelijke kasten ter 'overbrugging') werd in 2021 in Haaksbergen gekozen, zie sloop / nieuwbouw Haaksbergen.

En in 2019 ook in De Kwakel (NH), zie sloop / nieuwbouw De Kwakel.

Gouda  

  * 12 - 0 - 60. Voor de rubriek "wat kwam er van terecht" ging ik zaterdag 26-8-2023 naar Gouda. Daar werd op het binnenterrein tussen Vrouwepoort en Turfmarkt in 2018 wegens instortingsgevaar de Turfmarktkerk (1931) gesloopt. Er zaten volgens de dienstdoende ecoloog 12 paartjes gierzwaluw. Ter compensatie moesten in de buurt 60 nestkasten worden opgehangen, volgens de 1 : 5 verhouding uit de Soortenstandaard Gierzwaluw 2014. Er moesten lokgeluiden worden afgespeeld en er moest op bezetting worden gemonitord. Zie bericht in AD. Ik heb nog geen ontheffing Wnb gevonden.

De 60 kasten blijken in april 2019 te zijn opgehangen aan de achterkant van een naburig kantoorpand op Turfmarkt 54. Daar woont ook de eigenaar van de kerk die de kerk een jaar voor de sloop had gekocht (maar de sloop gebeurde in opdracht van de gemeente).

In het voorjaar van 2019 is er een koolmees in een kast geweest. Dat staat in een verslag over de moeizame uitvoering van de ontheffing Wnb die door de gemeente werd uitgevoerd.

De buren op nr. 52, die er vanaf de achterkant goed zicht op hebben, meldden dat ze er nog nooit gierzwaluwen in de buurt hebben gezien. Ze missen de giervluchten rond de kerk. Op waarneming.nl worden geen indicaties voor bezetting gemeld. Vogelaar Rob ter Ellen vond wel een pannennest aan de overkant en bleek bij navraag ook op de hoogte van de 60 kasten. Hij heeft ze diverse jaren op bezetting gecontroleerd maar geen activiteit aangetroffen. Volgens hem is er geen lokgeluid toegepast. Hij kent de gierzwaluw goed want heeft zelf een of twee bezette nestkasten aan huis.

De kasten tonen inmiddels de eerste tekenen van houtrot en een paar invliegopeningen zijn aangetast. Ik kwam er nog niet achter wat het resultaat van de monitoring was.

'Overcompensatie', om de bezettingskans te vergroten, blijkt zoals zo vaak ook hier zinloos; als ze geen trek hebben in 12 kasten, of ze niet kunnen vinden, komen ze ook niet in 60 van die kasten terecht.

In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw, juli 2023, p. 37, wordt compensatie 1 : 3 voorgeschreven. Niet verkeerd natuurlijk, als het deugdelijke kasten/stenen in een goede opstelling zijn. Want als ze niet door de verdreven paartjes benut worden (wat vaak / meestal? het geval is) dan misschien wel door elders dakloos geraakten of door nestzoekende pubers, waar geen voorzieningen voor werden getroffen.

Is de herhuisvesting mislukt? Wel voor zover het de bedoeling was dat de verdreven broedvogels in de compenserende kasten een nieuwe broedplaats zouden vinden. Een deel zal uiteindelijk elders wat geschikters gevonden hebben en een ander deel zal niet meer tot broeden zijn gekomen omdat het zoeken naar een nieuwe plek te lang duurde. Maar misschien komen er ooit nog andere vogels in terecht.

Groesbeek

  * 1 - ? - 5. Bij de renovatie van 12 woningen aan de  Cranenburgsetraat gaat in 2022 een gierzwaluwnest verloren. In de ontheffing Wnb van 11-10-2021 wordt bepaald dat er met 5 inbouw neststenen op de kopgevel, waar het nest zat, gecompenseerd moet worden.

Groningen, provincie

- Herstart onderzoek beschermde dieren - april 2023

- Soortmanagementplan Bouwkundig Versterken- 21-2-2019

- Wijziging monitoringsopdracht naar 3 maal (was 4 keer) in jaar 1, 3 en 5.

- Catalogus van maatregelen gebouwbewonende soorten, Arcadis febr. 2019, 211 p.

- Ontheffing / vergunning met voorschriften Prov. Groningen-26-9-2017

- Dagblad van het Noorden over dierenonderzoek bij versterking, 9-4-2019 (abonnees)

Bij de renovatie van een kerk in Roden gingen in 1995 mogelijk 100 gierzwaluwnesten verloren.

Groningen, stad

1.   0 - 2 - 10. In oktober 2006 zijn aan de nieuwbouw van het UMCG 10 neststenen ingemetseld in wat toen het "Skills Lab" aan de Oostersingel heette. Het was de besteding van de pensioneringsbonus van een docent. De voorgenomen inzet van lokgeluid bleek niet nodig want al het volgende jaar bleken er twee kasten bezet. Niet ver van de nieuwbouw zitten ook een paar kolonies. En nu ? Gierzwaluwenbulletin 2006-2 p. 15. en Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14.

2.   10 - 62 - 380.  In 2014 en 2015 zijn in Groningen ca. 380 houten nestkasten en neststenen en gierzwaluwdakpannen geplaatst op 31 adressen, vooral in  de wat oudere buurten met veel (bedreigde) broedplaatsen zie: stadstelling 2001 en 2014 en nestkastplaatsingen in Grauwe Gors 2016, pagina 27 en 31-32. Met tabel van geplaatste en bezette kasten en ook een verslag van een groot onderzoek naar broedplaatsen.

Lang niet alle kunstnesten werden gecontroleerd maar in 2014 werden er 62 bezet aangetroffen in de Hortusbuurt/Oranjebuurt/Noorderplantsoen/Helpman.

3.   0 - ? - 20. Aan een hoog gebouw van de RUG op het Zernike terrein werd in 2015 voorzien van de eerste 20 nestkasten voor de gierzwaluw, model Zeist. Het moeten er 200 worden, ook voor vleermuis maar aandeel gierzwaluw onbekend. Zie bericht en filmpje .

4.   0 - ? - 17. Avifauna Groningen installeerde in 2014 o.a. 17 kasten in de watertoren.

5.   In de nieuwe woonwijk De Velden zijn in 2011-2013? veel neststenen ingemetseld in de kopgevels van woonblokken.

6.   0 - ? - 135. In appartementengebouw De Groenling aan het Wielewaalplein zijn voorjaar 2012 ca. 135 neststenen ingemetseld. Gierzwaluwenbulletin 2013-1 p. 13-14.

7.   0 - ? - 10. In 2022 zijn 10 nestkasten opgehangen aan de Borgmanschool in Oosterpoort.

8.   * 8 - ? - 50. In 2021 zijn in de wijk Paddepoel, Voermanstraat e.o. ca. 148 woningen gerenoveerd door woningcorporatie Lefier. Adviserend ecoloog Eco Reest heeft er acht nesten van de gierzwaluw gevonden. Aan de woningen moesten verspreid over het gebied uiterlijk 1 april 2021 minimaal 50 opbouwkasten, in clusters van 4-5, worden geplaatst, zie ontheffing Wnb, febr.2021 voorschrift nr. 12 . De meesten hangen onder dakoverstek aan kopgevels maar hier en daar ook in een rij van 4-5 onder dakgoten. Een kopgevel met vier kasten is op het zuiden gericht waarbij het dakoverstek waarschijnlijk onvoldoende bescherming tegen de zon geeft, zie G-streetview juni 2022.

Na afloop van de werkzaamheden moet gekeken worden of het zinvol is om lege nestkasten te verplaatsen naar gevels waar wel bezette nesten zitten. Er wordt niet vermeld tot wanneer "na afloop" duurt.

Soortenmanagementplan

Voor het onderzoek van het SMP van 2019 voor Groningen Stad is samengewerkt met Avifauna Groningen (diverse jaren van broedplaatsinventarisaties) en Vogelbescherming Nederland. Bureau Altenburg en Wybenga deed / organiseerde de inventarisatie in 2018. De populatie wordt in het SMP-gebied geschat op 795 - 1.058 broedparen. Dat werd berekend op basis van het gemiddeld aantal laag vliegende vogels over drie avondtellingen (1.587). (Hoge verzamelvluchten werden niet in aanmerking genomen). Het aantal broedparen werd gesteld op aantal vogels gedeeld door 2 (795) tot aantal gedeeld door 1,5 (1.058).

Stadstellingen 2001 en 2014 en nestkastbezettingen, Grauwe Gors 2016

Filmpje over stadstelling 2014

Beleidskader Natuurinclusief Bouwen, gemeente Groningen, concept jan. 2022

(Per type en omvang van een gebouw/project moet een aantal punten behaald worden om natuurinclusief te zijn. De regeling is vergelijkbaar met en overgenomen van die in Den Haag)

Voorschriften SMP Groningen-stad en Hoogkerk

 - Nestvoorzieningen dienen tenminste één broedseizoen voorafgaand aan de werkzaamheden te zijn gerealiseerd. (weinig zinvol, zolang er niet verbouwd is en de oude nesten beschikbaar zijn zullen ze niet naar kunstnesten verhuizen, maar goed, het kan geen kwaad, JL)

- In het monitoringsplan (op te stellen voor 1-3-2020, steekproefsgewijs, in jaar 1, 3 en 5) moet zowel voorzien worden in onderzoek naar de ontwikkeling van de populatie als naar het functioneren van de getroffen voorzieningen (nestkasten, neststenen)

- Bij afwijken van de verwachte monitoringsresultaten dienen aanvullende maatregelen getroffen te worden die ter goedkeuring voorgelegd moeten worden aan het bevoegd gezag (de provincie).

- Voor werkzaamheden in categorie 3 locaties (gebouwen met veel nesten) moet een apart werkplan op maat worden ingediend en goedgekeurd.

- Voor de gierzwaluw wordt voornamelijk ingezet op behouden van wat er is. (bestaande kolonies behouden en versterken, nieuwe broedgebieden op termijn bevolken)

 - Dagblad van het Noorden, 15 oktober 2019

- Ontheffing Wnb 9-7-'19 Stichting Nijestee in SMP-Groningen-Hoogkerk

  (inclusief SMP en bijlagen)

- Ecologisch werkprotocol gierzwaluw-SMP-Groningen-Hoogkerk.pdf

Grou

In het Friese Grou liep een deel van een sloop- en nieuwbouwproject aan de Tureluurstraat (fase 1) en rond de Lynbaenstrjitte (fase 2-5) van woningcorporatie Elkien een jaar vertraging op. Onder andere doordat een deel van de nieuwbouw met compenserende voorzieningen niet voor 1 april 2022 kon worden opgeleverd. Een deel van de sloop moest wegens aanwezigheid van gierzwaluwen worden uitgesteld.

Het is een langlopend project sinds 2019 waarbij in totaal 151 ! nesten verloren zouden gaan, waarvan 146 in fase 2 en 3. Een zeldzaam hoog aantal, gemiddeld 4,2 per woning, waaronder twee woningen met totaal 11 nesten.

Rijen huifjespannen langs de hele noklengte in de nieuwbouw, 264 stuks in  fase 2.  Hier op noordoost, maar bij twee andere blokken op noordwest. G-streetview juni '21.

  * 151 - 2 - 861.  In de ontheffing is voorzien in de 'tijdelijke' plaatsing van 222 nestkasten in 'de directe' omgeving van het plangebied. Waar dat is wordt niet duidelijk.

