De nesten in de kerk van Ter Heijde
Foto Marco
Verschoor
Van de acht kasten
in de kerk
van Ter Heijde (sinds 2020) waren er in 2021 en 2022 twee bezet (niet
dezelfde) en drie in 2023.
Er zaten ook nog vijf 'natuurlijke' nesten
achter de dakgoten.
Van de 38 kasten in het "huifjesherstelproject"
uit 2019 in Ter Heijde (hier
meer daarover) waren er in 2023 al 19 bezet, weer twee meer dan in 2022.
Net als in 2022 werd ook in 2023 weer
tweemaal ingegrepen op locaties waar
bouwsteigers tijdens het broedseizoen de toegang tot de nesten blokkeerde. Ze werden in overleg
met de uitvoerders tijdelijk verkleind of verwijderd.
In de verslagen staat per dorp een kaartje
met de locaties en adressen van de gevonden nesten. Het belangrijkste doel
van de zoektochten is betrokken partijen (ecologen, woningeigenaren,
gemeente en woningcorporaties) attent te maken op de nesten zodat die bij
renovaties en sloop volgens de regels van de wet beschermd kunnen worden.
Maar ook informatie over de aard van de nestplaatsen
is interessant zoals nieuwe nestplekken in recente nieuwbouw. Tot nu toe
zaten op een na alle nesten in gebouwen van voor 1991.
Broedplaatsen en nestkasten in
dorpskernen gemeente Westland.
|
Dorpskern |
Broedplaatsen (niet in kunstnesten) |
Nestkasten / neststenen |
| 2021 |
2022 |
2023 |
Aanwezig '22 / '23 |
Bezet '22 / '23 |
| De Lier |
3 |
15 |
20 |
1 / 7 |
0 / 0 |
| 's- Gravenzande |
5 |
14 |
54 |
- |
- |
| Heenweg |
- |
4 |
4 |
- |
- |
| Honselersdijk |
9 |
18 |
10 |
- |
- |
| Kwintsheul |
4 |
2 |
8 |
80 / 80 |
? / 0 |
| Maasdijk |
2 |
7 |
6 |
- |
- |
| Monster |
15 |
29 |
42 |
12 / 16 |
? / 2 |
| Naaldwijk |
16 |
24 |
64 |
137 / 137 |
? / 0 |
| Poeldijk |
13 |
18 |
20 |
51 / 51 |
? / 0 |
| Ter Heyde |
3 |
13 |
20 |
52 / 94 |
18 / 22 |
| Wateringen |
3 |
11 |
37 |
375 / 417 |
12 / 34 |
|
Totaal |
73 |
159 |
285 |
678 /
802 |
30
/ 58 |
- Details van de kastbezetting op
'Kunstnestprojecten - Westland'
- Artikel in Trouw over zoektochten
Westland, 7 - 6 - 2022
- Verslagen zoekseizoen 2021-2023 gemeente Westland
(.pdf)
Congres Natuurlijk in Zwolle
2 november 2023
Op 30 november vindt in Zwolle het 5e "Congres Natuurlijk" over Natuurinclusief
Bouwen plaats. Een zeer gevarieerd programma waar je uit vele onderdelen een eigen dag kunt samenstellen met o.a. lezingen, kennissessies, excursies
en ontwerpateliers.
Aan de orde komen o.a. het natuurinclusief bouwen als standaard, de (Pre)-SMP
regelingen, particuliere mogelijkheden, de Omgevingswet, een puntensysteem
voor natuurinclusief bouwen. De toegang is gratis.
Alle informatie en aanmelden op:
Congres
Natuurlijk.
Programmadetails, zaalnummers.
Op mijn
weblinkspagina staan
relevante websites over
natuurinclusief bouwen.
Nieuw:
Kennisbank Natuurinclusief
Bouwen.
(Door adviesbureau Arcadis en kastenleverancier Unitura)
Het wordt er met deze zoveelste maatregelencatalogus niet
makkelijker op. Niet alle mogelijke maatregelen worden genoemd en twee van de
zes maatregelen die worden afgeraden ("aanpassing gevelrand" en "onder
dakpannen") worden in het Kennisdocument na-isolatie als "bewezen effectief"
aangemerkt.
(zie het
concept Kennisdocument na-isolatie van januari
2023, p. 52 ).
Zoek het maar uit !
Kinderboek over Groningse gierzwaluw
2 november 2023
Rients Faber schreef een fraai kinderboek over de
avonturen van gierzwaluw Max in Appingedam. Alle kinderen uit groep 6 en 7 in Appingedam krijgen het gratis.
Gierzwaluw Max wordt geboren in het monumentale
huis op Gouden
Pand
1 in Appingedam waar in ieder geval na 1972 een gierzwaluwkolonie huist. Toen
werd het pand door brand
nagenoeg volledig verwoest en herbouwd naar de nieuw gebouwde situatie in 1836.
Maar waarschijnlijk zaten ze er ook al in het pand daarvoor.
De schrijver woont en werkt er ook en volgt in het boek
de trektocht naar Mozambique en de terugkomst in Appingedam. Onderweg worden
spannende avonturen beleefd, vinden er ontmoetingen plaats met veel andere
vogelsoorten en komen de problemen met het Afrikaanse regenwoud aan de orde. De
vader van Max wordt slachtoffer van de kat in de dakgoot.
Bij terugkomst moet Max een nieuw plekje zien te vinden in een van de nestkasten van het pand dat
vanwege aardbevingsschade gerenoveerd moet worden. In oktober 2024 gaat ook in
het echt het dak eraf. De leefwijze en de woningnood van de gierzwaluw is vaak
tot in details mooi in het verhaal verwerkt.
