Overige gierzwaluwpagina's - Contact |
De vissen van de lucht
Zie nieuwsbericht 18-10-2016. En een filmpje van De Volkskrant.
Bekijk op verplaatsing drukgebieden en neerslag hoe die regengebieden in de loop van het jaar, parallel aan de trekroute van de gierzwaluwen, verschuiven. Bij NASA staat daarvan ook een mooie animatie.
In een onderzoek van 2018 werd met geolocators bij 21 vogels aangetoond dat de vale gierzwaluw de regengebieden vrij nauwkeurig volgt tijdens het winterverblijf in Afrika. Ze arriveren in regengebieden twee weken nadat de regen heeft opgehouden en vertrekken 14 dagen nadat in een gebied de droogte is aangebroken. Maar de relatie is niet helemaal exact 1 : 1 hetgeen doet vermoeden dat ook nog andere factoren dan voedsel een rol spelen bij migraties binnen het winterverblijf. Zie: Migratie tijdens winterverblijf van Vale gierzwaluw. Hier alles over trekroutes van gierzwaluwen.
Mannetje en vrouwtje vliegen in Afrika gescheiden maar komen na negen maand weer samen op hetzelfde nest als het jaar daarvoor. Dan blijven ze ' s nachts op het nest. De niet- broeders (daklozen en 1e/2e jaars vogels) zonder nest vliegen ook hier in de broedgebieden dag en nacht door, ' s nachts veelal in grote concentraties boven het IJsselmeer. Mannetje en vrouwtje blijven bij elkaar en verondersteld wordt dat ze monogaam zijn. Maar bij de Amerikaanse Black swift werd onlang met dna-onderzoek vastgesteld dat het vrouwtje niet elk jaar met hetzelfde mannetje paart. Zie paper over DNA onderzoek oktober 2022 aan de black swift. Op Corsica komen hybride vormen voor tussen onze gierzwaluw en de vale gierzwaluw, zie nieuwsbericht september 2022 .
Omdat ze pas in het 2e of 3e jaar tot broeden komen vliegen jonge vogels na het uitvliegen dus vaak 2-3 jaar onafgebroken, dag en nacht door. Een gierzwaluw zit nooit op een tak in een boom of op het dak en krijgt alleen op het nest vaste grond onder de voeten.
Heel lang was het een raadsel waar een groot deel van de vogels (de niet-broeders) ' s nachts waren. Pas in 1947 werd in Nederland aangetoond dat niet broedende Gierzwaluwen de nacht in de lucht doorbrengen. We weten uit het laatste onderzoek inmiddels dat ze zowel 's avonds als 's morgens in de schemering opstijgen naar 1-3 km hoogte, mogelijk om de regio en/of het (toekomstige) weer te verkennen. Maar misschien is het ook een vorm van sociaal gedrag.
Nachtelijk "klimvliegen" wordt ook in de Afrikaanse overwinteringsgebieden gedaan, zo bleek o.a. al uit Zweeds onderzoek in 2016.
Op www.commonswift.org staat een erg oude tekening van de gierzwaluw in het derde deel van Historiae animalium van Conrad Gessner (1516-1565), dat rond 1555 verscheen.
Foutjes: D e 4e teen wijst naar achteren maar bij de gierzwaluw wijzen ze alle vier naar voren. De staart is te lang / de vleugels zijn te kort. De vleugels steken bij volwassen vogels ca. 3 cm voorbij het staarteinde. De witte wenkbrauwstreep ontbreekt in het echt.
Het verenkleed is geheel donkerbruin met een lichte keelvlek. Jonge vogels hebben tot de eerste rui een wit voorhoofd en lichte randen langs alle veren. Lengte 16 - 17 cm Spanwijdte vleugels: 40-44 cm. Gewicht: 45-50 gram
I n 3 D het skelet van een gierzwaluw (Common swift, Apus apus)
Gemiddelde leeftijd 7 jaar en 200.000 km vliegend per jaar Emil Weitnauer ringde bij zijn Zwitserse kolonie in 1939 een jonge gierzwaluw die daarop t/m 1960 terugkwam om steeds in dezelfde kast te broeden. Hij/zij werd dus 21 jaar oud, waarschijnlijk de oudste ooit gedocumenteerd. De langst levende in de beroemde kolonie van Erich Kaiser was 18 jaar. De vogel van Weitnauer vloog dus twintig keer op en neer naar Afrika, dat is alleen al 270.000 km. In Zwitserland vliegt hij per jaar 90 dagen van 600 km per dag en in Afrika 240 dagen van 600 kilometer. Het totaal voor 21 jaar komt dus op 4,2 miljoen kilometer. Dat is 105 keer rond de Aarde of vijf keer op en neer naar de Maan, zonder motorpech, APK in eigen beheer. De gemiddelde leeftijd van een Gierzwaluw is ca. 7 jaar. Zie Engels artikel: leeftijden van Gierzwaluwen .
