Gierzwaluwnieuws 2023

 

Twee jonkies, zoldernestkast Woudsend,

28 juli 2015.

 

De gierzwaluwpagina's

 

100 soorten  Bescherming

Aankomst- en vertrekpatronen 2015-2023

Broedvogelbestand

Camera in nestkast

Fenologie: 1e aankomst

GBN   Kunstnesten

Kunstnesten in Nederland: 293 projecten in 152 plaatsen met 23.515 kasten

 Leefwijze  Lokgeluiden

Maarssen, broedbestand, nestkasten

Nachtvliegen Nesten zoeken 

Opvang  Tellingen  Tillen  Trekroutes 

Utrecht, nestkastbezetting '18 - '23

Utrecht, Rivierenwijk, 50 van 95 stenen bezet

Utrecht, (kunst)nesten Leidsche Rijn

Utrecht, gierzwaluwen, overig

Webcams   Weblinks

Wet- en regelgeving

Woudsend, broedbestand, nestkasten

 

Contact: jaaplangenbach@ziggo.nl   06 -3849 7474.

Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht. 

:  @ApusapusNL

 

 

Laatste nieuwsbericht

 

29 december 2023

Dit is, 10 jaar na het eerste, het laatste nieuwsbericht. Ze zijn allemaal verwerkt in de themapagina's. Die worden nog slechts sporadisch alleen met de wat belangrijker info aangevuld of geactualiseerd. Ik controleer dit jaar ook geen nestkasten in Utrecht. Ik heb er niet zoveel zin meer in. In 2024 ga ik vooral het land in om te kijken hoe ze buiten Utrecht vliegen. De bevindingen komen op de projectenpagina. Dus hou voor updates de pagina met 292 kunstnestprojecten in 154 plaatsen in de gaten. Als je over een project zelf meer weet hoor ik het ook graag.

 

In 2023 werden 160 nesten in Hattem gevonden, en 198 in 2024.

 

26 september 2023, update 17 september 2024.

Hattem heeft een flinke kolonie gierzwaluwen maar hoeveel precies was nog niet bekend. Al een paar jaar was Henk Schreuder (gek van gierzwaluwen maar ook fanatiek (nacht)vlinderaar) al onregelmatig op zoek geweest. En hij wist wel dat er veel meer moesten zijn. In 2007 wordt er in Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14 door een inwoner van de wijk Van Heeckerenkamp opgemerkt dat het daar "miegelt van de gierzwaluwen, nog nooit zoveel bij elkaar gezien". Maar dat was wel zowat alles wat er uit het verleden bekend was.

In 2023 en nogmaals in 2024 deed Henk er een flink aantal schepjes bovenop en ging ook systematisch zoeken volgens het BMP-protocol van Sovon. Op een totaal van ca. 50 zoekdagen werden 160 nesten gevonden in 2023.

Van de 24 nestkasten waren er 15 bezet. Vijf broedplaatsen uit 2022 waren verdwenen (ontoegankelijk geworden) en 31 nesten uit 2022 konden in 2023 niet meer bevestigd worden.

 

In 2024 werd de hele oefening herhaald en werden 198 nesten gevonden. Behalve in de binnenstad werd in alle wijken een groter aantal nesten gevonden, waarschijnlijk door meer ervaring, opgedane kennis en meer zoektijd. Na correcties resulteert van de bruto toename van 38 een netto toename van 11 bezette nesten.

Er waren t.o.v. 2023 zeven nestplaatsen zichtbaar verdwenen door verbouwingen e.d.. 18 bezette nestplaatsen in 2023 werden in 2024 niet opnieuw bezet gevonden.

In 2024 waren van 35 beschikbare nestkasten er 14 bezet.

Nog intensiever zoeken levert misschien nog meer nesten op en er wordt nu geschat dat het totale aantal tussen de 200 en 250 zou kunnen liggen.

 

De 198 nesten in Hattem 2024.

 

Rond half zeven al, voor zijn werk in Zwolle, ging hij vaak al vele dagen op pad, o.a. met de lokgeluidjes op zijn telefoon. Maar natuurlijk ook 's avonds want het kost erg veel tijd om een bezet nest te vinden.

 

Lokgeluid bleek een zeer efficiënte methode om vooral bekende nesten opnieuw bevestigd te krijgen. In plaats van soms uren posten om een invlieger te treffen, krijg je direct reactie uit een bezet nest. De methode werkt vooral goed in het begin van het seizoen tot half juni. Daarna wordt er vaak niet meer gereageerd op het geluid (inmiddels gewend aan de 'bangers" en minder bang geworden voor indringers?). Dat is ook mijn ervaring. Bij zijn eigen nestkasten aan huis zijn geen verstorende effecten van het lokgeluid opgemerkt.

 

Bekijk de details en interessante bevindingen in het fraaie onderzoeksverslag. Broedbestand Hattem 2023 (.pdf)  en hier Broedbestand Hattem 2024 (.pdf) .

 

Al zijn nestvondsten 2023 (163 met code 'bezet nest', gevonden op ca. 45 zoekdagen) staan hier op waarneming.nl .

Henk is op dat platvorm met totaal 3.763 gierzwaluwwaarnemingen in 2024 opgeklommen naar de tweede plaats, achter de niet te kloppen Aart Vink met 6.655. Zie waarneming.nl-gierzwaluw algemeen. Zie verder een gesprek met Henk op de Sovon-site.