(foto van Eduard Harinck).
191 p.
geïllustreerd door
Jan van Well, hard cover, okt. '23, € 18,95 incl. porto.
De schrijver woont en werkt op nr. 1 bij
Cafe 't Gouden Appeltje en in het pand
op nr. 5 werd op 22-10-2023
Leescafé Doemkes
officieel geopend.
-
Bouwhistorie en pandonderzoek Gouden Pand
1 ihkv hersteloperatie
Voor de versterkingsoperatie in het aardbevingsgebied in
Groningen geldt een Soortenmanagementplan (SMP) voor gebouwbewonende soorten
(huismus, gierzwaluw, vleermuizen), zie
info over de
werking daarvan.
Pre-SMP voor Fryslân
1 november 2023
Na de provincie Utrecht en Overijssel is nu
ook in de provincie Fryslân een speciale regeling vastgesteld voor
natuurvriendelijke na-isolatie van een deel van de particuliere woningen,
vastgesteld door GS in okt. '23. Op grond van dit PRE-Soortenmanagementplan
kunnen gemeenten een generieke ontheffing aanvragen voor de bebouwde kom
waar gedurende maximaal 2 jaar maximaal 30% (anders zou de populatie teveel
worden aangetast) van oudere particuliere woningen
met energielabel C t/m G zonder onderzoek naar aanwezige fauna en zonder
ontheffing Wet natuurbescherming geïsoleerd kan worden. Als het dak daarbij
b.v. ongeschikt wordt voor huismus of gierzwaluw moeten er vier
vogelvoorzieningen (nestkast of neststeen die voor zowel huismus als
gierzwaluw geschikt is) worden aangebracht. Als de spouw ongeschikt wordt,
moeten er twee vogelvoorzieningen worden aangebracht.
De twee jaar Pre-SMP moet door de gemeente
gebruikt worden om een volledig Soortenmanagementplan op te stellen dat
meestal voor 10 jaar geldt en vor de gehele bebouwde kom van een gemeente.
De Friese regeling is een bijna 100% kopie van
die in Utrecht en Overijssel. Ik vond alleen een extra verplichting voor een
vogelkast als er bij muurisolatie kieren groter dan 20 mm waren. Jammer is
dat daarmee ook een belangrijke fout in de regeling wordt gekopieerd: er mag
al gewerkt worden vanaf 1 augustus als er nog volop jonge gierzwaluwen op
het nest zijn. De foto boven hoofdstuk zes is
een mooi voorbeeld van een locatie waar je een nestkast NIET moet plaatsen.
Volledig document:
Beleidsregel Pre- SMP Fryslân,
1 - 11-2023.pdf
Uitleg en links naar documenten en
bijlagen.
Vraag
en antwoord over Pre-SMP door de provincie
Meer bij
gemeente Houten e.v. voor details van de
Pre-SMP-regeling
Op de pagina "bescherming" staat
'alles' over het Pre-SMP
en de stand van zaken bij de diverse gemeenten.
Internetconsultatie verplichte 'nestkasten' in
nieuwbouw en bij renovatie
25 oktober 2023
In de nieuwe Omgevingswet wordt per 1 juli 2024 zeer waarschijnlijk een
verplichting opgenomen voor het aanbrengen van 'verblijfsvoorzieningen' voor
beschermde gebouwbewonende soorten (gierzwaluw, huismus, vleermuizen) in
alle nieuwbouw en bij ingrijpende verbouw (vernieuwing van meer dan 25% van
de bouwschil).
De regeling komt in het geval van sloop + nieuwbouw en bij renovatie bovenop
de gangbare regelgeving van de Wet natuurbescherming (Wnb) en zal daar niet
strijdig mee zijn.
Gierzwaluw als groene stadsvogel.
Muurschildering in Noord-Ierland.
(klik voor vergroting)
De belangrijkste voostellen: elk gebouw moet voor elke 110 vierkante meter gevel + dak tenminste een
verblijfsvoorziening voor de gierzwaluw en een voor de huismus krijgen, met
een minimum van een voorziening per soort als het oppervlak kleiner is. Oppervlakten
boven 25 meter hoogte tellen niet mee. Voorzieningen voor meerdere
woningen/gebouwen mogen geclusterd worden als het geheel als bouwwerk wordt
aangemerkt.
De onderlinge afstand tussen gierzwaluwvoorzieningen bedraagt minimaal 1
meter en de afstand tot opengaande ramen e.d. is minimaal 50 cm.
De wettelijke regels en details voor de uitvoering worden opgenomen in het Besluit
bouwwerken
leefomgeving (Bbl), in een ministeriële regeling, in de Omgevingsregeling (Or
van de Omgevingswet) en
in een infoblad(en). Ze liggen momenteel deels / als aanzet / ter overweging
/ in concept ter inzage als een "internetconsultatie" waar t/m 13 november
op gereageerd kan worden, zie
Internetconsultatie verplichte nestkasten.
Isolatiebranche kan verder,
Wnb drie jaar aan de kant ?
