Gierzwaluwnieuws 2023

 

  De nieuwsberichten t/m 2022 zijn verwerkt

in de themapagina's

 

 

Twee jonkies, Woudsend, 28 juli 2015.

 

Overige gierzwaluwpagina's

100 soorten  Bescherming

Aankomst- en vertrekpatronen 2015-2023

Broedvogelbestand

Camera in nestkast

Feno v. 1e aankomst In Fryslân

GBN   Kunstnesten

Kunstnestprojecten in 45 NL plaatsen

 Leefwijze

Lokgeluiden

Maarssen, broedbestand, nestkasten

Nachtvliegen Nesten zoeken 

Opvang  Tillen  Trekroutes 

Utrecht, nestkastbezetting '18 - '23

Utrecht, 50 van 95 stenen bezet Rivierenwijk

Utrecht, (kunst)nesten Leidsche Rijn

Utrecht, gierzwaluwen, overig

Webcams   Weblinks

Wet- en regelgeving

Woudsend, broedbestand, nestkasten

 

Contact: jaaplangenbach@ziggo.nl   06 -3849 7474.

Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht. 

:  @ApusapusNL

 

 

Kunstnestprojecten in Nederland

 

30 september 2023

Mijn verzameling bespreking van kunstnestprojecten voor gierzwaluwen stond erg verspreid over verschillende pagina's. Ik heb ze bij elkaar geschraapt en op alfabetische volgorde van plaatsnaam op een aparte pagina gezet.

 

 

Dakpanhuifjes op het zuiden in De Kwakel, 2019

 

In meer dan 45 plaatsen komen meer dan 100 projecten voorbij. Soms alleen als aangekondigd plan maar ook velen met complete projectinfo, verloop van de realisering en omvang van de bezetting. Ik hoor het graag als je meer informatie over de nog onvolledig beschreven projecten hebt of andere interessante praktijkresultaten weet. Vooral de informatie over de bezetting is te vaak onvolledig of ontbreekt nog.

 

Bekijk ze hier op Kunstnestprojecten Gierzwaluw in Nederland.

 

 

 

 

 

 

 

160 nesten gevonden in Hattem

 

26 september 2023

Hattem heeft een flinke kolonie gierzwaluwen maar hoeveel precies was nog niet bekend. Al een paar jaar was Henk Schreuder (gek van gierzwaluwen maar ook fanatiek (nacht)vlinderaar) al onregelmatig op zoek geweest. En hij wist wel dat er veel meer moesten zijn. In het afgelopen seizoen deed hij er een paar schepjes bovenop, ging systematisch zoeken volgens het BMP-protocol van Sovon en vond er 160, op totaal bijna 50 zoekdagen. Onzekerheden in aanmerking nemend en met meewegen van eerdere vondsten vanaf 2014 wordt het totale broedbestand nu op 160 - 200 paartjes geschat, inclusief 15 bezette neststenen/nestkasten (van de 24). Vijf broedplaatsen uit 2022 waren verdwenen (ontoegankelijk geworden) en 31 nesten uit 2022 konden in 2023 niet meer bevestigd worden.

 

De 160 nesten in Hattem 2023.

 

Rond half zeven al, voor zijn werk in Zwolle, ging hij vaak al vele dagen op pad, o.a. met de lokgeluidjes op zijn telefoon. Maar natuurlijk ook 's avonds want het kost veel tijd om een bezet nest te vinden. Lokgeluid bleek een zeer efficiënte methode om vooral bekende nesten opnieuw bevestigd te krijgen. In plaats van soms uren posten om een invlieger te spotten, krijg je binnen een minuut reactie uit een bezet nest. De methode werkt vooral goed in het begin van het seizoen tot half juni. Daarna wordt er vaak niet meer gereageerd op het geluid (inmiddels gewend aan de 'bangers" en minder bang geworden voor indringers?). Het is ook mijn ervaring. Bij zijn eigen nestkasten aan huis zijn geen verstorende effecten van het lokgeluid opgemerkt.

 

Bekijk de details en interessante bevindingen in het fraaie onderzoeksverslag. Broedbestand Hattem 2023 (.pdf)

 

Al zijn nestvondsten (163 met code 'bezet nest', gevonden op ca. 45 zoekdagen) staan hier  op waarneming.nl .

(Henk is in Hattem ook de onbedreigde koploper op dat platvorm met meer dan 42.000 waarnemingen in Hattem. Zie ook een gesprek met hem op de Sovon-site)

 

Weer matig jaar in Oxford

 

23 september 2023

De gierzwaluwkolonie in de toren van het natuurhistorisch museum van Oxford wordt al sinds 1947 gemonitord. David Lack koekeloerde daar vele jaren achter glaasjes naar de nestelende vogels en schreef er zijn klassieke monografie over: Swifts in a Tower. Na zijn overlijden in 1973 werd het werk voortgezet, maar volgens sommigen niet altijd op de juiste manier. Er werden jongen geringd, sinds 2005 ook oudervogels, en er werd ook ander verstorend onderzoek gedaan.

Sinds het dieptepunt in 2012 is er verbetering in het broedsucces, afgezien van een nieuwe dip in 2020 en 2021.

Waarschijnlijk wordt er door toegenomen kennis en ervaring inmiddels zorgvuldiger met de broedsels omgegaan.

 

86 uitgevlogen in 2023

In 2023 is het broedsucces met 86 uitgevlogen jongen (het hoogste aantal sinds 2008) van 44 broedsels met 114 gelegde eieren weer op het 'normale' niveau van 2,0 uitvliegers per nest. Er gingen 12 jongen dood wat geweten wordt aan koud en nat weer in juli. De laatste vloog uit op 3 september.

 

 

De nestcontroleurs berichten met geen woord over de mogelijke broedverstoring door het onderzoek maar wijden afnemend/slecht broedsucces meestal aan slecht weer (met name 2009, 2012 en 2020) of een sperwer (2010-2011). En in een jaar met veel nesten met slechts een enkel uitgevlogen jong wordt dit in een jaar met nat en koud weer gewijd aan het slechte weer en in een mooi jaar aan "onervaren vogels", te weinig voedsel of te weinig teruggekomen broedvogels. Hoe dat onderzocht is wordt niet duidelijk. Ook Andrew Lack (in een extra updatehoofdstuk van de heruitgave van Swifts in a Tower in 2018)  wijdt de achteruitgang in 2010-2012 aan (erg) slechte zomers, verbouwingsverstoring en een sperwer in 2010 en aanbrengen van taggs in 2011, maar geeft geen verklaring voor de lage aantallen voor 2013-2020, anders dan "het  vergt tijd voor herstel".

Het weer wisselt jaarlijks sterk en een aaneengesloten periode van bijna 10 jaar met geleidelijk afnemend (6 jaar) en blijvend laag (4 jaar) broedresultaat is daarmee moeilijk verklaarbaar.

 

Tot de uitbreiding naar 147 kasten in 1966 waren nagenoeg alle 40 kasten bezet. Pas in 1980 nam het aantal bezette kasten plotseling snel toe naar rond de 110 in 1985 en bleef op dat niveau tot ca. 2008, met jaarlijkse variaties van 80-130. Na 2008 daalde de bezetting erg rap naar een dieptepunt in 2012 met slechts 21 bezette kasten. Sinds 2005 vlogen er 1.278 jongen uit met een maximum van 136 in 2006.

 

In de jaren '60-'75 werden rond de 40 jongen geringd (variërend van 20-60). Dat liep op naar rond de 100 in 1985, daarna vrij constant met een maximum van 115 geringde jongen van de 134 uitgevlogen jongen in 2006. In 2022 waren het er 80 van de 83. Niet alle cijfers worden overzichtelijk en in elk jaar gepresenteerd. In de heruitgave van Swifts in a Tower in 2018 schreef zoon Andrew een update-hoofdstuk voorzien van een grafiek met aantallen geringde jongen( 1959-2028), bezette nesten (1990-2018) en uitgevlogen jongen (2000-2008).

 

Het ringen leverde op dat slechts 1,3 % van de jongen (4.064 geringd!) ooit werd teruggevonden in de kolonie en dat 43% van de 674 geringde ouders werd teruggevonden. (Uit de update door zoon Andrew Lack ). Beide percentages zijn in vergelijking met veel ander onderzoek erg laag. Opmerkelijk is verder dat 25% van de gelegde eieren wordt uitgeworpen (onderzoeksverslag 2007). Dat is uitzonderlijk veel en duidt op veel verstoring.

Bij een nest is een webcam geplaatst waar een broedsel gevolgd kan worden: webcam Oxford. Als ze uitgevlogen zijn wordt de camera naar een jonger nest verplaatst.

 

- Dagboek 2023 en eerdere statistieken

 

 

Houten 10e Utrechtse gemeente met PRE-SMP

 

20 september 2023

De provincie Utrecht was vorig jaar initiatiefnemer van een poging om het verantwoord na-isoleren van particuliere woningen te bevorderen. Dat gebeurde en gebeurt nog altijd veel 'illegaal', zonder inachtneming van de regelgeving van de Wet natuurbescherming (Wnb) die o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten verbiedt. Tijdens een maximaal twee jaar durende "Pre-SMP-periode" (vooruitlopend op de vaststelling van een Soortenmanagamentplan) worden huiseigenaren ontzorgt van het doen van duur onderzoek en kunnen isolatiebedrijven onder bepaalde voorwaarden hun gang gaan zonder de wet te overtreden. In tien Utrechtse gemeenten is inmiddels (20 september 2023) een ontheffing Wnb volgens deze provinciale regelgeving verleend. Tot nu toe heeft alleen de provincie Overijssel ook deze regeling en heeft daar alleen Deventer een beschikte ontheffing.

 

De gemeente Houten kreeg op 28 augustus 2023 de beschikking voor de ontheffing PRE-SMP. Hier de bijlage 4 met de provinciale "Handreiking / methodiek / spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren" volgens Pre-SMP. Belanghebbenden kunnen nog tot 9 oktober een bezwaarschrift indienen, zie de instructies daarvoor.