 

 

Verplichte nestkasten in nieuwbouw en bij renovatie

 

25 oktober 2023, update 9-5-2024

In de nieuwe Omgevingswet wordt per 1 januari 2025 een verplichting opgenomen voor het aanbrengen van 'verblijfsvoorzieningen' voor beschermde gebouwbewonende soorten (gierzwaluw, huismus, vleermuizen) in alle nieuwbouw en bij ingrijpende verbouw (vernieuwing van meer dan 25% van de bouwschil). De regeling komt in het geval van sloop + nieuwbouw en bij renovatie bovenop de gangbare regelgeving van de Omgevingswet en zal daar niet strijdig mee zijn.

 

Gierzwaluw als groene stadsvogel.

Muurschildering in Noord-Ierland.

(klik voor vergroting)

 

 

 

 

De belangrijkste voorschriften

Elk gebouw moet voor elke 110 vierkante meter gevel + dak tenminste een verblijfsvoorziening voor de gierzwaluw en een voor de huismus krijgen, met een minimum van 1 voorziening per soort als het oppervlak kleiner is. Oppervlakten boven 25 meter hoogte tellen niet mee.  Voorzieningen voor meerdere woningen/gebouwen mogen geclusterd worden als het geheel als bouwwerk wordt aangemerkt.

De onderlinge afstand tussen gierzwaluwvoorzieningen bedraagt minimaal 1 meter en de afstand tot opengaande ramen e.d. is minimaal 50 cm.

 

De wettelijke regels en details voor de uitvoering worden opgenomen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), in een ministeriële regeling, in de Omgevingsregeling (Or van de Omgevingswet) en in een infoblad(en). Zie bericht 8-5-2024 bij Stadszaken over de regeling.

De minister verwacht dat de maatregelen gemiddeld 900 Euro per woning gaan kosten.

 

 

Tijdelijke regeling en gedragscode voor natuurvriendelijk isoleren particulieren

 

25 december 2023

Minister de jonge van BZK heeft een tijdelijke, korte termijnoplossing bekendgemaakt voor het natuurvriendelijk isoleren van particuliere woningen. Die was al voor november j.l. aangekondigd maar dat werd dus niet gehaald. Er wordt nu naar gestreefd dat in februari 2024 het "natuurvriendelijk isoleren" als tijdelijke werkwijze wordt gestart. Wat later wordt die omgezet in een landelijk geldende gedragscode (en dus niet een bestuursconvenant zoals eerder de bedoeling was). Een ecologisch bureau is nog bezig om vast te stellen aan elke voorwaarden men moet voldoen om voor het werken volgens de tijdelijke werkwijze en de gedragscode in aanmerking te kunnen komen, zoals de planning en het aantal aan te brengen alternatieve verblijfplaatsen. Er komt 8,8 miljoen Euro beschikbaar voor het realiseren van de alternatieve verblijfplaatsen (voor vleermuizen). De gedragscode is maximaal drie jaar geldig en loopt af zodra er voor de betreffende gemeente een Soortenmanagementplan van kracht is. Er wordt nog veel overlegd over de uitwerking met provincies, gemeenten en soortenorganisaties o.a. in de Taskforce Natuurinclusief Isoleren.

 

De lange termijn oplossing ziet het ministerie in de vorm van een gebiedsgericht SMP of Pre-SMP voor elke gemeente. Dat moet rond 2029 klaar zijn. Voor de eerste helft gemeenten is een bedrag van 54 miljoen Euro beschikbaar. "De politiek" moet later nog over de tweede tranche beslissen. De minister werkt aan een speciale korte opleiding (MBO keuzemodule voor begeleiding van natuurvriendelijk isoleren en voor vooronderzoek SMP's ) om het nu al grote tekort aan ecologen, die de SMP's moeten opstellen, op te lossen.

 

Bericht met bijlagen, Rijksoverheid - 22-12-2023

Kamerbrief 22-12-'23 over tijdelijke landelijke gedragscode

Kamerbrief van 4 oktober 2023 over tijdelijk plan

Subsidieregeling voor opstelling SMP's

De regels voor "natuurvriendelijk isoleren" prov. Utrecht

De wording van het Utrechtse Pre-SMP volgens de Taskforce

'Alles' over het Pre-SMP op de pagina "Bescherming".

 

Natuurinclusief verplicht in Nijmegen

 

8 december 2023

De gemeente Nijmegen maakt een "toolbox" voor natuurinclusief bouwen en renoveren. Daarin staan allerlei te nemen maatregelen, zoals het aanleggen van een vlindertuin of het ophangen van   nestkasten, die men kan nemen om de biodiversiteit te verbeteren.  Met de toolbox kun je uitzoeken welke maatregelen bij jouw project passen en er staat hoeveel je moet doen (volgens een puntensysteem zoals ook in Arnhem, Ede, Den Haag, Leiden, Tilburg, Amersfoort, Groningen en Barneveld). Het systeem functioneert nu al voor nieuwbouw waar de gemeente wat over te zeggen heeft, volgend jaar ook voor andere ontwikkelaars en in 2026 is het voor iedereen verplicht, ook voor particulieren, zowel in de nieuwbouw als bij verbouw en geldt voor de hele stad.

