Gierzwaluwnieuws 2025

Gestrand bij de nestkast op het balkon van Louis-Philippe Arnhem in Leuven.

Gierzwaluwpagina's

100 soorten

Bescherming

Aankomst- en vertrekpatronen 2015-2023

Broedvogelbestand

Camera in nestkast

Fenologie van 1e aankomst

GBN

Kunstnesten

 Leefwijze

Lokgeluiden

Maarssen,

broedbestand, nestkasten 2016-2021.

Nachtvliegen

Nederlandse kunstnestprojecten (297 stuks !)

Nesten zoeken 

Opvang  Tillen  Trekroutes 

Utrecht, nestkastbezetting '18 - '25

Utrecht, Rivierenwijk, 50 van 95 stenen bezet

Utrecht, Leidsche Rijn, kunstnesten

Utrecht, gierzwaluwen, overig

Webcams

Weblinks

Wet- en regelgeving

Woudsend, broedbestand, nestkasten, 2007-2015

Contact: jaaplangenbach@ziggo.nl   06 -3849 7474.

Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht. 

BlueSky: https://bsky.app/profile/kortemozart.bsky.social

15 mei 2025

Dit jaar is er nog geen webcam met de gierzwaluw op Beleef de Lente. Maar er zijn er meer. Ik heb de lijst weer eens geactualiseerd.

Vooral het beeld van het nest in Engeland (niet bekend waar) door de RSPB is bijzonder fraai. Het is het vierde webcamnest waar al gebroed wordt, hier op drie eitjes, zie foto met de broedende vogel en webcam RSPB. In Italië, nr. 17, zit een vogel op 4 ! eitjes. Alle 20 adressen met een of meer webcams en nu totaal 18 bezette nesten in beeld vindt je op de webcampagina.

Aankomsten 2025

4 mei 2025

Op de trektelpost Falaise de Leucate, bij de oostelijke Pyreneeën is de aankomst redelijk goed te volgen. De aantallen nemen geleidelijk toe in de loop van april maar zo nu en dan is er een enorme piek in de aankomst gedurende 2-3 dagen, tot wel enige tienduizenden. Het dagrecord staat op 68.000 op 8 mei 2022.

Dit jaar ging het rond half april om enige tientallen tot honderden per dag, naar 1.300 op 20 april en ruim 8.000 op 21 en 22 april. Op de 23e begon met 23.000 vogels een duidelijk piek, via de 24e met 33.000 en weer aflopend naar 26.000 op de 25e, 7.000 op de 26e en 10.000 op de 27e. Daarna t/m 3 mei nagenoeg niets meer.

Jochum Kuhnen in Beek-Ubbergen vermoedt de nodige stagnatie bij de bezetting van zijn kolonie aan huis: "Het lijkt er een beetje op dat een deel van de gierzwaluwen vroeg was dit seizoen, maar dat een ander deel juist later arriveert. Dat kan tot gevechten gaan leiden als de als eerste teruggekeerde vogels al snel met een nieuwe partner aan de gang gaan en de oorspronkelijke partner later toch nog terugkomt. Ik zal het zien...". Zie zijn dagboek. https://www.xjochemx.nl/

Ze kunnen binnen ruim een dag in Nederland zijn en dus  verklaart de Franse piek waarschijnlijk ook de piek van 5.710 stuks op 26-4 langs trektelpost Breskens in Zeeuwsch Vlaanderen, maar ook daar stagneerde de doorkomst. Slecht weer in Noord-Frankrijk houdt ze o.a. mogelijk op ?

Op waarneming.nl werden op 26 april (viering Koningsdag) ruim 1.400 meldingen (dus niet aantal vogels) geplaatst, een fors nieuw record, o.a. dankzij mooi weer maar waarschijnlijk ook door een tamelijk vroege aankomst van veel vogels. Vorig jaar 'maar' 775. De ontwikkeling illustreert dat er steeds meer waarnemers zijn. De dip in 2022 was o.a. aan erg koud weer te wijten maar vooral ook aan een erg late aankomst, zie late aankomst in 2022.