16 oktober 2023
Minister de Jonge van BZK schetst in
een brief aan de Tweede Kamer een korte termijn plan van "ruim drie jaar" voor de na-isolatie van particuliere woningen. Dit naar aanleiding van de uitspraak
van de Raad van State die bepaalde dat de huidige aanpak van onderzoek naar
aanwezigheid van vleermuizen onvoldoende is. De minister wil nu de Wet
natuurbescherming voor drie jaar aan de kant zetten en de werkzaamheden
toestaan als het isoleerbedrijf zich houdt aan de regels van het
"natuurvriendelijk isoleren". Deze aanpak moet het isolatietempo erin houden
en is een tussenoplossing totdat alle gemeenten werken aan een
soortenmanagementplan (SMP). Daar bestaat weliswaar al bijna twee jaar een
regeling voor, het Pre-SMP met een ontheffing Wnb van twee jaar en o.a de
voorwaarde dat is gestart met het onderzoek voor een SMP. Maar dat
functioneert nog maar (een beetje) in enkele gemeenten in Utrecht en eentje
in Overijssel
(hier stand van zaken per gemeente). Elders dreigt de isolatie
stil komen te liggen. Het ministerie wil nu in feite een simpeler regeling
met minder regelgeving en voorschriften. Het is zeer de vraag of er dan nog
belangstelling voor de toch tamelijk gecompliceerde PRE-SMP regeling zal
bestaan. Maar zolang het resultaat afhangt van het initiatief en de goede
wil van de huiseigenaar, zoals nu bij het PRE-SMP, zal het rendement van
beide systemen laag blijven.
Er wordt nog gewerkt aan uitwerking in overleg
met provincies en soortenorganisaties o.a. in de
Taskforce Natuurinclusief Isoleren. De regeling wordt uiterlijk begin november vastgesteld in de
vorm van een (bestuurs)akkoord of convenant (met provincies en
isolatiebranche). Het komt er dus op neer dat de isoleerder met zijn
beperkte kennis van zaken (na een halve dag cursus mag hij zich
'natuurvriendelijk' noemen) zijn of haar gang kan gaan. Er komt geen ecoloog
of ontheffing Wnb meer aan te pas.
Het is dus zeer twijfelachtig of op deze
manier aan de wettelijke zorgplicht kan worden voldaan want die wordt alleen
geborgd met het natuurvriendelijk isoleren. Dat houdt in: "Zorgen
dat er alternatieve verblijfplaatsen komen als oorspronkelijke
verblijfplaatsen door na-isolatie verdwijnen". Het isoleerbedrijf moet dus
onderzoeken of er gierzwaluwnesten aanwezig zijn, en alleen als dat het
geval is moet er voor compensatie gezorgd worden. Ik vraag me ernstig af of
de isoleerder weet hoe die nesten gevonden moeten worden (en wat het uurtarief
wordt dat berekend wordt als hij het wel weet) en of hij weet hoe de gevonden
nesten een beetje kansrijk gecompenseerd kunnen worden. Deze
aanpak is nog ongunstiger voor de gierzwaluw dan bij het Pre-SMP waarbij altijd
kasten aangebracht moeten worden, ongeacht de aanwezigheid van de soort
(gierzwaluw of huismus).
Maar het ministerie doet wat het
kan: "De isolatiebedrijven worden steekproefsgewijs gecontroleerd, er komt een landelijke aanpak voor de cursus natuurvriendelijk
isoleren en voor het toezicht op de uitvoering van isolatieprojecten,
gekoppeld aan kwaliteitscontrole." Ook wordt er gewerkt aan nieuwe
technieken om verblijfplaatsen van vleermuizen, huismus en gierzwaluw op te
sporen en hoe de panden makkelijker 'natuurvrij' gemaakt kunnen
worden.
Kamerbrief van 4 oktober 2023
De wording van het Utrechtse Pre-SMP
volgens de Taskforce
'Alles' over de Pre-SMP regeling en de deelnemende
gemeenten
VNG vreest isolatiestagnatie en wil 100 miljoen voor
SMP's
5 oktober 2023
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) ziet dat door de
"vleermuizenuitspraak" van de Raad van State (er is meer onderzoek
nodig) de na-isolatie van woningen stagneert. Ze bepleit dat alle gemeenten
Soortenmanagementplannen (SMP) gaan opstellen en dat er ook landelijk
uniforme regels komen (er zijn nu provinciale variaties) voor het meedoen
van gemeenten aan de Pre-SMP regeling voor particuliere woningen. Het
beschikbare budget van 40 miljoen voor dit jaar moet worden uitgebreid tot
100 miljoen Euro. Gemeenten zouden dat geld ook mogen besteden aan extra
middelen voor isolatiemaatregelen (en niet aan het SMP). Zie
bericht op Stadszaken van 4-10-2023.
Hier meer over de Pre-SMP regeling en
voortgang bij acht van de elf
Utrechtse gemeenten met een Pre-SMP.
In Alkmaar snappen ze het ook nog niet
4 oktober 2023
Ter gelegenheid van Dierendag stelt de
gemeente Alkmaar 50 gierzwaluwnestkasten beschikbaar aan bewoners die zich
ervoor aanmelden.
Misschien goed voor het imago van de gemeente
en leuk voor de bewoners maar de gierzwaluw is er niet mee geholpen. Hier en
daar een nestkast aan een woning werkt niet. Ze worden zelden gevonden. Dat blijkt al bij heel veel projecten in Nederland (zie:
bericht hieronder). En in Utrecht: van 74 kasten verspreid aan woningen in
een wijk waren er na 16 jaar 15 bezet. Ondanks lokgeluid en begeleiding door
iemand met kennis van zaken, zie
hier en daar een nestkast
werkt niet.
Laten we hopen dat een paar personen zo
slim zijn om de kasten aan een paar geschikte panden te concentreren met een lokgeluideninstallatie erbij.
Misschien wordt het dan nog wat.
De gierzwaluw is een semi-koloniebroeder. En
nestkastlocaties moeten bepaald worden door de behoeften van de vogel, niet
door die van de mensen.