 

De ontheffing geldt voor de woonkernen van Houten, Schalkwijk, 't Goy en Tull en 't Waal. Er kunnen maximaal 1.821 woningen aan de regeling deelnemen en maximaal 30% per CBS-buurt. Modelmatig is berekend dat in de vier kernen totaal 479 paartjes gierzwaluw broeden, waarvan 323 in te isoleren woningen volgens de Pre-SMP regeling. Bij 30% deelname zullen dus maximaal 97 broedplaatsen verloren gaan (en 388 van de huismus). In de praktijk zal dat minder zijn omdat gierzwaluwen vooral op en rond de daken broeden en omdat de isolatie voornamelijk plaatsvindt bij vloeren en spouwmuren. Bij elke woning met een van buiten geïsoleerd dak dat niet meer geschikt is voor gierzwaluwen moet de particulier vier vogelkasten (geschikt voor gierzwaluw en huismus) aanbrengen, ongeacht of de soorten aanwezig zijn. Bij elke ongeschikt geworden spouwmuur moeten twee vogelkasten geplaatst worden als de spouw dieper is dan 8 cm.

 

Ook in deze ontheffing (bijlage 4, p.6 ) mag al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij gemaakt). Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de voorschriften in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september). In augustus zijn er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest, soms tot wel in september. Zie nestjongen augustus 2023 en hier over veel nestjongen in september 2021.

 

Op de gemeentesite van Houten kon ik nog niets over de regeling vinden. Via "Bouw en Verbouw" - "Wet Natuurbescherming" - "Beschermde Natuur Thuis" kom je bij een paar algemene pagina's van de provincie Utrecht (samengesteld op initiatief van de gemeente Houten) waaronder een met de titel "wat kunt u doen voor de gierzwaluw?", met de tip om je aannemer te vragen naar noodzakelijke maatregelen, een paar tips voor het ophangen van nestkasten, maar geen woord over het (aanstaande) Pre-SMP.

Op de Houten-pagina van "JouwHuisSlimmer" wordt je doorgelinkt naar de algemene pagina van 'natuurvriendelijk isoleren'..

 

Resultaten nog niet bemoedigend

Rond 6 augustus heb ik acht Utrechtse gemeenten met een al wat oudere ontheffing gevraagd naar de eerste resultaten van de Pre-SMP-regeling, zoals het aantal woningen dat van de regeling gebruik heeft gemaakt. Het is erg lastig om wat boven water te krijgen en een goed beeld is er nog niet.

 

De gemeente Utrecht (ontheffing van 28-4-2022) meldt dat in het kader van een gemeentelijke collectieve inkoopactie van 385 woningen de spouwmuur is geïsoleerd volgens de Pre-SMP regeling (t/m augustus 2023). Deze woningen zijn dus vooraf "natuurvrij" gemaakt. Anders aangepakte woningen wordt nog uitgezocht. De gemeente Oudewater (ontheffing 23-2-2023) meldde op 14-8 dat er nog geen gebruik is gemaakt van de regeling. In de gemeente De Ronde Venen (23-1-2023) zouden "een paar honderd woningen" zijn aangemeld (vlgs. mededeling provincie Utrecht). In Utrechtse Heuvelrug (26-1-2023) wordt nog gewerkt aan het "inregelen" van de regeling en het bekendheid geven. Het wordt "ingewikkeld" genoemd en "lastig om aan gebruikers duidelijk te maken". Er kan nog alleen voor spouwmuurisolatie van de regeling gebruik worden gemaakt. Gemeente Woudenberg (ontheffing 16-2-2023) wilde geen antwoord geven. Leusden, Woerden en Veenendaal hebben nog niet op de vragen geantwoord (20-9-2023).

Bunnik en Houten kregen pas zeer onlangs de ontheffing.

Hier meer details per gemeente

 

Er zijn nog wel wat problemen, meldt ook de provincie Utrecht, die overigens wel actief werkt aan handhaving en stimulering; daar is extra budget voor vrijgemaakt. De extra kosten voor de natuurvriendelijke isolatievariant zijn nogal eens (veel) te hoog (wat huiseigenaren afschrikt), isolatiebedrijven melden het werk vaak niet aan (uit angst voor controle door de provincie !), huiseigenaren worden vaak niet actief op de hoogte gebracht van de mogelijkheden (niet door isolatiebedrijven en niet door de gemeente), de informatie over de natuurvriendelijke variant door de gemeente en isolatiebedrijven op websites ontbreekt meestal (ik vond een uitzondering bij "De Isolatiespecialist" (isoleert 5 woningen per dag) met info over natuurvriendelijk isoleren van de spouwmuur en de voorlichting is nogal eens onvolledig of zelfs in strijd met de provinciale ontheffingsvoorschriften. Volgens de provincie Utrecht zullen nog dit jaar wel een flink aantal andere provincies de regeling ook beschikbaar stellen. Maar het is twijfelachtig of er genoeg ecologen zijn om al het werk te kunnen uitvoeren. Daar zullen, afhankelijk van het aantal gemeenten dat gaat meedoen, in ieder geval vele jaren overheen gaan.

 

- Hier 'alles' over de regeling PRE-SMP', en meer details per gemeente.

 

Foute boel in Putten

 

17 september 2023

 Aan de Garderenseweg / Da Costastraat / van Damstraat in Putten werd door Woningstichting Putten najaar 2015 een blok huizen gesloopt waar gierzwaluwen en huismussen broedden en vleermuizen verbleven. Dat was nog in de tijd van de Flora- en Faunawet (nu Wet natuurbescherming) en de Soortenstandaard gierzwaluw van 2014 (nu Kennisdocument v. 2.0 van 2023). Ik maakte er indertijd een nieuwsbericht van en ben gisteren eens wezen kijken wat er van geworden is.

 

Huifje, type 1

 

Huifje, type 2

 

 

 

 

 

 

 

 

Bekijk de bevindingen op de pagina met kunstnestprojecten.

 

 

 

Herhuisvesting in Gouda mislukt ?

 

28 augustus 2023, update van nieuwsbericht 26-10-2018

Voor de rubriek "wat kwam er van terecht" ging ik zaterdag 26-8 naar Gouda. Daar werd op het binnenterrein tussen Vrouwepoort en Turfmarkt in 2018 wegens instortingsgevaar de Turfmarktkerk (1931) gesloopt. Er zaten volgens de dienstdoende ecoloog 12 paartjes gierzwaluw. Ter compensatie moesten in de buurt 60 nestkasten worden opgehangen.

 

Bekijk de bevindingen op de pagina met kunstnestprojecten.

 

Veel leegstand in Utrechtse nestkasten

 

3 augustus 2023

In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.030 nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,7%).

 

De teller staat nu op 198 'projecten' met 2.202 beschikbare kunstnesten voor 2024.

 

De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn na vier jaar nog niet gevonden.

 

Dit jaar raakten vier projecten voor het eerst bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.

 

Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347 kunstnesten. De eersten dateren van 2018. En ook niet in de 90 neststenen sinds 2016/2019 op het voormalige Veemarktterrein.

 

Maar liefst 89% van de 156 bezette kasten bevindt zich in de vijf grootste projecten.

 

 

 

 

Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht

 

 

Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.

 

Hier alles over de succesvolle kolonie Rivierenwijk.

 

De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de Hamburgerstraat is  mogelijk de oudste bewoonde nestkastkolonie van Europa .

 

Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in Voordorp waren in 2023 nog maar 26 van de 237 kasten aan particuliere woningen bezet.

 

Op de pagina Kunstnestbezetting Utrecht staan heel veel details, o.a. in een tabel met alle 198 'projecten' met de bezettingsgeschiedenis 2018-2023. Rode tekstgedeelten in de toelichtingen wijzen op leerzame projectgebreken. Alle projectlocaties staan met wat basisgegevens ook op Google Maps.

 

Vierde locatie met 'natuurlijke' nesten in Leidsche Rijn gevonden

Op 14 augustus werd ik door bewoners aan het Nachtvlinderplantsoen (bij het Amaliapark) in Utrecht-Leidsche Rijn attent gemaakt op een gierzwaluwnest achter de dakgoot aan de achterkant van hun woning. Ook bij buren en overburen zitten ze, totaal een stuk of 4-6. Ze zagen ze op 17 augustus nog invliegen.

 

   Gierzwaluwlocaties in Leidsche Rijn

Rode stip = locaties 'natuurlijke' broedplaatsen (totaal 8 - 10 ?)

 

Gierzwaluw = kunstnestprojecten, niet bezet.

Drie kunstnestlocaties in westelijk Leidsche Rijn pasten er niet op.

 

 

Het is de vierde locatie die in Leidsche Rijn bekend werd. Ze zitten er al minstens 5 jaar en mogelijk nog langer. En dan is het misschien wel de oudste locatie in Leidsche Rijn. In 2017 ontdekte ik 'de eerste' aan het Aureliahof. Van de 417 kunstnesten in Leidsche Rijn is nog niets bezet.

Hier meer over de eerste vier 'natuurlijke' broedplaatslocaties in Leidsche Rijn (en over de kunstnestprojecten daar).

 

 

Gierzwaluwspecialist Lyndon Kearsly beschrijft met weemoed het einde van een seizoen

 

9 augustus 2023, update 19 augustus

"De afgelopen week was regenachtig en winderig met temperaturen van 17° tot midden 20° C. Vandaag is er sprake van lange plensbuien, lichte regen en een krachtige zuidwestenwind. De donkere wolken trekken nu op 10 km westelijk van Antwerpen over naar het oosten. Gelukkig is het een tijdje gestopt met regenen en nu stromen de gierzwaluwen over vanuit het noordoosten, meestal in groepjes van tientallen maar ook van 60 en meer. Helemaal stil en goed verspreid terwijl ze zich concentreren op het eten. Ze vliegen allemaal tegen de wind in en keren dan terug om dezelfde luchten opnieuw te bestrijken.