 

Bericht De Gelderlander, 8-12-2023

Gemeentebericht over de toolbox en de invoerplanning

 

343 nesten in gemeente Westland

 

14 november 2023

In 2021 fietste Aad van Uffelen een 400 kilometer lange nestenzoektocht door de dorpen van Westland. Hij vond er toen 73 en gaf aan in welke gebieden in de jaren daarna verder gezocht zou moeten worden. Een ploegje van 6-7 mensen heeft in 2022 en 2023 de elf dorpskernen opnieuw onderzocht. Marco Verschoor, die in 2019 in Ter Heijde met succes een mislukt compensatieproject met dakpanhuifjes wist te herstellen, maakte er een verslag van. Daaruit blijkt maar weer eens dat hoe langer je zoekt , hoe meer je vindt (als ze er zijn). In 2022 werden er 155 gevonden en in 2023 al 285 (excl. in kunstnesten). Er werden nieuwe kolonies gevonden, bestaande bleken toch groter te zijn en men denkt nog steeds niet alles gevonden te hebben.

 

Er wordt in de diverse dorpen vooral genesteld achter kantpannen. Veelal gaat het om een kleine kolonie geconcentreerd in een wijkje met dezelfde typen huizen, maar soms zijn de nesten meer verspreid door het dorp zoals in Naaldwijk en ' s Gravenzande.

 

Het aantal beschikbare kunstnesten (nestkasten en neststenen) nam toe van 678 in 2022 tot 802 in 2023. Meer dan de helft hangt in Wateringen. Het aantal bezette kunstnesten nam toe van 30 in 2022 naar 58 in 2023 waarvan 34 in Wateringen en 22 in Ter Heijde. Dus 15% van alle nesten zit in kunstnesten.

 

De nesten in de kerk van Ter Heijde

Foto Marco Verschoor

 

Van de acht kasten in de kerk van Ter Heijde (sinds 2020) waren er in 2021 en 2022 twee bezet (niet dezelfde) en drie in 2023.

Er zaten ook nog vijf 'natuurlijke' nesten achter de dakgoten.

Van de 38 kasten in het "huifjesherstelproject" uit 2019 in Ter Heijde (hier meer daarover) waren er in 2023 al 19 bezet, weer twee meer dan in 2022.

 

Net als in 2022 werd ook in 2023 weer tweemaal ingegrepen op locaties waar bouwsteigers tijdens het broedseizoen de toegang tot de nesten blokkeerde. Ze werden in overleg met de uitvoerders tijdelijk verkleind of verwijderd.

 

In de verslagen staat per dorp een kaartje met de locaties en adressen van de gevonden nesten. Het belangrijkste doel van de zoektochten is betrokken partijen (ecologen, woningeigenaren, gemeente en woningcorporaties) attent te maken op de nesten zodat die bij renovaties en sloop volgens de regels van de wet beschermd kunnen worden.

Maar ook informatie over de aard van de nestplaatsen is interessant zoals nieuwe nestplekken in recente nieuwbouw. Tot nu toe zaten op een na alle nesten in gebouwen van voor 1991.

 

Broedplaatsen en nestkasten in dorpskernen gemeente Westland.

 
Dorpskern Broedplaatsen (niet in kunstnesten) Nestkasten / neststenen
2021 2022 2023 Aanwezig '22 / '23 Bezet '22 / '23
 De Lier 3 15 20 1 / 7 0 / 0
 's- Gravenzande 5 14 54 - -
 Heenweg - 4 4 - -
 Honselersdijk 9 18 10 - -
 Kwintsheul 4 2 8 80 / 80 ? / 0
 Maasdijk 2 7 6 - -
 Monster 15 29 42 12 / 16 ? / 2
 Naaldwijk 16 24 64 137 / 137 ? / 0
 Poeldijk 13 18 20 51 / 51 ?  / 0
 Ter Heyde 3 13 20 52 / 94 18 / 22
 Wateringen 3 11 37 375 / 417 12  / 34

 Totaal

73 159 285 678 / 802 30  / 58

 

- Details van de kastbezetting op 'Kunstnestprojecten - Westland'

- Artikel in Trouw over zoektochten Westland, 7 - 6 - 2022

- Verslagen zoekseizoen 2021-2023 gemeente Westland (.pdf)

 

Kinderboek over Groningse gierzwaluw

 

2 november 2023

Rients Faber schreef een fraai kinderboek over de avonturen van gierzwaluw Max in Appingedam. Alle kinderen uit groep 6 en 7 in Appingedam krijgen het gratis.

Gierzwaluw Max wordt geboren in het monumentale huis op Gouden Pand 1 in Appingedam waar in ieder geval na 1972 een gierzwaluwkolonie huist. Toen werd het pand door brand nagenoeg volledig verwoest en herbouwd naar de nieuw gebouwde situatie in 1836. Maar waarschijnlijk zaten ze er ook al in het pand daarvoor.

De schrijver woont en werkt er ook en volgt in het boek de trektocht naar Mozambique en de terugkomst in Appingedam. Onderweg worden spannende avonturen beleefd, vinden er ontmoetingen plaats met veel andere vogelsoorten en komen de problemen met het Afrikaanse regenwoud aan de orde. De vader van Max wordt slachtoffer van de kat in de dakgoot. Bij terugkomst moet Max een nieuw plekje zien te vinden in een van de nestkasten van het pand dat vanwege aardbevingsschade gerenoveerd moet worden. In oktober 2024 gaat ook in het echt het dak eraf. De leefwijze en de woningnood van de gierzwaluw is vaak tot in details mooi in het verhaal verwerkt. (foto van Eduard Harinck).