De definitieve compensatie bestaat uit 381 neststenen in kopgevels van de nieuwbouw, gerealiseerd met 6-10 combikasten van elk 3 nestkasten per kopgevel. Bovendien worden er 480 gierzwaluwdakpannen (totale 'compensatie' dus 1: 5,7) geplaatst. (In het nieuwe Kennisdocument van juli '2023 is 1: 3 voorgeschreven). Ruim 75% van die dakpannen is georiënteerd op het noordwesten. Gierzwaluwdakpannen zijn in feite verboden op nieuwbouw wegens kans op hittestress; ze mogen volgens het huidige Kennisdocument Gierzwaluw alleen op niet geïsoleerde daken tussen noord en oost en als het dak steiler is dan 45 graden.

In de  ontheffing Wnb van 10-4-2020 wordt vier jaar monitoring vanaf 2020 van de bezetting voorgeschreven.

De 144 neststenen en 264 gierzwaluwdakpannen in fase 1 en 2 zijn in 2020 en 2021 "niet of nauwelijks door de gierzwaluwen gebruikt" (uit verslag van adviserend ecoloog Eco Reest). Daarom werden er van 2022 t/m 2024 alsnog lokgeluiden op een aantal locaties ingezet.

Inmiddels is de monitoring t/m 2024 afgesloten. Er zijn t/m 2023 nergens bezette nesten gevonden. In 2022 werden aan de Nije Djipstrjitte 15 en 39 wel invliegende vogels gezien maar die werden als zoekende jongen geduid. In 2023 geen enkele aanwijzing voor broedgevallen gevonden. In 2024 zijn de eerste twee broedgevallen gevonden, ook op Nije Djipstritte 15 en 39. Zie verslag  Monitoring 2020-2024.pdf.

Het ziet er al met al niet best uit. Veel verdreven vogels (bijna de helft raakte al in 2020 dakloos) zullen hun heil inmiddels elders hebben gevonden, of niet. Er zijn elders in het dorp ongetwijfeld nog wel 'natuurlijke' nestplaatsen beschikbaar.

Maar uit het onderzoek naar broedgevallen in het hele dorp blijkt dat het totale bestand flink is achteruitgegaan. Het rapport stelt:

"In 2014 zijn door de Fûgelwacht 212 nestlocaties waargenomen. Bij de monitoring van de hotspots in 2024 waren dit er 67. Ondanks dat hierbij moet worden opgemerkt dat er nestlocaties gemist zijn, met name buiten de hotspots waar het zwaartepunt van het onderzoek lag, is er wel sprake van een significante afname in tien jaar tijd. Het is daarom niet aannemelijk dat kolonies zich binnen Grou hebben verplaatst."

Maar het is natuurlijk mogelijk dat de twee broedpaartjes op den duur nog liefhebbers gaan aantrekken. Laten we in ieder geval hopen dat ze de gierzwaluwdakpannen links laten liggen want dat zijn doodskistjes. Ze zouden verwijderd moeten worden, want ook eieren en jongen van huismus en spreeuw gaan er dood van de hitte.

Bericht in Grousters.nl -21-12-'21. en Herstructureringsplan met bouwfasen en - ecologie.

Haaksbergen  

1.   * 42 - ? - 160. In Haaksbergen werd vanaf 14 augustus 2021 het wijkje Het Kempke met 96 woningen gesloopt ten behoeve van de nieuwbouw van 40 sociale huurwoningen. Er huist een grote kolonie met 42 gierzwaluwnesten achter kantpannen van kopgevels. Het is zeer twijfelachtig of de 'elders' geplaatste 50 voorlopige nestkasten een oplossing voor de dreigende dakloosheid zal zijn.

Woordvoerdster Els Sans van de opdrachtgever, woningcorporatie Domijn: „De jonge gierzwaluwen vliegen half juli uit. Er zijn vijftig nestkasten geplaatst. Gierzwaluwen komen het jaar daarop terug naar het ouderlijk nest. Volgend jaar vinden ze dus genoeg nestkasten in de directe omgeving.”

Ik kon nog geen ontheffing Wnb vinden en het is niet bekend waar de eerste 50 kasten zijn opgehangen. Het zijn tijdelijke kasten, op den duur maar liefst 160 stuks; de sloop gaat in fasen, maar kwantiteit compenseert geen slechte kwaliteit. We helpen haar hopen dat die volgend jaar gevonden zullen worden door de broedvogels (jongen komen zeer zelden terug in de kolonie van geboorte, maar belanden in 'IJmuiden of Keulen').  Als de gierzwaluwen de tijdelijke kasten al weten te vinden (meestal gebeurt dat niet op nieuwe locaties, of pas na jaren; ze blijven eerst weken zoeken naar de verdwenen kantpannen en komen dan mogelijk terecht bij kantpannen op nog niet gesloopte panden) dan zullen ze daarna nog een keer moeten verkassen naar de definitieve nestvoorzieningen in de nieuwbouw. Of blijven de tijdelijke kasten hangen ? Als ze onverhoopt toch bezet raken mogen ze niet verwijderd worden, want nesten zijn beschermd, ook in nestkasten, tenzij ontheffing wordt verleend. (In het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw staat dat tijdelijke kasten nooit verwijderd mogen worden, bezet of niet). Twee maal verstoring dan dus met twee maal dikke kans dat ze hun heil elders zullen gaan zoeken. Dat kost veelal minstens een broedseizoen of wel twee en betekent dus vaak einde voortplanting want een gierzwaluw leeft gemiddeld maar 7 jaar.  We moeten vrezen voor het verlies van een zeer grote kolonie.

Overigens kunnen gierzwaluwen tot wel eind augustus/begin september uitvliegen, zoals in late aankomstjaren of bij een koude/natte zomerperiode. Laten we dus ook maar hopen dat de slopers wat later beginnen en geen nesten met onvolwassen gierzwaluwen aantreffen.

- Bericht Tubantia, 21 juli 2021.

- Onderzoek bestaande nesten door Natuurbank Overijssel

Op Google Streetview mei 2022 is te zien dat het terrein van de woningen inmiddels braak ligt. Ter weerszijden van de Doctor Schaepmanstraat zijn verspreid over ruim 20 woningen ca. 50 tijdelijke nestkasten opgehangen aan de straatkantgevels en op de kopgevels.

De kasten hangen op 50 - 300 meter afstand van de dichtstbijzijnde verdwenen nesten aan ' t Kempke. Dit plaatsingspatroon en de grote afstand belooft weinig goeds voor de bezetting. Maar als er al natuurlijke nesten aan de kopgevels van de Schaepmanstraat zijn, dan is er goede kans dat ook de kasten daar gevonden worden. Ongeveer de helft van de kasten hangt op de veel te zonnige gevels op het zuiden en westen.

In 2024 heeft gierzwaluwwatcher Geert Heetebrij uit Neede het voornemen om de bezetting van de tijdelijke kasten en de definitieve ingemetselde neststenen in de nieuwbouw te controleren.

2.   * 4 - ? - 20. In mei 2023 verleende de provincie ontheffing Wnb aan woningstichting Domijn voor een deels sloop-nieuwbouw en deels renovatieproject in '24-'25 van 59 woningen aan de Zwarteland, Beatrixstraat en Zienischstraat in Haaksbergen. Er gaan volgens onderzoek van ecologisch adviseur Eelerwoude vier gierzwaluwnesten verloren in vier te slopen woningen.

Er wordt gemitigeerd/gecompenseerd met 20 tijdelijke ! nestkasten (vrij ver weg van gevonden broedplaatsen) en later 20 permanente kasten ter plaatse van de verloren broedplaatsen. De tijdelijke kasten mogen (buiten de kwetsbare periode) verwijderd worden als de permanente kasten beschikbaar zijn, ook als ze bezet zijn geraakt (volgens  het nieuwe Kennisdocument van juli 2023 mogen tijdelijke kasten niet meer verwijderd worden, bezet of niet). Na de looptijd van de ontheffing (2028) mogen bezette kasten alleen na een ontheffing worden verwijderd. Zie ontheffing Wnb 30 mei 2023. Wegens vertraging in het werk is de ontheffingstermijn met een jaar verlengd t/m dec. 2029.

Haamstede  

  15 - 30 - 95. In het kerkdak van de Hervormde kerk, Ring 1 in Burgh-Haamstede (Ze.) broedde al heel lang een grote kolonie gierzwaluwen die bij de restauratie in 1998 verloren dreigde te gaan. Op het dak zijn ter compensatie 95 speciale 'gierzwaluwdakpannen' (of 'huifjespan',  pan met gat en een kapje erop) gelegd. Het zijn ventilatiepannen waar het rooster is uitgezaagd. Volgens de website van de kerk werd er in 1999 direct al door 30 paartjes gebruik van gemaakt. Op 3-10-2023 meldt Titia Kroon van de Vogelwacht dat er nog steeds van de huifjes gebruik wordt gemaakt maar men kon nog niet zeggen hoeveel pannen er benut worden. Op G-streetview ('14 - '22) zijn de pannen goed te zien. Tekst op de website van de kerk, linker kolom.

Betrokken bij de aanleg: Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland

Hallum, Fr. 

  * 10 - 0 - 85. In Hallum is in 2018 een enorme faunatoren met o.a. 85 gierzwaluwnestkasten bij een weiland geplaatst wegens broed- en verblijfplaatsverliezen bij een renovatiewijkje. Tot en met 2022 is er geen bezetting gezien. Gierzwaluwbezetting lijkt gezien de locatie niet mogelijk. Zie Tillenpagina - Hallum.

Harderwijk

   *  1 - ? - 7 . Bij renovatie van 29 woningen door Uwoon aan de Van Alphenstraat e.o. ging volgens onderzoek van bureau Viridis in 2021 op Van Alphenstraat 8 een gierzwaluwnest verloren. Dit werd volgens de ontheffing Wnb van 4-1-2020 gecompenseerd met 7 neststenen op de kopgevel van  Van Alphenstraat nr. 2 (3 stuks) en nr. 8 (2 voor en 2 achter).

Soortenmanagementplan

Woningcorporatie Uwoon beschikt over een soortenmanagementplan. Op grond daarvan verleende de provincie Gelderland op 12-4-2022 een generieke ontheffing voor o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten bij renovatie van het woningbezit van Uwoon in de gemeenten Harderwijk, Elburg, Ermelo en Oldebroek.

Voorwaarde 17 van de ontheffing: "Bij een woning of gebouw waar een kolonie van meer dan 5 gierzwaluwnesten zijn vastgesteld wordt altijd buiten de broedperiode van de gierzwaluw gewerkt, die loopt van 15 april tot 15 augustus en blijven de nestplaatsen na de renovatie behouden of worden alternatieven binnen 1 meter van de oorspronkelijke nestplaats aangeboden. Bij kolonies van meer dan 10 nesten of sloop is maatwerk nodig en goedkeuring van bevoegd gezag. Bij een woning of gebouw waar 1 tot maximaal 5 nesten van gierzwaluw zijn vastgesteld wordt bij voorkeur buiten de broedperiode gewerkt óf dient minimaal 1 jaar van tevoren voldoende tijdelijke mitigatie te zijn aangebracht binnen 100 meter van de oorspronkelijke locatie en dienen lokgeluiden afgespeeld te worden, de oorspronkelijke locaties dienen in dat geval voor 15 april ongeschikt gemaakt te zijn."

Er moeten standaard voorzieningen worden aangebracht, ongeacht de aanwezigheid van de gierzwaluw. Voor elke grondgebonden woning is dat 1 gierzwaluwkast, per appartementencomplex van 1-5 woonlagen 6 kasten en per woontoren van meer dan 5 woonlagen 12 kasten.

Alle getroffen maatregelen worden jaarlijks bijgehouden in een salderingsboekhouding per gebied.