Ze komen traag vooruit met constante trilling van de staartveren en met het gezoem van vleugelflappen pikken ze de onzichtbare insecten op die door de wind in hun gezichtsveld worden geblazen.

Op 150 tot 200 meter hoogte vraag je je af hoe dicht bevolkt met insectenmassa de achterkant van de regenbuien is. Ik kan de insecten niet zien, maar elke wending van een vogel vertelt je waar ze zijn. Ze zijn zo vastbesloten om te eten dat het wel een feestmaal moet worden.

Ik denk niet dat er zoveel uit de stad komen en hoewel ik een paar late nesten ken, komen ze niet uit het dorp. Ik denk dat het migranten zijn en dus een allegaartje van leeftijden, volwassenen en jongeren.

Als je niet opkijkt en scherp focust, zou je je totaal niet bewust zijn van hun aanwezigheid. Stille "miljoenen" op weg naar de zuidelijke zomer. Tegelijkertijd opwindend om ze in hun element te zien en zo verdrietig als ze wegdrijven in de verte. Mijn gierzwaluwseizoen (en dat van hen) is voorbij. Ik kijk nu al uit naar het volgende." 

Lyndon Kearsly, 3-8-2023, op forum SMS-WW . (vertaling Google translate en mijn correcties daarop).

 

Nog overal te zien, maar je moet wel zoeken en opletten

De gierzwaluwen zijn nog lang niet allemaal weg. Volgens de statistieken zijn er begin augustus nog 15 - 25 % van de nesten bezet met jongen.

Dit grafiekje uit het onderzoek aan 332 met camera bewaakte broedsels maakt de grote spreiding over het broedseizoen wel duidelijk. (Uit onderzoeksverslag in Limosa 88-2, 2015)

 

 

 

Er zijn nogal wat jaarlijkse variaties in het 'aankomst- en vertrektempo'. Zie hiervoor de aparte pagina aankomst- en vertrekverloop 2015-2023 en daar b.v. de paragraaf over veel jongen in september 2021.

 

 

Waarnemingslocaties, 325 op 10 augustus 2023

 

Dit jaar lijken ze normaal 'klaar' te zijn met het groot brengen van de jongen. Het was een zomer met redelijk goed weer en geen lange perioden met regen of kou die het uitvliegen soms flink kunnen vertragen. Wel was er een 'rommelige' en deels vertraagde aankomst, zie aankomsten 2023. Juli was wat natter dan 'normaal'.

 

Ze worden nog overal gezien; veelal gestaag doorvliegend in zuidelijke richtingen, maar ook lokaal foeragerend en in nesten invliegend. Op 10 augustus, werden er ruim 325 waarnemingen gemeld; zie kaartje en de details op waarneming.nl met alle waarnemingen na 1 augustus. Op 13 augustus (een zondag en mooi weer, dus veel uitkijkende vogelaars) overigens nog maar ruim 175 meldingen. De afgelopen dagen lijken er alsnog veel te zijn vetrokken.

 

Hieronder de bezetting van acht kasten met camerabewaking op 6 augustus van Ad van Uchelen in Mijdrecht.

 

 

 

Op 8-8 vloog de laatste uit in kast 11 (niet op foto) en op 20-8 waren er nog steeds twee jongen in kast 5.  De laatste vloog op 23-8 uit. Beide ouders waren nogal laat aangekomen, op 16 en 17 mei. Zie Ad's logboek van de kastbezetting in Mijdrecht.

 

Langer 'nablijven' (update 24-8)

Veel oudervogels blijven nog na het uitvliegen van de jongen, een paar dagen, soms wat langer. Dit jaar wordt opmerkelijk vaak gemeld dat ze (veel) langer dan normaal 'nablijven', zoals Hannie Nilsen in Oisterwijk (ook nooit eerder meegemaakte drie dode adulten!), Harm Peeters in Arcen (Li.), Richard Boemaars in Rijen (bij Gilze, jongen al lang weg maar nog 10 adulten aanwezig, vorig jaar maar 1 op deze tijd), Henk Schreuders in Hattem, Jaap Schroder in Harderwijk ("veel later 'nablijven' dan in andere jaren") en Mariette Coppens in Waddinxveen (jongen 18 juli weg, 2 ouders tot 23-7 en nog eentje tot minstens 10-8). Misschien dat de regen een oorzaak was? Zie meldingen en discussie op het gierzwaluwforum .

Ook uit Engeland, met nog veel meer regen, wordt vertraagd  vertrek van ouders na het uitvliegen van de jongen gemeld.

 

Meld de 'laatbloeiers'

Weet je ook nesten met late jongen? Meld ze op waarneming.nl . Dat is belangrijk voor regelgeving die moet voorkomen dat gebouwen bij sloop of renovatie te vroeg worden aangepakt waardoor jongen of oudervogels gedood worden en nesten vernield. Dat is namelijk verboden. De meeste mensen denken dat alle gierzwaluwen eind juli vertrokken zijn. Staat overal in het lokale sufferdje of ze menen het zelf geconstateerd te hebben. Dat komt omdat de lawaaimakende niet-broeders weg zijn, maar de stille broeders sappelen moedig verder als ze nog jongen hebben.

 

Bekijk hier de meldingen met code "bezet nest" vanaf 1 augustus (9 t/m 17-8). Verder werden er op 4 en 10-8 ook nog invliegers (= bezet nest) op zeven adressen gemeld in Lelystad, maar met code "waarschijnlijke nestplaats". Op 6 augustus meldingen in Wormerveer en Rijen en op 10-8 in Mierlo als "bezet nest met jongen". Richard Boemaars zag in Rijen op 12-8 een jong zijn nestkast uitvliegen. Op 15-8 werden er twee erg kleine nestjongen uit Utrecht bezorgd bij de vogelopvang Soest, die nog een week of 2-3 te gaan hadden (isolatieslachtoffers?).

Johan Tinholt in Dedemsvaart, met 32 bezette nestkasten aan huis, meldt mij dat er op 2 augustus nog 21 kasten bezet waren, op 8 augustus nog 12, op 10 augustus hoort hij voor het laatst een jong en, na heel veel uurtjes "kastje kijken" (geen camera's), ziet hij er op 12 augustus voor het laatst eentje invliegen. Lees hier zijn volledige verslag.

Harm Peeters in Arcen (Li.) vond op 18 augustus een dood jong (nog ca. 2 weken te gaan) onder een van zijn ca. 20 (begin augustus) bezette kasten. Na 10 augustus had hij geen gierzwaluwen meer bij de kolonie gezien. Op de locatie Leidsche Rijn-Nachtvlinderplantsoen werd op 17 augustus ' s avonds nog regelmatig ingevlogen, waarschijnlijk dus nog jongen.  Bij Ad van Uchelen in Mijdrechtvliegt de laatste uit op 23 augustus. Uit Noordgouwe (Ze.) meldt Johan Everaers een erg laat bezet nest met jongen tot minstens 9 september.

 

Boerenzwaluw brengt gierzwaluw groot

 

5 augustus 2023

Bij Amsterdam was een wel heel bijzonder geval van gierzwaluwadoptie. Wel vaker wordt met succes een uit het nest geraakte gierzwaluwjong in een ander gierzwaluwnest bijgeplaatst en groot gebracht. Maar boer Honingh in Ransdorp plaatste het jong in een nest boerenzwaluwen. Hij wist niet dat het een gierzwaluw was. Die broeden onder zijn dak en het jong was door het rieten dak gevallen en nabij het boerenzwaluwnest terecht gekomen.

 

De ' boertjes' vlogen allemaal uit maar er bleef een veel grotere gierzwaluw over die te zwaar werd, wel 45 gram, en niet weg wilde. Waarschijnlijk zag hij/zij daar niet de benodigde ruimte voor. Gierzwaluwspecialist Gert de Jong uit Amsterdam en Elles van de Vogelopvang in Utrecht werden er bijgehaald. Er mee buiten gekomen vloog het jong weg. 

In NH-nieuws van 5 augustus staat een mooi verslag met filmpje.

 

 

Update Kennisdocument is uit

 

29 juli 2023

Drie jaar na de start van de werkzaamheden heeft BIJ12 het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw gepubliceerd.

 

Het document vat de huidige kennis over de gierzwaluw samen maar is vooral van groot belang voor de uitvoering van de Wet natuurbescherming (Wnb). Het bevat voorschriften voor het vaststellen van de aanwezigheid van de soort en soms vrij concrete verplichtingen voor de uitvoering van compensatie van gierzwaluwbroedplaatsen die bij sloop en renovatie verloren gaan. Veel meer over deze update op de pagina Bescherming - Kennisdocument.

 

- Kennisdocument Gierzwaluw, juli 2023

 

 

Fenomenale gierzwaluwatlas van Amsterdam

 

5 juli 2023

Als je weet hoeveel tijd het kost om gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen maar  verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde Amsterdamse gierzwaluwenbestand. En als alle vondsten ook nog in een prachtige kaart tot in detail toegankelijk worden gemaakt, zijn geen complimenten afdoende voor de 10 jaar werk van de belangrijkste nestenspeurder Gert de Jong. Bekijk hieronder b.v. de vele nesten achter voornamelijk kantpannen in Amsterdam Zuidoost, voorheen De Bijlmer. Hele kaart: gierzwaluwbroedplaatsenkaart van Amsterdam.  Als er bij "voorziening" ja staat gaat het om een nestkast of neststeen.

 

Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost (Bijlmer)

 

 

Hier meer over het Amsterdamse gierzwaluwonderzoek.

 

- - Ook Amersfoort heeft een gedetailleerde nestenkaart gierzwaluw , naar de situatie van 2016 - 2018.

- - De gierzwaluwkaart van Zeist (nesten, overvliegend, gierend) is ook fraai, stand van zaken in 2019.

