Gierzwaluwnieuws 2022 Nieuws andere jaren: 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013
"Hirundo apus" in Nederlandsche vogelen van Nozemann en Sepp, deel 1, 1770. Ook in: Vliegwerk, vogels in de kunst. Matthias Depoorter, 2015.
Overige gierzwaluwpagina's
Contact: JaapLangenbach@ziggo.nl Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht 06 -3849 7474 |
Webcams laten eerste eitjes zien
24 mei 2022 Na een late aankomst dit jaar is het broedseizoen nu toch echt begonnen. De meeste paartjes hebben zich weer op hun vertrouwde locaties gevestigd en op veel webcams zijn de eerste eitjes te zien. Hier en daar wordt al gebroed.
Op de webcam van Vogelbescherming Nederland was te zien dat op 21-5 het tweede eitje was gelegd. Eitjes worden om de twee dagen gelegd. Pas na het laatst gelegde ei begint het broeden. Er was even twijfel of er nog een derde ei zou komen want beide vogels waren regelmatig de kast uit. Alleen 's avonds en ' s nachts, overdag als het erg hard regent en ' s morgens ter verdediging van het nest, zitten beide vogels op het nest. Er zit nu continue een vogel op het nest dus het broeden is nu wel begonnen; geen derde ei. Man en vrouw wisselen elkaar dan om de ca. twee uur af. Een dag of twintig na het laatst gelegde ei komt het eerste jong uit. Dat vliegt nog eens veertig dagen later uit. De webcam staat bij een van de 105+ bezette nestkasten in kasteel Waardenburg. In de kast en op de vogels rennen ook een paar vrij grote "spinnen" rond. Dat zijn gierzwaluwluisvliegen die alleen leven van het bloed van gierzwaluwen.
De lijst met webcams gierzwaluw telt inmiddels 25 on-line cams (met groene ster) bij nesten waar al een of twee vogels aanwezig zijn. Bij elke cam is aangeven hoever het broedseizoen is gevorderd.
De webcam van Beleef de Lente staat op 4 in de lijst met gierzwaluwwebcams. Hier meer over de kolonie Waardenburg.
Late aankomst maar "alles komt goed"
Update 24 mei 2022 Het ziet er naar uit dat veel vogels dit jaar flink later aankwamen dan "vroeger". Of komt het deels door veel minder waarnemers dan in de Coronajaren '20 en '21 (thuis werken, drukte in de natuur). En op Koningsdag had men wel vrij maar waren er geen vrijmarkten, dus tijd voor tochtjes en omhoog kijken. Het aantal waarnemingen op en rond Koningsdag 2022 (wel weer vrijmarkten) lag dit jaar weer op het niveau van voor 2020. Maar ook uit meldingen uit het buitenland en op andere telsites ontstaat de indruk dat veel vogels dit jaar laat aankomen. Zandstromen in de Sahara en vooral slecht weer in Spanje en Frankrijk worden als mogelijke oorzaken gesuggereerd. Maar dat zijn veelal (sterke) vermoedens. Er is nog erg weinig bekend over de omstandigheden die het trekgedrag sturen en hoe gierzwaluwen daar mee omgaan. (hoog- laag vliegen, omwegen maken, omkeren en opnieuw proberen, e.d.)
Het toenemend aantal waarnemingen sinds Koningsdag wijst er op dat de intocht wat op gang is gekomen, maar nog steeds veel minder dan "vroeger", en duidelijk later dan normaal.
Hoofdmacht komt er aan Op 7 mei werden er op de Franse telpost in het zuidoosten bij Perpignan 30.000 geteld (op twee na hoogste aantal op een dag ooit). En een dag later een nog nooit vertoonde 68.000, zie Telpost Falaise de Leucate. Dat is het hoogste aantal dat ooit op een trektelpost langskwam. Iets zuidelijker werden er 56.000 stuks genoteerd, nu nr. 2 in de recordlijst, zie dagrecords gierzwaluw op trektelposten . Op 8-9 mei werden er vervolgens op veel plaatsen in West-Europa, en ook in Nederland, opeens erg veel nieuwe aankomsten gemeld. Ook op waarneming.nl namen de aantallen flink toe tot een piek van bijna 700 op 10 mei. Opvallend vaak werd er "Hè, hè, eindelijk" e.d. bij vermeld. De hoofdmacht komt er uiteindelijk dan toch aan.
