|
100 gierzwaluwsoorten
Atiu Swiftlet Komt alleen voor op Atiu, een van de Cook eilanden.
Bedreigd door toerisme en klimaatcrisis.
|
|
100 gierzwaluwsoorten
Atiu Swiftlet Komt alleen voor op Atiu, een van de Cook eilanden.
Bedreigd door toerisme en klimaatcrisis.
|
|
Biodiversiteit !
Wereldwijd zijn sinds het Eoceen, 50 miljoen jaar geleden (Noord- en Zuidpool waren ijsvrij en de aarde was acht graden warmer), rond de 112 soorten gierzwaluw en vier soorten boomgierzwaluw ontstaan. In de VS, Wyoming, werd de toen levende gemeenschappelijke voorouder van gierzwaluw en kolibrie ontdekt (gedoopt Eocypselus rowei), met intact verenkleed, zie de kennis van nu, 2-5-2013.
De gierzwaluwen zijn nu onderverdeeld in vier families (gierzwaluwen en boomgierzwaluwen) en 19 geslachten, zie Wikipedia, lijst van gierzwaluwsoorten. Het geslacht Apus telt 20 soorten waaronder "onze" gierzwaluw, Apus apus.
De positie van onze gierzwaluw, Apus apus in het Rijk der Dieren Rijk - Animalia (Dieren) Stam - Chordata (Chordadieren) Klasse - Aves (Vogels) Superorde - Apodimorphae (Gierzwaluwen en Kolibries) Orde - Apodiformes (Gierzwaluwen en Boomgierzwaluwen) Familie - Apodidae (Gierzwaluwen) Geslacht - Apus (Apous is oud Grieks voor "zonder poten") Soort - Apus apus (gierzwaluw, Fries: toerswel)
In de eerste avifauna van Nederland, Natuurlijke historie van Nederland, Schlegel 1860, werd onze gierzwaluw op p. 48 (met boeren- en huiszwaluw) nog ingedeeld in de familie Zwaluwvogels (Hirundines) en het geslacht Cypselus, maar al wel apus als soort.
In de tweede naamlijst van Nederlandse vogels, Aves Neerlandicae van Albarda, 1897, behoorde de gierzwaluw met de familie der nachtzwaluwachtigen tot de orde der snorvogels. (Zie ook overzicht Avifauna's van Schlegel-1860 tot Bijlsma-2001)
J.W. Albarda, Aves Neerlandicae, 1897, p. 47
Gierzwaluwen broeden bijna in de hele wereld, maar verreweg de meeste soorten broeden op het zuidelijk halfrond, vooral in Zuid-Amerika (24) , Afrika (28) en Zuidoost Azië (40). Australië en Canada kennen maar een soort, de V.S. drie soorten en Europa zes. Alleen op Groenland, IJsland, Nova Zembla, Nieuw-Zeeland en Antarctica broedt geen enkele soort.
Veel soorten broeden in een zeer klein gebied of zelfs alleen op een enkel eiland. Onze gierzwaluw broedt juist in een heel groot gebied, van Ierland tot in China (daar, oostelijk van Iran de ondersoort Apus pekinensis).
Diverse soorten zijn (ernstig) bedreigd. Volgens de IUCN-red lijst is de populatietrend van 8 soorten niet bekend, 6 soorten nemen toe, 48 zijn stabiel en 37 soorten nemen af. Maar liefst 14% van alle vogelsoorten worden met uitsterven bedreigd. In Europa is het gebied waar ze voorkomen sinds de jaren '80 van de vorige eeuw nauwelijks veranderd, maar een paar soorten broedt geleidelijk wat noordelijker.
Alle soorten staan hieronder alfabetisch op landnaam naar broedgebied en daarbinnen alfabetisch op de Engelse naam. De links gaan naar de verspreidingskaart en andere gegevens van de soort op IUCN Red List .
Belangrijkste bronnen Phil Chantler en Gerald Driessens: Swifts, a Guide to the Swifts and Treeswifts of the world, 1995. 2e druk 2000. Gebonden, 272 p. Behandeling van 98 Gierzwaluwsoorten met verspreidingskaarten en soortentekeningen. 2e hands vanaf ca. 20 Euro via o.a. Abebooks.co.uk .
On-line een geweldige database in het Nederlands met alle gegevens van alle vogelsoorten in alle landen: Avibase
|
|
Nederland
In Nederland broedt alleen de gierzwaluw, Apus apus.
"Onze" gierzwaluw, Apus apus.