Vliegkunsten vastgelegd In 2015 zijn in het Franse Rennes met een "stereografische rotatievideocamera" opnamen gemaakt van fouragerende gierzwaluwen. Daarmee kan een vogel in 3d continue gefilmd worden. Er zijn analyses gemaakt van de vlieg- en fourageertechnieken. Het blijkt o.a. dat de vogels ca. 71% van de tijd gebruik maken van glijvluchten waarin zij vliegenergie opdoen voor de moeilijker klussen. Slechts in 25% van de tijd wordt met de vleugels geflapt. Ook werd duidelijk dat ze niet continue met de bek open vliegen en afwachten wat er aan insecten invliegt maar dat ze gericht de kop uitsteken naar een prooi die er lekker uitziet en geen angel heeft. In het onderzoeksverslag van 2018 is ook een filmpje opgenomen waarin een vogel geruime tijd gevolgd wordt terwijl je ook ziet welke route er wordt afgelegd. Duidelijk is ook twee maal het happen naar een insect te zien, op ca. 14 en op 30 sec. Hier staat het allemaal: Paper met filmpje over "Gliding for a free lunch" (filmpje onderaan). Aparte link voor het filmpje: Filmpje van een vlucht . Paper met analyses van de Jachttechniek 2018 - Margerie et al.
In deze film zijn veel momenten van het vangen van een insect in slow-motion vastgelegd door Jean-Francois Cornuet: foerageren in slow motion, ook gemaakt van de alpengierzwaluw. Hij legde ook het op de kop vliegen vast, voor en na de vangst van een prooi en tijdens sociaal vlieggedrag: 8 clips met omgekeerd vliegen (Vol inversee).
Tijdens de vlucht worden erg veel signalen afgeven aan soortgenoten. Vrij bekend is bijvoorbeeld het V-teken. De vleugels worden 1-2 seconden schuin omhoog even stil gehouden. Op het Engelse gierzwaluwforum was men vrij unaniem van mening dat dit betekent: "rot op, ik heb al een partner". Maar er worden mogelijk ook nog andere boodschappen mee bedoeld. Zie deze word-file met de citaten: betekenis van V-teken.
In Spanje legde iemand de vliegpatronen ook vast, zie vliegkunsten
En hier zeer fraaie beelden van
uit- en langsvliegers in super
slow-motion
De nestplek Ze hebben het nest meestal achter een opening tussen de dakpannen op het dakbeschot en hoog op een bij voorkeur vrij steil dak op het noorden of noordoosten. De gemiddelde helling van de 64 nestadressen in Woudsend is 53 graden; bij slechts 3 daken is de helling kleiner dan 45 graden. Het dakvlak is bij 45% van de invliegopeningen op het noorden gericht, 23 % op het oosten en de overigen evenveel op zuid als west. De nestingang zit bij de schoorsteen, de nok, langs de vorsten en kepers, onder de daklijst van een plat dak of tussen muur en dakgoot (met het nest op de spouwmuur).
De hoogte en steilte is nodig voor het uitvliegen, in een boog naar beneden vallend en dan langzaam hoogte winnend. Vooral de ouders vliegen graag laag, op schouderhoogte weg en winnen daarna langzaam hoogte. De nestingang wordt van onderen af aangevlogen. Ze vliegen bijna evenwijdig aan de dakhelling, pal onder de opening op de dakpan of in de muurspleet en vangen de klap op met lichaam en staartveren, zoals een specht aan een boom.
Invliegende of aanklampende gierzwaluw bij neststeen, klik voor vergroting, foto van Henk Haans.