Het totaal aantal waarnemingen ligt sinds 15 mei nagenoeg gelijk aan het gemiddelde '15-'19 maar nog steeds veel lager dan in '20-'21. De achterstand is dus al flink ingelopen, zie hieronder het verloop tot nu toe, vergeleken met eerder jaren. Op zaterdag 21 mei was er een flinke piek. Het lijkt erop dat toen flink wat 'bangers' zijn aangekomen. Dat zijn de oudere niet-broedvogels die altijd een week of vier na de broeders aankomen. Dat valt altijd op met het gegier van groepjes langs de kolonies. Ik zag ze die zaterdag ook voor het eerst boven twee kolonies in Utrecht. Op de trektelposten is op 15-5 ook een opleving van ca. 3.000 vogels te zien.
Aantal waarnemingen (dus niet aantal vogels!) 2015-2022.
Zie : gierzwaluwwaarnemingen t/m 31-5-2022.
Op het totaal van alle trekposten zien we op 15 mei een flinke uitschieter van bijna 10.000 vogels en een kleinere van ca. 3.000 op 15 mei. Zie vergelijking 2022, 2021 en 2020 op trektellen - gierzwaluw.
Volgens het project Liveatlas-Sovon was de gierzwaluw begin mei ongeveer een week later dan gemiddeld over 2019-2021, maar ook daar is het inhalen gaande en de aantallen liggen ook daar nu nagenoeg gelijk aan het gemiddelde over '19-'21. In de UK zien we op Birdtrack - gierzwaluw dat de aantallen nog steeds flink achterblijven.
Er zijn overigens aanwijzingen dat gierzwaluwen in staat zijn om opgelopen achterstand door late aankomst in te halen. Dat moet ook wel want het seizoen is kort; half juli moeten ze eigenlijk klaar zijn want dan vermindert het insectenaanbod al weer. Ze hebben altijd haast, ook op de terugweg uit het winterverblijf, zie sprinten tijdens voorjaarsmigratie. En bij late aankomst worden eieren eerder gelegd en kan het broedsel sneller worden groot gebracht (op voorwaarde van goed weer!). Meer daarover op late aankomst en broedseizoen 2019.
- Waarnemingen België april 2022
Gierzwaluwexcursies in Amsterdam
5 mei 2022 De Amsterdamse Vogelwerkgroep organiseert ook dit jaar weer diverse excursies gierzwaluw in verschillende delen van de stad. Zeer deskundige begeleiders. De eerste van acht stuks start op 27 mei om 20.30 in de Eerste Helmerstraat, zie excursieschema. NB: De allereerste gedocumenteerde gierzwaluwwaarneming (op een schilderij) in Amsterdam dateert van ca. 1670, zie Gierzwaluwen in Amsterdam.
Gierzwaluwen in Oisterwijk e.o. 2020-2021
26 april 2022 Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk heeft weer een fantastisch jaarverslag gemaakt. Ditmaal over 2020-2021 gecombineerd en het telt maar liefst 57 pagina's boordevol onderzoeksresultaten over de jaren 2005 - 2021 in Oisterwijk en omgeving. De werkgroep is al vele jaren bezig met vooral monitoring van nestkasten en inventarisaties van broedbestanden in de regio. Er wordt elk jaar zeer gedetailleerd verslag van gedaan. Heel erg jammer dat dit het laatste jaarverslag "in deze vorm" was. Hannie Nilsen en Gerard van der Kaa hebben "door persoonlijke omstandigheden" moeten besluiten de werkgroep op te heffen. Maar veel werk van de vrijwilligersgroep van ca. 25 mensen gaat door en men blijft beschikbaar voor vragen en adviezen. Zo worden momenteel alle camera's, bekabeling en opslagapparatuur in de Joanneskerk nog een keer vervangen. Met de registratie van ontelbare gebeurtenissen en gedetailleerde verslaglegging is men daar erg veel te weten gekomen over de broedbiologie van de gierzwaluw. Ook het broedbestand in Oisterwijk (2011 en 2016/2017) en Moergestel (2013) is gedetailleerd in kaart gebracht. In 2020/2021 is Udenhout geïnventariseerd. Ook wordt de bezetting van twee huiszwaluwtillen en de faunatoren gemonitord.