Regelmatige bezoekers Vale gierzwaluw, Apus pallidus Alpengierzwaluw, Tachymarptis melba
Dwaalgasten Stekelstaartgierzwaluw, Hirundapus caudacutus (Siberië, Japan) Eerste en enige waarneming 1996 in Nederland Waarnemingsverslag in Dutch Birding
Huisgierzwaluw, Apus affinus (India, Afrika) - Commissie dwaalgasten - huisgierzwaluw Vier waarnemingen in Nederland
Horusgierzwaluw , Apus Horus (Afrika) Eerste en enige waarneming buiten Afrika in 2019 op Schiermonnikoog Nieuwsbericht over presentatie van de waarnemingen op Schiermonnikoog
Siberische gierzwaluw, Apus pacificus (Azië) Eerste en enige waarneming in 2017, Westkapelle
Europa
Naast "onze" gierzwaluw broeden in Europa nog vijf andere soorten, allemaal in Zuid-Europa.
In december 2020 verscheen de tweede Europese Broedvogelatlas (EBBA2) met data van 556 soorten broedvogel. Te bestellen bij b.v. Lynxeds voor 90 Euro. Nieuwe info daaruit over de vijf Europese gierzwaluwsoorten is hieronder verwerkt.
Alpengierzwaluw
De Alpengierzwaluw (Alpine Swift, Tachymarptis melba) is, na onze Apus apus, in Europa de
meest algemene gierzwaluw maar broedt vooral in Afrika en Azië.
Het broedgebied breidt naar het noorden uit. In 1955 werd Duitsland, Freiburg voor het eerst bereikt. De meest noordelijke broedplaatsen zijn tegenwoordig in Straatsburg (Fr.) en Karlsruhe (DE). Er worden tien ondersoorten onderscheiden, de Europese heet T. melba melba. De populatie neemt geleidelijk toe, in Zwitserland en Italië zelfs met 50% in 20 jaar.
- 54 x officieel in Nederland waargenomen - Broed en overwinteringgebieden - Foto's, geluiden en filmpje in vlucht - Webcam Alpengierzwaluw, Freiburg, Duitsland - Duits artikel over verschil in verblijfsduur alpengierzwaluw en gierzwaluw Nog meer op: Wikipedia
Vale gierzwaluw
Het broedgebied van de Vale gierzwaluw (Pallid Swift, Apus pallidus) is in Europa nagenoeg gelijk aan dat van de Alpengierzwaluw, dus beperkt tot een vrij smalle kuststrook rond de Middellandse Zee. In het westelijk deel gaat het om ondersoort brehmorum en in het oosten om illyricus. Ze broeden in rotsen en gebouwen. Het broedgebied breidt wat uit op de Balkan, midden-Italië en naar het noorden van Spanje.
Vale gierzwaluw Foto Michel Veldt, Enkhuizen 2013
De vogel lijkt erg veel op onze gierzwaluw, maar is wat lichter waardoor het lastig is de soort vast te stellen. Verondersteld wordt dat de soorten apus en pallidus zich 2 miljoen jaar geleden, na het laatste glaciaal, hebben afgesplitst.
Hybride van apus en pallidus Recentelijk zijn in een dna-onderzoek hybrides tussen vale gierzwaluw en de 'onze' ontdekt. In Bastia op Corsica, waar beide soorten bij elkaar broeden, bleken 5 van de 108 gierzwaluwen die op het uiterlijk als vale gierzwaluw werden gedetermineerd, dna van apus apus te hebben. Dat werd ook gevonden bij een vale uit een kolonie waar geen apus apus broedt. Bij geen van 308 apus apus werd dna van de vale gevonden. Er werd genenuitwisseling (gemengde afkomst, "introgression") op uitgebreide schaal gevonden, zowel heel oude varianten als eerste generatie. Zelfs in Zwitserland, waar de dichtstbijzijnde vale op meer dan 100 km broedt, werden bij 6% van 'onze' gierzwaluw vale genen aangetroffen. In de gemengde kolonie van Bastia was dat 14%. En bij de vale in de kolonie op Corsica waar geen apus apus broedt, was dat zelfs 30%. De gemengde afkomsten ontstaan in gemengde kolonies en verspreiden zich vervolgens naar elders. De analyses bevestigden overigens dat het wel degelijk om twee aparte soorten gaat. Verondersteld wordt dat o.a. verschillend geluid (ook voor mensen te onderscheiden) de soorten gescheiden houdt, maar wellicht ook andere aspecten. Zie artikel in Birdguides 22-6-2022.