 

191 p. geïllustreerd door Jan van Well, hard cover, okt. '23, € 18,95 incl. porto.
Bestellen bij: Uitgeverij Palmslag - Gierzwaluw Max

De schrijver woont en werkt op nr. 1 bij Cafe 't Gouden Appeltje en in het pand op nr. 5 werd op 22-10-2023 Leescafé Doemkes officieel geopend.

- Bouwhistorie en pandonderzoek Gouden Pand 1 ihkv hersteloperatie

 

Voor de versterkingsoperatie in het aardbevingsgebied in Groningen geldt een Soortenmanagementplan (SMP) voor gebouwbewonende soorten (huismus, gierzwaluw, vleermuizen), zie info over de werking daarvan.

 

Pre-SMP voor Fryslân

 

1 november 2023

Na de provincie Utrecht en Overijssel is nu ook in de provincie Fryslân een speciale regeling vastgesteld voor natuurvriendelijke na-isolatie van een deel van de particuliere woningen, vastgesteld door GS in okt. '23. Op grond van dit PRE-Soortenmanagementplan kunnen gemeenten een generieke ontheffing aanvragen voor de bebouwde kom waar gedurende maximaal 2 jaar maximaal 30% (anders zou de populatie teveel worden aangetast) van oudere particuliere woningen met energielabel C t/m G zonder onderzoek naar aanwezige fauna en zonder ontheffing Wet natuurbescherming geïsoleerd kan worden. Als het dak daarbij b.v. ongeschikt wordt voor huismus of gierzwaluw moeten er vier vogelvoorzieningen (nestkast of neststeen die voor zowel huismus als gierzwaluw geschikt is) worden aangebracht. Als de spouw ongeschikt wordt, moeten er twee vogelvoorzieningen worden aangebracht.

 

De twee jaar Pre-SMP moet door de gemeente gebruikt worden om een volledig Soortenmanagementplan op te stellen dat meestal voor 10 jaar geldt en vor de gehele bebouwde kom van een gemeente.

De Friese regeling is een bijna 100% kopie van die in Utrecht en Overijssel. Ik vond alleen een extra verplichting voor een vogelkast als er bij muurisolatie kieren groter dan 20 mm waren. Jammer is dat daarmee ook een belangrijke fout in de regeling wordt gekopieerd: er mag al gewerkt worden vanaf 1 augustus als er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest zijn. De foto boven hoofdstuk zes is een mooi voorbeeld van een locatie waar je een gierzwaluwnestkast NIET moet plaatsen.

 

Volledig document: Beleidsregel Pre- SMP Fryslân, 1 - 11-2023.pdf

Uitleg en links naar documenten en bijlagen.

Vraag en antwoord over Pre-SMP door de provincie

 

 

 

Kunstnestprojecten in Nederland

 

30 september 2023

Mijn verzameling bespreking van kunstnestprojecten voor gierzwaluwen stond erg verspreid over verschillende pagina's. Ik heb ze bij elkaar geschraapt en op alfabetische volgorde van plaatsnaam op een aparte pagina gezet.

 

Dakpanhuifjes op geïsoleerde daken op het zuiden in De Kwakel, 2019

In 151 plaatsen komen 282 projecten voorbij. Soms alleen als aangekondigd plan maar ook velen met complete projectinfo en omvang van de bezetting. Van 139 projecten met ruim 10.400 kasten waarvan de bezetting bekend is, is ca. 13% van de kasten bezet (stand 21-12-2023).

 

Ik hoor het graag als je meer informatie over de nog onvolledig beschreven projecten hebt of andere interessante praktijkresultaten weet. Vooral de informatie over de bezetting ontbreekt nog veel te vaak.

 

Er worden regelmatig nieuwe projecten en aanvullingen toegevoegd.

 

Zie Kunstnestprojecten Gierzwaluw in Nederland.

 

 

 

Weer redelijk jaar in Oxford

 

23 september 2023

De gierzwaluwkolonie in de toren van het natuurhistorisch museum van Oxford wordt al sinds 1947 gemonitord. David Lack koekeloerde daar vele jaren achter glaasjes naar de nestelende vogels en schreef er zijn klassieke monografie over: Swifts in a Tower. Na zijn overlijden in 1973 werd het werk voortgezet, maar volgens sommigen niet altijd op de juiste manier. Er werden jongen geringd, sinds 2005 ook oudervogels, en er werd ook ander verstorend onderzoek gedaan.

Sinds het dieptepunt in 2012 is er verbetering in het broedsucces, afgezien van een nieuwe dip in 2020 en 2021.

Waarschijnlijk wordt er door toegenomen kennis en ervaring inmiddels zorgvuldiger met de broedsels omgegaan.

 

86 uitgevlogen in 2023

In 2023 is het broedsucces met 86 uitgevlogen jongen (het hoogste aantal sinds 2008) van 44 broedsels met 114 gelegde eieren weer op het 'normale' niveau van 2,0 uitvliegers per nest. Er gingen 12 jongen dood wat geweten wordt aan koud en nat weer in juli. De laatste vloog uit op 3 september.