- - Utrecht heeft een broedplaatsenkaart voor de hele gemeente, maar veel minder gedetailleerd (per blok van 100 x 100 m.)  Zie de pagina Utrecht-overig.

 

Het grote gierzwaluwen-ABC t/m Z

 

8 juni 2023

Pas verschenen in mei 2023 maar nu al klassiek: het grote gierzwaluwen-abc t/m z met Duitse degelijkheid.

 

De cover, klik voor vergroting.

 

Maar liefst 644 pagina's (Duits) met alle weetjes, nieuw en oud, heel veel bijzondere foto's van allerlei situaties, statistieken met literatuurverwijzingen naar Vol 1, de bibliografie. Van Apus apus apus t/m de vliegrichtingen rond Zyclone.

 

Ik had hem binnen een week voor € 39,- inclusief porto. Wordt op bestelling geprint.

Bestellen: 

- Apus apus liber vol. 2. Mauersegler. Das ABC des besonderen himmelvogels.

- Apus apus liber vol 1. De bibliografie. 8.984 Literatuurverwijzingen (E)

 

 

 

Gierzwaluwtillen bieden zelden soelaas

 

23 mei 2023

In 2022 waren er 22 gierzwaluwtillen en 7 faunatorens met totaal 1.029 nestkasten voor de gierzwaluw beschikbaar. In zeven deels bezette tillen/torens waren totaal ca. 19 kasten bezet.

Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of na-isolatie. De kosten zijn hoog, er vindt zelden bezetting plaats en het percentage bezette kasten per bezette til blijft waarschijnlijk erg laag.

 

Bezetting gierzwaluwtillen en faunatorens 2013 - 2022

 

Er waren in 2022 17 tillen "in bedrijf" in het kader van wet- en regelgeving, zoals voor compensatie van verlies van broedplaatsen door sloop en renovatie. Daarvan waren twee tillen deels bezet met 7 bezette kasten, van de 659.

 

Er zijn 10 tillen als tijdelijke maatregel ingezet, in afwachting van definitieve voorzieningen zoals neststenen in te renoveren woningen of in nieuwbouw. Slechts twee daarvan hebben op die wijze (tot nu toe) gefunctioneerd in Zutphen met een paar bezette kasten. Maar ze zijn toch uit gebruik genomen. Tijdelijke maatregelen worden in het nieuwe Kennisdocument dan ook volkomen terecht niet meer toegestaan.

 

De bezette til van Jaap Schuijt in Heemskerk. Geplaatst ter compensatie van verwijdering van bezette maar versleten nestkasten op de kopgevel links.

 

De overige twaalf tillen zijn gebouwd (veelal zelf) door "liefhebbers". De eerste in Den Helder in 2013 en de laatste in 2020 in Heemskerk. Van deze tillen was die in IJlst (middenin een bestaande kolonie met veel "zoekers") tot nu toe de succesvolste met 5 (in 2021) van de 36 kasten bezet. Maar 'Heemskerk' gaat daar inmiddels dik overheen met 7 - 9 van de 18 bezet in 2023. In Neede en Joure bleef het beperkt tot een enkele bezette kast en de overige tien tillen bleven ongebruikt.

 

Dit was de laatste maal dat we hebben geprobeerd de cijfers bij elkaar te sprokkelen. Dat was weer een hele klus. Inmiddels is wat mij betreft de trend wel duidelijk. Op de tillenpagina zijn de paragrafen met tips voor succes maar weggelaten. En ook voor de wet- en regelgever lijkt het wel duidelijk want de gierzwaluwtil zal niet voorkomen in de 'maatregelencatalogus' van de aanstaande Kennisdocumenten (Gierzwaluw en Na-isolatie).

 

Alle details op de tillenpagina.

 

 

Nestkastpetitie 10-7 in UK parlement

 

18 mei 2023

Het is gelukt ! De Engelse petitie met bijna 110.000 handtekeningen voor het verplicht stellen van gierzwaluwnestkasten in alle nieuw- en verbouw zal op 10 juli in het Engelse Parlement behandeld worden. Dat zal de rode lijst status van de gierzwaluw in de UK en wat daar aan gedaan kan worden, goed op de kaart zetten.

 

Update 12 juli: tijdens de commissiebehandeling hielden parlementariërs van links tot rechts vurige pleidooien voor het invoeren van verplichtingen voor het aanbrengen van neststenen in nieuwbouw. Maar de minister bleef bij zijn eerdere reactie: dat gaan we niet doen. Locale bestuurders moeten hier maar wat mee doen, maar er werd wel toegezegd dat er bezien zal worden of er met enige beleidsregels meer aan gedaan kan worden.

Meer bij petities voor verplichte nestkasten UK en NL.

 

 

 

Na rommelige aankomst lijkt alles weer normaal

 

Laatste update 10 juni 2023

In de eerste week van juni werden er eindelijk weer volop giervluchten en nestkastbezettingen bij de kolonies gemeld. De meeste paartjes hebben eieren waarvan er ook al veel uitgekomen zijn. Het broeden (dus de helft van de paartjes vliegt niet rond) betekent dat er nog relatief weinig vogels boven de kolonies vliegen.

Ad van Uchelen in Mijdrecht zag in zijn camerabewaakte kolonie met nu 9 paartjes het eerste ei al op 4 mei. De koekeloerders bij het gierzwaluwnest van Beleef de Lente keken gespannen uit naar het 2e ei, dat op 14 mei kwam. Op 18 mei  werd onverwacht (normaal wordt om de twee dagen gelegd) toch nog een 3e eitje ontdekt en op 4 juli waren ze allemaal volgens schema uitgekomen.

Over de kolonie met 24 camera bewaakte kasten in Oisterwijk meldt Hannie Nilsen een erg rommelige aankomst. Het verloop wordt zeer nauwkeurig bijgehouden. De eerste was erg vroeg (22-4), maar verder een zeer gespreide aankomst. Er waren meer vechtpartijen dan normaal, wisselende overnachting en een laatkomer die uit een eerder nest vier! eitjes verwijderde ! Van de 24 vorig jaar bezette nesten waren er op 20 mei 15 bezet met een paartje en een of meer eitjes. Maar van de 35 eitjes zijn er 7 gesneuveld. Zie hieronder meer over deze kolonie met o.a. jaarverslag 2022.

 

Gierzwaluw verwijderd eieren uit kast 21 van kolonie Oisterwijk.

Foto van Hannie Nilsen (gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk)

Opmerkelijk: het nest is niet in de voorgevormde nestkom gemaakt (te dicht bij de ingang?)

 

 

Harm Peters in Arcen heeft een zeer grote kolonie aan huis met wel 25 broedparen en meldt op 25 mei dat alles er wel zo'n beetje is. Maar nog geen bangers aangekomen. Nogal wat nesten zijn ingepikt door huismussen en daar is dan wel veel strijd gaande als de gierzwaluwen terug komen. Veel kasten zijn niet bereikbaar om tijdelijk, tot eind april, proppen in de ingangen te stoppen.

 

Op de telpost Falaise de Leucate , oostkant Pyreneeën, werd op 18 mei een aankomstgolf gezien van ruim 32.000 gierzwaluwen.

 

Er leek lange tijd stagnatie in de aankomst te zitten. Het aantal waarnemingen liep vooral eind april flink achter op 2020 en 2021. Henk Schreuders in Hattem liep 's morgens tussen 6 en 7 uur en ook 's middags met lokgeluidjes op z'n telefoon door de straten waar hij van weet dat er bezette nesten zitten en schat dat er rond 15 mei ongeveer bij 50 % gereageerd wordt. Bekijk hier zijn vele vondsten op waarneming.nl.

 

Op de webcampagina is van de 50 online nesten nu (23 mei) ruim 85% bezet met minstens 1 vogel.

 

Het leek er aanvankelijk op dat ze dit jaar op tijd terug waren, vergelijkbaar met 2021, maar de aantallen volgens waarneming.nl begonnen rond 23 april flink achterop te raken. In het weekend van 30 april waren er weer erg veel meldingen en het niveau lag tot 6/7 mei ongeveer gelijk aan 2021. Maar in de 2e week van mei zakte het toch weer in. Regenachtige dagen (minder waarnemers/waarnemingen) verklaren een deel van de lagere aantallen maar ook in diverse kolonies lieten broeders nog op zich wachten. Op trektellen steeg het niveau dankzij een enorm piek van ruim 16.000 op 4 mei maar daarna werd er niet veel meer gemeld.

Daarna werden overal lage aantallen gemeld. Ook de aankomst van de bangers, normaal in de 3e/4e  week van mei, leek achterop te raken. Tijdens nogal wat koude dagen en aanhoudende noordenwind leek het er zelfs op dat de weinige bangers hun heil tijdelijk elders hadden gezocht. Maar in de eerste week van juni kwam alles weer op de (korte) pootjes terecht en gaan ze weer als vanouds tekeer. In Utrecht blijken nagenoeg alle gecontroleerde kasten die vorig jaar bezet waren ook dit jaar weer bezet (82 stuks op 10 juni).

 

De intocht van broedvogels kan erg variëren met tijdelijke stagnatie en plotselinge pieken.  De aankomst van de bangers eind mei is zichtbaar in de trektellengrafiek maar niet bij waarneming.nl . (omdat de meesten hun eerste van het jaar dan al wel hebben gemeld?).

 

 

Totaal van alle Nederlandse trektelposten

 

- Alle gierzwaluwwaarnemingen 2023

- Aantallen per dag / per jaar op trektelposten

 

De eerste meldingen

Op 17 april werd uit Frankrijk een flinke doortrek gemeld met 15.512 vogels op telpost Falaise de Leucate aan de westkant van de Pyreneeën . Op 24 april werden er daar 4.900 geteld. De post is 2.000 km van hier en dat doen ze in 2-3 dagen. Op 19 april hoorde ik van de eerste aankomst bij een nestkast in Noord-Ierland en op 20/21 april werden er in Nederland ruim 250 gemeld op waarneming.nl .