Op 14 april zag Henk Schreuders in Hattem er eentje na een paar rondjes boven het dorp onder een dakpan schieten; de eerste melding van een bezet nest. Harm Peeters zag bij zijn nestkastenkolonie (25+ bezet) in Arcen aan de Maas op 26 april de eerste naar binnen vliegen. Bekijk hier de gierzwaluwwaarnemingen 2025. 

In Leuven (B) is het seizoen voor de nestkastenkolonie van Louis-Philippe Arnhem op 21 april begonnen. Hij meldt op het int. gierzwaluwforum: "First screaming party with 3 participants. Two boxes occupied, one with a couple. The season has started here in Leuven."

Op de internationale site is te zien dat er in Spanje per 4-4-25 al heel wat zijn.  Zie: Observation.org-Gierzwaluw.

Op waarneming.nl verscheen de eerste melding al op 25 maart, in Wanssum, Midden-Limburg. Met bewijsfoto! Dat is voor Nederland de op een na vroegste waarneming 'ooit' (sinds 1973). Bij Breskens kwamen op 6 april de allereersten langs. De vroegste 'ooit' was 21 maart 2010. De 1e waarneming valt vooral steeds vroeger doordat er steeds meer waarnemers zijn.

Volgens de datum van de eerste eileg vervroegde de aankomst echter slechts een dag of vier sinds 1996. Maar dat beeld wordt wellicht ook nog vertekend door een toenemend aantal waarnemingen met camera's (waarmee ze eerder worden opgemerkt). Misschien is er wel helemaal geen vervroeging, zie Sovon - gierzwaluw en ook  komen ze echt eerder aan?

Ga voor aankomst- en vertrekpatronen in  de jaren 2015-2024 naar de pagina: gierzwaluwfenologie.

Wereld Gierzwaluwdag op 7 juni 2025

11 april 2025

Ook dit jaar wordt weer een wereld gierzwaluwdag georganiseerd, door Swift Lady Martine Wauters . Op de website kun je jouw activiteit aankondigen (excursie, lezing, film etc.), zie homepage WSD 2025.

De tot nu toe aangemelde activiteiten staan hier.

Nog maar eentje in Nederland, namelijk mijn excursie/praatjes bij de 600+ jaar oude (mogelijk de oudste van Europa !) kunstnestenkolonie in de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat 9 in Utrecht. Verzamelen om 21.00 u. bij het hek van het Utrechts Archief, nr. 28, schuin tegenover de kerk. Meld je even aan op jaaplangenbach@ziggo.nl , dan weet ik hoeveel infofolders ik moet maken.

Erich Kaiser overleden

28 februari 2025

Gierzwaluwliefhebber en onderzoeker Erich Kaiser (1937-2025) is overleden. Iedereen die ook maar een beetje wilde weten over gierzwaluwen kende hem. Vooral via zijn publicaties over het onderzoek naar zijn nu 60 jaar oude nestkastkolonie in zijn huis aan de Margrethenstraase in Kronberg (D). Maar anders wel door zijn vele tientallen andere publicaties over deze  vogel. Hein Verkade, onderzoeker van de gierzwaluwen in Noordwijk, bracht evenals diverse andere Nederlandse liefhebbers ook een bezoek aan de kolonie. Lees hier zijn verslag.

In 2003 was de gierzwaluw vogel van het jaar in Duitsland. Erich schreef naar aanleiding daarvan een artikel dat vertaald werd opgenomen in Het Vogeljaar, afl. 2 van 2004.

(foto van Ulrich Tigges)

Beroerd seizoen 2024 in Oisterwijk

24 februari 2025

Het broedseizoen 2024 in de 24 met camera bewaakte nestkasten in de Joanneskerk van Oisterwijk is door de gierzwaluwliefhebbers onder leiding van Hannie Nilsen weer goed in de gaten gehouden. Het was niet best. Kauwen en het usutovirus maakten veel slachtoffers. In de 24 broedsels werden 67 eitjes gelegd waarvan er maar 40 uitvlogen. Zes jongen gingen dood. Een gemiddeld broedsucces van slechts 1,5 uitvliegers per broedsel. In slechts 7 van de 24 kasten waren er geen problemen. In het verslag ook de details per kast en links naar filmpjes op Youtube.