 

 

De nestcontroleurs berichten met geen woord over de mogelijke broedverstoring door het onderzoek maar wijden afnemend/slecht broedsucces meestal aan slecht weer (met name 2009, 2012 en 2020) of een sperwer (2010-2011). En in een jaar met veel nesten met slechts een enkel uitgevlogen jong wordt dit in een jaar met nat en koud weer gewijd aan het slechte weer en in een mooi jaar aan "onervaren vogels", te weinig voedsel of te weinig teruggekomen broedvogels. Hoe dat onderzocht is wordt niet duidelijk. Ook Andrew Lack (in een extra updatehoofdstuk van de heruitgave van Swifts in a Tower in 2018)  wijdt de achteruitgang in 2010-2012 aan (erg) slechte zomers, verbouwingsverstoring en een sperwer in 2010 en aanbrengen van taggs in 2011, maar geeft geen verklaring voor de lage aantallen voor 2013-2020, anders dan "het  vergt tijd voor herstel".

Het weer wisselt jaarlijks sterk en een aaneengesloten periode van bijna 10 jaar met geleidelijk afnemend (6 jaar) en blijvend laag (4 jaar) broedresultaat is daarmee moeilijk verklaarbaar.

 

Tot de uitbreiding naar 147 kasten in 1966 waren nagenoeg alle 40 kasten bezet. Pas in 1980 nam het aantal bezette kasten plotseling snel toe naar rond de 110 in 1985 en bleef op dat niveau tot ca. 2008, met jaarlijkse variaties van 80-130. Na 2008 daalde de bezetting erg rap naar een dieptepunt in 2012 met slechts 21 bezette kasten. Sinds 2005 vlogen er 1.278 jongen uit met een maximum van 136 in 2006.

 

In de jaren '60-'75 werden rond de 40 jongen geringd (variërend van 20-60). Dat liep op naar rond de 100 in 1985, daarna vrij constant met een maximum van 115 geringde jongen van de 134 uitgevlogen jongen in 2006. In 2022 waren het er 80 van de 83. Niet alle cijfers worden overzichtelijk en in elk jaar gepresenteerd. In de heruitgave van Swifts in a Tower in 2018 schreef zoon Andrew een update-hoofdstuk voorzien van een grafiek met aantallen geringde jongen( 1959-2028), bezette nesten (1990-2018) en uitgevlogen jongen (2000-2008).

 

Het ringen leverde op dat slechts 1,3 % van de jongen (4.064 geringd!) ooit werd teruggevonden in de kolonie en dat 43% van de 674 geringde ouders werd teruggevonden. (Uit de update door zoon Andrew Lack ). Beide percentages zijn in vergelijking met veel ander onderzoek erg laag. Opmerkelijk is verder dat 25% van de gelegde eieren wordt uitgeworpen (onderzoeksverslag 2007). Dat is uitzonderlijk veel en duidt op veel verstoring.

Bij een nest is een webcam geplaatst waar een broedsel gevolgd kan worden: webcam Oxford. Als ze uitgevlogen zijn wordt de camera naar een jonger nest verplaatst.

- Dagboek 2023 en eerdere statistieken

 

Houten 10e Utrechtse gemeente met Pre-SMP, en Soest de 11e

 

20 september 2023

De provincie Utrecht was vorig jaar initiatiefnemer van een poging om het verantwoord na-isoleren van particuliere woningen te bevorderen. Dat gebeurde en gebeurt nog altijd voornamelijk 'illegaal', zonder inachtneming van de regelgeving van de Wet natuurbescherming (Wnb) die o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten verbiedt. Tijdens een maximaal twee jaar durende "Pre-SMP-periode" (vooruitlopend op de vaststelling van een Soortenmanagamentplan) worden huiseigenaren ontzorgt van het doen van onderzoek en kunnen isolatiebedrijven onder bepaalde voorwaarden hun gang gaan zonder de wet te overtreden. In elf Utrechtse gemeenten is inmiddels (24 oktober 2023) een ontheffing Wnb volgens deze provinciale regelgeving verleend. Tot nu toe hebben alleen de provincies Overijssel (Pre-SMP Overijssel vanaf jan. '23) en Fryslân (Pre- SMP Fryslân, 1 - 11-2023 ) ook deze regeling. In Overijssel maakt tot nu toe alleen Deventer er gebruik van.

 

De gemeente Houten kreeg op 28 augustus 2023 de beschikking voor de ontheffing PRE-SMP.

 

Resultaten Pre-SMP nog niet bemoedigend

 

Rond 6 augustus heb ik acht Utrechtse gemeenten met een al wat oudere Pre-SMP-ontheffing gevraagd naar de eerste resultaten van de regeling, zoals het aantal woningen dat van de regeling gebruik heeft gemaakt. Het is erg lastig om wat boven water te krijgen en een goed beeld is er nog steeds niet.  Het belangrijkste effect van de regeling lijkt te zijn dat er gestart wordt met het maken van een SMP.  Hier staan de reacties en andere details per Pre-SMP-gemeente.

 

Bij veel gemeenten is nog steeds sprake van 'opstarten' en "inregelen' en de meesten hebben geen inzicht in deelnemende aantallen woningen, en al helemaal niet in de woningen die niet deelnemen. Geen enkele gemeente wist te melden hoeveel gierzwaluwkasten er in de deelnemende woningen zijn geplaatst terwijl alles gedetailleerd in een GIS-app beschikbaar is.