Stads- en dorpsvogel Gierzwaluwen broeden (in Nederland) bijna uitsluitend in bebouwd gebied. Maar heel soms komen ze ook in het buitengebied tot broeden, zoals in natuurgebied De Wieden in nestkasten bij een boerderij. Verslag van boswachter Jan Bus: Boerderijnestkasten.pdf .
Boomnesten Hier en daar wordt in Europa, vooral in // Schotland, Scandinavië en Duitsland, nog wel in boomholtes genesteld. In Spanje worden palmbomen benut, zie filmpje van palmboomkolonie//. Meer naar het oosten, Rusland, wordt erg veel in bomen genesteld (spechtennesten) en nestkasten die lijken op een boomholtenest worden daar volop benut.In Nederland werd in 2020 het tot nu enig bekende boomnest ontdekt. In 2020 zijn bij Hilversum jonge gierzwaluwen uitgevlogen uit een nest van een grote bonte specht in een grove den, zie verslag van waarnemer Wim Oosterhof en Waarneming.nl 12-8-2020.
Benutte boomnestkasten in Finland Let op de zeer hoge ingang. Die wordt in nestkasten (van glad hout of houtbeton) afgeraden omdat de gierzwaluw er niet uit kan komen. Hier is de binnenkant kennelijk ruw genoeg voor voldoende houvast.
Boomnesten gierzwaluw in Europa
Het nest
Het nest is een rond gemetseld vrij glad kommetje van ca. 7 cm diameter, gemaakt van pluisjes, veertjes, strootjes die al vliegend uit de lucht worden opgevist en met speeksel aan elkaar worden gekit. Zie schitterend filmpje op Yutube. Nota bene opgenomen tijdens storm en regen in Engeland mei 2021. De gierzwaluw en de veertjes zijn droog. Let op de pauze waarin de vogel wacht op de afgifte van metselspeeksel.
Vroeger werd dit veertjes vangen door Grieken misbruikt om de vogels te vangen met een veertje aan een hengel. In Nederlansche Vogelen van D. Nozemann en Sepp (1770-1829):
"P. Belon heeft waergenomen, dat de jongens van ’t Grieksche Eiland Zacinthus uit de Toren vensteren van het hoog op eene rots verheeven kasteel lange draaden met een vischhaekje aen ’t einde voorzien laeten waeijen, waer aen zy tot aes een klein vedertje geslagen hebben, waer op de Gier-Zwaluwen greetig afkoomen en, in de vlugt het vedertje vattende, aen den haek, gelyk vischen uit het water, gevangen worden. Meermaelen, zegt hy, vangt zulk een vogelaer op eenen dag vyf of zes dozynen deezer Zwaluwen, die, vet en teder zynde, zeer goed zyn om gegeeten te worden."
Het gaat waarschijnlijk om het Bochali Venetiaans Kasteel (op maps) uit de 15e eeuw, even ten NW van de stad Zakynthos.
Volledige gierzwaluwtekst van Nozemann en Sepp bij de Koninklijke Bibliotheek ( p. 47-48).
Nest op dakbeschot en eruit geraakt eitje (2,3 cm)
Er wordt weinig materiaal gebruikt. Het nest is stevig vastgeplakt op het dakbeschot, vaak in de hoek van panlat en tengel. Soms wordt het op een mussen- of spreeuwennest gebouwd.
Het nest wordt ieder jaar opnieuw gebruikt door hetzelfde paartje en mag daarom ook buiten het broedseizoen niet verwijderd worden. In Noordwijk-Binnen is een nest bekend dat al minstens vanaf 1946 elk jaar wordt gebruikt.
Het zijn semi koloniebroeders, die vroeger vooral in rotsspleten broedden en nu voornamelijk in gebouwen. In Scandinavië, Tsjechië en het noorden van Schotland (Abernethy woud) zijn nog broedplaatsen in boomholtes bekend. In Noord-Ierland en Engeland zijn nog een paar kolonies in rotswanden.
Er zijn wereldwijd bijna 100 soorten gierzwaluw, zie gegevens alle soorten. De grootst bekende kolonie telt 200.000 paartjes witstuitgierzwaluw in een grot in China. Time-lapse van langzaam inkrimpen (vergaan) van nest na uitvliegen, 1 min. 45 .
Samenleving
De gierzwaluw wordt geparasiteerd door de gierzwaluwluisvlieg,
Crataerina pallida.