- Jaarverslag 2024 nestkasten Oisterwijk

- Bericht Oisterwijknieuws, 22-3-2025

Minister voert "nestkastenmotie" niet volledig uit

19 februari 2025

Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting deelde in een overleg met de Tweede Kamer op 18 februari mee dat zij de aangenomen motie voor een verplichting voor het aanbrengen van voorzieningen voor gierzwaluw, huismus en vleermuizen in alle nieuwbouw en bij ingrijpende verbouw niet volledig zal uitvoeren. Eerder werd al op de Woontop afgesproken dat gemeenten die verplichting ook niet mogen opleggen (kon tot voor kort nog wel).

In een brief aan de Kamer van 18-2 zegt de minister wel te werken aan een verplichting voor deze voorzieningen in alle andere gebouwen dan woningen (utiliteitsbouw zoals kantoren, scholen e.d.). Daarvoor wordt een regeling ontworpen die wordt opgenomen in de Omgevingsregeling van de Omgevingswet en zou na het doorlopen van de procedure per 1 juli 2026 van kracht kunnen worden.

- Bericht en documenten 18-2-25 bij Volkshuisvesting.

- Bericht van Niels de Zwarte 19-2 op Linkedin met reacties.

- 52.000 handtekeningen voor verplichting, 6-3 voor Keijzer.

Eerder bericht hierover van 4 januari 2025

Eind vorig jaar besloot minister Keijzer om toch geen verplichting voor nestkasten in alle nieuwbouw vast te leggen. Die was door haar voorganger Hugo de Jonge al tot in detail voorbereid. Er kwam echter flink protest tegen het voornemen en op 17 december nam de Tweede kamer een motie aan (71 tegen 70) waarin gevraagd werd de verplichting toch in te voeren. Er is in ieder geval nu nog geen verplichting actief. Zie bericht NOS: toch verplichting ?

De minister maakte op 28 november 2024 in een brief aan de Tweede Kamer bekend dat de voorgenomen regelgeving voor het verplicht aanbrengen in alle nieuwbouw en bij ingrijpende renovatie van kasten voor gierzwaluw, huismus en vleermuizen per 1-1-2025 niet wordt opgenomen in de Omgevingswet. Het besluit is gebaseerd op het regeerprogramma waarin staat dat in de bouwregelgeving voor woningen geen nieuwe duurzaamheidseisen worden opgenomen. Ook zou het schrappen van de verplichting passen bij het programma STOER van het ministerie (Schrappen van Tegenstrijdige of Overbodige Eisen en Regelgeving). Daar worden de vele regelingen Trumpiaans aangeduid als "het drama van de goede bedoelingen".

Bouwend Nederland deed op 15 november nog een dringend beroep op de minister om de regeling wel in te voeren. Zij vindt vooral de bijbehorende standaardisatie van de uitvoering van de voorzieningen belangrijk. Daarbij worden nog veel fouten gemaakt en moet nu voor elk (vrijwillig uit te voeren) project apart worden voorgeschreven.

De belangrijkste voorschriften waren:

Elk gebouw moet voor elke 110 vierkante meter gevel + dak tenminste een verblijfsvoorziening voor de gierzwaluw en een voor de huismus krijgen, met een minimum van 1 voorziening per soort als het oppervlak kleiner is. Oppervlakten boven 25 meter hoogte tellen niet mee.  Voorzieningen voor meerdere woningen/gebouwen mogen geclusterd worden als het geheel als bouwwerk wordt aangemerkt.

De onderlinge afstand tussen gierzwaluwvoorzieningen bedraagt minimaal 1 meter en de afstand tot opengaande ramen e.d. is minimaal 50 cm. Er is jaren voor de regeling gelobbyd en aan gesleuteld door ambtenaren, ecologen en belangenorganisaties.

Bescherming - verplichte kasten in alle nieuwbouw

Kamerbrief 28-11-24 over toch geen verplichte nestkasten in Bbl van Omgevingswet.