 

Ook de provincie Utrecht meldt problemen, die overigens wel actief werkt aan handhaving en stimulering; daar is extra budget voor vrijgemaakt. De extra kosten voor de natuurvriendelijke isolatievariant zijn nogal eens (veel) te hoog (wat huiseigenaren afschrikt), isolatiebedrijven melden het werk vaak niet aan (uit angst voor controle door de provincie !), huiseigenaren worden vaak niet actief op de hoogte gebracht van de mogelijkheden (niet door isolatiebedrijven en niet door de gemeente), de informatie over de natuurvriendelijke variant door de gemeente en isolatiebedrijven op websites ontbreekt meestal (ik vond een uitzondering bij "De Isolatiespecialist" (isoleert 5 woningen per dag) met info over natuurvriendelijk isoleren van de spouwmuur ) en de voorlichting is nogal eens onvolledig of zelfs in strijd met de provinciale ontheffingsvoorschriften. Volgens de provincie Utrecht zullen nog dit jaar wel een flink aantal andere provincies de regeling ook beschikbaar stellen. Maar het is twijfelachtig of er genoeg ecologen zijn om al het werk te kunnen uitvoeren.

 

Hier de bijlage 4 met de provinciale "Handreiking / methodiek / spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren" volgens Pre-SMP.

 

Foute boel in Putten

 

17 september 2023

 Aan de Garderenseweg / Da Costastraat / van Damstraat in Putten werd door Woningstichting Putten najaar 2015 een blok huizen gesloopt waar gierzwaluwen en huismussen broedden en vleermuizen verbleven. Dat was nog in de tijd van de Flora- en Faunawet (nu Wet natuurbescherming) en de Soortenstandaard gierzwaluw van 2014 (nu Kennisdocument v. 2.0 van 2023). Ik maakte er indertijd een nieuwsbericht van en ben er eens wezen kijken en heb uitgezocht wat er van geworden is. Bekijk het project op de pagina met kunstnestprojecten.

 

Huifje, type 1

 

Huifje, type 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Veel leegstand in Utrechtse nestkasten

 

3 augustus 2023

In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.051 gecontroleerde nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,6%).

 

De teller staat nu op 198 'projecten' met 2.202 beschikbare kunstnesten voor 2024.

 

De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn na vier jaar nog niet gevonden.

 

Dit jaar raakten vier projecten voor het eerst bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.

 

Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347 kunstnesten. De eersten dateren van 2018. En ook niet in de 90 neststenen sinds 2016/2019 op het voormalige Veemarktterrein.

 

 

Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht

 

 

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.

Maar liefst 89% van de bezette kasten bevindt zich in de vijf grootste projecten.

 

Hier alles over de succesvolle kolonie Rivierenwijk.

 

De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de Hamburgerstraat is  mogelijk de oudste bewoonde nestkastkolonie van Europa .

 

Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in Voordorp waren in 2023 nog maar 26 van de 237 kasten aan particuliere woningen bezet.

 

Op de pagina Kunstnestbezetting Utrecht staan heel veel details, o.a. in een tabel met alle 198 'projecten' met de bezettingsgeschiedenis 2018-2023. Rode tekstgedeelten in de toelichtingen wijzen op leerzame projectgebreken. Alle projectlocaties staan met wat basisgegevens ook op Google Maps.

 

Vierde locatie met 'natuurlijke' nesten in Utrecht, Leidsche Rijn gevonden

 

Op 14 augustus werd ik door bewoners aan het Nachtvlinderplantsoen (bij het Amaliapark) in Vinex-wijk Utrecht-Leidsche Rijn attent gemaakt op een gierzwaluwnest achter de dakgoot aan de achterkant van hun woning. Ook bij buren en overburen zitten ze, totaal een stuk of 4-6. Ze zagen ze op 17 augustus nog invliegen.

 

   Gierzwaluwlocaties in Leidsche Rijn

 

Rode stip = locaties 'natuurlijke' broedplaatsen (totaal 8 - 10 ?)

 

Gierzwaluw = kunstnestprojecten, niet bezet.

Drie kunstnestlocaties in westelijk Leidsche Rijn pasten er niet op.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het is de vierde locatie die in Leidsche Rijn bekend werd. Ze zitten er al minstens 5 jaar. En dan is het misschien wel de oudste locatie in Leidsche Rijn. In 2017 ontdekte ik 'de eerste' aan het Aureliahof. Van de 417 kunstnesten in Leidsche Rijn was in 2023 nog niets bezet.

Hier meer over de eerste vier 'natuurlijke' broedplaatslocaties in Leidsche Rijn (en over de kunstnestprojecten daar).

 

 

Boerenzwaluw brengt gierzwaluw groot

 

5 augustus 2023

Bij Amsterdam was een wel heel bijzonder geval van gierzwaluwadoptie. Wel vaker wordt met succes een uit het nest geraakte gierzwaluwjong in een ander gierzwaluwnest bijgeplaatst en groot gebracht. Maar boer Honingh in Ransdorp plaatste het jong in een nest boerenzwaluwen. Hij wist niet dat het een gierzwaluw was. Die broeden onder zijn dak en het jong was door het rieten dak gevallen en nabij het boerenzwaluwnest terecht gekomen.