 

Eric Elzinga meldde op waarneming.nl dat hij op 1 april zijn eerste gierzwaluw van het jaar heeft gezien. Dat zou ook de eerste voor Nederland zijn. HIj is niet scheutig met details en de administratie vraagt zich af of het niet de alpengierzwaluw was die hier een paar dagen rondzwierf (zie hieronder). Maar het is een ervaren vogelaar, hij heeft de alpengierzwaluw ook gezien en ik geloof hem wel. Zie de melding op waarneming.nl .

De tweede melding op 3 april in Beuningen leek correct want er zat een duidelijke foto van de vogel bij, maar de controle denkt dat een vale gierzwaluw niet is uitgesloten. Even later was de melding op "onbekend" gezet.

Maar er diende zich een nieuwe aan van Marga in Heelsum (Gld.) met de toelichting "vanuit het zuiden. Overvliegend. Naar noord". Maar het was haar eerste gierzwaluw ooit op het platform, dus ook hier twijfels.

 

Op 7 april werden er 5 gezien langs de Waal bij Neerijnen, vlakbij de kolonie met 100+ paartjes van kasteel Waardenburg, waar ook het nest van Beleef de Lente met de camera zit (zie bericht hieronder).

Op 9 april werd de eerste op een trektelpost, noordwaarts trekkend gezien, post Berkheide bij Wassenaar. En op 10 april (2e paasdag) passeerde er eentje op trektelpost Breskens en werden ze ook op diverse andere locaties gezien.

 

Vorig jaar waren ze erg laat (zie verslag) maar Diet Groothuis werd alsnog helemaal gelukkig toen ze, na vruchteloos zoeken vanaf 27 april, de eersten eindelijk zag op 15 mei. Ze deed er melding van op de fenollijn van Vroege Vogels en won er de Frater Willibrordusprijs 2023 mee. Beluister de melding van Diet en zie het bericht erover op Nature Today.

 

Welkomstlied

Gierzwaluwkenner Evert Pellenkoft uit Amsterdam ontdekte een erg mooi welkomstlied. Claudia de Breij zou er vast een mooie NL-variant van kunnen maken.

"Spin world spin, swifts are here again" , Rachel Newton. (Youtube)

De tekst staat hier.

 

Zolang ze er niet zijn:

"het dak is stil, de lucht onbewogen

de wachter wacht, het geschenk niet gegeven"

 

Alle verslagen van aankomst en vertrek 2015-2023

 

 

Kolonie Maarssen voor 2e maal overhoop

 

30 april 2023, update 12 mei.

In 2019 was er een plan van woningcorporatie Portaal voor de renovatie van 48 woningen in de Dichterswijk in Maarssen naar een NOM-project (Nul op de Meter). Er zit een grote kolonie van 30+ gierzwaluwpaartjes.

Om nestelen te voorkomen waren de nestingangen al dichtgemaakt in de ene helft van de wijk . Maar de bewoners verwierpen het plan en half juni 2019 werden de dichtgepurde openingen weer opengekrabd. Hier meer over de 1e renovatiepoging.

 

Portaal heeft een nieuw ontwerp gemaakt (zonder in de tuin geplaatste warmtepompen) dat wel werd geaccepteerd.

 

In februari 2022 werden 60 nestkasten als "gewenningsperiode" onder dakgoten opgehangen, de renovatie startte in januari 2022, de dakrenovatie met de gierzwaluwnesten na het broedseizoen. Behalve de 60 kasten zijn er in de 24 kopgevels openingen vrijgehouden voor broeden op de spouwmuur, is er een optie voor nestelen op het dakbeschot boven de dakgoten en ook nog een optie onder de kantpannen. Geen van deze vier opties deugt en het uitgevoerde plan voldoet zelfs niet aan een aantal voorschriften in de ontheffing.

 

Mijn kritiek op dit plan en het ingediende verzoek tot handhaving is verhuisd naar de pagina over gierzwaluwen in Maarssen, zie Tweede renovatie Dichterswijk- Maarssen.

 

 

Engelse gierzwaluwpetitie in parlement

 

13 april 2023

De gierzwaluwgekte in het Verenigd Koninkrijk (er zijn meer dan 100 lokale beschermingsgroepen en nergens werden zoveel nestkasten geplaatst) bereikte vorige week een absoluut hoogtepunt. Op 8 april werd de 100.000-e handtekening gezet onder een petitie die pleit voor verplichte plaatsing van neststenen voor gierzwaluwen in alle nieuwbouw. Vooral de laatste weken nam het aantal snel toe, nadat de bekende vogelactivist Chris Packam een aantal oproepen deed.

 

De petitie startte in oktober vorig jaar door schrijfster Hannah Bourne-Taylor. Zeer schaars gekleed hield zij in Hyde Park een hartstochtelijk pleidooi in een zogenaamde "Feather Speech". Na een spectaculaire optocht met rookbommen naar Downingstreet 10, werd een brief aan premier Sunak voorgelezen.

 

Voor behandeling in het parlement waren uiterlijk eind april 100.000 handtekeningen nodig. Dat zal nu plaatsvinden. De regering reageerde met de stelling dat de kwestie een zaak is van lokaal bestuur.

Behandeling zou van groot belang kunnen blijken. Net als hier zullen ook in de UK alle 'natuurlijke' nestruimtes snel verdwijnen door sloop, renovatie en na-isolatie van vooral gebouwen in slechte conditie waar nu juist de gierzwaluwen geconcentreerd zijn. En ondanks al die nestkasten van enthousiaste particulieren (alleen John Stimpson bouwde er al meer dan 30.000 !) gaat het volgens landelijke tellingen van rondvliegende vogels spectaculair slecht.  De populatie nam in de UK van 1995 - 2017 af met 57 %  en de soort staat sinds 2022 op de rode lijst.

- Hier staat de petitie

- Hannah op Twitter

 

 

 

Provincies Utrecht en Overijssel faciliteren na-isolatie van particuliere woningen met 'Wnb-light'.

 

30 januari 2023, updates t/m 20 september 2023

Er gebeuren bij de na-isolatie van vooral particuliere woningen al geruime tijd veel ongelukken (dode vleermuizen door spouwmuurisolatie, jonge gierzwaluwen op straat en nesten in de container).

 

Vleermuisonderzoekers (Sevon) stellen zelfs dat de populatie van sommige soorten daardoor achteruitgaat! , zie meervleermuis met uitsterven bedreigd door na-isolatie.. "De isolatiebranche heeft tien, vijftien jaar als cowboys tekeer kunnen gaan en is daar nooit voor gepakt. Eigenlijk zouden alle uitvoeringsdiensten het ene na het andere isolatiebedrijf moeten aanklagen", zegt Sevon in een bericht 25-1-2023 op NU.nl .

De provincie Utrecht (als eerste provincie) heeft vorig jaar regelgeving ontwikkeld in een poging het verantwoord isoleren van particuliere huizen te bevorderen tijdens een maximaal twee jaar durende "pre-SMP-periode". In tien Utrechtse gemeenten is inmiddels (20 september 2023) een ontheffing volgens deze provinciale regelgeving van kracht.

 

Ook andere provincies tonen belangstelling voor deze aanpak. In Overijssel is sinds 31-1-2023 ook een Pre-SMP van kracht. Als eerste kreeg de gemeente Deventer een ontheffing voor deze werkwijze, zie : bericht RTV Oost, 7 juli 2023. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft 44 miljoen uitgetrokken en het Ministerie van Volkshuisvesting totaal 6,9 miljoen Euro om de provincies bij de versnelde aanpak van na-isolatie en bescherming van soorten te steunen, zie: steun voor natuurinclusief isoleren.

 

Hier staat een aardig verslagje over de provinciale inspanning "om een werkbare oplossing te vinden die bevredigend is voor de ecologen, de juristen, maar ook voor de isolatiebranche". Ook de belangenbehartigers van vleermuizen hebben zich er mee bemoeid en hebben o.a. een onderzoek opgezet naar de effectiviteit van compenserende voorzieningen. Het Ministerie van LNV en de provincies hebben opdracht gegeven voor een landelijke campagne om kraamverblijven en verblijfplaatsen van de zwaar bedreigde meervleermuis op te sporen.

 

Het Pre-SMP voor de provincies Utrecht en Overijssel is een gebiedsgerichte ontheffing van verbodsbepalingen in de Wet Natuurbescherming (Wnb) voor particuliere grondgebonden woningen van voor 1992 en met een energielabel C t/m G. Dat zijn er ca. 1,5 miljoen in heel Nederland. De ontheffing betreft de artikelen 3.1 lid 2 (beschadigen nesten gierzwaluw en huismus) en art. 3.5 lid 1, 2 en 4 (diverse verboden m.b.t. zeven vleermuissoorten) van de Wet natuurbescherming (Wnb).

De voorschriften betreffen de isolatie van spouw, binnen- en buitenmuren, borstwering en dak en het plaatsen van zonnepanelen. Het loopt vooruit op door gemeentes op te stellen volwaardige SMP's (soortenmanagementplan) en heeft een looptijd van maximaal 2 jaar. Voor een SMP is dat meestal 10 jaar.

 

Het Pre-SMP is vooral bedoeld om sneller (SMP-ontwikkeling duurt minstens twee jaar) de voor klimaatdoelen broodnodige tempoverhoging van isolatie van particuliere woningen te kunnen realiseren en toch bescherming te bieden aan vleermuissoorten, huismus en gierzwaluw. Na-isolatie bij particulieren gebeurt nu vaak "illegaal" (zonder te voldoen aan Wnb-regelgeving). De RUD van Utrecht heeft, omdat het al te bont werd met overtredingen, in het kader van handhaving zelfs een dwangsom opgelegd aan een na-isolatiebedrijf wegens onvoldoende onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen. Even met een endoscoop in de spouw loeren is volstrekt onvoldoende verklaard, ook door de rechter en op 2 augustus 2023 bevestigd door de Raad van State in het hoger beroep van het isolatiebedrijf. Zie RvS over opsporing vleermuizen in spouwmuren. Zie bericht RTV Utrecht 2 aug. 2023.  En hier op de site van natuurvriendelijk isoleren staat een commentaar en wat links naar mediaberichten. Die maakten vooral veel paniek als zou het om aanvullende regelgeving gaan die het isolatieprogramma onderuit haalt. Maar de regels zijn al zo oud als de Flora- en Faunawet van 2002. Het probleem is dat ze vaak niet worden nageleefd en niet gehandhaafd.

