Kunstnestprojecten in Nederland
30 september 2023
Mijn verzameling bespreking van kunstnestprojecten voor gierzwaluwen stond
erg verspreid over verschillende pagina's. Ik heb ze bij elkaar geschraapt
en op alfabetische volgorde van plaatsnaam op een aparte pagina gezet.
Dakpanhuifjes op
geïsoleerde daken op het zuiden in
De Kwakel, 2019
In 151 plaatsen komen 282 projecten voorbij. Soms alleen als aangekondigd
plan maar ook velen met complete projectinfo en omvang van de bezetting. Van
139 projecten met ruim 10.400 kasten waarvan de bezetting bekend is, is ca.
13% van de kasten bezet (stand 21-12-2023).
Ik hoor het graag als je meer
informatie over de nog onvolledig beschreven projecten hebt of andere
interessante praktijkresultaten weet. Vooral de informatie over de bezetting
ontbreekt nog veel te vaak.
Er worden regelmatig nieuwe projecten en
aanvullingen toegevoegd.
Zie
Kunstnestprojecten Gierzwaluw
in Nederland.
Weer redelijk jaar in Oxford
23 september 2023
De gierzwaluwkolonie in de toren van het
natuurhistorisch museum van Oxford wordt al sinds 1947 gemonitord. David
Lack koekeloerde daar vele jaren achter glaasjes naar de nestelende vogels
en schreef er zijn klassieke
monografie
over:
Swifts in a Tower.
Na zijn overlijden in 1973 werd het werk voortgezet, maar volgens sommigen
niet altijd op de juiste manier. Er werden jongen geringd, sinds 2005 ook
oudervogels, en er werd ook ander verstorend onderzoek gedaan.
Sinds het dieptepunt in 2012 is er verbetering in het broedsucces, afgezien
van een nieuwe dip in 2020 en 2021.
Waarschijnlijk wordt er door toegenomen kennis
en ervaring inmiddels zorgvuldiger met de broedsels omgegaan.
86 uitgevlogen in 2023
In 2023 is het broedsucces met 86 uitgevlogen
jongen (het hoogste aantal sinds 2008) van 44 broedsels met 114 gelegde
eieren weer op het 'normale' niveau van 2,0 uitvliegers per nest. Er gingen
12 jongen dood wat geweten wordt aan koud en nat weer in juli. De laatste
vloog uit op 3 september.
De nestcontroleurs berichten met geen woord
over de mogelijke broedverstoring door het onderzoek maar wijden
afnemend/slecht broedsucces meestal aan slecht weer (met name 2009, 2012 en
2020) of een sperwer (2010-2011). En in een jaar met veel nesten met slechts
een enkel uitgevlogen jong wordt dit in een jaar met nat en koud weer gewijd
aan het slechte weer en in een mooi jaar aan "onervaren vogels", te weinig
voedsel of te weinig teruggekomen broedvogels. Hoe dat onderzocht is wordt
niet duidelijk. Ook Andrew Lack (in een extra updatehoofdstuk van de
heruitgave van Swifts in a Tower in 2018) wijdt de achteruitgang in
2010-2012 aan (erg) slechte zomers, verbouwingsverstoring en een sperwer in
2010 en aanbrengen van taggs in 2011, maar geeft geen verklaring voor de
lage aantallen voor 2013-2020, anders dan "het vergt tijd voor
herstel".
Het weer wisselt jaarlijks sterk en een
aaneengesloten periode van bijna 10 jaar met geleidelijk afnemend (6 jaar)
en blijvend laag (4 jaar) broedresultaat is daarmee moeilijk verklaarbaar.
Tot de uitbreiding naar 147 kasten in 1966 waren
nagenoeg alle 40 kasten bezet. Pas in 1980 nam het aantal bezette kasten
plotseling snel toe naar rond de 110 in 1985 en bleef op dat niveau tot ca.
2008, met jaarlijkse variaties van 80-130.
Na 2008 daalde de bezetting erg rap naar een dieptepunt in 2012 met slechts
21 bezette kasten.