Harlingen

In de wijk Rode Dorp in Harlingen is Woningcorporatie De Bouwvereniging oktober 2012 gestart met de renovatie van 102 woningen. Daarbij gingen minstens 19 gierzwaluwbroedplaatsen verloren. Ze worden gecompenseerd door 95 kunstmatige nestplaatsen. Het plan was ook een invulling van de wens van veel bewoners die het spektakel van de Gierzwaluwen in de zomer beslist niet wilden missen.

1.   * 7 - 5 - 32. Het is gerealiseerd met o.a. 32 neststenen in vier schoorstenen die niet meer worden gebruikt. Zomer 2023 meldde een buurtbewoner dat "een aantal kasten" gebruikt wordt. Op 20 juni 2024 meldt een buurtbewoner mij dat de nestingangen van een schoorsteen met een lange metaalstrip is afgedicht. Diverse nesten waren bezet door gierzwaluwen. Er is is actie ondernomen om ze weer open te krijgen. De provincie (dienst Fumu is de handhavende instantie) verwees daarvoor naar de gemeente die waarschijnlijk nog dezelfde dag voor verwijdering heeft gezorgd.

2.   * 7 - ? - 23. En met 23 nestkasten tegen de zijkant van dakkapellen.

3.   * 5 - ? - 80. En met twee "Gierzwaluwflats" met elk 40 nestkasten tegen een kopse gevel.

P. Feddestraat 29 met de karakteristieke schoorsteen. Aan de smalle noordzijde zijn zeven neststenen ingemetseld.

Let op de witte vlekken onder het vlieggat die een poepje moesten suggereren. Ik had het gerucht gehoord dat dat de gierzwaluw zou aantrekken. Klik voor vergroting.

"Kajuitkast", lastig invliegbaar.

 Nestkastenflat tegen gevel en nestkast model Voordorp aan de dakkapel  aan de Baurstraat 19.

(Klik voor vergroting)

In mei 2013 zijn twee schoorstenen met 14 neststenen gerealiseerd, hingen er een stuk of vier nestkasten tegen dakkapellen en eind juni kwam de eerste flat met 40 kasten beschikbaar. De tweede kwam herfst 2013 gereed.

De eerste invlieger is ook gezien; niet in een van de kunstnesten maar onder de pannen bij een vorst van een gerenoveerd huis, vlakbij een oude nestplaats.

Tja, 't zijn conservatieve beestjes die alles het liefst als vanouds doen. Ze weten nog niet wat ze missen met die comfortabele nestkasten en neststenen.

Wat ging er mis

De nestkasten van (watervast?) multiplex in de twee flats zijn van binnen geverfd. Hopelijk verdwijnt de geur snel en schrikt het de vogels niet af.

De twee nestkastenflats zouden nog van een lokgeluiden installatie voorzien moeten worden. Deze kasten zijn alleen van binnen te inspecteren door de panelen er voor weg te halen. Kasten met veel nestmateriaal van spreeuwen kunnen niet leeggehaald worden.

De losse nestkasten aan de dakkapellen lijken bij nader inzien geen goede oplossing. Ze zullen waarschijnlijk niet of pas na zeer lange tijd gevonden worden. Was beter geweest om kasten in groepen bij elkaar te plaatsen. Zomer 2024 ga ik kijken hoe het nu gaat.

Lees hier de details van het compensatieplan, opgesteld door mij (Zwaluwenwerkgroep Woudsend) in samenwerking met Zwaluwen Adviesbureau van Marjos Mourmans en BügelHajema (fauna-onderzoek en vergunningtraject): Rode Dorp-kunstnestlocaties.pdf .

Nestentellingen

Piet de Bruin heeft in 2007, net als 12 jaar geleden, de Harlinger kolonies geteld en kwam op 19 stuks met ca. 800 paartjes, zie Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14.

Hattem

  5 - 14 - 35. In Hattem huist een flinke kolonie gierzwaluwen. Henk Schreuders had die in 2020-2022 al eens wat in kaart gebracht maar heeft de zoekinspanning in 2023 nog eens flink uitgebreid. Hij vond maar liefst 198 nesten in 2024, waaronder 14 (van de 35) in neststenen/nestkasten. Hij maakte er een fraai verslag van dat een goed beeld geeft van wat er zoal komt kijken (heel veel tijd !) bij het vaststellen van een broedbestand.

In 2007 wordt er in Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14 door een inwoner van de wijk Van Heeckerenkamp opgemerkt dat het daar "miegelt van de gierzwaluwen, nog nooit zoveel bij elkaar gezien". Maar dat was wel zowat alles wat er uit het verleden bekend was.

In 2023 en 2024 ging Henk systematisch zoeken volgens het BMP-protocol van Sovon. Op een totaal van ca. 50 zoekdagen werden 160 nesten gevonden in 2023.

Van de 24 nestkasten waren er 15 bezet. Vijf broedplaatsen uit 2022 waren verdwenen (ontoegankelijk geworden) en 31 nesten uit 2022 konden in 2023 niet meer bevestigd worden.

In 2024 werd de hele oefening herhaald en werden 198 nesten gevonden. Behalve in de binnenstad werd in alle wijken een groter aantal nesten gevonden, waarschijnlijk door meer ervaring, opgedane kennis en meer zoektijd. Na correcties resulteert van de bruto toename van 38 een netto toename van 11 bezette nesten.

Er waren t.o.v. 2023 zeven nestplaatsen zichtbaar verdwenen door verbouwingen. 18 bezette nestplaatsen in 2023 werden in 2024 niet opnieuw bezet gevonden.

In 2024 waren van 35 beschikbare nestkasten er 14 bezet.

Nog intensiever zoeken levert misschien nog meer nesten op. Er wordt nu geschat dat het totale aantal tussen de 200 en 250 zou kunnen liggen.

De 198 nesten in Hattem 2024.

Rond half zeven al, voor zijn werk in Zwolle, ging hij vaak al vele dagen op pad, o.a. met de lokgeluidjes op zijn telefoon. Maar natuurlijk ook 's avonds want het kost erg veel tijd om een bezet nest te vinden.

Lokgeluid bleek een zeer efficiënte methode om vooral bekende nesten opnieuw bevestigd te krijgen. In plaats van soms uren posten om een invlieger te treffen, krijg je direct reactie uit een bezet nest. De methode werkt vooral goed in het begin van het seizoen tot half juni. Daarna wordt er vaak niet meer gereageerd op het geluid (inmiddels gewend aan de 'bangers" en minder bang geworden voor indringers?). Dat is ook mijn ervaring. Bij zijn eigen nestkasten aan huis zijn geen verstorende effecten van het lokgeluid opgemerkt.

Bekijk de details en interessante bevindingen in het fraaie onderzoeksverslag. Broedbestand Hattem 2023 (.pdf)  en hier Broedbestand Hattem 2024 (.pdf) .

Al zijn nestvondsten 2023 (163 met code 'bezet nest', gevonden op ca. 45 zoekdagen) staan op waarneming.nl .

Henk is op dat platvorm met totaal 3.763 gierzwaluwwaarnemingen in 2024 opgeklommen naar de tweede plaats, achter de niet te kloppen Aart Vink met 6.655. Zie waarneming.nl-gierzwaluw algemeen. Zie verder een gesprek met Henk op de Sovon-site.

Havelte

  5 - 0 - 50. In 2005 zijn er op de kerk 50 gierzwaluwdakpannen geplaatst. In 2011 werden ze nog niet gebruikt.

Heemskerk

* 14 - 0 - 130+. Corporatietillen. In 2022/2023 heeft woningcorporatie Woonopmaat op diverse locaties ter tijdelijke compensatie van verlies van 14 gierzwaluwnesten door sloop en renovatie aan de Geelvinckstraat e.o. zeven gierzwaluwtillen geplaatst met totaal 280 nestruimtes. In de nieuwbouw komen minstens 130 neststenen. Bij een aantal tillen is lokgeluid toegepast. Geen bezetting t/m 2022. Zie: tillenpagina - Heemskerk.

 5 - 7 - 18. Private gierzwaluwtil. In 2019 is een zelfgebouwde gierzwaluwtil met 18 kasten geplaatst aan de Hogeweg 2. In 2022 voor het eerst gecontroleerd en bezet met ca. 4 nesten. In 2023 een stuk of zeven. Bij het huis zaten nesten onder de pannen en in nestkasten die versleten raakten en in 2023 verwijderd werden. Zie: tillenpagina - Heemskerk-P.

Heerde

   *  7 - ? - 30 . De gemeente is najaar 2023 in het centrum gestart met de sloop van gebouwen waar woningen voor in de plaats moeten komen. Er gaan daarbij volgens onderzoek van ecologisch adviseur Gras Advies zeven gierzwaluwnesten verloren. Eind november zijn zes tijdelijke combikasten met elk vijf nestruimtes voor de gierzwaluw aan het gemeentehuis op Dorpsstraat 1 gehangen. Ze mogen na 2 jaar verwijderd worden als ze niet bezet zijn en als de definitieve 35 inbouwkasten beschikbaar zijn in de nieuwbouwwoningen, e.e.a. volgens de voorschriften in de ontheffing Wnb van 18-10-2023.

Bovendien is in februari 2023 in de omgeving een permanent te handhaven "fauna-ark" met 10 gierzwaluwnestkasten en nestruimtes onder dakpannen geplaatst. Eerst op een tijdelijke locatie tijdens de sloop en daarna op een definitieve plek iets verderop. Het is een tamelijk gigantische faunatoren met tevens nest- en verblijfsruimten voor huismussen en vleermuizen. Zie de foto uit een bericht van de gemeente en op de website van leverancier Gras Advies info over over filosofie en uitvoering van de faunatoren.

5in1 combi is in de voorschriften sinds juli 2023 niet meer toegestaan ('afgeraden') en 'tijdelijke' kasten (ter 'overbrugging van de  tijd tussen sloop en nieuwbouw) moeten blijven hangen, bezet of niet bezet. "Bij voorkeur" enkelvoudige kasten en maximaal 3in1 vlgs. Kennisdocument gierzwaluw.

Faunatorens voor meerdere diersoorten werken zelden, in ieder geval nog nooit voor gierzwaluwen, zie bezetting van gierzwaluwtillen en faunatorens.

Hellendoorn

  6 - 5 - 32. Bij renovatie van 127 woningen in wijk de Blenke zijn dankzij actie van bewoners (er was geen onderzoek gedaan naar gierzwaluwnesten) in 2009 32 neststenen ingemetseld in een aantal kopgevels van woonblokken. De nesten zaten vlakbij deze locaties en werden snel gevonden. De steigers werden op 5 mei verwijderd en vrijwel direct wisten de vanaf 29 april aangekomen vogels de kasten te vinden. Er werd ook met lokgeluid gewerkt. In het eerste jaar raakten er 5 bezet. Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p.8.

Hilversum

1.  0 - 1 - 1. In 1982 ontdekte Jaap Taapken een broedgeval in een spreeuwenkast, aan de rand van het bos aan de Boslaan in Hilversum. Zie zijn verslag van de waarnemingen in Het Vogeljaar 1983. Aan de andere kant van Hilversum werd in 2020 het eerste boomnest van Nederland gevonden ! Zie Spreeuwenkast en boomnest Hilversum.

2.   0 - 3 - 26. In een nieuwbouwwijk van 2011/2013 zijn op de Letteriestraat 20 (2 bezet) en 21 elk vijf neststenen in de kopgevel ingemetseld (te zien op streetview). Vlakbij, aan het Kremerpad nr. 15, bouwjaar 2013, zitten ze ook. Daar meldde Coen van Tuijl op 10 juli op waarneming.nl dat er drie bezet waren. Er zitten ook vijf stuks op de Ten Boomstraat 15 en zes stuks op de hoek van de Kupstraat, totaal dus 26 neststenen.