Bericht bij Vogelbescherming.

Brandbrief van Bouwend Nederland aan de minister, 15-11-2024

Reactie en oproep van Zoogdiervereniging, 4-12-2024

Vorig jaar april werd o.a. wegens te weinig actieve leden de landelijke vereniging GBN (Gierzwaluw Bescherming Nederland) opgeheven (zie bericht). De landelijke natuurvereniging KNVV bleek bereid om te bezien of binnen haar organisatie een landelijke werkgroep gierzwaluwen kan functioneren. De restanten van GBN, waaronder een financieel fonds van ca. 25.000,- Euro , werden al overgedragen aan KNVV. Belangstellenden worden nu opgeroepen om deel te nemen aan een online ZOOM bijeenkomst op 13 februari 19.30 u. om over zo'n werkgroep van gedachten te wisselen.

Zie voor info en aanmelding de oproep op de website van KNVV.

De KNVV is een landelijke natuurvereniging met meer dan 40 regionale afdelingen, zie https://knnv.nl/ .

Update 28 februari 2025

De bijeenkomst werd door ca. 50 liefhebbers gevolgd. De ZOOM-registratie kan hier bekeken worden: https://youtu.be/Vf8fAcvqkis

Inmiddels is de verhuizing van de website van GBN naar KNVV bijna voltooid en is er alvast gestart met het inventariseren van aanvragen voor financiering van (nestkast)projecten. Je kunt al een aanvraag indienen met projectomschrijving. Bijdragen van 500-1.000 Euro zijn mogelijk. Neem contact op met Paulus Kosters (bestuurslid KNVV) op info add gierzwaluw.knvv.nl , ook voor andere suggesties en vragen. Een groepje van negen deelnemers komt op 28-2 bijeen om e.e.a. verder vorm te geven.

Update 11 april

De werkgroep organiseert op 14 juni v.a. 10.30 bij de kolonie van familie Koenraadt in Standaardbuiten. de eerste landelijke dag. Geef je op via de adressen hierboven. Er is plaats voor maximaal 50 personen.

Elk jaar vernemen we op het internationale gierzwaluwforum (zie :  gierzwaluwforum-ww (Google Groups) begin februari het eerste teken van terugkerende gierzwaluwen uit de overwinteringsgebieden in zuidelijk Afrika. Nestkastenexploitant Amnonn Hahn in Israël meldde op 30 januari om 17.25 de eerste aankomst in zijn met camera bewaakte nestkast nr. A6 aan zijn huis in Givatayim. Zeker 's avonds is de vogel te zien via de webcam op webcams Givatayim . Vanmiddag zat ie al om 16.40 op het nest. De aankomst is op dit stukje film te zien: 1e aankomst in A6.

Op 4 maart kwam de (kennelijk wat vertraagde) echtgenoot aan. Op dit filmpje zie je ze vlak na elkaar de kast invliegen.

Hier in Nederland moeten we nog drie maand geduld hebben. De allereersten worden meestal begin april gemeld maar de hoofdmoot arriveert pas begin mei. Hier veel meer over de trekroutes van gierzwaluwen.

14 januari 2025

In de gemeente Westland wordt in 2025 voor het vierde jaar veel onderzoek en bescherming gedaan aan dakbroeders en vleermuizen. De natuurlijke gierwaluwnesten en de nestkastbezetting wordt in alle dorpen in kaart gebracht.

Op woensdag 22 januari 2025 is er in Wijkcentrum 't Anker een tweede infoavond (de 1e was op 14-1 in Naaldwijk) voor iedereen die er meer van wil weten en/of mee wil helpen bij de werkzaamheden en/of zelf een kast aan huis wil hebben. Zie info over de avond.

Op de projectenpagina staat een samenvatting van de telresultaten en andere bevindingen in de voorgaande jaren.

Cursus gierzwaluw, huismus en ruimtelijke ontwikkeling

april 2025

Ook dit jaar verzorgen Sovon en Vogelbescherming weer eendagscursussen voor professionals over de bescherming van huismus en gierzwaluw.  Hoe werkt de Omgevingswet bij sloop en renovatie van panden met nesten ? En veel meer. De eerstvolgende is op 11 september 2025 bij Vogelbescherming in Zeist en kost € 450,-  excl btw.