Hier twee papers over de vele eigenaardigheden van dit samenlevingsverbond: - Walker en Rotherham: Characteristics of Crataerina pallida, dec. 2010
De broed- en jongenperiode
Vereniging Gierzwaluwbescherming Nederland (GBN) organiseerde van 2003-2012 een project camerabewaking in nestkasten. Elk jaar werden de gegevens van ca. 40 broedgevallen gerapporteerd. Daardoor is veel bekend geworden over het verloop van de broedcyclus. Hieronder de gemiddelde data (mediaan) op basis van 376 legsels in de periode 2003-2012; de spreiding is tamelijk groot.
Aankomst 1e ouder: 3 mei 1e ei: 19 mei Gemiddeld aantal eieren per legsel: 2,5 1e jong uit ei: 10 juni Gemiddeld aantal jongen per legsel: 2,0 1e jong uitgevlogen: 21 juli Gemiddeld aantal uitgevlogen per legsel: 1,8 Vertrek laatste ouder: 28 juli
De jongen komen dus na 21 dagen uit het ei en zitten gemiddeld 42 dagen op het nest. Van de legsels is 80% succesvol (1 of meer uitgevlogen) en zelfs 90% van de nesten is (door vervolglegsels) succesvol.
Uit Zwitsers ringonderzoek (Genton) bleek dat er 30% kans is dat uitgevlogen jongen terugkeren naar de kolonie van geboorte om daar een nestplek te zoeken. Anderen melden een lager percentage van 10-20%. In 2021 werd in de UK gemeld dat een uitgevlogen jong uit een goed gemonitorde nestkastkolonie en van ringen voorzien, al het jaar daarop bezit nam van een andere nestkast in dezelfde kolonie. Dat is wel heel apart want "we denken" dat gierzwaluwen pas broeden in het 2e of zelfs 3e/4e levensjaar. Zie twitterbericht van James O'Neill.
10 jaar cameraonderzoek, Rick Wortelboer: Gierzwaluwbulletin, 2013 nr. 1. p. 4-6 Uitgebreider in Limosa nr. 88-2 (2015), p. 57 - 73.
- Groeistadia - foto's van jongen - Gedetailleerde gierzwaluwkalender.pdf - Man-vrouw verdeling van inspanning bij broeden en voeren (E) - Veel late jongen in september 2021 - Ierse studie broedbiologie 2014-2020 (E)
Voedsel
Gierzwaluwen zijn de vissen van de lucht en leven van "luchtplankton": vliegen, spinnen, kevertjes, muggen, bijen, cicaden, bladluizen en vlindertjes. Per dag consumeert een gezin met drie al wat grotere jongen 20.000 insecten. Ze vliegen soms uren om een keelzak vol voor de jongen bij elkaar te jagen. Ontdekt is dat ze niet met open bek vliegen en opscheppen wat er langs komt, maar op elk individueel insect jagen. Ze moeten namelijk (in een fractie van een seconde) o.a. beslissen of het een stekend insect is (laten gaan) of niet. (Charles Foster in: "The screaming Sky", 2021).
Het voedsel is erg gevarieerd en kan o.a. afhankelijk van het weer, het seizoen en de wind. Ze eten wat beschikbaar is. In de studie in Portugal aan de vale gierzwaluw: "From the detected prey items, 74 families were identified belonging to 16 orders, with Hymenoptera and Hemiptera being the most frequently consumed. There were seasonal variations in diet richness, composition and prey size. "
Bij erg slecht weer (aanhoudende regen, harde wind) is er erg moeilijk voedsel te vangen en blijven beide ouders op het nest. De niet-broeders, nest-zoekers en daklozen trekken bij erg slecht weer dagenlang soms ver weg, om elders voedsel te zoeken, maar waar ze precies zijn is niet bekend. Ze zijn ook snel weer terug als het beter weer wordt.