Hier de oproep met
aanvraagformulier van de
gemeente.
Er is flinke belangstelling: rond 7 oktober waren er
al 133 aanvragen binnen. De gemeente kan dus kritisch selecteren op basis
van de geschiktheid van locaties.
Kunstnestprojecten in Nederland
30 september 2023
Mijn verzameling bespreking van kunstnestprojecten voor gierzwaluwen stond
erg verspreid over verschillende pagina's. Ik heb ze bij elkaar geschraapt
en op alfabetische volgorde van plaatsnaam op een aparte pagina gezet.
Dakpanhuifjes op
geïsoleerde daken op het zuiden in
De Kwakel, 2019
In 109 plaatsen komen 221 projecten voorbij. Soms alleen
als aangekondigd plan maar ook velen met complete projectinfo en omvang van de bezetting.
Van ongeveer de helft van de 181 projecten is de bezetting bekend en daarvan
is ongeveer de helft (meestal zeer gedeeltelijk) bezet.
Ik hoor het graag als je meer
informatie over de nog onvolledig beschreven projecten hebt of andere
interessante praktijkresultaten weet. Vooral de informatie over de bezetting
ontbreekt nog veel te vaak.
Er worden regelmatig nieuwe projecten en
aanvullingen toegevoegd.
Zie
Kunstnestprojecten Gierzwaluw
in Nederland.
160 nesten gevonden in Hattem
26 september 2023
Hattem heeft een flinke kolonie gierzwaluwen maar hoeveel precies was nog
niet bekend. Al een paar jaar was Henk Schreuder (gek van gierzwaluwen maar
ook fanatiek (nacht)vlinderaar) al onregelmatig op zoek geweest. En hij wist wel dat er veel meer moesten zijn. In het
afgelopen seizoen deed hij er een paar schepjes bovenop, ging systematisch
zoeken volgens het BMP-protocol van Sovon en vond er 160, op totaal bijna 50
zoekdagen. Onzekerheden in aanmerking nemend en met meewegen van eerdere
vondsten vanaf 2014 wordt het totale broedbestand nu op 160 - 200 paartjes
geschat, inclusief 15 bezette
neststenen/nestkasten (van de 24). Vijf broedplaatsen uit 2022 waren
verdwenen (ontoegankelijk geworden) en 31 nesten uit 2022 konden in 2023
niet meer bevestigd worden.
De 160 nesten in Hattem 2023.
Rond half zeven al, voor zijn werk in Zwolle, ging hij vaak al vele dagen op
pad, o.a. met de lokgeluidjes op zijn telefoon. Maar natuurlijk ook 's
avonds want het kost veel tijd om een bezet nest te vinden. Lokgeluid bleek
een zeer efficiënte methode om vooral bekende nesten opnieuw bevestigd te
krijgen. In plaats van soms uren posten om een invlieger te spotten, krijg
je binnen een minuut reactie uit een bezet nest. De methode werkt vooral
goed in het begin van het seizoen tot half juni. Daarna wordt er vaak niet
meer gereageerd op het geluid (inmiddels gewend aan de 'bangers" en minder
bang geworden voor indringers?). Het is ook mijn
ervaring. Bij zijn eigen nestkasten aan huis zijn geen verstorende effecten
van het lokgeluid opgemerkt.
Bekijk de details en interessante bevindingen in het fraaie
onderzoeksverslag.
Broedbestand Hattem 2023 (.pdf)
Al zijn nestvondsten (163 met
code 'bezet nest', gevonden op ca. 45 zoekdagen) staan hier op
waarneming.nl .
(Henk is in Hattem ook de onbedreigde koploper op dat platvorm met meer dan
42.000 waarnemingen in Hattem. Zie ook een gesprek met hem
op de Sovon-site)
In 2007 wordt er in
Gierzwaluwenbulletin 2007-2 p. 14 door
inwoner van de wijk Van Heeckerenkamp opgemerkt dat het daar "miegelt van de
gierzwaluwen, nog nooit zoveel bij elkaar gezien".
Weer redelijk jaar in Oxford
23 september 2023
De gierzwaluwkolonie in de toren van het
natuurhistorisch museum van Oxford wordt al sinds 1947 gemonitord. David
Lack koekeloerde daar vele jaren achter glaasjes naar de nestelende vogels
en schreef er zijn klassieke
monografie
over:
Swifts in a Tower.
Na zijn overlijden in 1973 werd het werk voortgezet, maar volgens sommigen
niet altijd op de juiste manier. Er werden jongen geringd, sinds 2005 ook
oudervogels, en er werd ook ander verstorend onderzoek gedaan.
Sinds het dieptepunt in 2012 is er verbetering in het broedsucces, afgezien
van een nieuwe dip in 2020 en 2021.
Waarschijnlijk wordt er door toegenomen kennis
en ervaring inmiddels zorgvuldiger met de broedsels omgegaan.
86 uitgevlogen in 2023
In 2023 is het broedsucces met 86 uitgevlogen
jongen (het hoogste aantal sinds 2008) van 44 broedsels met 114 gelegde
eieren weer op het 'normale' niveau van 2,0 uitvliegers per nest. Er gingen
12 jongen dood wat geweten wordt aan koud en nat weer in juli. De laatste
vloog uit op 3 september.