 

De ' boertjes' vlogen allemaal uit maar er bleef een veel grotere gierzwaluw over die te zwaar werd, wel 45 gram, en niet weg wilde. Waarschijnlijk zag hij/zij daar niet de benodigde ruimte voor. Gierzwaluwspecialist Gert de Jong uit Amsterdam en Elles van de Vogelopvang in Utrecht werden er bijgehaald. Er mee buiten gekomen vloog het jong weg. 

In NH-nieuws van 5 augustus staat een mooi verslag met filmpje.

 

 

Update Kennisdocument is uit

 

29 juli 2023

Drie jaar na de start van de werkzaamheden heeft BIJ12 het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw gepubliceerd.

 

Het document vat de huidige kennis over de gierzwaluw samen maar is vooral van groot belang voor de uitvoering van de Omgeveingswet. Het bevat voorschriften voor het vaststellen van de aanwezigheid van de soort en soms vrij concrete verplichtingen voor de uitvoering van compensatie van gierzwaluwbroedplaatsen die bij sloop en renovatie verloren gaan. Meer op Bescherming - Kennisdocument.

 

- Kennisdocument Gierzwaluw, juli 2023

 

Het grote gierzwaluwen-ABC t/m Z

 

8 juni 2023

Pas verschenen in mei 2023 maar nu al klassiek: het grote gierzwaluwen-abc t/m z.

 

De cover, klik voor vergroting.

 

Maar liefst 644 pagina's (Duits) met alle weetjes, details uit de hele wereld, heel veel bijzondere foto's en statistieken. Literatuurverwijzingen naar Vol 1, de bibliografie. Van Apus apus apus t/m de vliegrichtingen rond Zyclone.

 

Ik had hem binnen een week voor € 39,- inclusief porto. Wordt op bestelling geprint.

Bestellen: 

- Apus apus liber vol. 2. Mauersegler. Das ABC des besonderen himmelvogels.

- Apus apus liber vol 1. De bibliografie. 8.984 literatuurverwijzingen (E)

 

Gierzwaluwtillen bieden zelden soelaas

 

23 mei 2023

In 2022 waren er 22 gierzwaluwtillen en 7 faunatorens met totaal 1.029 nestkasten voor de gierzwaluw beschikbaar. In zeven deels bezette tillen/torens waren totaal ca. 19 kasten bezet.

Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of na-isolatie. De kosten zijn hoog, er vindt zelden bezetting plaats en het percentage bezette kasten per bezette til blijft waarschijnlijk erg laag.

 

Bezetting gierzwaluwtillen en faunatorens 2013 - 2022

 

Er waren in 2022 17 tillen "in bedrijf" in het kader van wet- en regelgeving, zoals voor compensatie van verlies van broedplaatsen door sloop en renovatie. Daarvan waren twee tillen deels bezet met 7 bezette kasten, van de 659.

 

Er zijn 10 tillen als tijdelijke maatregel ingezet, in afwachting van definitieve voorzieningen zoals neststenen in te renoveren woningen of in nieuwbouw. Slechts twee daarvan hebben op die wijze (tot nu toe) gefunctioneerd in Zutphen met een paar bezette kasten. Maar ze zijn toch uit gebruik genomen.

 

De bezette til van Jaap Schuijt in Heemskerk. Geplaatst ter compensatie van verwijdering van bezette maar versleten nestkasten op de kopgevel links.

 

De overige twaalf tillen zijn gebouwd (veelal zelf) door "liefhebbers". De eerste in Den Helder in 2013 en de laatste in 2020 in Heemskerk. Van deze tillen was die in IJlst (middenin een bestaande kolonie met veel "zoekers") tot nu toe de succesvolste met 5 (in 2021) van de 36 kasten bezet. Maar 'Heemskerk' gaat daar inmiddels dik overheen met 7 - 9 van de 18 bezet in 2023. In Neede en Joure bleef het beperkt tot een enkele bezette kast en de overige tien tillen bleven ongebruikt.

 

Dit was de laatste maal dat we hebben geprobeerd de cijfers bij elkaar te sprokkelen. Dat was weer een hele klus. Inmiddels is wat mij betreft de trend wel duidelijk. Op de tillenpagina zijn de paragrafen met tips voor succes maar weggelaten. En ook voor de wet- en regelgever lijkt het wel duidelijk want de gierzwaluwtil zal niet voorkomen in de 'maatregelencatalogus' van de Kennisdocumenten (zoals Gierzwaluw en Na-isolatie).

Alle details op de tillenpagina.

 

Kolonie Maarssen voor 2e maal overhoop

 

30 april 2023, update 12 mei

In 2019 was er een plan van woningcorporatie Portaal voor de renovatie van 48 woningen in de Dichterswijk in Maarssen naar een NOM-project (Nul op de Meter). Er zit een grote kolonie van 30+ gierzwaluwpaartjes.

Om nestelen te voorkomen waren de nestingangen al dichtgemaakt in de ene helft van de wijk . Maar de bewoners verwierpen het plan en half juni 2019 werden de dichtgepurde openingen weer opengekrabd. Hier meer over de 1e renovatiepoging.

 

Portaal heeft een nieuw ontwerp gemaakt (zonder in de tuin geplaatste warmtepompen) dat wel werd geaccepteerd.