3.   0 - ? - 20. Het Hilferstheemcollege aan de Lieven de Keylaan heeft 7 neststenen (op het oosten) en de aangrenzende Da Costaschool op nr. 56 heeft er 13 op het westen.

4.   0 - ? - 12.  In nieuwbouw aan Amperestraat 1, 7, 7a en 17 en Larenseweg 40 en 48 zitten sinds 2020 op elk adres 2 neststenen.

5    0 - ? - 24. De Verbindingslaan nrs. 5, 65 en 143 hebben er elk acht (2019)

6.   0 - ? - 36. De Erfgooiersstraat 129 en 201 hebben er elk 18 (2022)

Ecopunten

Hilversum heeft een puntensysteem ("ecopunten") voor nieuwbouw, maar er zijn minimum verplichtingen voor een paar soorten. Per nieuw gebouw moeten b.v. minimaal vier gierzwaluwneststenen worden ingebouwd. Dat levert 3 ecopunten op. Er is een maximum van 18 punten per gebouw voor de gierzwaluw om eenzijdige focus op een bepaalde soort te voorkomen. Zie: Leidraad natuurinclusief bouwen Hilversum, 2021.

Broedplaatseninventarisatie, De Korhaan 1985.

Huizen

   *  2 - ? - 10 + . Woningbeheerder Rutgers Vernieuwt gaat aan de Narcisstraat en Eemnesserweg 19 woningen renoveren. Op basis van geconstateerd nestindicerend gedrag door bureau Ecologisch, wordt geschat dat er twee gierzwaluwbroedplaatsen verloren gaan.

In de ontheffing Wnb van 1 nov. 2023 wordt op p. 10 voorgeschreven dat de daken van alle woningen geschikt blijven / worden voor broedplaatsen op het dakbeschot (met ingang achter 3 cm overhangende kantpannen). Er moeten echter extra 10 neststenen in 5 kopgevels worden ingebouwd. Een gevel is gericht op het zuiden (Narcisstraat 42) en nr. 40 is zwaar begroeid met klimop. (G-streetview sept. '22.)

Hulst, Ze.

   *  3 - ? - 15 . Op 18-11-2022 kreeg ontwikkelmij. ' s Gravenhofplein ontheffing Wnb voor o.a het vernielen van drie gierzwaluwnesten als gevolg van de sloop van panden Overdamstraat 15 t/m 41 (Albert Heyn). Op streetview zijn daar 8 gierzwaluw (of ventilatie?)dakpannen (bewoond?) te zien.

IJlst

  0 - 5 - 36. In 2018 is op een parkeerplaatsje in het centrum door een 'liefhebber' nabij de Jurjen Hoomanstraat een gierzwaluwtil geplaatst met 36 nestkasten. Al in 2019 raakte de eerste kast bezet en het aantal nam toe tot 5 in 2021.

Zie: Tillenpagina - IJlst.

IJmuiden

  0 - 6 - 10.  In de Trompstraat werden in 2003 eerst twee nestkasten opgehangen. In 2009 waren het er 10 en daarvan waren er toen zes bezet nadat de eerste bezetting door het afspelen van lokgeluid tot stand kwam. Zie Fitis 2009-3: eindelijk bezette nestkasten in de Trompstraat.

Joure

Ter compensatie van het verlies van zeven gierzwaluwbroedplaatsen door de sloop van een pand van zorgcomplex Theresia door woningcorporatie Accolade in najaar 2012 werden drie projecten gerealiseerd.

1.   * 0 - 1 - 12. Op 14 juni 2012 werden aan de gevel van Dr. G.A. Wumkesstraat nr. 17 vijf nestkasten model "Voordorp" opgehangen. Om de vogels te lokken heeft Claas Frankena uit Franeker  een afspeeleenheid met geluiden van soortgenoten geïnstalleerd. De kasten zijn door de plaatselijke kolonie in ieder  geval gevonden want op diverse avonden zagen we er  verkennende vogels vlak langs vliegen.

Nestkasten Wumkesstraat 17

Een keer is gezien dat  een gierzwaluw naar binnen ging en mogelijk heeft een paartje er dus al overnacht. Toch bleek er ook in 2013 nog geen bezetting door een gierzwaluw. Wel werd een kast door een spreeuw gebruikt en een ander waarschijnlijk door een huismus.

2.   * 0 - ? - 12. Voorjaar 2013 werden ter compensatie 12 dakpanhuifjes geplaatst op drie flats in de Stationsstraat, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat die benut gaan worden zonder lokgeluiden. Ze zijn erg gespreid geplaatst, verdeeld over zeker zeven huizen, terwijl de gierzwaluw een koloniebroeder is. Op deze manier zou er bij elk huis een lokgeluidenspeaker moeten hangen. De dakhelling van slechts 35 graden is niet steil genoeg zodat er kans is op hittestress.

3. * 7 - ? - 13. Begin 2014 kwam de nieuwbouw met 13 neststenen op de locatie van het gesloopte broedpand gereed.

De 13 neststenen ter hoogte van de bovenkant van de ramen

Ecologisch Bureau Faunax deed het vergunningentraject en schrijver dezes (Zwaluwwerk Woudsend) stapte later in met aanvullende adviezen, het zoeken van de nestkastenlocatie en assistentie bij de praktische uitvoering.

4.   0 - 1 - 96. In 2019 zijn er twee gierzwaluwtillen met elk 48 nestkasten geplaatst door de lokale vogelwerkgroep. In 2020 waren ze deels bezet maar in 2022 alleen nog een enkel nest in een van de twee. Wel spreeuwen in beide tillen. Zie: Tillenpagina - Joure.

Kollum, Fr.

  0 - 0 - 2. Aan de Van Riniastraat werden in 2008 twee nestkasten opgehangen. In 2009 waren er twee bezet, in 2010 eentje en in 2011 niet een. Op G-streetview van aug. 2010 zijn geen kasten te vinden.  Zie Punttellingen en kastbezetting Fryslân 2011.pdf (p.19).

  5 - ? - 51. Bij een sloop- en nieuwbouwproject in de Julianastraat zijn in 2010 op de 12 nieuwe woningen totaal 24 dakpanhuifjes geplaatst. In 2011 waren er twee bezet. Bron? Op streetview mei '23 zijn geen huifjes (meer?) te vinden, wel drie kopgevels met 15 neststenen en  36 nestkasten aan nieuwbouw in de Beatrixstraat en De Tunen.

Jarenlang werden in Kollum al rondvliegende gierzwaluwen geteld op een achttal vaste punten in het dorp. Maar dan weet je nog niet waar ze broeden en hoeveel en dan valt er dus nog weinig te beschermen. De vogelwacht haalde ervaringsdeskundige Gert de Jong erbij (zoekt al jarenlang nesten in Asterdam) en werd in 2018 gericht gezocht naar broedplaatsen. In het GBN-artikel komt o.a. het verband aan de orde tussen aantallen getelde rondvliegende vogels tijdens een 5-minuten telling en het aantal gevonden broedplaatsen rond de telposten. In 2018 werden 97 broedplaatsen gevonden en in een artikel in Gierzwaluwenbulletin wordt aangekondigd dat de komende jaren het onderzoek wordt voortgezet, zie GBN-bulletin 2019-1, p. 12. . Maar info over later jaren ontbreekt nog. In 2024 werden 174 nesten gevonden., blijkens een verslag van de jaarvergadering van de Vogelwacht. Info bij https://vogelwachtkollum.nl/zwaluw/ .

Koudum, Fr.

  10 - 0 - 9. Op 1 mei 2012 zag ik op een fietstochtje dat bij Café Spoorzicht aan de Hoofdweg in Koudum het dak eraf ging. Geen feest maar vervanging door een nieuw dak. Helaas zat er een grote kolonie gierzwaluwen. Een flink aantal was net terug uit Afrika en wanhopig op zoek naar hun verdwenen nesten.

Dakloze broedvogels op 1-5 boven het pand.

Klik voor vergroting

Na de nodige paniektelefoontjes van schrijver dezes met de eigenaar, de gemeente Sudwest-Fryslân, Vogelwacht Koudum en de uitvoerder ging uiteindelijk Bauke de Jong van de Vogelwacht er mee aan de slag. Het nieuwe dak was ongeschikt omdat het o.a. zwaar geïsoleerd werd en omdat de pannen te nauw sluiten, maar hij kreeg voor elkaar dat er negen vervangende nestkasten in de dakgootbekleding werden gerealiseerd.  Het probleem is nu nog dat er volgend jaar lokgeluiden afgespeeld zouden moeten worden, want de gierzwaluwen zullen de nieuwe broedruimtes met invliegopening aan de onderkant anders niet weten te vinden. Eind april 2013 gingen ze gewoon weer op zoek naar hun plekjes achter de pannen. De kasten werden (nog?) niet gevonden.

Krimpen aan den IJssel

  * 11 - ? - 55. Bij een sloop- en nieuwbouwproject aan de Boerhaavelaan, Raadhuisplein en A. Schweizerlaan van Stichting Quawonen in de winter van 2021 gingen elf gierzwaluwbroedplaatsen verloren volgens onderzoek van Blom Ecologie. In februari 2020 zijn 55 tijdelijke gierzwaluwkasten in clusters van 2-5 kasten geplaatst aan kopgevels van de Buys Ballotsingel. De helft van de kasten blijkt op het te zonnige noordwesten te hangen, en de andere helft op zuidoost, zie G-streetview van nov. '22.

In de nieuwbouw komen ook 55 permanente kasten, Type Vivara IB GZ 03 (2024).

Zowel bij de tijdelijke (2020) als bij de permanente locaties (2025) van de compenserende voorzieningen moet lokgeluid worden afgespeeld volgens de voorschriften in de ontheffing Wnb van 10-5-2019 (p. 8). De permanente voorzieningen moeten twee jaar op effectiviteit gemonitord worden.

Ontheffing: "de gierzwaluwen hebben de mogelijkheid om zo de tijdelijke voorzieningen te verkennen terwijl de huidige nestplaatsen nog beschikbaar blijven", (p. 9 -10).

Waarom zouden de broedvogels dat doen als er nog een bekend en lekker nest beschikbaar is ? Maar mede door het toepassen van lokgeluid is het wel mogelijk dat er een nestzoekende puber in de tijdelijke kasten terechtkomt. Maar tijdelijke kasten zijn dus GEEN oplossing voor de mogelijke tijdelijke achteruitgang van de staat van instandhouding (dat is het formele doel).

De ontheffing stelt verder dat de tijdelijke kasten na een jaar gelijktijdige aanwezigheid met de permanente kasten verwijderd mogen worden. Het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw schrijft voor dat tijdelijke kasten niet verwijderd mogen worden, bezet of niet. Maar er moeten nog steeds wel tijdelijke en evenveel permanente voorzieningen worden getroffen ! De oplossing voor sloop-nieuwbouw, in plaats van bovenstaand gepruts, is dat er voor gezorgd moet worden dat er altijd en overal permanente alternatieven beschikbaar zijn.  Is echt niet zo moeilijk.

Leuke locatie om in 2024 eens te kijken hoe en waar ze vliegen !

  0 - 0 - 80. In 2007 zijn in de brandweertoren van Krimpen aan den IJssel maar liefst 80 neststenen ingebouwd. De toren werd gebruikt om slangen te drogen. Na een jaar of 10 bleek er nog steeds geen belangstelling. Er is toen nog geprobeerd om de kasten beter herkenbaar te maken (de om en om links en rechts geplaatste ingang is waarschijnlijk niet voldoende) en lokgeluid te installeren maar dat bleek niet mogelijk. De zwaluwencoördinator van natuur- en vogelwerkgroep NVKW (Krimpenerwaard) meldt op 2-1-2024 dat de kasten inderdaad nooit bezet zijn geraakt en verwacht dat ook voor de toekomst niet.