De nestcontroleurs berichten met geen woord
over de mogelijke broedverstoring door het onderzoek maar wijden
afnemend/slecht broedsucces meestal aan slecht weer (met name 2009, 2012 en
2020) of een sperwer (2010-2011). En in een jaar met veel nesten met slechts
een enkel uitgevlogen jong wordt dit in een jaar met nat en koud weer gewijd
aan het slechte weer en in een mooi jaar aan "onervaren vogels", te weinig
voedsel of te weinig teruggekomen broedvogels. Hoe dat onderzocht is wordt
niet duidelijk. Ook Andrew Lack (in een extra updatehoofdstuk van de
heruitgave van Swifts in a Tower in 2018) wijdt de achteruitgang in
2010-2012 aan (erg) slechte zomers, verbouwingsverstoring en een sperwer in
2010 en aanbrengen van taggs in 2011, maar geeft geen verklaring voor de
lage aantallen voor 2013-2020, anders dan "het vergt tijd voor
herstel".
Het weer wisselt jaarlijks sterk en een
aaneengesloten periode van bijna 10 jaar met geleidelijk afnemend (6 jaar)
en blijvend laag (4 jaar) broedresultaat is daarmee moeilijk verklaarbaar.
Tot de uitbreiding naar 147 kasten in 1966 waren
nagenoeg alle 40 kasten bezet. Pas in 1980 nam het aantal bezette kasten
plotseling snel toe naar rond de 110 in 1985 en bleef op dat niveau tot ca.
2008, met jaarlijkse variaties van 80-130.
Na 2008 daalde de bezetting erg rap naar een dieptepunt in 2012 met slechts
21 bezette kasten.
Sinds 2005 vlogen er 1.278 jongen uit met een
maximum van 136 in 2006.
In de jaren '60-'75 werden rond de 40 jongen geringd
(variërend van 20-60). Dat liep op naar rond de 100 in 1985, daarna vrij
constant met een maximum van 115 geringde jongen van de 134 uitgevlogen
jongen in 2006. In 2022 waren het er 80 van de 83. Niet alle cijfers worden
overzichtelijk en in elk jaar gepresenteerd. In de heruitgave van Swifts in
a Tower in 2018 schreef zoon Andrew een update-hoofdstuk voorzien van een
grafiek met aantallen geringde jongen( 1959-2028), bezette nesten
(1990-2018) en uitgevlogen jongen (2000-2008).
Het ringen leverde op dat slechts 1,3 % van de
jongen (4.064 geringd!) ooit werd teruggevonden in de kolonie en dat 43% van
de 674 geringde ouders werd teruggevonden. (Uit de update door zoon Andrew
Lack ). Beide percentages zijn in vergelijking met veel ander onderzoek erg
laag. Opmerkelijk is verder dat 25% van de gelegde eieren wordt uitgeworpen
(onderzoeksverslag
2007). Dat is uitzonderlijk veel en duidt op veel verstoring.
Bij een nest is een webcam geplaatst
waar een broedsel gevolgd kan worden:
webcam Oxford.
Als ze uitgevlogen zijn wordt de camera naar
een jonger nest verplaatst.
-
Dagboek 2023 en eerdere
statistieken
Houten 10e Utrechtse gemeente met Pre-SMP,
en Soest de 11e
20 september 2023
De provincie Utrecht was vorig jaar
initiatiefnemer van een poging om het verantwoord na-isoleren van
particuliere woningen te bevorderen. Dat gebeurde en gebeurt nog altijd
voornamelijk 'illegaal', zonder inachtneming van de regelgeving van de Wet
natuurbescherming (Wnb) die o.a. het vernielen van gierzwaluwnesten
verbiedt. Tijdens een maximaal twee jaar durende "Pre-SMP-periode"
(vooruitlopend op de vaststelling van een Soortenmanagamentplan) worden
huiseigenaren ontzorgt van het doen van onderzoek en kunnen
isolatiebedrijven onder bepaalde voorwaarden hun gang gaan zonder de wet
te overtreden. In elf Utrechtse gemeenten is inmiddels (24 oktober 2023) een ontheffing Wnb
volgens deze provinciale regelgeving verleend. Tot nu toe hebben alleen de provincies Overijssel
(Pre-SMP
Overijssel vanaf jan. '23) en Fryslân (Pre-
SMP Fryslân,
1 - 11-2023 ) ook deze regeling.
In Overijssel maakt tot nu toe alleen Deventer er gebruik van.
De gemeente Houten kreeg op 28 augustus 2023
de beschikking voor de
ontheffing PRE-SMP.
Hier de bijlage 4 met de provinciale
"Handreiking / methodiek /
spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren"
volgens Pre-SMP.
De
ontheffing geldt voor de woonkernen van Houten, Schalkwijk, 't Goy en Tull
en 't Waal. Er kunnen maximaal 1.821 woningen aan de regeling deelnemen en
maximaal 30% per CBS-buurt. Modelmatig is berekend dat in de vier kernen
totaal 479 paartjes gierzwaluw broeden, waarvan 323 in te isoleren
woningen volgens de Pre-SMP regeling. Bij 30% deelname zullen dus maximaal
97 broedplaatsen verloren gaan (en 388 van de huismus). In de praktijk zal
dat minder zijn omdat gierzwaluwen vooral op en rond de daken broeden en
omdat de isolatie voornamelijk plaatsvindt bij vloeren en spouwmuren.
Ook in deze ontheffing (bijlage 4, p.6 ) mag
al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij gemaakt).
Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de voorschriften
in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september en gecontroleerd door
een ecoloog). In augustus zijn er nog volop jonge gierzwaluwen op het
nest, soms tot wel in september. Zie
nestjongen augustus 2023
en hier over
veel nestjongen in september
2021.