Broedsucces Joanneskerk 2005 - 2021
Acht andere kasten sinds 2005 in de Joanneskerk worden niet met de camera's bewaakt maar wel gedetailleerd gemonitord. De bezetting nam toe van 1 kast in 2005 tot alle acht in 2020 en 2021.
De monitoring sinds 2008 van de bezetting van nu 140 nestkasten (117 bezet in 2021) in kasteel Waardenburg is geleidelijk overgedragen aan de IVN werkgroep West-Betuwe. Over de resultaten daarvan en links naar jaarverslagen staat hier een bericht.
Lees hier het jaarverslag Gierzwaluw - Oisterwijk 2020-2021. Een aanrader !
"Winterslaap" in de zomer
16 april 2022 Gierzwaluwen vliegen tijdens hun winterverblijf in zuidelijk Afrika negen maanden lang 24/7 achter elkaar door en komen ook tijdens de trek niet aan de grond. Er zijn onderweg genoeg insecten te vangen om aan de benodigde energie te komen. Voor een winterslaap zoals bij beren en diverse andere zoogdieren is al helemaal geen noodzaak. Maar in de Europese broedgebieden ligt dat anders. Tijdens erg koude en/of natte zomerperioden is het insectenaanbod soms zo slecht dat veel broedsels mislukken. Het was al min of meer bekend dat daar door nestjongen mee gedeald wordt door het energieverbruik te beperken met een sterk verlaagde lichaamstemperatuur tijdens "nachtelijke winterslaap". Onderzoekers van een Duitse kolonie in Siegen hebben dit nu met metingen bevestigd, ook bij volwassen broedvogels. Ze maten van 2010-2015 de nesttemperatuur en het energieverbruik op 50 nesten en leidden daaruit af dat er in koude nachten sprake is van een "nachtslaap+" (Engels 'torpor', in 'torpid state') met extra verlaagde temperatuur en sterk vertraagde stofwisseling. Tijdens 423 koude nachten zakte de nesttemperatuur met gemiddeld 8,6 graden. Tijdens zes gemeten koude nachten met "nachtslaap+" daalde de stofwisseling (CO2-productie en zuurstofverbruik) met gemiddeld 56% en met gemiddeld 7,6 graden. In minder koude nachten daalde de stofwisseling met slechts 33%.
Temperatuurdalingen zijn bij nestjongen al eens eerder opgemeten door J. Kosmikies door ze expres te laten verhongeren. Nacht na nacht daalde de lichaamstemperatuur (tot wel 20 graden, normaal is 36-40) om overdag weer te herstellen. Dat is namelijk nodig om weer door de ouders gevoerd te kunnen worden. De enige andere vogel die het ook doet, maar elke nacht en niet alleen tijdens slecht weer, is de (verwante) kolibrie. Een echte winterslaap (maanden) is alleen bekend van een Noord-Amerikaanse nachtzwaluw, de poor-will. In de samenvatting van de paper wordt niet duidelijk of de 'zomerslaap' bij broedvogels alleen 's nachts voorkomt en hoe lang de periodes zijn waarin het voorkomt. Van niet broedvogels is bekend dat ze bij extreme koude/natte periodes dagenlang de kolonie verlaten en tijdelijk ver wegtrekken. Soms klonteren ze dan als bijenzwermen bij elkaar tegen muren of bomen. (zie titelfoto op pagina https://gierzwaluw.website/2020.html)
- Samenvatting paper in Biology Letters: Cool Birds, energiebesparing door "winterslaap" in zomer.