De tong van de gierzwaluw speelt een belangrijke rol bij de verwerking van voedselballen, de keuring van de insecten voor het inslikken en het overdragen aan de jongen:
Analyse van een voedselbal in Tilburg, 2006 Van een voedselbal uit een nestkastkolonie werden 239 insectensoorten gedetermineerd, verdeeld over 8 ordes en (minstens) 20 families. Insectensoorten Eilenbergkolonie, Tilburg, 2006
Twee Duitse analyse van voedselbal Analyse van 50 voedselballen - 2007-2012 Analyse van een voedselbal in 2008
Keutelanalyses in Noord-Ierland In 2018-2021 werden op een aantal plaatsen in Noord-Ierland de keutels van jongen onderzocht op geconsumeerde insectensoorten (twee maal, in 2019 en 2020 bij de dezelfde kolonie; 30 keutels onder drie nestkasten in 2021). De analist stelde in 2021 aanzienlijke veranderingen in het menu vast, wat mogelijk veroorzaakt werd door wijzigingen van het insectenbestand door de droge zomer. Hier de volledige tekst van het commentaar van de organisator van het onderzoek Mark Smyth.
"Overall, the main insect groups in the sample were the same as those in the 2019 sample from this site, except for the absence of moths this time. As in the 2019 sample, hemipteran bugs constituted the largest prey group in the diet. It is notable that in 2021, the percentage of Hemiptera has risen considerably and this Order now makes up not far off half of the sample. Again, the majority of the bugs, numerically, were aphids. Other noticeable differences from 2019 were that the percentages of wasps and beetles have risen considerably, while those of flies, both longhorn and other, have fallen. Most of the increase in beetles is due to the presence in the diet of a number of small scarabaeids. These (probably Serrica spp) are tiny, flying beetles which spend their larval period among plant roots and then “hatch” in large swarms at irregular intervals from the plant foliage. They can be present in very large numbers for short periods on occasions. It looks as if a hatching period has coincided with the recent warm weather, which has provided thermal currents to carry them to the height at which swifts forage. Similarly, the high number of wasps, especially ichneumonids, eaten may have been due to air currents carrying these relatively large insects to greater heights than in a “normal” summer. The lower number of flies, especially Nematocera, which tend to have aquatic larvae, could also be due to the recent very dry weather."
Overall, my comment is that, while the groups of insects the swifts feed upon has not changed significantly, their relative proportions in the diet have altered considerably, and this may well be due to different effects on the different insect groups of the warm, dry summer."
- Analyse insectensoorten in keutels van jongen, Mark Smyth, N-Ierland, 2018 - 2022. - Voedselanalyse (inhoud keelzak) 1944 en 1952 (D. Lack), samenvatting van paper - Paper over voedselanalyse (DNA) van Vale Gierzwaluw in Portugal, 2022
Geluiden
Het zijn zangvogels maar mooi gezang is het
niet als je ze nog niet kent. Groepen vogels die langs de nestplaatsen
scheuren schreeuwen er op los maar in het nest maken man en vrouw hele
'kleine' geluidjes dat wel duetteren wordt genoemd. Waarschijnlijk
gebruiken de vogels geluid om man en vrouw uit elkaar te houden want aan
het uiterlijk is geen verschil te zien. Ervaren nestkasteigenaren kunnen
ze ook aan het geluid onderscheiden maar het is lastig. Chris Hails heeft
geluiden op de website
wild echoes gezet
en voorzien van sonogrammen. (ook van veel andere vogels).
Geluiden die gebruikt kunnen worden om gierzwaluwen naar nestgelegenheden te lokken staan hier bij Gierzwaluw Bescherming Nederland. Zie daarvoor ook mijn lokgeluidenpagina.
Verspreiding
Geel = Broedgebied In oostelijk China broedt de ondersoort Apus apus pekinensis Blauw = winterverblijf Groen= passerend (Bron: IUCN.org )
Het aantal gierzwaluwen (alleen Apus apus) wordt wereldwijd geschat op 40-200 miljoen, waarvan 7 tot 17 miljoen in Europa.
Erich Kaiser: Waar blijven de jongen na het uitvliegen ? Paper, Engels, in Ibis, 2001, over het onderzoek met zenders aan uitgevlogen jongen en niet-broeders in de nestkastkolonie van Erich Kaiser.
Geluiden van Gierzwaluw op: Xeno-Canto.org
Meer kenmerken bij GBN (kies ook items bovenaan in het menu bij "De Gierzwaluw").
Tweet of the Day, de Gierzwaluw
Artikelen - brochures
Jaap Langenbach 06 - 3849 7474 Willemstraat 38, 3511 KG Utrecht
|