Resultaten Pre-SMP nog niet bemoedigend
Rond 6 augustus heb ik acht Utrechtse gemeenten
met een al wat oudere Pre-SMP-ontheffing gevraagd naar de eerste resultaten van
de regeling, zoals het aantal woningen dat van de regeling gebruik heeft
gemaakt. Het is erg lastig om wat boven water te krijgen en een goed beeld is er
nog steeds niet. Het belangrijkste effect van de regeling lijkt te zijn dat er
gestart wordt met het maken van een SMP.
Hier
staan de reacties en andere details per Pre-SMP-gemeente.
Bij veel gemeenten
is nog steeds sprake van 'opstarten' en "inregelen' en de meesten hebben geen
inzicht in deelnemende aantallen woningen, en al helemaal niet in de woningen
die niet deelnemen. Geen enkele gemeente wist te melden hoeveel gierzwaluwkasten
er in de deelnemende woningen zijn geplaatst terwijl alles gedetailleerd in een
GIS-app beschikbaar is.
Ook de
provincie Utrecht meldt problemen, die overigens wel actief werkt aan handhaving en stimulering;
daar is extra budget voor vrijgemaakt. De extra kosten voor de natuurvriendelijke
isolatievariant zijn nogal eens (veel) te hoog (wat huiseigenaren afschrikt),
isolatiebedrijven melden het werk vaak niet aan (uit angst voor controle door de
provincie !), huiseigenaren worden vaak niet actief op de hoogte gebracht van de
mogelijkheden (niet door isolatiebedrijven en niet door de gemeente), de
informatie over de natuurvriendelijke variant door de gemeente en
isolatiebedrijven op websites ontbreekt meestal (ik vond een uitzondering bij
"De Isolatiespecialist" (isoleert 5 woningen per dag) met
info over natuurvriendelijk
isoleren van de spouwmuur ) en de
voorlichting is nogal eens onvolledig of zelfs in strijd met de provinciale
ontheffingsvoorschriften. Volgens de provincie Utrecht zullen nog dit jaar wel
een flink aantal andere provincies de regeling ook beschikbaar stellen. Maar het
is twijfelachtig of er genoeg ecologen zijn om al het werk te kunnen uitvoeren.
-
De wording van het Utrechtse Pre-SMP
(door Taskforce)
-
Hier 'alles' over de regeling
PRE-SMP', en details per gemeente.
Foute boel in Putten
17 september 2023
Aan de Garderenseweg / Da Costastraat / van
Damstraat in Putten werd door Woningstichting Putten najaar 2015 een blok
huizen gesloopt waar gierzwaluwen en huismussen broedden en vleermuizen
verbleven. Dat was nog in de tijd van de Flora- en Faunawet (nu Wet
natuurbescherming) en de Soortenstandaard gierzwaluw van 2014 (nu
Kennisdocument v. 2.0 van 2023). Ik maakte er indertijd een nieuwsbericht
van en ben er eens wezen kijken en heb uitgezocht wat er van geworden is. Bekijk de bevindingen op de
pagina met kunstnestprojecten.
Huifje, type 1
Huifje, type 2
Herhuisvesting in Gouda mislukt ?
28 augustus 2023, update van nieuwsbericht 26-10-2018
Voor de rubriek "wat kwam er van terecht" ging
ik zaterdag 26-8 naar Gouda. Daar werd op het binnenterrein tussen
Vrouwepoort en Turfmarkt in 2018
wegens instortingsgevaar de Turfmarktkerk (1931) gesloopt. Er zaten volgens
de dienstdoende ecoloog 12 paartjes gierzwaluw. Ter compensatie werden aan
pand in de buurt 60 nestkasten opgehangen. Ze zijn t/m 2023 nog niet benut.
Bekijk de bevindingen op de
pagina met kunstnestprojecten.
Veel leegstand in Utrechtse nestkasten
3 augustus 2023
In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten
voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.030
nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,7%).
De teller staat nu op 198 'projecten' met
2.202 beschikbare kunstnesten voor 2024.
De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn
na vier jaar nog niet gevonden.
Dit jaar raakten vier projecten voor het eerst
bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.
Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In
Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347
kunstnesten. De eersten dateren van 2018. En ook niet in de 90
neststenen sinds 2016/2019 op het voormalige Veemarktterrein.
Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht
Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd
in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte
nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.
Maar liefst 89% van de bezette kasten
bevindt zich in de vijf grootste projecten.
Hier alles over
de succesvolle kolonie
Rivierenwijk.
De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de
Hamburgerstraat is
mogelijk de oudste bewoonde nestkastkolonie van Europa
.
Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in
Voordorp waren in 2023 nog maar 26 van de 237 kasten aan particuliere
woningen bezet.
Op de pagina
Kunstnestbezetting Utrecht
staan heel veel details, o.a. in een tabel met alle 198 'projecten'
met de bezettingsgeschiedenis 2018-2023. Rode tekstgedeelten in de
toelichtingen wijzen op leerzame projectgebreken. Alle projectlocaties staan
met wat basisgegevens ook
op Google Maps.
Vierde locatie met 'natuurlijke' nesten in
Leidsche Rijn gevonden
Op 14 augustus werd ik door bewoners aan het
Nachtvlinderplantsoen (bij het Amaliapark) in Vinex-wijk Utrecht-Leidsche Rijn attent
gemaakt op een gierzwaluwnest achter de dakgoot aan de achterkant van hun
woning. Ook bij buren en overburen zitten ze, totaal een stuk of 4-6. Ze
zagen ze op 17 augustus nog invliegen.