Eerste gierzwaluwen in Ochten gezien
7 april 2022, update 11 mei Het was voor Dylan van Galen op 7 april pas zijn derde gierzwaluwmelding ooit, maar uit zijn toelichtingen maak ik op dat hij wel vrij zeker is van de soort. Ze vlogen "2-3 minuten laag gierend tussen de huizen, daarna naar de uiterwaarden". Het is de allereerste waarneming dit jaar op waarneming.nl . 7 april is precies gelijk aan het gemiddelde van de eerste waarnemingen over 1981-2022. Inmiddels zijn ze ook gemeld in Elburg (9-4, onzeker), Almere (12-4, onzeker), Beuningen (12-4, een kwartier vrij laag boven de wijk van de waarnemer, daarna weg/doorvliegend), Soest (13-4), Beek (Li. 14-4), nog een keer Elburg (overvliegend oost, net buiten de stad, 15-4) en Gouda (15-4).
Aankomstdatum vervroegt niet of nauwelijks sinds 1981: https://gierzwaluw.website/1eAankomst.html (de vervroeging op vooral waarneming.nl wordt verklaard door meer waarnemers en dus grotere trefkans)
Op 18 april werden de eerste passages langs de trektelpost in Breskens (Zeeuwsch Vlaanderen) waargenomen. Maar tot en met 30 april werden er totaal nog maar 5.060 stuks op de trektelposten gezien. In 2020 / 2021 waren dat er respectievelijk al 26.263 en 31.250. Zie vergelijking van aantallen vogels 2022, 2021 en 2020 op trektellen - gierzwaluw. Zie bericht hierboven voor verder verloop (late) aankomst 2022.
Gierzwaluwconferentie 25-27 mei 2022
5 april 2022
De 6e gierzwaluwconferentie,
in '20 en '21 wegens Corona uitgesteld, wordt dit jaar alsnog gehouden in
Segovia, midden Spanje. Het is een twee-jaarlijkse wereldconferentie over gierzwaluwen. Er zijn al meer dan 35 presentaties gepland, waaronder vijf uit Nederland. (over broedplaatsmonitoring in Amsterdam, radarwaarnemingen van nachtelijk foerageren boven het IJsselmeer, broedbiologie, gierzwaluwtillen en over het zicht van gierzwaluwen). Alle info nu op de speciale conferentiesite: http://www.swiftsegovia2020.com/ .
Eerdere conferenties:
Berlijn, 2010
-
Verslag door Evert Pellenkoft,
GBN-bulletin 2010-1 p.4-6
Berlijn,
2012
-
Verslag in GBN-bulletin 2012-1 p. 4-6
Cambridge,
2014
- Samenvattingen
van de lezingen op
Google Docs.
- Filmpje (E) van 5 min. met deelnemers aan het woord:
Polen, 2016 - Verslag van NL-bezoeker Jochem Kuhnen met veel foto's - Samenvattingen (E) van de papers door Ulrich Tigges en Marko Tucakov
Israël, 2018 - Verslag GBN-bulletin 2018-1 p.11 - Weblinks naar papers / powerpoints
Dikke fout met nestkasten aan een brug
4 februari 2022 In Voorschoten zijn nieuwe bruggen gebouwd en een gemeenteraadslid kreeg het idee om er nestkasten aan te hangen. Een deskundige adviseerde kasten voor gierzwaluwen. Vanwege de verkeersdrukte zouden die daar het beste passen. Maar iedereen weet nu bijna wel dat gierzwaluwen onder de nestkast een vrije uitvlieghoogte van minstens 3 meter nodig hebben. Als de gierzwaluwen deze kasten al zullen weten te vinden (lijkt onmogelijk, zie omgeving op Google Streetview) dan zullen de uitvliegende jongen goede kans maken in het 2-2,5 meter lager liggende water te geraken. Zie bericht en foto Voorschotense krant 3-2-2022.
Cursus gierzwaluw en huismus in de ruimtelijke ordening voor profs
1 februari 2022 Ook dit jaar organiseert Sovon i.s.m. Vogelbescherming Nederland weer een dagcursus gierzwaluw en huismus. Kunstnestprojecten voor met name de gierzwaluw mislukken nog veel te vaak door o.a. onvoldoende kennis van zaken. Hoe werkt de Wet Natuurbescherming en het Soortenmanagementplan, hoe gaan we daar mee om en wat zijn goede voorzieningen voor compensatie van nestverlies door sloop en verbouw ? Op 15 maart 2022 in Nijmegen, Sovon-locatie. Kosten € 429,- excl. btw. Alle info hier bij Sovon.