Sinds 2005 vlogen er 1.278 jongen uit met een
maximum van 136 in 2006.
In de jaren '60-'75 werden rond de 40 jongen geringd
(variërend van 20-60). Dat liep op naar rond de 100 in 1985, daarna vrij
constant met een maximum van 115 geringde jongen van de 134 uitgevlogen
jongen in 2006. In 2022 waren het er 80 van de 83. Niet alle cijfers worden
overzichtelijk en in elk jaar gepresenteerd. In de heruitgave van Swifts in
a Tower in 2018 schreef zoon Andrew een update-hoofdstuk voorzien van een
grafiek met aantallen geringde jongen( 1959-2028), bezette nesten
(1990-2018) en uitgevlogen jongen (2000-2008).
Het ringen leverde op dat slechts 1,3 % van de
jongen (4.064 geringd!) ooit werd teruggevonden in de kolonie en dat 43% van
de 674 geringde ouders werd teruggevonden. (Uit de update door zoon Andrew
Lack ). Beide percentages zijn in vergelijking met veel ander onderzoek erg
laag. Opmerkelijk is verder dat 25% van de gelegde eieren wordt uitgeworpen
(onderzoeksverslag
2007). Dat is uitzonderlijk veel en duidt op veel verstoring.
Bij een nest is een webcam geplaatst
waar een broedsel gevolgd kan worden:
webcam Oxford.
Als ze uitgevlogen zijn wordt de camera naar
een jonger nest verplaatst.
-
Dagboek 2023 en eerdere
statistieken
Houten 10e Utrechtse gemeente met Pre-SMP,
en Soest de 11e
20 september 2023
De provincie Utrecht was vorig jaar
initiatiefnemer van een poging om het verantwoord na-isoleren van
particuliere woningen te bevorderen. Dat gebeurde en gebeurt nog altijd
voornamelijk 'illegaal', zonder inachtneming van de regelgeving van de Wet
natuurbescherming (Wnb) die o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten
verbiedt. Tijdens een maximaal twee jaar durende "Pre-SMP-periode"
(vooruitlopend op de vaststelling van een Soortenmanagamentplan) worden
huiseigenaren ontzorgt van het doen van onderzoek en kunnen
isolatiebedrijven onder bepaalde voorwaarden hun gang gaan zonder de wet
te overtreden. In elf Utrechtse gemeenten is inmiddels (24 oktober 2023) een ontheffing Wnb
volgens deze provinciale regelgeving verleend. Tot nu toe hebben alleen de provincies Overijssel
(Pre-SMP
Overijssel vanaf jan. '23) en Fryslân (Pre-
SMP Fryslân,
1 - 11-2023 ) ook deze regeling.
In Overijssel maakt tot nu toe alleen Deventer er gebruik van.
De gemeente Houten kreeg op 28 augustus 2023
de beschikking voor de
ontheffing PRE-SMP.
Resultaten Pre-SMP nog niet bemoedigend
Rond 6 augustus heb ik acht Utrechtse gemeenten
met een al wat oudere Pre-SMP-ontheffing gevraagd naar de eerste
resultaten van
de regeling, zoals het aantal woningen dat van de regeling gebruik heeft
gemaakt. Het is erg lastig om wat boven water te krijgen en een goed beeld is er
nog steeds niet. Het belangrijkste effect van de regeling lijkt te zijn dat er
gestart wordt met het maken van een SMP.
Hier
staan de reacties en andere details per Pre-SMP-gemeente.
Bij veel gemeenten
is nog steeds sprake van 'opstarten' en "inregelen' en de meesten hebben geen
inzicht in deelnemende aantallen woningen, en al helemaal niet in de woningen
die niet deelnemen. Geen enkele gemeente wist te melden hoeveel gierzwaluwkasten
er in de deelnemende woningen zijn geplaatst terwijl alles gedetailleerd in een
GIS-app beschikbaar is.