 

In februari 2022 werden 60 nestkasten als "gewenningsperiode" onder dakgoten opgehangen, de renovatie startte in januari 2022, de dakrenovatie met de gierzwaluwnesten na het broedseizoen. Behalve de 60 kasten zijn er in de 24 kopgevels openingen vrijgehouden voor broeden op de spouwmuur, is er een optie voor nestelen op het dakbeschot boven de dakgoten en ook nog een optie onder de kantpannen. Geen van deze vier opties deugt en het uitgevoerde plan voldoet volgens mij zelfs niet aan een aantal voorschriften in de ontheffing.

 

Mijn kritiek op dit plan en het ingediende verzoek tot handhaving is verhuisd naar de pagina over gierzwaluwen in Maarssen, zie Tweede renovatie Dichterswijk- Maarssen.

 

 

Filmpjes om de winters door te komen

 

Over de visarend, koekoek en gierzwaluw

A silent spring. (16 min.). Engeland, met o.a. Erich Kaiser (D) en Edward Mayer (UK). (Het boek "Silent Spring", over de bedreiging door insecticiden van Rachel Carson, dateert van 1962)

 

Terug in het wild

De NPO maakte met Menno Bentveld van o.a. Vroege Vogels de film "Terug in het wild", waarin een aantal diersoorten wordt behandeld dat met succes aan een nieuw voortbestaan wordt geholpen. Vanaf minuut 13.30 is de gierzwaluw aan de beurt met een verhaal over de succesvolle nestkasten in de Amsterdamse Oranjekerk. Thea Dammen van de Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep en gierzwaluwonderzoeker Gert de Jong vertellen, begeleid door schitterende beelden, over de vogel en de dramatische achteruitgang in de stad. "Terug in het wild 2" op NPO start.

 

Torenvalk grijpt gierzwaluw uit nestkast

Unieke opname door Zuzana Syrova in Brno, CZ, van een torenvalk die een gierzwaluw uit een nestkast plukt, er mee wegvliegt en opvoert aan zijn kroost. Alles op film!  Zie : Torenvalk grijpt gierzwaluw.

 

Kauw grijpt gierzwaluw uit nestkast

In de kastenkolonie van de Joanneskerk in Oisterwijk legde Hannie Nilsen nestroof vast door een kauw die een jong uit de kast pikte.  Van binnenuit gefilmd: Kauw-Oisterwijk.mp4.

 

Zwarte kraai kan het ook

Ik zag bij de Lutherse kerk in Utrecht dat zwarte kraaien met succes jongen en mogelijk ook invliegende adulten uit de neststeeningang pikten, zie verslagje kraaienaanval.

 

Dolgelukkige pensionhouder lukte het eindelijk om een uitvliegend jong te filmen. Uitvliegend jong bij Louis Philippe-Arnhem in Leuven.

Massale gierzwaluwwegtrek in Engeland

Op 28 juni 2020 werden bij een trektelpost aan de Engelse oostkust bij Filey ruim 16.000 zuidwaarts trekkende gierzwaluwen geteld, zie  verslag en filmpje langs de kust trekkend. Een dag later begon de trek opnieuw, ook weer vanaf 4 uur in de ochtend tot een uur of 10. Enorme zwermen kwamen in golven laag boven de horizon langs en rond 12 uur was het zo goed als over. Teller Ben Ward kwam op een uiteindelijk dagtotaal van 46.026 exemplaren, een nieuw record voor de UK. Verslag en filmpjes op  Birdguides.com. De (tijdelijke) wegtrek was het gevolg van erg slecht weer in Engeland.

 

Hier in Nederland waren de daklozen en niet-broeders ook al bijna een week vertrokken en werd het erg stil boven de kolonies.  Rond 10 juli kwamen de niet-broeders weer terug en werden de schreeuwpartijen langs de nesten hervat. Het is nog te vroeg om al naar Afrika te gaan. Ze willen alle tijd, tot in de 2e/3e week van juli, benutten om een broedplaats te vinden.

 

Nestkasten in Bakoe

In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is een bijzonder groot nestkastenproject, met wel 400 kasten gerealiseerd. Er zijn al kasten bezet. Dat wordt gecontroleerd met een mini-camera aan een snoertje.

Filmpje op Youtube .

 

30.000 schoorsteengierzwaluwen

In Portland, Oregon, VS komen in de schemering de schoorsteengierzwaluwen (Vaux's swift) als spreeuwenzwermen aangevlogen voor overnachting in de schoorsteen van een basisschool.

 

Italiaanse bioscoopfilm, trailer

Er draaide een Italiaanse bioscoopfilm over de gierzwaluw . Met schitterende vliegbeelden van het winterverblijf in zuidelijk Afrika t/m de broedplaatsen in Rome. Eentje wordt gegrepen door een torenvalk. Hier de veelbelovende trailer van 4 minuten : Il Rondoni: eten en slapen in de lucht .

 

Geheim gedrag in de lucht

Vertraagde beelden onthullen wat ze in de lucht doen: buikje krabben, vliegje pakken, vrij worstelen, kop schudden, paren, verenonderhoud, poten poetsen, luizenjacht..... Sterk vertraagde filmpjes van Jean Francois Cornuet.

 

Filmpjes uit kunstnesten

Nog meer filmpjes

 

 

jaaplangenbach@ziggo.nl , Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht

06 - 3849 7474

 

  Begin pagina