 

Voor het werken volgens een pre-SMP geldt o.a. dat het isolatiebedrijf werkt volgens de "handreiking natuurvriendelijk isoleren (zie isoleerbedrijven met "natuurvriendelijk" certificaat). De particulier wordt gevrijwaard  van het doen van (duur) onderzoek en de gemeente zorgt voor compensatie van verliezen op populatieniveau voor vleermuizen. De particulier treft de voorzieningen (vogelkasten) voor huismus en gierzwaluw.

 

Een van de voorschriften is dat als een dak door isolatie aan de buitenkant niet meer toegankelijk is voor vogels, er op de woning minstens vier nestkasten of neststenen voor huismus/gierzwaluw (een type dat voor beide soorten geschikt is) "aan de schaduwzijde, en zo veel mogelijk beschut tegen zon en regen" geplaatst moeten worden.

 

Het is jammer dat er voor de praktische uitvoering niet verwezen wordt naar de voorschriften in het landelijk functionerende Kennisdocument Gierzwaluw. Daarin staan door experts beoordeelde voorschriften, ook voor locatie- en materiaalkeus en voor afmetingen van de nestkasten. Op deze manier ontstaan er nog meer verwarrende en regionale variaties.

 

Volgens de voorschriften in de ontheffing ("Handreiking / methodiek / spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren", p.6 ) mag al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij gemaakt). Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de voorschriften in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september). In augustus zijn er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest, soms tot wel in september. Zie nestjongen augustus 2023 en hier veel nestjongen in september 2021.

 

Onbegrijpelijk is ook dat het gebruik van gierzwaluwdakpannen expliciet wordt toegestaan (p. 5 2f)  op daken met een hellinghoek van meer dan 60 graden, om van buiten geïsoleerde daken toegankelijk te maken. Maar zonder de voorwaarde dat dat uitsluitend kan op noord of oost georiënteerde en ongeïsoleerde daken, zoals omschreven in Kennisdocument Gierzwaluw.

 

Onzichtbare inbouw van neststeen voor gierzwaluw/huiszwaluw in nieuwbouw.

 

 

Als de spouw dieper is dan 8 cm en  toegankelijk  voor vogels, maar na de isolatie niet meer, moeten er twee vogelvoorzieningen per woning geplaatst worden, tenzij de bovenste 10 cm van de spouw vrij van isolatie en toegankelijk blijft.

 

Zonnepanelen op hellende daken mogen alleen buiten het broedseizoen (1 april - 1 augustus) geplaatst worden.

 

De regels gelden per CBS-buurt waarin tijdens de twee jaar looptijd niet meer dan 30% van de woningen aan de regeling mag meedoen, anders zouden de populaties teveel schade ondervinden.  Zie alle spelregels en voorschriften in "natuurvriendelijk isoleren onder een pre-SMP".

 

Voor huiszwaluw en gierzwaluw wordt gemakshalve aangenomen dat de compenserende voorzieningen volgens de regels der kunst worden uitgevoerd en dat ze effectief zijn:  "Deze vogelvoorzieningen zijn effectief voor het compenseren van verloren nestplaatsen. De kans op ingebruikname van deze nesten is erg hoog". Er wordt geen monitoring van de bezetting voorgeschreven.

 

Mij is nog onduidelijk hoe de particulieren in aanraking komen met het PRE-SMP. Zal het afhangen van de individuele bereidwilligheid  (isoleren volgens Pre-SMP-regels  is niet verplicht) en van de gemeentelijke publiciteit?  Men wordt volledig ontzorgd als gekozen wordt voor een isolatiebedrijf dat de cursus van een halve dag "Natuurvriendelijk isoleren" met succes heeft afgerond. Het isolatiebedrijf regelt dan alles. Maar hoe groot is de kans dat de particulier bij zo'n bedrijf terecht komt en dat dat bedrijf dan ook wordt ingeschakeld ? Via het internet lopen de meesten, net als ik, waarschijnlijk vast in een onontwarbare knoop van websites. Op de websites van de natuurvriendelijk gecertificeerde isoleerbedrijven is meestal (ik heb ze nog niet allemaal bekeken, maar nog slechts een enkele met info gevonden) niets te vinden over de regeling. Zullen zij de regeling bij het uitbrengen van hun offertes wel actief onder de aandacht brengen?

 

Zie een tamelijk heldere en korte samenvatting van de gang van zaken in een presentatie van de provincie: Natuurvriendelijk isoleren voor energiecoaches.

 

Vroege Vogels Radio had 5 februari 2023 een item van dik 8 minuten over de problematiek,  voor zover het vleermuizen betreft. Beluister hier vanaf minuut 32. Je hoort de provincie, de gemeente, een vleermuisonderzoeker en een isolatiebedrijf.

 

Utrechtse gemeenten met PRE-SMP

Stand 20 september 2023, met 10 gemeenten met een Pre-SMP ontheffing, op volgorde van ontheffingsdatum.

 

Pilot in Leusden

In de gemeente Leusden, ontheffing 25-4-2022 functioneert een pilot voor het project. Er komen maximaal 1.236 woningen in Leusden en 113 woningen in Achterveld voor de regeling in aanmerking. Op de website van de gemeente kon ik er niets over vinden. Nog geen reactie op mijn vragen naar de resultaten.

 

Utrecht

Er functioneert sinds 2016 al een Soortenmanagementplan.pdf voor gemeentelijk vastgoed en bouwen op gemeentelijk uitgegeven grond. Bouwers krijgen daar de opdracht om o.a. kunstnesten voor gierzwaluwen aan te brengen. De gemeente wil dit SMP uitbreiden naar woningcorporaties, particulieren en bedrijven. Er is dus volgens de provincie in feite sprake van een "Pre-Volledig-SMP", zie de ontheffing Wnb-28-4-2022.

 

Op de website van de gemeente kon ik niets over de regeling vinden. Via een X-bericht werd verwezen naar een pagina van "jouwhuisslimmer" (een gezamenlijke site van 16 Utrechtse gemeenten over energiebesparing waar wel meer gemeenten naar verwijzen m.b.t. natuurvriendelijk isoleren). Uiteindelijk kun je daar via wat tussenstappen terecht komen op een filmpje en daar aan het einde staat een link naar natuurvriendelijk isoleren.

 

De Utrechtpagina over het Pre-SMP op "jouwhuisslimmer" is vrij onduidelijk en deels onjuist. Er staat bijvoorbeeld dat alle particulieren huizen mee zouden kunnen doen maar het gaat om niet meer dan 20% van het bestand. Isolatiewerk zou buiten het broedseizoen gebeuren maar dat mag al vanaf 1 augustus (als het pand vleermuisvrij is gemaakt) als er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest zitten.

Ronduit onjuist is dat het plaatsen van twee vogelkasten alleen hoeft als er via de gemeentekaart  "natuur in je buurt" (een bijzonder lastige pagina !) blijkt dat er gierzwaluwen of huismussen"rondom de woning" aanwezig zijn. Als de soort niet aanwezig is "kun je er zelf voor kiezen om twee kasten voor ze te plaatsen". (Lang niet alle gierzwaluwnesten staan overigens op die kaart!). Maar de regel is dat bij dakisolatie aan de buitenkant, waarbij het dak ongeschikt wordt voor gierzwaluwen, altijd vier kasten opgehangen moeten worden, ongeacht de aanwezigheid van de soort. Idem twee kasten bij blijvende ongeschiktheid van de spouw als die dieper dan 8 cm is.

In de beschikking van de provincie Utrecht staan wel alle details van de ontheffing Wnb-28-4-2022, met name in bijlage 4.

 

Er komen maximaal 6.459 particuliere woningen (20% van 32.295) in aanmerking voor de regeling (en ook niet meer dan 20% van de woningen per CBS-buurt; bij de andere gemeenten is dat steeds 30%).

In de hele stad komen volgens de ontheffing 990 broedpaartjes gierzwaluw voor. Dat is vastgesteld op basis van een berekening van Sovon in het kader van het onderzoek in 2015 voor het huidige SMP. (In de PRE-SMP studie van Viridis, die voor de andere gemeenten wordt gehanteerd, kwam men voor Utrecht op een berekend aantal van 2.283 paartjes). Daarvan broeden 314 paartjes in de particuliere woningen die voor de Pre-SMP regeling in aanmerking komen. Er gaan dus maximaal 71 nesten verloren door isolatie van 20% van het grondgebonden  particuliere woningbestand van voor 1992 en met energielabels C t/m G.

De gemeente meldde op 18 september 2023 dat inmiddels 385 woningen van spouwmuurisolatie zijn voorzien. Dit gebeurde in het kader van een collectieve inkoopactie van de gemeente. De panden zijn vooraf 'natuurvrij' gemaakt volgens de regelgeving van het Pre-SMP. Het is nog onbekend hoeveel andere woningen volgens de regeling zijn geisoleerd.

 

Bijzonder van de Utrechtse aanpak is dat niet alleen het isoleerbedrijf de procedure kan doen maar ook de woningeigenaar zelf. Die moet dan wel de dagdeelcursus "Natuurvriendelijk isoleren" gevolgd hebben. Hij/zij kan dan zelf de melding doen.

Meer over gierzwaluwbeleid gemeente Utrecht.