Alle info: Cursus gierzwaluw en huismus.

Toch minder gierzwaluwen ?

20 december 2024

In de gisteren verschenen Vogelbalans 2024 meldt Sovon over de gierzwaluw dat "we via MUS voor het eerst een betrouwbare trend hebben kunnen berekenen, welke licht afnemend is". Ik zet er eigenlijk nog steeds een vraagteken bij want de gierzwaluw is vliegend, en al helemaal broedend, een notoir lastig te tellen vogel. De trend, ook die in andere landen, is uitsluitend gebaseerd op tellingen van rondvliegende vogels. Vaak zijn dat tuinvogeltellingen zoals die ook in Nederland gedaan worden. Maar in Nederland is de trend gebaseerd op de stadsvogelindicator MUS die sinds 2007 wordt uitgevoerd op 12 telpunten in totaal ruim 800 gebiedstellingen. In 2024 was de score erg laag. Mogelijk had dat te maken met o.a. het extreem natte voorjaar waar ook andere insecteneters last van hadden. De trend is ook in veel andere landen licht dalend en daar moeten we het dan maar op houden. Maar ga vooral in eigen stad of dorp tellen hoe het daar zit want er zijn beslist dorpen en wijken waar het beter gaat.

In Noordwijk doen ze dat al sinds 1993 elke vijf jaar en in 2023 al voor de zevende keer! En ze vonden ook nog data uit 1967-1968 ! Uniek onderzoek, het broedbestand neemt toe in Noordwijk-Binnen, maar waarschijnlijk af in Noordwijk aan Zee! Zie Noordwijk, broedbestand 1967-2023.

Gierzwaluwtrends in een aantal landen, 2007 = 100%

Veel meer over telproblemen en broedbestanden op broedbestanden gierzwaluw.

Veel leegstand in Utrechtse nestkasten

2 augustus 2024

In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.051 gecontroleerde nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,6%).

De teller staat nu (januari 2025) op ruim 235 projecten met 2.840 beschikbare kunstnesten. In 2024 werden er nauwelijks nesten gecontroleerd, dit jaar mogelijk wat meer. We blijven wel nieuwe projecten opsporen en toevoegen aan de projectenlijst.

De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn na vijf jaar nog niet gevonden.

In 2023 raakten vier projecten voor het eerst bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.

Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347 kunstnesten. De eersten dateren van 2018.

Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht, 2023

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.

Hier alles over de succesvolle kolonie Rivierenwijk.

De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de Hamburgerstraat is  mogelijk de oudste bewoonde kunstnestkolonie van Europa .

Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in Voordorp waren in 2023 in de hele gemeente ongeveer 26 van de 237 kasten aan particuliere woningen bezet.

Op de pagina Kunstnestbezetting Utrecht staan alle details, o.a. in een tabel met alle 201 projecten met de bezettingsgeschiedenis 2018-2024. Alle projectlocaties staan met wat basisgegevens ook op Google Maps.

 Filmpjes om de winter door te komen

Over de visarend, koekoek en gierzwaluw

A silent spring. (16 min.). Engeland, met o.a. Erich Kaiser (D) en Edward Mayer (UK). (Het boek "Silent Spring", over de bedreiging door insecticiden van Rachel Carson, dateert van 1962).

Terug in het wild

De NPO maakte met Menno Bentveld van o.a. Vroege Vogels de film "Terug in het wild", waarin een aantal diersoorten wordt behandeld dat met succes aan een nieuw voortbestaan wordt geholpen. Vanaf minuut 13.30 is de gierzwaluw aan de beurt met een verhaal over de succesvolle nestkasten in de Amsterdamse Oranjekerk. Thea Dammen van de Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep en gierzwaluwonderzoeker Gert de Jong vertellen, begeleid door schitterende beelden, over de vogel en de dramatische achteruitgang in de stad. "Terug in het wild 2" op NPO start.