Natuurinclusief bouwen gereguleerd ?
31 januari 2022 Minister de Jonge van VRO heeft 27-1 in zijn eerste kamerdebat over Volkshuisvesting op een vraag van Laura Bromet (Groen-Links) toegezegd dat hij de mogelijke opties voor de regulering van 'natuurinclusief bouwen' gaat onderzoeken. Op 25 januari 2022 werd door een grote groep marktpartijen met een petitie opgeroepen om 'natuurinlusief bouwen' verplicht te stellen voor alle nieuwbouw. Hier tekenen kan nog steeds. Zie het bericht van 31-1 op Stadszaken.
Natuurorganisaties, bouwondernemingen, banken en leveranciers bepleitten in het Manifest "Bouwen voor Natuur" dat er voor nieuwbouw een "Natuurstandaard" wordt opgesteld. Alle nieuwbouw zou voorzien moeten worden van groenvoorzieningen in de buurt en van broed- en verblijfplaatsen voor vogels en zoogdieren zoals gierzwaluw, huismus en vleermuis. De natuurvoorzieningen zouden verplicht moeten worden opgenomen in de aanbestedingseisen. "Natuurinclusief bouwen", moet zo uit de goede bedoelingensfeer komen.
De Tweede Kamer vroeg zich eerder al af of verplichtingen niet geregeld kunnen worden in het Bouwbesluit. In een motie van GroenLinks en CDA werd de minister gevraagd dit te onderzoeken, zie Motie Bromet en Von Martels, ondersteund door de initiatiefnota "Groen in de stad". De motie werd met 129-20 aangenomen.
In het kader van 'klimaatneutraal' en 'van gas los' gaat de komende 30 jaar de hele bebouwde omgeving op de schop door sloop, renovatie en nieuwbouw. Huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen zullen hun broed- en verblijfplaatsen verliezen. Standaard aanbrengen van voorzieningen in alle nieuw- en verbouw is een eenvoudige en goedkope methode voor de vorming van nieuwe kolonies.
Twee methodes De gierzwaluwpopulatie is waarschijnlijk het meest gebaat bij overvloedig beschikbare, gelijksoortige broedplaatsen. Die worden makkelijker gevonden dan allerlei soorten nestkasten of neststenen in sterk uiteenlopende typen, opstellingen en locaties. Dat is namelijk het resultaat van de huidige vrijwillige initiatieven en van wettelijk vereiste mitigatie (= "verzachting") bij sloop- en renovatieprojecten. Compensatie wordt per pand of per huizenblok alleen geregeld als er broedplaatsen verloren gaan. Dat vereist onderzoek naar aanwezigheid (wordt ook nogal eens ' vergeten') en ontwerpen van nieuwe voorzieningen, waarbij ook nogal eens fouten worden gemaakt; het komt voor de gierzwaluw vrij precies. De bezettingskans van deze nieuwe voorzieningen is daardoor erg laag. (zie pagina Kunstnesten). Het risico op leegstand wordt bij standaard overal beschikbare en gelijkvormige nestplaatsen aanzienlijk minder omdat ze uiteindelijk 'automatisch' herkend worden als geschikte broedplaats. Lokgeluiden zijn dan ook niet meer nodig.
Kolonie Waardenburg naar 105+ paartjes 16 januari 2022, update 18-2
Het is niet bekend of en hoeveel gierzwaluwen er in kasteel Waardenburg bij Neerijnen
langs de Waal
broedden tussen 1265 en de renovatie van 1957-1960.
Een ploegje van 8-10 vrijwilligers o.l.v. Marjos Moermans (die ook het advieswerk voor de nestkasten deed), Hannie Nilsen met leden van IVN vogelwerkgroep Oisterwijk en Bert Vos van IVN West Betuwe voert sinds 2009 jaarlijks een gedegen controle uit van de kasten. Van elke kast wordt de status en inhoud genoteerd en foto's gemaakt.