Wordt maar weinig in Nederland waargenomen, voor het eerst in 2006 op Vlieland en bijna alleen in oktober en november zoals op 9-13 november 2018 op Texel en bij Oostkapelle (Zld). Ook werden er toen een aantal in België gespot. Opmerkelijk veel werden er in oktober 2020 gemeld. In 2021 werd er voor het eerst eentje in januari gezien, 3 januari bij Terneuzen. In 2022 was er ook een grote intocht, zie nieuwsbericht oktober 2022.
- Comissie dwaalgasten - data vale gierzwaluw - Alle NL-waarnemingen op waarneming.nl - waarnemingsstatistieken vale gierzwaluw - Broed- en overwinteringsgebied - Webcam bij nesten Vale gierzwaluw, Jerez, Spanje - Filmpje van kolonie in Spanje, Costa del Sol - Spaanse broedvogel met geo-locator overwinterde in Benin (Spaanse tekst)
Pijlstaartgierzwaluw (voorheen kaffergierzwaluw)
De Pijlstaartgierzwaluw (White-rumped Swift, Apus caffer) broedt in Afrika
In juni 2011 voor 't eerst gezien in Frankrijk, in 2020 regelmatig. Zie observation.org . Niet in Nederland gezien.
- Broed- en overwinteringsgebied - In Zweden in 2015 hernoemd tot "vitgumpseglare" (witstuitgierzwaluw)
Huisgierzwaluw
De eigenlijk Afrikaanse en Indiase Huisgierzwaluw (Little Swift, Apus affinis) broedt sinds 2000 in Europa in o.a. zuid-spaanse Chipiona (sinds 2006, zie ook waarneming 28 nesten, juni 2017) en Cadiz (nu 60-70 paar). Maar ook in Madrid zijn al broedparen gelokaliseerd. In Europa betreft het de ondersoort galilejensis.
Huisgierzwaluw Foto Toy Jansen, Westkapelle, mei 2021
Het broedgebied breidt verder noordwaarts uit. Er zijn vermoedens van broedgevallen in Seville en Marbella. Verder komt hij alleen voor in zuidoost Turkije, waar 99% van de Europese populatie (900-2.500 paar) leeft. In toenemende mate dwaalgast in UK en Zweden.
Ze nestelen in gebouwen maar gebruiken ook vaak nesten van huiszwaluwen, waar ze ook erg op lijken.
Werd slechts vier keer in Nederland waargenomen: in '01 en '06 op Terschelling en bij IJmuiden, op 27-10-2020 op Vlieland en op 18 mei 2021 bij Westkapelle . In België was de eerste en enige waarneming op 26-10-2020 bij Blankenberge (zelfde vogel als op Vlieland?).
- Commissie dwaalgasten - huisgierzwaluw - Broed- en overwinteringsgebied
Madeiragierzwaluw
Deze gierzwaluw lijkt net als de vale ook veel op de onze maar is wat kleiner, egaal grijzer en lichter van boven. Vooral de grillige, wendbare vlucht met snellere vleugelslagen valt op. De Madeiragierzwaluw (Plain Swift, Apus unicolor) broedt nagenoeg uitsluitend op Madeira (Portugal,ca. 1.500 broedparen) en de Canarische eilanden (Spanje). Ze overwinteren deels op de broedlocaties maar trekken ook weg naar de westkust van Afrika. Met geo-locators werden twee vogels gevolgd in het overwinteringsgebied, vnl. Liberia. In 2021 werd voor het eerst een kleine broedkolonie op het vasteland van Portugal, in Porto, ontdekt. Waarschijnlijk wordt daar al langer gebroed. Niet in Nederland gezien.