Iets dergelijks heeft alleen kans van slagen als er in de naaste omgeving grote aantallen gierzwaluwen dakloos zouden raken door sloop of renovatie. Als er geen alternatieve 'natuurlijke' broedplaatsen in de buurt zijn en er lokgeluid wordt ingezet is er dan kans op bezetting.

In Italië zijn wel een aantal torens met erg veel bezette kasten bekend. Dat zijn veelal gerestaureerde gierzwaluwtorens uit de Middeleeuwen die gebruikt werden om de jongen te oogsten, zie bezette gierzwaluwtorens in Italië.

In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is een project met 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd (drie composities in de vorm van een gierzwaluw). Omdat er honderden nesten in een gerenoveerde toren uit de 8e eeuw verloren gingen. De bezetting wordt gecontroleerd vanaf een hoogwerker met een mini camera aan een snoertje, zie het filmpje op Youtube.  Uit dit filmpje blijkt dat er al flink wat bezet zijn. De verklaring van de bezetting is natuurlijk dat er honderden daklozen in de buurt zijn.

Kruiningen

  *  10 - ? - 50.  Door sloop en nieuwbouw van de woningen Rijksweg 59-77 gingen 10 gierzwaluwnesten verloren. Op streetview van juni '23  is geen gierzwaluwkast te vinden, wel een paar huismuskasten op de kopgevels.

  *  ? - ? - ?.  Door sloop en nieuwbouw van woningen door corporatie Beveland Wonen aan Meidam 5 - 13 gingen gierzwaluwnesten verloren volgens ontheffing 8-4-'20.

Leersum

   0 - ? - 5.  Bij de aanleg van een wadi bij de Johanneskerk aan de Kon. Julianalaan zijn 5 nestkasten in 2022 onder de dakrand gehangen.

Leeuwarden

1.   0 - ? - 22. In ieder geval voor juni 2014 (toen hingen ze er al volgens G-streetview) zijn in Leeuwarden 22 nestkasten opgehangen in de Jan van Scorelstraat en de Dirk Boutstraat. Zie bericht van 12 maart (jaar onbekend) in Nieuws uit Friesland over het gemeentelijke plan.

2.   * 4 - ? - 12. Woningcorporatie Elkien gaat december 2023-februari 2024 35 woningen slopen aan de Dahliastraat en Geraniumstraat en vervangen door 32 nieuwbouwwoningen. Er gaan 4 nesten van de gierzwaluw verloren op Geraniumstraat 41-53. Op 29 maart 2023 zijn er 40 'tijdelijke' opbouwnestkasten geplaatst (8 stuks combikasten 5in1, type GZT2). Dit type is in het gehanteerde Kennisdocument gierzwaluw van juli 2023 niet toegestaan (maximaal combi 3in1 maar bij voorkeur enkelvoudige kasten). Tijdelijke kasten mogen niet verwijderd worden, bezet of niet, en moeten dus ook van 'permanente' kwaliteit zijn.

Ze worden geplaatst aan zeven woningen aan de naburige Azaleastraat nrs. 26, 28, 42, 44, 56, 66 en 68, op 90-175 m. van de huidige nesten (te ver, worden niet gevonden door de dakloze broedparen). In de ontheffing Wnb van 1 september 2023 wordt voorgeschreven dat er minimaal 12 permanente inbouwnestkasten in de nieuwbouw gerealiseerd moeten worden.

Leiden

  0 - 0 - 30. In 2017 werd in een parkje een gierzwaluwtil met 30 kasten in gebruik genomen. Tot en met 2023 was er geen bezetting. Zie : tillenpagina - Leiden.

Nestenzoeken

In 2012 zijn er in Leiden 119 nesten gevonden met een totaalschatting van 181 broedplaatsen, zie Gierzwaluwbulletin 2013-1 p. 10-11. 

Lelystad

Bert Zijlstra volgt de gierzwaluw in Lelystad al 20 jaar en constateert dat het aantal broedplaatsen geleidelijk flink toeneemt. Lees een verslag in Flevopost van 1 augustus 2024. Op een kaartje in het artikel, met de locaties van nesten ingevoerd op waarneming.nl is het onderschrift waarschijnlijk niet juist. Er zouden alleen al ca. 150 nesten zijn in de wijk Karveel. Maar met de code "bezet nest" (1) en "waarschijnlijke nestplaats" (27) staan er voor 2024  totaal dus maar 28 op waarneming.nl in Karveel (zie Karveel-waarschijnlijke nestplaatsen 2004-2024). Welk type waarnemingen Bert onder "waarschijnlijke nestplaats" verstaat is niet steeds duidelijk.

Leusden

1.   * 4 - ? - 20. Door renovatie door Woningstichting Leusden van woningen aan Dissel e.o. gaan volgens onderzoek van ecoloog LooPlan vier gierzwaluwbroedplaatsen verloren aan Dissel 12 en 28 (2) en aan Wanmolen 11. Volgens de ontheffing Wnb van 20 januari 2020 zijn in 2019 20 'tijdelijke' opbouwkasten "in de nabijheid van de huidige verblijfplaatsen" geplaatst maar deze  blijven permanent gehandhaafd.  Er wordt gierzwaluwgeluid afgespeeld om de gierzwaluwen naar deze nieuwe locaties te lokken.

In het wijkgedeelte met G-streetview van na 2020 (m.n. aan Dissel) zijn geen tijdelijke opbouwkasten te vinden.

Er werden 20 permanente voorzieningen gemaakt in de overstekken van de woningen. In de bijlage met het activiteitenplan staat echter dat er totaal 60 voorzieningen komen, 4 op elke kopgevel, waarvan twee voor de huismus en twee voor de gierzwaluw. Op de foto zijn er vier aan Dissel 12 te zien. Op nr. 14 zitten er ook 4. Ze zijn rond en alle acht lijken ze kleiner dan de voorgeschreven diameter van 5 cm. voor de gierzwaluw, dus deze voor de huismus bestemd ? Op Wanmolen 14 zijn ze alle vier ovaal en lijken groot genoeg voor gierzwaluw. (Huismus en gierzwaluwvoorzieningen naast elkaar is geen goede voorziening).

Pre - SMP

In Leusden is sinds begin 2020 de Pre-SMP regeling van kracht. Dat is een generieke ontheffing voor na- isolatie van een deel van oude particuliere woningen meet e-label C of hoger. Zie: Pre-SMP Leusden.

Lith, Br.

1.   * 3 - ? - 30. Door renovatiewerk van Stichting Mooiland buiten het broedseizoen aan 26 woningen aan de Irenestraat e.o. gaan drie gierzwaluwnesten verloren. Die worden gecompenseerd door het aanbrengen van 30 neststenen op 15 adressen ( 2-3 per gevel blijkt uit streetview) nabij bekende nestplaatsen. Acht andere nesten worden niet vernield. In de ontheffing Wnb van 17-9-2020 staat verder dat op 5 kopgevels waar nesten zaten ruimte tussen pan en gevel wordt vrijgehouden zodat daar ca. 100 potentiële broedplaatsen ontstaan. Toch worden deze ook gecompenseerd met 15 neststenen omdat ze niet stroken met de vereisten uit het Kennisdocument. Het aanwezige nestmateriaal van de nesten wordt verzameld en overgebracht naar de nieuwe voorzieningen. Er moet lokgeluid worden afgespeeld bij de neststenen. Op alle 15 locaties? Alleen het 1e jaar?

Lochem

Sinds 1992 werden er gierzwaluwengroepen geteld vanaf de toren van de Gudulakerk. In het begin ging het om ca. 400 vogels maar dat nam geleidelijk af tot " minder dan 150" in 2009. Daarna was er een "licht herstel" tot 2014. Helaas ontbreken de details over de telmethode en aantallen per jaar. Zie aantaltelling Lochem 1992-2014.

Loppersum

 1.   * 9 - ? - 45. Een flinke wijk rond de Delfstraat met gierzwaluwen is in het kader van de versterkingsoperatie gesloopt en door nieuwbouw vervangen. De gierzwaluw en de huismus is een semi-koloniebroeder moeten ze hebben gedacht en dus waren ze gauw klaar met compensatie op drie kopgevels met elk 15 kasten. De huismus kreeg twee gevels met elk 41 kasten ! Gezellig !

Zie G-streetview, mei 2023. Nog geen documenten gevonden met faunaonderzoek en compensatieplan. Het schijnt dat er voor de sloop ook nog heel veel tijdelijke voorzieningen zijn getroffen.

2.   * 8 - ? - 40. Aan de andere, noordwestkant van het dorp is een nieuwbouwwijkje verrezen aan de Badweg e.o. Daar vond ik door een tip van Henk Schreuders (nestenzoeker te Hattem en elders) en met G-streetview van augustus 2022 een stuk of 40 neststenen onder dakgoten.

Bekijk hier info over gierzwaluwregelgeving bij versterkingsoperatie Groningen.

Maarssen

In Maarssen zijn in korte tijd drie aangrenzende wijken met vrij veel gierzwaluwnesten gerenoveerd. De gierzwaluwen in de Dichterswijk werden na een eerste weggestemde renovatie zelfs voor een tweede keer van hun nesten verdreven. Het compensatieplan van de tweede maal was zo slecht, en in strijd met de voorschriften, dat ik in maart 2023 een handhavingsverzoek heb ingediend bij RUD Utrecht. In november nog steeds geen reactie op mijn vragen en voorstellen. Zie gedetailleerde info over de drie projecten op renovaties, nestentellingen en nestkastbezetting Maarssen.

1.   * Dichterswijk, 30 - 5 - 60 +

2.  * Schilderskwartier, 14 - 10 - 40

3.   *Karel Doormanplein e.o. , 3 - ? - 10.

Maasdam

Dakloze gierzwaluwen worden met lokgeluid naar doodskistjes op noordwest en zuidwest gestuurd.

1   * 25 - 30 - 135. Aan zeven woonblokken op de Noordstraat en de Burgemeester Groeneveld de Katerstraat zijn vanaf najaar 2019 de huizen gerenoveerd.

Er zijn door Blom Ecologie in 2017 25 gierzwaluwnesten aangetroffen, voornamelijk met de ingang achter de dakgoten. In november 2018 is ontheffing verleend voor o.a. het vernielen van de gierzwaluwnesten door dakrenovaties. De opdracht was om 70 neststenen te plaatsen op kopgevels en 72 onder dakgoten. Op Google streetview (mei 2023) vond ik er 114. Bovendien zitten er nog 21 niet zichtbaar aan de achterkanten van de Burg. Gr. de Katerstraat. Dus totaal 135.

De 60 neststenen op tien kopgevels werden al voor seizoen 2018 geplaatst en voor seizoen 2019  werden op 25 adressen elk drie stenen onder de dakgoten geplaatst. Dit om de broedvogels alvast "te laten wennen aan de nieuwe voorzieningen". Maar zolang de oude beschikbaar zijn zullen ze de nieuwe natuurlijk niet benutten. Wel zou lokgeluid een niet-broedvogel kunnen verleiden.

30 neststenen werden op de veel te zonnige noordwestelijk georiënteerde kopgevels geplaatst en 54 neststenen zitten te laag onder vrij smalle dakgoten op het zuidwesten, dus waarschijnlijk onvoldoende beschermd.

De renovatie startte in augustus 2019 waarbij de voorlopig opgehangen kasten definitief werden ingemetseld op dezelfde locaties.