Broedgevallen worden vastgesteld aan de hand van achtergebleven poepjes (van de jongen) in de kast. Elk jaar worden de kasten schoongemaakt zodat het jaar daarop weer vastgesteld kan worden of er gebroed is. (uiteraard worden de nesten niet verwijderd, alleen los materiaal en poepjes).
In 2018/2020 is het aantal kasten (114 vanaf 2012) met 21 uitgebreid naar totaal 140. Het aantal broedgevallen nam gestaag toe. In 2021 waren er 117 in gebruik door gierzwaluwen waarin 105 broedgevallen met uitgevlogen jongen werden vastgesteld. Van nog eens 12 kasten is broeden onzeker. Er werden ook 13 niet uitgekomen eitjes gevonden en twee dode, bijna volwassen, jongen. In een aantal kasten werden totaal 30 uileballen van de kerkuil gevonden (slaapplaats), vaak samen met niet uitgekomen gierzwaluweitjes en 1 x een dood jong gierzwaluw.
Zeer waarschijnlijk zijn er ook nog een aantal natuurlijke gierzwaluwbroedplaatsen, o.a. achter het pannendak van de Donjon.
Op 10 januari werd de jaarlijkse inspectie weer uitgevoerd. Door de controleurs werd dit verslag over 2021 samengesteld. Omroep Gelderland was er ook bij en publiceerde dit verslag op 11-1-2022, met een filmpje van de schoonmaak .
Over de jaren 2009-2015 werd eerder al een prachtig verslag geschreven met veel foto's en achtergrondinfo. Op de site van VWG Midden Brabant staan ook de jaarverslagen over 2016 en 2017. En hier staat het verslag over 2018.
Nestkasten Utrecht op de kaart
10 januari 2022
In Utrecht zijn voor broedseizoen '22 1.249 bekende
kunstnesten (nestkasten en neststenen) voor gierzwaluwen beschikbaar.
76 van de 85 bezette kasten bevinden zich in drie redelijk tot zeer goed bezette projecten in Voordorp (17 bezette kasten, 20% bezet), de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat (23 bezet, 88%, (mogelijk de oudste gierzwaluwkolonie in kunstnesten van Europa !) en op de locatie van het voormalige AZU aan de Hartingstraat / Arthur van Schendelstraat (38 bezet, 100%). Ook dit jaar gaan we de bezetting weer controleren. Alle info op Gierzwaluwen in Utrecht. Neem even contact op als je wilt helpen: jaaplangenbach@ziggo.nl .
- 82 nestkastprojecten Utrecht op Google Maps
Onderzoek naar plastic in nesten
4 januari 2022
Gierzwaluwen komen nooit aan de grond.
Nestmateriaal wordt in de lucht
De Spaanse biologieprofessor Alvaro Luna
Fernandez denkt dat plasticvervuiling slecht is voor het broedsucces. Grote
stukken plastic verstoren de warmte- en vochthuishouding en microplastics
kunnen opgegeten worden omdat gierzwaluwen de
Gevraagde gegevens: Plastic-protocol Gegevens opsturen naar: Alvaro.luna@universidadeuropea.es
Dood jong aan plastic draad in nestkast Mogielnica (Pl). Documentatie: Plastic doodt gierzwaluw.
Gierzwaluwen van Beijing
3 januari 2022
De ondersoort Apus pekinensis van onze
gierzwaluw
broedt al meer dan 600
De ondersoort siert ook een nieuw boek over de vogels van Beijing.
Op deze animatie is te zien hoe de jaarlijkse
trektocht van 12.000 km naar Zuidelijk Afrika verloopt:
migratieroute apus pekinensis.
Hier alles over het
gierzwaluwproject Beijing.
Vale gierzwaluw bij Terneuzen
3 januari 2022
Vandaag is bij Terneuzen aan de Westerschelde door een aantal mensen
waarschijnlijk een vale gierzwaluw gezien. De vogel foerageerde er geruime
tijd. Het is de eerste januari-waarneming. Voorheen werd deze soort, sinds
2006, alleen in oktober en november in Nederland gezien. De vale
broedt in het Middellandse zeegebied. Zie de
-
Filmpjes om de winter door te komen
jaaplangenbach@ziggo
, Willemstraat 38,
3511 RK, Utrecht
06 - 3849 7474 ,
|