- Verspreiding, foto's en geluiden - Overwinteringsroutes (samenvatting) en volledige paper - Broed- en overwinteringsgebied
Afrika
African Palm Swift, Cypsiurus parvus (Ook wel Madagascar swift, Apus Balstoni) (Liberia, Ivoorkust, Kameroen, Gabon) Black Spinetail, Telacanthura melanopygia Bohm's Spinetail, Neafrapus boehmi Bradfield's Swift, Apus Bradfieldi (Angola, Namibië, Zuid-Afrika ) Cassin's Spinetail, Neafrapus cassini Horus Swift, Apus horus , Horusgierzwaluw ( 1e en enige waarneming in NL: september 2019)Mottled Spinetail, Telacanthura ussheri Mottled Swift, Tachymarptis aequatorialis (Ethiopië, Somalië, Tanzania, Kenia, Oeganda) Sabines's Spinetail, Rhaphidura sabini Scarce Swift, Schoutedenapus myoptilus (Kenia, Kameroen, Congo, Zimbabwe, Zambia)
Congo Schouteden's Swift, Schoutedenapus schoutedeni
Sao Tome en Principe (bij Gabon) Sao Tome Spinetail, Zoonavena thomensis (alleen op eilanden Sao Tome en Principe)
Kaap Verdische eilanden Cape Verde Swift or Alexander's Swift, Apus alexandri (Alleen op een paar Kaap Verdishe eilanden)
Madagaskar Madagascar Spinetail, Zoonavena grandidieri
Mauritius en Réunion Mascarene Swiftlet, Collocalia francica
Somalië, Jemen, Oman Forbes-watson's Swift, Apus berliozi
Amerika
Amerika, Noord Chimney Swift, Chaetura pelagica - Video met invliegers- Fraai filmpje over restauratie en herbezettting van oude "schoorsteen" - Schoorsteengierzwaluwhappen(ing), kraaien pikken uitvliegende schoorsteengierzwaluwen op. - Paper (E): over variaties in jongengewicht
Amerika, Noord en Midden Black Swift, Cypseloides niger - Presentatie door Kim Potter, 53 m. 2012- DNA onderzoek 2022 wijst uit dat ze niet monogaam zijn, zoals verondersteld werd. - Filmpje: 30.000 vogels overnachten in de schoorsteen van een school
Amerika, Midden en Zuid (soortinfo over Midden- en Zuid-Amerika op Neotropical birds)
Band-rumped Swift, Chaetura spinicaudus (Brazilië, Columbia, Equador, Panama, Venezuela) Chestnut-collared Swift, Streptoprocne rutila ( Mexico, Panama, Venuzuela, Colombia, Equador, Bolivia)Great Swallow-tailed Swift, Panyptila sanctihieronymi Lesser Swallow-tailed Swift, Panyptila cayennensis Spot-fronted Swift, Cypseloides cherriei (Costa-Rica, Venezulela, Colombia, Equador) White-chinned Swift, Cypseloides cryptus White-collared Swift, Streptoprocne zonaris (Paper over broedbiologie in Brazilië) White-throated swift, Aeronautes saxatalis
Amerika, Zuid Andean Swift, Aeronautes andecolus (Argentinië, Chili, Bolivia, Peru) Chapman's Swift, Chaetura chapmani Fork-tailed Palm swift, Tachornis squamata Grey-rumped Swift, Chaetura cinereiventris Pale-rumped Swift, Chaetura egregia (Brazilië, Columbia, Equador, Peru) Rothschild's Swift, Cypseloides rothschildi (Kleine strook in Argentinië, Bolivia) Short-tailed Swift, Chaetura brachyura Sooty Swift, Cypseloides fumigatus (Mitochondrial Genome van Sooty Swift. Paper about population and climate change in Brasil ). Southern swift, Chaetura meridionalis (Ook wel Sick's swift genoemd) Tepui Swift, Streptoprocne phelpsi synoniem: Cypseloides phelpsiVenezuela ( paper about first nest, with pictures, on Mount Roraima at 2.630 m.),Guyana, NE Brazil Unique Pictures !)White-chested Swift, Cypseloides lemosi (Twee heel kleine gebiedjes in Columbia en Equador) White-tipped Swift, Aeronautes montivagus (Guyana's, Suriname, Venezuela - Bolivia)
Antillen Antillian Palm Swift, Tachornis phoenicobia (Cuba, Dominicaanse Republiek, Haïti, Jamaica) Lesser Antillian Swift, Chaetura martinica (Guadeloupe, Barbados, St. Vincent, Tobago, Dominica)
Brazilië Biscutate Swift, Streptoprocne biscutata (Paper (E) over de broedbiologie) Great Dusky Swift, Cypseloides senex (Onderzoek naar broedplaatsen achter watervallen)