Er moest twee jaar lokgeluid bij de neststenen afgespeeld worden en de kasten moesten twee jaar op gebruik gemonitord worden.  Zie ontheffing Wnb  Omgevingsdienst Haaglanden, nov. '18. 

Bij de monitoring in 2019 (ook door planmaker Blom Ecologie) bleek inderdaad dat de neststenen niet gebruikt zijn. Er werden uitsluitend 40 nesten bezet gevonden op 'natuurlijke' locaties die nog beschikbaar waren.

De monitoring in 2020, na de renovatie, kwam op totaal 30 benutte neststenen, vooral aan voor- en achterkant van de oneven nummers aan de Burgemeester Katerstraat. (11 op 16 mei, 25 op 22 juni en 5 op 12 juli). Het lage gevonden aantal op 12 juli wordt verondersteld te kunnen worden verklaard doordat er al veel jongen zijn uitgevlogen. Maar dat verklaart maar een zeer klein deel. Rond die dag is nog geen 5% uitgevlogen.

Verder wordt gesteld dat de "voorzieningen goed functioneren ...... en voldoende functioneel zijn", maar hoe dat is vastgesteld wordt niet vermeld. Een invlieger is zeker bij een nieuwe kolonie zoals hier nog lang niet hetzelfde als een bezette kast en al helemaal nog geen succesvol broedgeval. Het is eerst een jaar chaos want er moeten nieuwe nesten gevonden worden en nieuwe paartjes gevormd. Er werden weliswaar invliegers op alle oriëntaties waargenomen maar terecht wordt gesteld dat "de temperatuur een aandachtspunt blijft". Maar van aandacht wordt het niet koeler. Veel kasten zitten op foute plekken waar eieren en jongen dood gaan in een hittegolf, of eerder al.

Gierzwaluwliefhebster Karin van de Berg (ze heeft zelf bezette kasten met camerabewaking aan huis, zie hieronder) hield voorjaar '21 en '22 de kasten in de gaten en ontdekte begin mei dat bij drie woningen de 9 neststenen nog steeds ontoegankelijk waren door ijspegels van de kerstversiering. Een andere bewoner had een ingang met een prop textiel afgedekt. Ze meldde het bij provincie en woningbouwvereniging. Na een paar weken was het opgelost.

Op 1 mei 2024 vond ze een bezette neststeen op de Katerstraat nr. 31, zie Waarneming.nl. en op nr. 37 eentje op 18-6-2024.

2.    0 - 6 - 6. Aan de Merwedestraat 37 hangen sinds 2020 zes houten kasten aan een woning. De eerste was direct bezet en in 2023 al drie. In 2024 waren ze alle zes bezet volgens waarneming Karin vd Berg op 18-6-2024.

Maastricht

1.   * 2 - ? - 10 . In juli 2020 moesten twee panden op Akerstraat 16 wegens verval dringend gesloopt worden. Er was geen tijd meer voor faunaonderzoek. Daarom is geschat dat het maximaal mogelijke aantal aanwezig is, te weten 2 gierzwaluwnesten (en 1 verblijfplaats vleermuis). Een dergelijke procedure is mogelijk volgens art. 4.4 van de  "beleidsregels passieve soortenbescherming" van de provincie Limburg. Volgens de ontheffing Wnb van 3 juni 2020 moeten uiterlijk half april 2021 10 tijdelijke nestkasten op maximaal 200 m. van het slooppand geplaatst worden en later 10 neststenen in de nieuwbouw. De tijdelijke kasten mogen na twee jaar verwijderd worden als ze niet bezet zijn. Er moet twee jaar op bezetting gemonitord worden. De nieuwbouw is inmiddels gerealiseerd maar aan de voorkant (op zuid gericht) en een groot deel van de zijkant (oost) van het pand zijn geen neststenen of kasten te zien op G-streetview van sept. 2023.

2.   1 - ? - 2. Een verdwenen gierzwaluwnest door de sloop in 2014 van het al lang leegstaande hotel De Ossekop op Boschstraat 1. Aan het leegstaande pand van het voormalige Sphinx ertegenover werden twee nestkasten ter compensatie opgehangen.

Bij een klein berichtje van april 2014 op L1 staat een foto van de kastjes. Op G-streetview van september 2023 hangen er ook nog twee maar het is een ander type geworden. Ze hangen inmiddels nogal verscholen achter een grote boom. Zou er een ontheffing Wnb voor bestaan? Waarom werden ze vervangen?  Zouden er nog gierzwaluwen rondvliegen? Aan de andere kant van het Sphinxgebouw hangen nog vier huiszwaluwkunstnesten. Op de plaats van het hotel staat nu concertzaal "de Muziekgieterij", zonder gaten. Men reageerde nog niet op mijn vraag naar de kastbezetting.

Middelburg

  ? - ? - 4. Voorjaar 2016 zijn op het pand van BoschSlabbers in Middelburg bij een verbouwing vier gierzwaluwdakpannen aangebracht en vijf meter vogelvide voor de huismus. Zie bericht maart 2016 bij Bosch Slabbers. De bewoner reageerde nog niet op vragen over de bezetting.

  * 4 - ? - 20. In de wijk 't Zand gingen in 2021 door woningrenovatie vier gierzwaluwnesten verloren.

  * 10 - ? - 50. Door renovatie aan Buitenhove en Meanderhof gaan volgens ontheffing Wnb van 7-12-'20 10 gierzwaluwnesten verloren.

Mijdrecht

1.   0 - 11 - 13. De nestkastkolonie van Ad van Uchelen in Mijdrecht hinkt al een aantal jaren tegen de 100% bezetting aan. Op zijn website doet Ad verslag van het resultaat en zijn diverse filmpjes te zien van de met camera bewaakte nesten, zie nestkastkolonie Mijdrecht.

2.   2 - 0 - 9 . In 2012 werden in een nieuw appartementencomplex 9 neststenen ingemetseld op Dorpsstraat 39, zie bericht IVN-Ronde Venen-Uithoorn. Er zat een kolonie gierzwaluwen in het gesloopte winkelpand op die plek. De sloop moest door het ontbreken van een compensatieplan een jaar worden uitgesteld. De vogelwerkgroep van IVN meldde 22-11-'23 dat de stenen nooit bezet zijn geraakt. Er zit wel een 'natuurlijk' nest op een hoek bij de regenpijp.

3.   * 10 - ? - 37.  In 2019 gingen door renovatie aan een groot aantal woningen rond de Bisschop Koenraadstraat volgens onderzoek door bureau LooPlan tien gierzwaluwnesten verloren. Er werd volgens ontheffing Wnb van september 2019 ( en wijziging in okt.) in april 2019 gecompenseerd met 37 zichtbare inbouw neststenen buiten het werkgebied aan de Midrethstraat en de Anselmusstraat (w.v. 3 op zuidwest en 6 op zuidoost), op 120-200 m. van de gevonden nesten. Dat mag volgens het hier gehanteerde Kennisdocument 2017, maar het is niet "bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke locatie").

Drie op zuidwest en 6 op zuidoost

Ze zullen niet gevonden worden is mijn voorspelling, want veel te ver, en zeker niet door de jonge uitgevlogen vogels uit de bestaande nesten, zoals in de ontheffing verondersteld wordt : "Deze permanente alternatieve nestkasten zijn gedurende het broedseizoen van 2019 gelijktijdig aanwezig geweest met de aangetroffen verblijfplaatsen zodat gierzwaluwen uit de bestaande populatie de nieuwe nestlocaties hebben kunnen ontdekken. Gedoeld is op de jonge gierzwaluwen die dit jaar zijn uitgevlogen en hier een nieuwe kolonie kunnen stichten." Jongen belanden zeer zelden in de kolonie van geboorte maar in "Harlingen of Berlijn".

Bovendien worden er totaal 36 "maatwerkvoorzieningen" getroffen (2 per kopgevel) vlakbij de gevonden nesten d.m.v. openingen in het dakoverstek. Opmerking: als deze voorziening werkt, waarom dan niet vier per gevel, dan waren die 36 stuks elders niet nodig (maar het kan natuurlijk geen kwaad).

Mijnsheerenland

  * 16 - 0 - 80. In een nieuwbouwproject zijn in 2015 ter compensatie van gierzwaluwnestplaatsenverlies door sloop twee gierzwaluwtillen met elk 40 nestkasten geplaatst. Tot en met 2021 was er geen bezetting. Zie: tillenpagina - Mijnsheerenland.

Moergestel

   0 - 0 - 45. In 2013 is aan de rand van het dorp langs de ringweg een enorme "biodiversiteitstoren' gebouwd met o.a. 45 nestkasten voor de gierzwaluw. Tot en met 2023 was er geen bezetting. Zie tillenpagina - Moergestel.

Naaldwijk

1.   0 - 0 - 56. In Naaldwijk zijn in 2005 totaal 56 neststenen aan nieuwbouw geplaatst aan de Dommel (26), De Gouwe (14) en De Schie (16).

2.   0 - 0 - 17. Aan het gemeentehuis in Naaldwijk aan de Verdilaan hangen 17 houten nestkasten sinds 2017.

Neede

  0 - 1 - 48. In 2015 is bij de kerk in Neede door 'een liefhebber' een gierzwaluwtil met 48 nestkasten in gebruik genomen. In 2017 is deze wegens burenprotest naar een wat andere locatie verplaatst en in 2018 raakte daar een nestkast bezet. Maar daar bleef het bij t/m 2023. Volgens de beheerder Geert Heetebrij zijn er voldoende 'natuurlijke' nestplaatsen in de buurt beschikbaar. Zie tillenpagina - Neede.  Filmpje met Geert op Youtube

Nieuw- en St. Joosland, Ze.

   * 1 - ? - 5. Door renovatie van woningen aan o.a. de van Akenstraat gaat een gierzwaluwnest verloren volgens ontheffing Wnb  29-7-'21.

Nijmegen

In de binnenstad zijn een aantal geslaagde nieuwbouwprojecten met neststenen gerealiseerd.

1.   0 - 5 - 40 . Sinds 2013 40 neststenen aan Plein 1944

2.   0 - 5 - 22. Sinds 2010 22 neststenen  in de flat Hessenberg

3.   0 - 10 - 100. In de Nimbus toren bij het station zitten 100 neststenen.

4.    * 5 - ? - 25. Door renovatie en verbouw tot 50 appartementen door Claver Real Estate van het pand Piushove , Van Slichtenhorststraat 91,  gaan 4 gierzwaluwnesten verloren. Als permanente compensatie moeten 25 neststenen worden ingebouwd. In de ontheffing Wnb van 1-4-2020 wordt verder bepaald dat minimaal 20 kasten een heel broedseizoen voor de aanvang van de renovatie aanwezig moeten zijn ("gewenningstijd"). Dit mogen ook al direct de 25 permanente inbouwkasten zijn en "gierzwaluwdakpannen zijn niet geschikt" (voor het eerst dat ik dit in een ontheffing expliciet tegenkom).

5.    0 - 7 - 16. In de wijk Galgenveld is door een buurtbewoner in 2016 gestart met 1 kast aan huis waar lokgeluid bij werd afgespeeld. Die raakte nog hetzelfde jaar bezet, evenals een tweede kast in 2017. In 2018 zijn samen met buurtbewoners nog 12 kasten gemaakt en in 2022 nog twee toegevoegd. In 2023 waren 7 van de 16 kasten bezet, alleen aan de voorkant van de woning en waaronder 4 aan een enkel huis.  Vijf kasten aan de achterkant van woningen raakten niet bezet (effect van bomenhinder?). Zes kasten hadden camerabewaking.