Ook de
provincie Utrecht meldt problemen, die overigens wel actief werkt aan handhaving en stimulering;
daar is extra budget voor vrijgemaakt. De extra kosten voor de natuurvriendelijke
isolatievariant zijn nogal eens (veel) te hoog (wat huiseigenaren afschrikt),
isolatiebedrijven melden het werk vaak niet aan (uit angst voor controle door de
provincie !), huiseigenaren worden vaak niet actief op de hoogte gebracht van de
mogelijkheden (niet door isolatiebedrijven en niet door de gemeente), de
informatie over de natuurvriendelijke variant door de gemeente en
isolatiebedrijven op websites ontbreekt meestal (ik vond een uitzondering bij
"De Isolatiespecialist" (isoleert 5 woningen per dag) met
info over natuurvriendelijk
isoleren van de spouwmuur ) en de
voorlichting is nogal eens onvolledig of zelfs in strijd met de provinciale
ontheffingsvoorschriften. Volgens de provincie Utrecht zullen nog dit jaar wel
een flink aantal andere provincies de regeling ook beschikbaar stellen. Maar het
is twijfelachtig of er genoeg ecologen zijn om al het werk te kunnen uitvoeren.
Hier de bijlage 4 met de provinciale
"Handreiking / methodiek /
spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren"
volgens Pre-SMP.
Veel leegstand in Utrechtse nestkasten
3 augustus 2023
In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten
voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.051
gecontroleerde
nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,6%).
De teller staat nu op ruim 230 projecten met
2.830 beschikbare kunstnesten voor 2025.
De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn
na vier jaar nog niet gevonden.
Dit jaar raakten vier projecten voor het eerst
bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.
Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In
Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347
kunstnesten. De eersten dateren van 2018. En ook niet in de 90
neststenen sinds 2016/2019 op het voormalige Veemarktterrein.
Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht, 2023
Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd
in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte
nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.
Hier alles over
de succesvolle kolonie
Rivierenwijk.
De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de
Hamburgerstraat is
mogelijk de oudste bewoonde nestkastkolonie van Europa
.
Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in
Voordorp waren in 2023 in de hele gemeente nog maar 26 van de 237 kasten aan particuliere
woningen bezet.
Op de pagina
Kunstnestbezetting Utrecht
staan alle details, o.a. in een tabel met alle 198 'projecten'
met de bezettingsgeschiedenis 2018-2023. Alle projectlocaties staan
met wat basisgegevens ook
op Google Maps.
Boerenzwaluw brengt gierzwaluw groot
5 augustus 2023
Bij Amsterdam was een wel heel bijzonder geval
van gierzwaluwadoptie. Wel vaker wordt met succes een uit het nest geraakte
gierzwaluwjong in een ander gierzwaluwnest bijgeplaatst en groot gebracht.
Maar boer Honingh in Ransdorp plaatste het jong in een nest boerenzwaluwen.
Hij wist niet dat het een gierzwaluw was.
Die
broeden onder zijn dak en het jong was door het rieten dak gevallen en nabij
het boerenzwaluwnest terecht gekomen.
De ' boertjes' vlogen allemaal uit maar er
bleef een veel grotere gierzwaluw over die te zwaar werd, wel 45 gram, en
niet weg wilde. Waarschijnlijk zag hij/zij daar niet de benodigde ruimte
voor. Gierzwaluwspecialist Gert de Jong uit Amsterdam en Elles van de
Vogelopvang in Utrecht werden er bijgehaald. Er mee buiten gekomen vloog het
jong weg.
In
NH-nieuws van 5 augustus
staat een mooi verslag met filmpje.
Update Kennisdocument is uit
29 juli 2023
Drie jaar na de
start van de werkzaamheden heeft BIJ12 het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw gepubliceerd.
Het document vat de huidige kennis over de
gierzwaluw samen maar is vooral van groot belang voor de uitvoering van de
Omgeveingswet. Het bevat voorschriften voor het vaststellen van de
aanwezigheid van de soort en soms vrij concrete verplichtingen voor de
uitvoering van compensatie van gierzwaluwbroedplaatsen die bij sloop en
renovatie verloren gaan. Meer
op Bescherming - Kennisdocument.