Mexico White-fronted Swift, Cypseloides storeri (klein gebiedje zuidwest van Mexico-stad) White-naped Swift, Streptoprocne semicollaris
Venezula Ashy-tailed Swift, Chaetura andrei (Met Sick's swift ondersoort van Vaux's Swift / Chimney swift) Pygmy Swift, Tachornus furcata
Australië
Australian Swiftlet, Aerodramus terraereginae Chantler/Driessens: Collocalia terraereginae Alleen in noordoosten aan de kust (Queensland)
Azië
Azië, zuidoost Asian Palm Swift, Cypsiurus balasiensis Black-nest Swiftlet, Collocalia maxima Brown-backed Needletail, Hirundapus giganteus (O'Hanlon. p. 131) Crested Treeswift, Hemiprocne coronata Edible-nest Swiftlet, Aerodramus fuciphagus (Indonesië, Cambodja, Maleisië. BBC over "nestboerderijen")Glossy Swiftlet, Collocalia esculenta - Ook: White-bellied Swiftlet- paper over fossielenonderzoek in de Niah grotkolonie op Borneo van 48.000 jaarGrey-rumped Treeswift, Hemiprocne longipennis (Indonesië, Maleisië) Himalayan Swiftlet, Collocalia brevirostris - De enige waarneming in Canada ! (Oostelijk Siberië, Japan, China) (Enige waarneming in NL, Westkapelle, 12-6-2017 Idem met foto's op https://waarneming.nl/waarneming/view/139900480 . )Silver-backed Needletail, Hirundapus cochinchinensis (klein gebiedje Nepal, China) Uniform Swiftlet, Aerodramus vanikorensis (Indonesië, Nieuw Guinea, Filippijnen) Waterfall Swift, Hydrochous gigas (Sumatra, Maleisië , Brunei. Ook: Giant Swiftlet, Collocalia gigas. Whiskered Treeswift, Hemiprocne comata (Indonesië, Maleisië, Filippijnen) White-throated needletail, Hirundapus Caudacutus Stekelstaartgierzwaluw - 1e en enige waarneming 1996 in Nederland Purple Needletail, Hirundapus celebsis (Philippijnen, Celebes)
Buthan, Myanmar Dark-rumped Swift, Apus acuticauda
India Indian Swiftlet, Collocalia unicolor (ZW India, Sri Lanka) White-rumped Spinetail, Zoonavena sylvatica (India, Nepal)
Indonesië Cave Swiftlet, Collocalia linchi Moluccan Swiftlet, Aerodramus infuscatus (Celebes, Ambon) Mossy-nest Swiftlet, Collocalia salangana Silver-rumped Spinetail, Rhaphidura leucopygialis (Indonesië, Maleisië)
Nieuw Guinea e.o. Bare-legged Swiftlet, Collocalia nuditarsus Mountain Swiftlet, Collocalia hirundinacea Moustached Treeswfit, Hemiprocne mystacea Papuan Spinetail, Mearnsia novaeguineae Papuan Swiftlet, Collocalia papuensis
Philippijnen Philippine Spinetail, Mearnsia picina Philippine Swiftlet, Aerodramus mearnsi Pygmy Swiftlet, Collocalia troglodytes Whitehead's Swiftlet, Aerodramus whiteheadi
Polynesië Swiftlet, Aerodramus sawtelli(400 vogels, alleen op Atiu; een van de Cook eilanden, status kwetsbaar, bedreigd door toerisme en klimaatcrisis) Caroline Swiftlet, Aerodramus inquieta (Was Guam swiftlet, alleen op Guam en de Mariana eilanden, VS) Palau Swiftlet, Collocalia pelewensis Alleen op de Palau eilanden Polynesian swiftlet, Aerodramus leucophaeus Mogelijk uitgestorven, alleen op Tahiti (Fr.)
Seychellen Seychelles Swiftlet, Aerodramus elaphrus
Solomon islands Mayr's Swiftlet, Collocalia orientalis White-rumped Swiftlet, Aerodramus spodiopygius
++++++++++++++++++++++
Jaap Langenbach Willemstraat 38, 3611 RK Utrecht 06- 3849 7474
Begin pagina
|
Hij is flink groter dan onze
gierzwaluw en broedt in het
Middellandse Zee-gebied van Spanje, Italië, Griekenland, Turkije en tot in de
Himalaya. Er wordt gebroed in rotsen (vooral de Alpen) maar vooral sinds de
jaren '90 steeds meer in gebouwen. In Barcelona broeden duizenden paartjes.
maar breidt zich
vooral sinds de jaren '70 langzaam naar het noorden uit.
Broedde in 1966 voor het eerst in Zuid-Spanje en inmiddels ook nabij Madrid en
tot in het noorden van Portugal. Ze nestelen bijna uitsluitend in oude nesten van
roodstuitzwaluwen. Die zitten buiten steden en dorpen in bunkers, dammen,
bruggen, tunnels en grotten.