Bij totaal 7 locaties is (meer of minder) lokgeluid toegepast. Niet ver van de kastlocaties komen ook nu nog 'natuurlijke' broedplaatsen voor. In de loop der jaren nam het aantal gierzwaluwen in giervluchten toe van 4  tot 15 en in 2023 wel 50 in verzamelvluchten boven de wijk. Gegevens op 16-12-2023 van initiatiefnemer Rick Wortelboer.

Hier dus redelijk wat succes geboekt met tamelijk verspreid hangende kasten aan woningen. Elders is dit plaatsingsmodel vaak veel minder succesvol gebleken, zie hier  een aantal resultaten met verspreid hangende kasten in een wijk.

Puntensysteem voor verplicht natuurinclusief bouwen en renoveren

De gemeente Nijmegen heeft voor woningen in de nieuwbouwwijk Nijmegen-Noord aan bouwers de verplichting opgelegd voor het aanbrengen van gierzwaluw neststenen (en voorzieningen voor huismussen en vleermuizen). Het was naar eigen zeggen de eerste gemeente die dit doet. Zie bericht De Gelderlander 2 februari 2020.

Inmiddels is besloten dit voor de hele stad te doen. 

De gemeente maakt een "toolbox" voor natuurinclusief bouwen en renoveren. Daarin staan allerlei te nemen maatregelen, zoals het aanleggen van een vlindertuin of het ophangen van nestkasten, die men kan nemen om de biodiversiteit te verbeteren.  Met de toolbox kun je uitzoeken welke maatregelen bij jouw project passen en er staat hoeveel je moet doen. Dat gaat met een puntensysteem zoals ook in  Arnhem, Ede, Den Haag, Leiden, Tilburg, Amersfoort, Groningen en Barneveld.

Het systeem functioneert nu al voor nieuwbouw waar de gemeente wat over te zeggen heeft, volgend jaar ook voor andere ontwikkelaars en in 2026 is het voor iedereen verplicht, ook voor particulieren, zowel in de nieuwbouw als bij verbouw en het geldt voor de hele stad.

Bericht De Gelderlander, 8-12-2023

Gemeentebericht over de toolbox en de invoerplanning

Nijverdal

   * 1 - ? - 5. Door o.a. dakrenovatie in de winter van 2018-2019 aan woningen aan de Schubertstraat 2 - 52 gaat achter een kantpan op nr. 2 een gierzwaluwnest verloren. Dat moet volgens de ontheffing Wnb van 1-6-2018 gecompenseerd worden met 5 opbouw nestkasten van het type Waveka nr. 17 onder de dakrand. 

Noord-Holland

"Meer gierzwaluwen in Noord-Hollandse verzamelvluchten" is de (toch wel wat verrassende) conclusie van een vijfjarig telproject van Landschap Noord-Holland. Aanleiding voor het onderzoek was bezorgdheid over de veronderstelling dat het slecht zou gaan met de gierzwaluw. Maar dat is erg lastig vast te stellen met broedplaatsenonderzoek. Er is een alternatieve methode bedacht om een "beeld van de populatie" te krijgen. Van 2012 t/m 2016 werden avondtellingen van vliegende vogels (zgn. "verzamelvluchten") vanaf hoge punten in steden georganiseerd. 67 vrijwilligers hebben op 15 uitkijkpunten (op 8 punten in alle vijf jaren) drie keer per jaar tussen 15 juni en 15 juli en minimaal drie maal per avond met een tussenpauze van 15 minuten geteld. De methode lijkt wat op de 388 puntentelling van 2011 in Friesland. Daar werd het maximum aantal tegelijkertijd aanwezige vogels tijdens 5 minuten rond 21.00 geteld, zie hierboven bij Friese gierzwaluwtellingen. Daarnaast werden rond de telpunten 18 routes gelopen om broedlocaties / kolonies te ontdekken. Verwacht werd dat daarmee mogelijk verklaringen voor een gevonden trend in de getelde aantallen op de uitkijkpunten gevonden konden worden.

Diverse aspecten bemoeilijkten de tellingen De aanwezige aantallen zijn sterk afhankelijk van de weersomstandigheden. Slecht weer gooide regelmatig roet in het eten. Ook de personele bezetting zorgde voor uitval van tellingen (er overleden b.v. drie tellers in de periode). Aantallen tellen is bovendien erg lastig (soms wel 600 vogels) en vijf jaar is eigenlijk toch nog te kort voor het vaststellen van een trend. Toch spreken de onderzoekers op basis van de analyses van de aantallen over een "opvallende stabiele tot licht toenemende eensgezinde trend die op de meeste locaties is vastgesteld". Opgemerkt wordt verder dat het gevonden patroon grotendeels in overeenstemming is met de landelijke MUS-telling van aantallen in avondvluchten. De conclusie is dan dat "we gezien het coherente beeld dat uit vrijwel alle locaties naar voren komt en de overeenstemming met het MUS-onderzoek, met vertrouwen kunnen stellen dat de resultaten van het telproject de huidige ontwikkeling van de populatie gierzwaluwen in Noord-Holland goed weergeeft".

Of die trend ook geldt voor het aantal broedvogels / nesten blijft echter onduidelijk. Er wordt gesproken over de trend van "de populatie", maar onduidelijk is of hiermee (ook) het aantal broedvogels wordt bedoeld. Vogels in verzamelvluchten bestaan uit een mengsel van broeders en niet-broeders, in wisselende en onbekende verhouding.

Er worden verder interessante achtergronden geschetst van mogelijke oorzaken van achteruitgang en verschuiving van het broedbestand en aanzetten gegeven om de ontwikkeling daarvan beter in beeld te krijgen. Op een aantal locaties worden de tellingen voortgezet voor meer inzicht in de trend maar daarover is helaas nog steeds geen verslag gepubliceerd (okt '23).

In het Gierzwaluwbulletin van 2011-2 p. 10-11 staat een interessante beschrijving van een proeftelling die met het systeem is gedaan in Purmerend. Met commentaar van Evert Pellenkoft, de ontwerper van het systeem, die een inschatting maakt van de betrouwbaarheid van de aantallen.

- Noord-Holland, 5 en toen 10 jaar tellingen - bericht bij Landschapsbeheer

- Het onderzoeksverslag

- Tellingen-NH-Instructie.doc

- Tellingen-NH-formulier.xls 

Noordwijk-Binnen

  8 - 44 - 133.

In 1993 waren er 10 kunstnesten (4 neststenen en 6 dakpannen) beschikbaar in Noordwijk-Binnen, waarvan 1 neststeen bezet was. In 2023 werden 133 kunstnesten (nestkasten, neststenen, gierzwaluwdakpannen) op bezetting onderzocht. Daarvan waren er 44 bezet. Opmerkelijk is dat tot ca. 2018 geen enkel bouwproject werd uitgevoerd volgens ontheffingen en voorschriften van flora- en faunawet of Wet natuurbescherming. Soms kon door het aanspreken van uitvoerders of opdrachtgevers een kolonie gered worden, vaak ook niet.

In 2023 broedden 44 van de 197 paartjes (22%)  in een kunstnest. In 2018 waren dat er 26 van de 178 (15%). Er verdwenen nogal wat kunstnesten (pannen en kasten), maar er zijn veel vrijwillige initiatieven met nieuwe neststenen die langer meegaan. Het totaal beschikbare aantal kunstnesten is niet bekend.

Onderzoek totaal broedbestand

In Noordwijk-Binnen wordt al sinds 1993 een uniek onderzoek gedaan naar het aantal broedplaatsen. Elke vijf jaar wordt het broedbestand aan de hand van het aantal invliegplaatsen volledig in kaart gebracht. In 2023 voor de zevende keer. In 2015 werd ook Noordwijk aan Zee onderzocht.

Van de vaak veronderstelde achteruitgang van het broedbestand blijkt in Noordwijk-Binnen geen sprake. Er is zelfs een lichte toename te zien, met vrij kleine jaarlijkse variaties van minimaal 148  in 2008 tot maximaal 197 in 2023.

Behalve het aantal broedparen is bijna alles erg veranderd. De broedplaatsen zijn bijna allemaal verhuisd, van het oude dorp naar de schil daaromheen en nog verder naar de naoorlogse nieuwbouwwijken. Daar broedt nu ruim de helft, in 1993 nog niets. Er zijn daar regelmatig wel conflicten met huismus en spreeuw.

De kolonies per pand zijn veel kleiner geworden en veel meer verspreid. Het aantal bewoonde panden verdubbelde sinds 1993 naar 120. Het aantal invliegplaatsen per pand daalde van 2,74 naar 1,64. Dit betekent waarschijnlijk dat ze kwetsbaarder zijn geworden.

In 1993 broedde nog 75% achter Oudhollandse holle dakpannen, in 2023 nog maar 10%. Nu wordt meer gebroed achter andere pantypen (23% achter sneldekkers) en verder vooral achter kantpan en dakgoten en ook geleidelijk meer in kunstnesten.

Opvallend is verder dat er erg veel broedplaatsen verlaten zijn zonder dat er iets zichtbaar aan de panden was gewijzigd. Van 2013 op 2018 rond de 30%.  Er wordt veel verhuisd en het waarom is vaak nog niet helemaal duidelijk. In 2023 was de plaatstrouw overigens wel flink groter met 71%. 20% van de nesten werd verlaten en 9% verdween.

Een algemene indruk van de ontwikkelingen is in ieder geval dat de gierzwaluw zich ondanks tegenslag door sloop en renovatie wel redt. Ze zoeken overal naar geschikte broedplaatsen en lijken (in tegenstelling tot de algemene indruk bij velen elders) in Noordwijk toch vrij creatief in de ontdekking van nieuwe typen.

Voor de toekomst komen de tellers tot ongeveer een zelfde type conclusie als ik naar aanleiding van mijn kastenonderzoek in Utrecht (zie kan het beter?): tref standaard voorzieningen in nieuwbouw (en bij renovaties) en stop met de wetgeving voor compensatie bij sloop en renovatie (dat vereist opheffing van de status van jaarrond beschermd nest). Als er overal voldoende kasten beschikbaar zijn weten ze die (op den duur) wel te vinden. De bureaucratische ellende, hoge kosten en vaak slechte resultaten van compensatieprojecten zijn onnodig.

In Utrecht waren van 11 wettelijke voorgeschreven compensatieprojecten met totaal 875 kasten slechts 4 projecten bezet en totaal 63 kasten (7%).

In een ingezonden brief in Trouw van 9-12-'24 doet gedeputeerde Tijs de Bree van provincie Overijssel ook een oproep in die richting: nu moet elke gemeente onderzoek doen naar de locale populatie en een plan maken voor een algemene ontheffing in het kader  van natuurinclusief bouwen. Maak er een landelijke standaard regeling van ! Zie: Kafka in de spouwmuur, Trouw 9-12-2024.

Tellingen uit 1967-1968 gevonden

De inventariseerders ontdekten n.a.v. een klein bericht in de eerste aflevering van verenigingsblad De Strandloper (1969) een oude dorpstelling door een aantal jeugdleden in 1967-1968 in Noordwijk aan Zee en Noordwijk-Binnen. Er werden uiteindelijk zes aantekeningenschriftjes boven water gehaald die heel precies aangaven hoe en waar er vliegende vogels geteld werden, met onderscheid tussen laag en hoog vliegend. Er werden 30 broedplaatsen gevonden (wrs. aan Zee + Binnen) waarbij wordt opgemerkt dat "dat er wel eens dubbel zoveel zouden kunnen zijn". Al met al kon uit de interpretatie van de aantallen getelde rondvliegende vogels opgemaakt worden dat er totaal ca. 175 nesten in Noordwijk-Binnen moeten zijn geweest, dus nagenoeg evenveel of iets minder dan tegenwoordig. Maar daarbij is het toch wel de vraag of 1968 en 2023 zo vergeleken kunnen worden. Toendertijd keek men toch heel anders tegen e.e.a. aan en was er veel minder kennis over het vlieggedrag.