 

Veenendaal

In de gemeente Veenendaal, ontheffing 20-10-2022 komen 2.686 woningen in aanmerking voor deelname aan de regeling. Het aantal broedparen gierzwaluw in de gemeente wordt op 563 geschat, waarvan 72 in de grondgebonden particuliere woningen. Bij na-isolatie van 30% gaan dus maximaal 22 broedplaatsen verloren. Op deze gemeentepagina staat informatie over de regeling met een link naar de provinciale pagina over natuurvriendelijk isoleren. Nog geen reactie op mijn vragen naar de resultaten.

 

Woerden

In de gemeente Woerden, ontheffing 22-10-2022 komen 2.803 woningen in de kernen Woerden, Kamerik, Harmelen en Zegveld in aanmerking voor deelname aan de regeling. Het aantal broedparen gierzwaluw in de gemeente wordt op 361 geschat, waarvan 190 in de grondgebonden particuliere woningen. Bij na-isolatie van 30% daarvan gaan dus maximaal 57 broedplaatsen verloren.  Hier staat info op de gemeentesite. Nog geen reactie op mijn vragen naar de resultaten.

 

De Ronde Venen

Op 23 januari 2023 werd ontheffing verleend aan de gemeente Ronde Venen voor de woonkernen van Abcoude, Baambrugge, Waverveen, Amstelhoek, Vinkeveen, Mijdrecht en Wilnis, zie beschikking 23-1-2023. De regeling geld voor twee jaar, tot 1 maart 2025.

Er komen maximaal 2.565 woningen voor deelname aan de regeling in aanmerking (30% van 8.553). In verband met slechte beschikbaarheid van isolatiebedrijven en materialen wordt niet verwacht dat meer dan 5-10 % van de regeling gebruik zal maken.

 

De broedpopulatie van de gemeente wordt  geschat op 433 paartjes. Bij 30% renovatie van particuliere woningen gaan er (theoretisch en worst case) daarvan 85 verloren (en 342 van de huismus).

Zie bericht van de gemeente met info en aankondiging van gemeentebreed onderzoek voor definitief SMP, en met verwijzing naar de pagina op "jouwhuisslimmer". Gevraagd naar resultaten verwees de gemeente naar de provincie Utrecht die wist te melden dat inmiddels (begin september 2023) "een paar honderd" woningen voor de Pre-SMP-regeling zijn aangemeld.

 

Utrechtse Heuvelrug

Op 26 januari 2023 werd een ontheffing verleend aan de gemeente Utrechtse Heuvelrug voor  isolatie van particulier woningbezit in de woonkernen Amerongen, Overberg, Doorn en Boswijk, Driebergen-Rijssenburg, Leersum, Maarn, Maarsbergen en Valkenheide, zie ontheffing 26-1-2023 Wnb Utrechtse Heuvelrug.

Er kunnen maximaal 3.165 particuliere woningen (30% van 10.553) aan de regeling meedoen. Modelmatig is berekend dat er daardoor maximaal 89 gierzwaluwnesten (en 353 huismusnesten) verloren gaan in de acht woonkernen. Op deze gemeentepagina staat informatie over het werk aan het SMP en de regels van het Pre- SMP voor particulieren. Eind augustus was de gemeentelijke implementatie van het systeem nog in aanbouw. Er is geen zicht op isolatiewerk dat niet vergunningplichtig is (het meeste). Als er wel een vergunning nodig is wijst de gemeente op de noodzaak van onderzoek naar gebouwbewonende soorten en de mogelijkheden van het natuurvriendelijk isoleren. Alleen spouwmuurisolatie kan momenteel nog voor deelname aan de Pre-SMP regeling in aanmerking komen en aantallen zijn niet bekend.

 

Woudenberg

De gemeente Woudenberg heeft een SMP opgestart en kreeg van de Provincie ontheffing voor het hele stedelijk gebied van de gemeente, zie ontheffing Wnb - 16-2-2023 gemeente Woudenberg. Modelmatig is vastgesteld dat er in Woudenberg 111 broedparen gierzwaluw zijn (en 443 huismus), waarvan 55 in particuliere woningen. Bij 30% renovatie per CBS-buurt zouden er 17 broedplaatsen verloren gaan bij de maximaal 692 te isoleren woningen.

 

Op de website van de gemeente staat nog niets over de regeling maar dat gaat wel komen. Op de pagina over de Wet natuurbescherming worden wel gierzwaluwdakpannen aanbevolen ! en  "u moet bij bouwen nadenken over hoe u rekening kunt houden met de natuur" en er "wordt geadviseerd onderzoek te laten doen naar de aanwezigheid van beschermde soorten".

 

De Pre-SMP-regeling heeft in ieder geval niet voorkomen dat op 6 augustus bij verbouwing / isolatie van een woning een gierzwaluwnest met jongen is vernield. Een jong werd onder het purschuim door de dierenambulance bezorgd bij Vogelopvang Soest. Details ontbreken want de dierenambulance vraagt daar niet naar.

De gemeente antwoordde niet op vragen naar aantallen woningen die zich inmiddels voor de regeling hebben aangemeld.

 

Oudewater

Op 23 februari 2023 kreeg de gemeente Oudewater een ontheffing voor haar particuliere woningbestand in Oudewater, Papekop en Hekendorp, zie Ontheffing Wnb - Pre-SMP gemeente Oudewater. Het gierzwaluwbroedbestand wordt in het gebied geschat op 95 (en 397 paar huismus), waarvan 62 in particuliere woningen (grondgebonden en e-label C t/m G). Het gaat om isolatie van potentieel 517 woningen (max 30% van het totaal van 1.624) waarbij theoretisch 19 (30% van 62) gierzwaluwnesten verloren gaan. In de praktijk wordt verwacht dat ca. 10% daadwerkelijk geïsoleerd zal worden. Als al die 52 woningen zodanig gerenoveerd worden (buitendakisolatie en volle spouwmuur) dat er 4 kunstnesten geplaatst moeten worden levert dat dus 208 nestkasten voor gierzwaluw en huismus op (maar in de praktijk dus veel minder omdat buitendakrenovatie veel minder voorkomt).

Op deze pagina van de gemeente staan wat links naar informatie over natuurvriendelijk isoleren en info-pagina's van de provincie over het Pre-SMP systeem.

Tot en met 14 augustus 2023 hadden nog geen woningeigenaren van de regeling gebruik gemaakt en waren er "voor zover bekend" nog geen vogelkasten geplaatst.

 

Bunnik

In de gemeente Bunnik, ontheffing 22-6-2023, komen 1.169 woningen in aanmerking voor de regeling (30% van het totaal aantal particuliere grondgebonden woningen van voor 1992 en met energielabel C t/m G).  In deze woningen worden maximaal 30 gierzwaluwbroedplaatsen aangetast (van de totaal 137 in de hele gemeente). Ook de plaatselijke Woningstichting kan aan de regeling deelnemen. Zie de gemeentepagina over de gang van zaken. 

 

Houten

De gemeente Houten kreeg de beschikking voor de ontheffing PRE-SMP op 28 augustus 2023. Hier de bijlage 4 met de provinciale "Handreiking / methodiek / spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren" volgens Pre-SMP. Belanghebbenden kunnen nog tot eind september een bezwaarschrift indienen, zie de instructies daarvoor.

 

De ontheffing geldt voor de woonkernen van Houten, Schalkwijk, 't Goy en Tull en 't Waal. Er kunnen maximaal 1.821 woningen aan de regeling deelnemen en maximaal 30% per CBS-buurt. Modelmatig is berekend dat in de vier kernen 479 paartjes gierzwaluw broeden, waarvan 323 in te isoleren woningen volgens de Pre-SMP regeling. Bij 30% deelname zullen dus maximaal 97 broedplaatsen verloren gaan (en 388 van de huismus). In feite zal dit minder zijn omdat gierzwaluwen vooral op en rond de daken broeden en de isolatie voornamelijk plaatsvindt bij vloeren en spouwmuren. Bij elke woning met een geïsoleerd dak dat niet meer geschikt is voor gierzwaluwen moet de particulier vier vogelkasten (geschikt voor gierzwaluw en huismus) worden aangebracht, ongeacht of de soorten aanwezig zijn. Bij elke ongeschikt geworden spouwmuur moeten twee vogelkasten geplaatst worden als de spouw dieper is dan 8 cm.

 

Ook in deze ontheffing (bijlage 4, p.6 ) mag al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij gemaakt). Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de voorschriften in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september). In augustus zijn er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest, soms tot wel in september. Zie nestjongen augustus 2023 en hier over veel nestjongen in september 2021.

 

Op de gemeentesite kon ik nog niets over de regeling vinden. Via "Bouw en Verbouw" - "Wet Natuurbescherming" - "Beschermde Natuur Thuis" kom je bij een paar algemene pagina's van de provincie Utrecht (samengesteld op initiatief van de gemeente Houten) waaronder een met de titel "wat kunt u doen voor de gierzwaluw?", met de tip om je aannemer te vragen naar noodzakelijke maatregelen, een paar tips voor het ophangen van nestkasten, maar geen woord over het Pre-SMP.

Op de Houten-pagina van "JouwHuisSlimmer" wordt je doorgelinkt naar de algemene provinciale pagina over 'natuurvriendelijk isoleren'.

 

Gemeenten in provincie Utrecht met een SMP

 

Amersfoort

In de gemeente Amersfoort wordt e.e.a. geregeld in het bestaande SMP Amersfoort en hier staat de gemeentepagina met alle info.  Ook op de pagina van Het Groene Huis staat e.e.a. uitgelegd.

Amersfoort heeft een gedetailleerde nestenkaart gierzwaluw naar de situatie van 2016 - 2018.

Voor de opstelling van het SMP is van 2014 t/m 2017 door een groep van 30 vrijwilligers een zeer omvangrijke speurtocht naar nesten van de gierzwaluw uitgevoerd. Er werden totaal 622 nesten gevonden. Er wordt relatief veel gebroed in kunstnesten die in de afgelopen jaren door een actieve werkgroep zijn opgehangen of ingebouwd, zoals in de hoogbouw rond het CS. In januari werd het verslag met fraaie kaarten met nestlocaties per wijk gepubliceerd. Zie: Gierzwaluwtelling Amersfoort 2014-2017.