-
Kennisdocument Gierzwaluw,
juli 2023
(E)
Gierzwaluwtillen bieden zelden soelaas
23 mei 2023
In 2022 waren er 22 gierzwaluwtillen en 7
faunatorens met totaal 1.029 nestkasten voor de gierzwaluw beschikbaar. In zeven
deels bezette tillen/torens waren totaal ca. 19 kasten bezet.
Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal
zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of
na-isolatie. De kosten zijn hoog, er vindt zelden bezetting plaats en het
percentage bezette kasten per bezette til blijft waarschijnlijk erg laag.
Bezetting gierzwaluwtillen en faunatorens 2013
- 2022
Er waren in 2022 17 tillen "in bedrijf" in het
kader van wet- en regelgeving, zoals voor compensatie van verlies van
broedplaatsen door sloop en renovatie. Daarvan waren twee tillen deels bezet met
7 bezette kasten, van de 659.
Er zijn 10 tillen
als tijdelijke maatregel ingezet, in afwachting van definitieve voorzieningen
zoals neststenen in te renoveren woningen of in nieuwbouw. Slechts twee daarvan
hebben op die wijze (tot nu toe) gefunctioneerd in Zutphen met een paar bezette
kasten. Maar ze zijn toch uit gebruik genomen.
.jpg)
De bezette til van Jaap Schuijt in Heemskerk. Geplaatst
ter compensatie van verwijdering van bezette maar versleten nestkasten op de
kopgevel links.
De overige twaalf tillen zijn gebouwd (veelal
zelf) door "liefhebbers". De eerste in Den Helder in 2013 en de laatste in 2020
in Heemskerk. Van deze tillen was die in IJlst (middenin een bestaande kolonie
met veel "zoekers") tot nu toe de succesvolste met 5 (in 2021) van de 36 kasten
bezet. Maar 'Heemskerk' gaat daar inmiddels dik overheen met 7 - 9 van de 18
bezet in 2023. In Neede en Joure bleef het beperkt tot een enkele bezette kast
en de overige tien tillen bleven ongebruikt.
Dit was de laatste maal dat we hebben geprobeerd
de cijfers bij elkaar te sprokkelen. Dat was weer een hele klus. Inmiddels is
wat mij betreft de trend wel duidelijk. Op de tillenpagina zijn de paragrafen
met tips voor succes maar weggelaten. En ook voor de wet- en regelgever lijkt
het wel duidelijk want de gierzwaluwtil zal niet voorkomen in de
'maatregelencatalogus' van de Kennisdocumenten (zoals Gierzwaluw en Na-isolatie).
Alle details
op de tillenpagina.
Filmpjes
om de winters door te komen
Over de visarend, koekoek en gierzwaluw
A silent spring.
(16 min.).
Engeland,
met o.a. Erich Kaiser (D) en Edward Mayer (UK). (Het boek "Silent Spring", over de bedreiging
door insecticiden van Rachel Carson, dateert van 1962)
Terug in het wild
De NPO maakte met Menno Bentveld van o.a.
Vroege Vogels de film "Terug in het wild", waarin een aantal diersoorten
wordt behandeld dat met succes aan een nieuw voortbestaan wordt geholpen.
Vanaf minuut 13.30 is de gierzwaluw aan de beurt met een verhaal over de
succesvolle nestkasten in de Amsterdamse Oranjekerk. Thea Dammen van de
Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep en gierzwaluwonderzoeker Gert de Jong
vertellen, begeleid door schitterende beelden, over de vogel en de
dramatische achteruitgang in de stad.
"Terug in het wild 2" op NPO
start.
Torenvalk grijpt gierzwaluw uit nestkast
Unieke opname
door
Zuzana Syrova in Brno, CZ, van een torenvalk die een gierzwaluw uit een
nestkast plukt, er mee wegvliegt en opvoert aan zijn kroost. Alles op film!
Zie :
Torenvalk grijpt gierzwaluw.