In Noordwijk aan Zee kwam het aantal op 171 in 1968 en dat was bij de telling in 2015 afgenomen naar 114. De oorzaak is veel sloop en weinig nieuwbouw.

Telcoördinator Hein Verkade hield er op de landelijke Sovondag in december 2024 een lezing van ca. 20 minuten over. Daaruit werd mij niet duidelijk hoe het aantal vliegende vogels werd omgerekend naar aantal broedplaatsen. De lezing is te zien op Youtube. Scroll daarvoor naar 4 u. 20 in de file van totaal 6 uur: Lezingen Sovon landelijke dag 2024.

Uit: De Strandloper, maart 2024

Strandloper 1969 nr. 1, p. 3 Gierzwaluwtelling

Gierzwaluwspecial, tellingen '93-'03, Strandloper april-2005, p.11-39 (pdf)

5-jaars tellingen '93-'05, Strandloper dec. 2009, p. 15-26 (.pdf)

5e 5-jaars telling 2013, Limosa 88 (2015) p.164-172(.pdf) 

6e 5-jaarstelling 2018, Strandloper maart 2020, p. 43-49 (.pdf)

7e 5-jaarstelling 2023, Strandloper maart 2024, p. 20-27 (.pdf)

Lezing op Sovon landelijke dag, Hein Verkade 20 nov. 2024 ( start 4 u. 20)

Nunspeet

  35 - 0 - 12. In 1972 werden aan de Chr. Gereformeerde Ichtuskerk, Driestweg 4, in Nunspeet 12 nestkasten opgehangen nadat een jaar eerder de kolonie, naar zeggen van een buurman die de kasten liet aanbrengen, met 35 gierzwaluwnesten door dakrenovatie was verdwenen. In 1972 en 1973 was de onderste van de 12 kasten bezet. Zie verslag met foto in Het Vogeljaar, jrg 21 nr. 5-1973 p. 483-484.  Op G-streetview zijn sinds 2010 geen kasten meer te zien.

Ooij (Ooijpolder bij Nijmegen)

In de Prins Mauritsstraat zijn in april 2017 nestkasten met een camera opgehangen. Elders in het dorp werden houten kasten door duurzamer modellen vervangen.

Onderstaande projecten waarschijnlijk met ontheffingen wnb, maar niet gevonden.

1.   ? - ? - 21 Kon. Julianalaan 51 - 74. In het kader van compensatie door renovatie zijn in najaar 2023 ca. 21 kasten Voordorp aan de straatkant onder de dakgoten geplaatst.

2.    ? - 3 - 60. Kon. Wilhelminastraat ,  Pr. Hendikstraat en Dr. Kochlaan. In verband met broedplaatsverzielen bij renovatie aan een groot aantal panden zijn ca. 60 nestkasten type Voordorp geplaatst onder de dakgoten aan de voorzijden en kopgevels van de woonblokken. Een bewoner meldde14-3-2024 dat een aantal kasten bezet is.

3.    0 - 3 - 30. Kon. Wilhelminastraat ,  Pr. Hendikstraat en Dr. Kochstraat. In verband met broedplaatsverliezen bij renovatie aan een groot aantal panden in 2019-2020 ? zijn ca. 30 neststenen geplaatst op kopgevels van een aantal woonblokken. Een bewoner meldde 14-3-2024 dat een aantal kasten bezet is.

Oisterwijk

1.   0 - 24 - 24  Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk heeft weer een fantastisch jaarverslag gemaakt. Ditmaal over 2020-2021 gecombineerd en het telt maar liefst 57 pagina's boordevol onderzoeksresultaten over de jaren 2005 - 2021 in Oisterwijk en omgeving. De werkgroep is al vele jaren bezig met vooral monitoring van nestkasten en inventarisaties van broedbestanden in de regio. Heel erg jammer dat dit het laatste jaarverslag "in deze vorm" was. Hannie Nilsen en Gerard van der Kaa hebben "door persoonlijke omstandigheden" moeten besluiten de werkgroep op te heffen. Maar veel werk van de vrijwilligersgroep van ca. 25 mensen gaat door en ze blijven beschikbaar voor vragen en adviezen. Zo worden momenteel alle camera's, bekabeling en opslagapparatuur in de Joanneskerk nog een keer vervangen. Met de registratie van ontelbare gebeurtenissen en gedetailleerde verslaglegging is men daar erg veel te weten gekomen over de broedbiologie van de gierzwaluw. Ook het broedbestand in Oisterwijk (2011 en 2016/2017) en Moergestel (2013) is gedetailleerd in kaart gebracht. In 2020/2021 is Udenhout geïnventariseerd. Ook wordt de bezetting van twee  huiszwaluwtillen en de faunatoren gemonitord.

Bevindingen in 2022

In de Joanneskerk waren in 2022 alle 24 nestkasten bezet en voorzien van camera's met opnameapparatuur. De uitbreiding met camera's bij de laatste 8 kasten was het werk van Gerard die ook heel veel uurtjes besteedde aan kijken en noteren. Er passeerden vele vechtpartijen waarvan drie met dodelijke afloop, vooral na sloop van nesten in de buurt. En drie uit het nest geraakte jongen (per ongeluk maar zeker eenmaal ook doelbewust !) die vervolgens werden genegeerd (zoals gebruikelijk) maar ook een heel klein jong dat uit het nest was geraakt en door een ouder weer in het nest werd geslingerd. Ik geloof niet dat dit laatste ooit eerder is waargenomen.

Broedsucces Joanneskerk 2005 - 2022

In 2018 waren voor het eerst alle 16 kasten in de noordtoren bezet met 15 succesvolle broedgevallen. De slechte resultaten in 2013 hadden te maken met extreem weer, zoals een zeer koude meimaand en hittegolven in juli-augustus.

Acht andere kasten sinds 2005 in de Joanneskerk worden niet met de camera's bewaakt maar wel gedetailleerd gemonitord. De bezetting nam toe van 1 kast in 2005 tot alle acht in 2020 en 2021.

2.    0 - 1 - 31. Ook bijzonder: na 13 jaar was er in 2021 eindelijk een succesvol broedgeval in een van de 31 gierzwaluwnestkasten in de leerfabriek. Zie projectbespreking in Gierzwaluwenbulletin 2011-1 p.8.

 Jaarverslag Gierzwaluwen Oisterwijk 2020-2021. Een aanrader !

 Verslag Gierzwaluwen Oisterwijk - 2018

 Verslag Oisterwijk - 2019   -  Jaarverslag Oisterwijk 2022 

Oostvoorne

Aan de Middellandweg e.o. zijn al in 2011 ca. 180 nestkasten onder dakgoten gehangen, nadat bewoners in actie waren gekomen bij renovatiewerk waarbij veel nesten ongecompenseerd verloren dreigden te gaan. Onduidelijk hoeveel daar nog van over is.

Er werden grote aantallen nesten onder de daken gevonden. Zie lokaal bericht april 2011 met foto van de 1e generatie kasten aan de van Leydenweg. Eerst was er nog sprake van gierzwaluwdakpannen als compensatie maar 'hittestress' was ook toen al bekend. Zie hier een gedetailleerd verslag van de bevindingen en mogelijke oplossingen en onderzoeksresultaat van de eerste nestkastbezettingen. Wat later werd het kastmodel Westvoorne (de gemeente waar Oostvoorne in ligt), naar een concept van Harm Peeters in Arcen uit 2004 speciaal voor onder dakgoten, voor deze locatie gemaakt. Al vrij snel na plaatsing bleken de kasten goed bezet omdat ze pal naast de ingangen van de 'natuurlijke' nesten waren geplaatst. In diverse kasten kwamen ook dakloos geraakte huiszwaluwen terecht , zie gierzwaluwenbulletin 2012-2 p. 12. In 2012 was ca. 80% van de kasten bezet en werden er 130 jongen geringd. Een bewoner publiceerde rond 2011-2012 foto's van kasten, vogels en onderzoek.

* 22 - 20 - 78. Rond 2018 was er sprake van hernieuwde renovatie volgens NOM in een viertal straten (Middellandweg, Bethlehemweg, Schoutweg, van Leydenweg). Bij de nul-meting in 2018, volgens de voorschriften in de Gedragscode Natuurvriendelijk Renoveren, werden door bureau Ecoresult 22 nesten van de  gierzwaluw in het gebied gevonden, "overwegend onder dakgoten en dakranden aan de voor-,  zij- en achtergevels", zie onderzoeksverslag Aveco de Bondt, 17-5-2019 p.35. Onduidelijk is of de NOM-renovatie ook feitelijk is uitgevoerd. (Meer over NOM en gedragscode bij een gerealiseerd NOM-project in Woerden.) Onder dakgoten aan de Middellandweg zijn op G-streetview 50 nestkasten te zien en 28 aan de G. v. Voorneweg. Aan de D. v. Leydenweg was renovatie in 2023 gaande.

Oud Alblas

  0 - 0 - 44. In 2018 is op 500 meter buiten het dorp een gierzwaluwtil met 44 nestkasten geplaatst. Tot en met 2022 was er geen bezetting.

Zie: Tillenpagina - Oud Alblas

Oude Pekela

1.   * 12 - ? - 70+ Door renovatie en isolatie van een woonwijk aan en rond de Johan van Oldebarneveldstraat door woningcorporatie Acantus gaan van juli 2021 tot december 2022 volgens onderzoek van bureau Eco Reest 12 gierzwaluwbroedplaatsen verloren.

Ter compensatie moeten volgens de ontheffing Wnb van april 2021 op de kopgevels van de panden met broedplaatsen elk 5 neststenen worden ingemetseld, totaal 70 stuks. Indien technisch niet mogelijk mogen het ook opbouwkasten zijn. Op G - streetview is te zien dat het (zichtbare) neststenen zijn geworden. Bovendien moeten de kantpannen en nokvorsten op deze gevels 3 cm overhangen. Waarom dubbelop? De neststenen zijn  toch stukken comfortabeler (en overvloedig aanwezig) dan het gepruts achter de kantpannen? Er zit ook een gladde plank onder de kantpannen.

Er zijn minstens vier gevels (Willem de Zwijgerlaan, Johan de Wit) met kasten op het zuidwesten gericht.

Overschild

1.   0 - 3 - 3. Aan de Graauwedijk 53 hangen al geruime tijd 3 nestkasten die waarschijnlijk al minstens sinds 2017/2019 bezet zijn. Zie  faunaonderzoek Overschild Arcadis, p. 18.

2.   3 - ? - 8. Zie  Advies voor 8 gierzwaluwkasten van Arcadis, 2019, p. 22, in de vorm van kasten of dakpanhuifjes aan woningen, kerk of boerderij, rapport Arcadis p. 22/23.

Papendrecht

  * 2 - ? - 10. In het sloop- en nieuwbouwproject Kraaihoek fase 1 van St. Woonkracht 10 gaan twee gierzwaluwnesten, die door ecoloog Ecoresult in 2021 waren gevonden op Badhuisstraat 1 en 9, verloren. Die worden eerst gecompenseerd met 10 ? tijdelijke nestkasten (locatie onbekend) en later met 10 neststenen aan de kopgevels van de nieuwbouwwoningen.

Volgens de voorschriften in de ontheffing Wnb van 27-2-2023 moet de functionaliteit van de kasten jaarlijks worden gecontroleerd. Als tijdelijke kasten bezet zijn (er moet dus gemonitord worden) mogen deze pas verwijderd worden nadat is vastgesteld dat de kast verlaten is. Dus dat het paar een seizoen later niet is teruggekomen.