 

Zeist

Ook in de gemeente Zeist is al een  SMP Zeist van kracht.

De inventarisatie voor de gierzwaluwnestenkaart is gedaan in 2019. Er werden 330 nesten gevonden en op basis van giervluchten wordt het totale aantal broedplaatsen op 500 geschat. In het SMP wordt gestreefd "naar een duidelijke plus voor de populatie van 10%".

Er mag gewerkt worden volgens een standaard ecologisch werkprotocol dat de gemeente beschikbaar stelt maar alle werkzaamheden dienen begeleid te worden door een ecoloog. Als er gierzwaluwen in het pand aanwezig zijn, mag er niet gewerkt worden tussen 15 april en 15 augustus. De aanwezigheid kan vastgesteld worden met de openbare GIS-viewer , maar daar zit nog? niets bij over gierzwaluw, huismus of vleermuis. Bedoeld wordt wellicht de gierzwaluwnestenkaart Zeist met aanduiding van nest, overvliegend of gierend.

Als de broedplaatsen behouden kunnen blijven moet er eentje extra worden aangelegd. Als ze verdwijnen moeten er voor elk verdwenen nest vier kunstnesten worden aangebracht bij renovatie en bij sloop/nieuwbouw. Er moeten totaal 200 extra nestgelegenheden worden  gerealiseerd, om enige kans te maken de vergroting van de populatie met 10% te halen. Onduidelijk is wie dit moet doen en waar dat moet gebeuren.

Elke vijf jaar worden de nestplaatsen in elf clusters met veel gierzwaluwnesten opnieuw in kaart gebracht. De bezetting van nieuwe kunstnesten wordt 5-jaarlijks vastgesteld op basis van een steekproefcontrole van 20% van de geplaatste nestkasten/ neststenen.

 

Wijk bij Duurstede

Het SMP Wijk bij Duurstede geldt sinds februari 2021 alleen voor vastgoed van de gemeente en voor de woningcorporatie in de bebouwde kommen van Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek. Op de infopagina van de gemeente over bouwen en verbouwen wordt je doorgelinkt naar een particulier adviesbureau (dat het SMP maakte) om via een kaartje uit te zoeken of er gierzwaluwen in je renovatiepand of -buurt zitten. Daarna mag je zelf uitzoeken hoe je overtreding van de Wnb kunt voorkomen. Particulieren en bedrijven moeten zich bij de gemeente melden (als er een omgevingsvergunning nodig is) en krijgen dan instructies.

- beschikking van de provincie en tekst van het SMP

- bericht bij inventariseerder en opsteller SMP, bureau Regelink

- bericht in Wijksnieuws.nl

 

Na 9 maand dag en nacht doorvliegen en 10.000 km vanaf zuidelijk Afrika voor een dichte deur in Nederland aankomen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Overijssel

 

Deventer

Als eerste gemeente in Overijssel heeft de gemeente Deventer op 6 juni 2023 een ontheffing Wet natuurbescherming gekregen voor een speciale werkwijze bij de (na-)isolatie door particuliere huiseigenaren. Die moet voorkomen dat vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen zonder vervanging hun broed- en verblijfplaatsen kwijt raken. Zie ontheffingsbesluit van de provincie en bericht RTV Oost, 7 juli 2023De regeling, PRE-SMP genoemd (voorafgaand aan de opstelling van een Soortenmanagementplan), functioneert al enige tijd in tien gemeenten in de provincie Utrecht. Provincie Overijssel is na Utrecht de tweede provincie die deze mogelijkheid voor gemeenten aanbiedt.

 

Het aantal broedparen in Deventer werd in 1976 en in 2012 (139 nesten gevonden) op ca. 300 geschat. Rond  2015 werden er 164 "geregistreerd", zie soortenonderzoek Deventer, 2017, p 11. In het kader van het op te stellen SMP heeft bureau Ecogroen in 2023 opnieuw een nestentelling uitgevoerd.

 

De gemeente Deventer werkt ook met een puntensysteem voor natuurvriendelijk bouwen. Met bijvoorbeeld 9 nestkasten voor gierzwaluw of huismus kom je aan de minimaal vereiste 15 punten.

 

- Provinciale infopagina over natuurvriendelijk isoleren

- Zo werkt het voor particuliere woningeigenaren in Overijssel.

- Het vastgestelde PRE-SMP van Overijssel, 31-1-2023

- Terugkijken: webinar 12-9-'23 Natuur en Milieu Overijssel over "Natuurvriendelijk isoleren" en Pre-SMP

- Zo werkt het in de gemeente Zwolle. (geen Pre-SMP )

 

 

Is de gierzwaluw geholpen met Pre-SMP?

 

Of de gierzwaluwen iets met de procedure kunnen valt nog te bezien. Er ligt veel nadruk op de kwantiteit. In het document wordt de grote hoeveelheid aan  "overcompenserende" nestkasten benadrukt, maar de mate waarin ze benut gaan worden is afhankelijk van veel aspecten, waaronder details in de uitvoering. In alle ontheffingen staat echter onomwonden: "Deze vogelvoorzieningen zijn effectief voor het compenseren van verloren nestplaatsen. De kans op ingebruikname van deze nesten is erg hoog". Referenties naar ondersteunend onderzoek voor die stelling ontbreken. Er wordt geen monitoring van de resultaten voorgeschreven en omdat de effectiviteit als hoog wordt ingeschat hoeft de gemeente geen aanvullende voorzieningen te treffen.

 

In de gemeente Utrecht zijn de gierzwaluwen op de meeste locaties tot nu toe niet erg geneigd om nestkasten in gebruik te nemen. De bezetting was in 2023 gemiddeld 8%, zie onderzoek kunstnestbezetting in Utrecht 2018-2023. Van de 237 gecontroleerde kasten aan woonhuizen waren er in 2023 maar 23 bezet, waarvan 15 (van de 74) in een wijk met deskundige begeleiding en pas na 16 jaar. Van de overige 163 kasten aan huis waren er maar 8 bezet (gemiddelde leeftijd 5,7 jaar).

En dat is nou net het patroon van plaatsing in het Pre-SMP-model: hier en daar een woning met 2 of 4 kasten (of een geschikt gebleven dak of spouw). Daar zijn de door het "natuurvrij maken' verdreven broedvogels dus in ieder geval niet mee geholpen. Waar de dakloos geraakten terecht komen is onbekend. Voor een aantal zal het einde voortplanting betekenen want een nieuwe broedplaats vinden is tijdrovend.

 

In de reguliere wnb-ontheffingen wordt moeite gedaan om een zo goed mogelijk passend alternatief voor verloren nesten ter plaatse beschikbaar te stellen. Bij de PRE-SMP regeling is daar geen sprake van. Het isoleerbedrijf kan naar eigen inzicht, verkregen op de cursus van een dagdeel, de nestkasten ophangen of neststenen inmetselen. Omdat niet bekend is waar de verloren nesten zaten (er is geen onderzoek vereist) kunnen de kunstnestlocaties en eigenschappen (kast of steen, type ingang, locatie e.d.) daar niet op aangepast worden. Dat verkleint de benuttingskans aanzienlijk.

 

Ten slotte moet bedacht worden dat de door de provincie vastgestelde te handhaven (theoretische berekende) broedbestanden per gemeente  zijn gebaseerd op (ongeveer) de huidige stand van zaken (landelijk broedbestand 2013-2015 volgens Sovon atlasproject). Maar de gierzwaluwpopulatie is de laatste 50-60 jaar misschien wel meer dan gehalveerd. Waarom niet streven naar herstel van dat niveau? Shifting Baseline Syndrone wordt dat 'vergeten' van de vroegere (gezondere) situatie genoemd. Maar de gewenste toename kan natuurlijk nog in het SMP worden vastgelegd. In Amersfoort wordt in het SMP expliciet gestreefd naar (gedeeltelijk?) herstel van het broedbestand, van 900 naar 1.350 paartjes (+50%) en het SMP van Zeist wil naar een plus van 10%.

 

Een ding is zeker, er komt weer heel veel werkgelegenheid voor ecologen en ambtenaren bij. Als je in Google zoekt op "pre-SMP" krijg je veel vacatures van wervingsbureaus. De NOS meldde n.a.v. de aanstaande uitspraak van de Raad van State over de kwestie bij vleermuizen dat er 1.000 vacatures voor ecologen open staan, zie NOS 30-5-2023 over vleermuizen en isolatie.

De klus is dan ook omvangrijk, vooral het opstellen en uitvoeren van het uiteindelijke SMP. Dat laatste lijkt, naast het eventuele nuttige effect van de Pre-SMP tijd voor huismus en vleermuis, het belangrijkste resultaat van de hele Pre-exercitie.

 

- Aan de slag via de site "Natuurvriendelijk isoleren" volgens Pre-SMP

- Provincie Utrecht over natuurvriendelijk isoleren

- Provincie Utrecht over Pre-SMP

- Soortenmanagementplan Gemeente Utrecht 2016.pdf

- Reactie van VENIN (isolatiebranche) op uitspraak RvS spouwonderzoek

- Korte folder van provincie Utrecht

- Handleiding particuliere woningisolatie onder pre-SMP, .pdf 22-2-2022

- Commentaar op Pre-SMP Zoogdiervereniging, juni 2021.

- "Handreiking natuurvriendelijk isoleren" van pre-SMP Utrecht

- Zo werkt het voor particuliere woningeigenaren in Overijssel.

- Het vastgestelde PRE-SMP van Overijssel, 31-1-2023

- Bericht NOS, 28-2-2023

- Hier meer over SMP's en andere gierzwaluwbescherming

 

 

jaaplangenbach@ziggo.nl , Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht

06 - 3849 7474

 

  Begin pagina