Gierzwaluwlocaties in Leidsche Rijn
Rode stip = locaties 'natuurlijke' broedplaatsen
(totaal 8 - 10 ?)
Gierzwaluw = kunstnestprojecten, niet bezet.
Drie kunstnestlocaties in westelijk Leidsche Rijn
pasten er niet op.
Het is de vierde locatie die in Leidsche Rijn
bekend werd. Ze zitten er al minstens 5 jaar en mogelijk nog langer. En dan
is het misschien wel de oudste locatie in Leidsche Rijn. In 2017 ontdekte ik
'de eerste' aan het Aureliahof. Van de 417 kunstnesten in Leidsche Rijn was
in 2023
nog niets bezet.
Hier meer over de eerste vier
'natuurlijke'
broedplaatslocaties in Leidsche Rijn
(en over de kunstnestprojecten
daar).
Lyndon Kearsly beschrijft met
weemoed het einde van een seizoen
Dit artikel over het verloop van het seizoenseinde
2023 is verhuisd naar de
fenologiepagina.
Boerenzwaluw brengt gierzwaluw groot
5 augustus 2023
Bij Amsterdam was een wel heel bijzonder geval
van gierzwaluwadoptie. Wel vaker wordt met succes een uit het nest geraakte
gierzwaluwjong in een ander gierzwaluwnest bijgeplaatst en groot gebracht.
Maar boer Honingh in Ransdorp plaatste het jong in een nest boerenzwaluwen.
Hij wist niet dat het een gierzwaluw was.
Die
broeden onder zijn dak en het jong was door het rieten dak gevallen en nabij
het boerenzwaluwnest terecht gekomen.
De ' boertjes' vlogen allemaal uit maar er
bleef een veel grotere gierzwaluw over die te zwaar werd, wel 45 gram, en
niet weg wilde. Waarschijnlijk zag hij/zij daar niet de benodigde ruimte
voor. Gierzwaluwspecialist Gert de Jong uit Amsterdam en Elles van de
Vogelopvang in Utrecht werden er bijgehaald. Er mee buiten gekomen vloog het
jong weg.
In
NH-nieuws van 5 augustus
staat een mooi verslag met filmpje.
Update Kennisdocument is uit
29 juli 2023
Drie jaar na de
start van de werkzaamheden heeft BIJ12 het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw gepubliceerd.
Het document vat de huidige kennis over de
gierzwaluw samen maar is vooral van groot belang voor de uitvoering van de Wet
natuurbescherming (Wnb). Het bevat voorschriften voor het vaststellen van de
aanwezigheid van de soort en soms vrij concrete verplichtingen voor de
uitvoering van compensatie van gierzwaluwbroedplaatsen die bij sloop en
renovatie verloren gaan. Veel meer over deze update
op de pagina Bescherming - Kennisdocument.
-
Kennisdocument Gierzwaluw,
juli 2023
Fenomenale gierzwaluwatlas van Amsterdam
5 juli 2023
Als je weet hoeveel tijd het kost om
gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen
maar verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde
Amsterdamse gierzwaluwenbestand. En als alle vondsten ook nog in een prachtige
kaart tot in detail toegankelijk worden gemaakt, zijn geen complimenten afdoende
voor het werk van nestenspeurder Gert de Jong. Hieronder de vele nesten achter voornamelijk kantpannen in Amsterdam
Zuidoost, voorheen De Bijlmer.
Hele kaart:
gierzwaluwbroedplaatsenkaart
van Amsterdam.
Als er bij "voorziening" een
"ja" staat gaat
het om een nestkast of neststeen.
Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost
(Bijlmer)
- Ook Amersfoort heeft een
gedetailleerde nestenkaart
gierzwaluw , naar de situatie van 2016 - 2018.
- De
gierzwaluwkaart van
Zeist
(nesten, overvliegend, gierend) is ook
fraai, stand van zaken in 2019.
- Utrecht heeft een
broedplaatsenkaart voor de hele gemeente, maar veel minder gedetailleerd (per
blok van 100 x 100 m.) en de aantallen kloppen niet altijd.
Zie de pagina Utrecht-overig.
Het grote gierzwaluwen-ABC t/m Z
8 juni 2023
Pas verschenen in mei 2023 maar nu al
klassiek: het grote gierzwaluwen-abc t/m z met Duitse degelijkheid.
De cover, klik voor vergroting.
Maar liefst 644 pagina's (Duits) met alle
weetjes, nieuw en oud, heel veel bijzondere foto's van allerlei situaties,
statistieken met literatuurverwijzingen naar Vol 1, de bibliografie. Van
Apus apus apus t/m de vliegrichtingen rond Zyclone.
Ik had hem binnen een week voor € 39,-
inclusief porto. Wordt op bestelling geprint.
Bestellen:
-
Apus apus liber vol. 2.
Mauersegler. Das ABC des besonderen himmelvogels.
- Apus apus liber vol 1. De
bibliografie.
8.984 Literatuurverwijzingen (E)
Gierzwaluwtillen bieden zelden soelaas
23 mei 2023
In 2022 waren er 22 gierzwaluwtillen en 7
faunatorens met totaal 1.029 nestkasten voor de gierzwaluw beschikbaar. In zeven
deels bezette tillen/torens waren totaal ca. 19 kasten bezet.
Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal
zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of
na-isolatie. De kosten zijn hoog, er vindt zelden bezetting plaats en het
percentage bezette kasten per bezette til blijft waarschijnlijk erg laag.
Bezetting gierzwaluwtillen en faunatorens 2013
- 2022
Er waren in 2022 17 tillen "in bedrijf" in het
kader van wet- en regelgeving, zoals voor compensatie van verlies van
broedplaatsen door sloop en renovatie. Daarvan waren twee tillen deels bezet met
7 bezette kasten, van de 659.
Er zijn 10 tillen
als tijdelijke maatregel ingezet, in afwachting van definitieve voorzieningen
zoals neststenen in te renoveren woningen of in nieuwbouw. Slechts twee daarvan
hebben op die wijze (tot nu toe) gefunctioneerd in Zutphen met een paar bezette
kasten. Maar ze zijn toch uit gebruik genomen.
.jpg)
De bezette til van Jaap Schuijt in Heemskerk. Geplaatst
ter compensatie van verwijdering van bezette maar versleten nestkasten op de
kopgevel links.
De overige twaalf tillen zijn gebouwd (veelal
zelf) door "liefhebbers". De eerste in Den Helder in 2013 en de laatste in 2020
in Heemskerk. Van deze tillen was die in IJlst (middenin een bestaande kolonie
met veel "zoekers") tot nu toe de succesvolste met 5 (in 2021) van de 36 kasten
bezet. Maar 'Heemskerk' gaat daar inmiddels dik overheen met 7 - 9 van de 18
bezet in 2023. In Neede en Joure bleef het beperkt tot een enkele bezette kast
en de overige tien tillen bleven ongebruikt.
Dit was de laatste maal dat we hebben geprobeerd
de cijfers bij elkaar te sprokkelen. Dat was weer een hele klus. Inmiddels is
wat mij betreft de trend wel duidelijk. Op de tillenpagina zijn de paragrafen
met tips voor succes maar weggelaten. En ook voor de wet- en regelgever lijkt
het wel duidelijk want de gierzwaluwtil zal niet voorkomen in de
'maatregelencatalogus' van de Kennisdocumenten (zoals Gierzwaluw en Na-isolatie).
Alle details
op de tillenpagina.
Nestkastpetitie 10-7 in UK parlement
18 mei 2023
Het is gelukt ! De Engelse petitie met bijna
110.000 handtekeningen voor het verplicht stellen van gierzwaluwnestkasten in
alle nieuw- en verbouw werd op 10 juli in het Engelse Parlement behandeld. Parlementariërs van links tot rechts
hielden vurige pleidooien voor het invoeren
van verplichtingen voor het aanbrengen van neststenen in nieuwbouw. Maar de
minister bleef bij zijn eerdere reactie: dat gaan we niet doen. Locale
bestuurders moeten hier maar wat mee doen, maar er werd wel toegezegd dat er
bezien zal worden of er met enige beleidsregels meer aan gedaan kan worden.
De gierzwaluwgekte in het Verenigd Koninkrijk (er
zijn meer dan 100 lokale beschermingsgroepen en nergens werden zoveel nestkasten
geplaatst) bereikte op 8 april een hoogtepunt met de
100.000-e handtekening onder de petitie. Vooral de laatste
weken nam het aantal snel toe, nadat de bekende vogelactivist Chris Packam een
aantal oproepen deed.
De
petitie startte in oktober vorig jaar door schrijfster Hannah Bourne-Taylor.
Zeer schaars gekleed hield zij in Hyde Park een hartstochtelijk pleidooi in een
zogenaamde "Feather Speech". Na een spectaculaire optocht met rookbommen naar
Downingstreet 10, werd een brief aan premier Sunak voorgelezen.
Ondanks al die nestkasten
van enthousiaste particulieren (alleen John Stimpson bouwde er al meer dan
30.000 !) gaat het volgens landelijke tellingen van rondvliegende vogels
spectaculair slecht met de gierzwaluw. De populatie nam in de UK van 1995 - 2017 af met 57 %
en de soort staat sinds 2022 op de rode lijst.
-
Hier staat de petitie
- Hannah op Twitter
Kolonie Maarssen voor 2e maal overhoop
30 april 2023, update 12 mei.
In 2019 was er een plan van woningcorporatie
Portaal voor de renovatie van 48 woningen in de Dichterswijk in Maarssen naar
een NOM-project (Nul op de Meter). Er zit een grote kolonie van 30+
gierzwaluwpaartjes.
Om nestelen te voorkomen waren de nestingangen al
dichtgemaakt in de ene helft van de wijk . Maar de bewoners verwierpen het plan
en half juni 2019 werden de dichtgepurde openingen weer opengekrabd.
Hier meer over de 1e
renovatiepoging.
Portaal heeft een nieuw ontwerp gemaakt (zonder in
de tuin geplaatste warmtepompen) dat wel werd geaccepteerd.
In februari 2022 werden 60 nestkasten als
"gewenningsperiode" onder dakgoten opgehangen, de renovatie startte in januari
2022, de dakrenovatie met de gierzwaluwnesten na het broedseizoen. Behalve de 60
kasten zijn er in de 24 kopgevels openingen vrijgehouden voor broeden op de
spouwmuur, is er een optie voor nestelen op het dakbeschot boven de dakgoten en
ook nog een optie onder de kantpannen. Geen van deze vier opties deugt en het
uitgevoerde plan voldoet zelfs niet aan een aantal voorschriften in de
ontheffing.
Mijn kritiek op dit plan en het ingediende
verzoek tot handhaving is verhuisd naar de pagina over gierzwaluwen in Maarssen,
zie
Tweede renovatie Dichterswijk-
Maarssen.
jaaplangenbach@ziggo.nl
,
Willemstraat 38,
3511 RK, Utrecht
06 - 3849 7474
De
nieuwsberichten t/m 2022 zijn verwerkt
