Bezettingsverloop twee neststeenkolonies in Amstelveen.

St. Josephlaan

De bezetting nam sinds de ingebruikname in 2005 (34 bezet) gestaag toe tot 51 in 2020. Maar ook hier was er in 2021 een dip terug naar 44. Dit jaar werden er 45 gevonden.

De sperwer

Er werd in 2021 argwanend gekeken naar de activiteiten van een sperwer die het had gemunt op uitvliegende vogels. Het vrouwtje wacht ze op in de dakgoot en jaagt er achterna als ze uitvliegen. Er werden plukresten (vleugels) in de buurttuinen gevonden. De vogel was volgens de waarnemers zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor afname van de bezetting in beide kolonies. In 2022 is er geen sperweractiviteit waargenomen en totaal dus een toename met zes bezette nesten. Al met al best een indrukwekkend resultaat met ca. 2.600 uitgevlogen jongen (gemiddeld 1,8 per broedsel) sinds de start van de kolonies.

Ze vliegen uit

22 juli 2022

Vandaag is de gemiddelde dag dat gierzwaluwen uitvliegen. In een van de 100+ bewoonde nestkasten van kasteel Waardenburg, met de webcam van Beleef de Lente, waren ze exact op schema. Gisteren zijn de twee jongelingen vertrokken naar zuidelijk Afrika.

De lege kast is ook nog interessant om te zien. De oudervogels zijn op het laatst niet meer in staat om alle poepjes op te ruimen (ze worden bijna allemaal opgegeten). Bekijk hier het nest op de webcam.

En wat doet een oudervogel die op het nest aankomt met een keelzak vol insecten en merkt dat de jongen zijn uitgevlogen? Die slikt alles zelf in en 'likt daarna de snavel schoon', zie schitterend filmpje van Mark Smyth, Noord- Ierland. Evert Pellenkoft (Gierzwaluw expert en bioloog te Amsterdam) schreef op het Engelse Gierzwaluwforum een stukje over de bouw en functie van de gierzwaluwtong. Zie Evert Pellenkoft over de gierzwaluwtong (vertaling door Evert).

De spreiding van het uitvliegen is overigens behoorlijk groot. Ze vertrekken nog tot ver in augustus. Vorig jaar werden er zelfs nog een stuk of negen nesten met jongen in september bekend, zie septemberjongen in 2021.

Op de webcampagina zijn ook  nog geruime tijd diverse bewoonde nestkasten te zien: 33 gierzwaluw webcams.

 Op nummer 21 in Furtwangen, Duitsland, zijn vier! jongen kort na elkaar allemaal gezond en wel uitgevlogen. Vier jongen is al vrij bijzonder maar dat ze allemaal ook uitvliegen komt zeer zelden voor; meestal sterft de 4e voortijdig.

De aankomst was dit jaar ruim een week later dan we gewend zijn en het uitvliegen dus misschien ook want er zijn nog nauwelijks aanwijzingen dat ze in staat zijn om het broedproces bij late aankomst te versnellen, maar een aantal gegevens van kolonie Mijdrecht suggereren het wel. Zie hieronder over achterstand inhalen.

Wie in detail de voorvallen in 2022 (en daarvoor) van goed bewaakte nestkastkolonies wil bekijken kan o.a. terecht bij Henk Haans met de Hogewitsiekolonie in Tilburg en bij Jochem Kühnen met zijn grote camera bewaakte kolonie in Beek-Ubbergen. Jochem verzorgde ook de duiding van de voorvallen in het nest van Beleef de Lente.

100.000+ wegtrekkende gierzwaluwen

7 juli 2022

Op de trektelpost Dordtse Biesbosch werd vandaag een opmerkelijk record voor de gierzwaluw gevestigd. Dat stond voor Nederland op ruim 43.000, maar werd verpulverd met een totaal van een ongelooflijke 102.720. Stel je voor, dat zijn er gemiddeld zo'n 30 per minuut, de hele dag door.

Ze vlogen in een gestage stroom, verdeeld over de hele dag tussen 8 en 17 u. naar het zuidwesten, het Hollands Diep op. Geen foerageergedrag maar dus op de vlucht voor te koud weer en te weinig insecten. Het zijn waarschijnlijk (bijna) allemaal niet broedvogels. Dat viel gisteren al op want er was weinig of geen spektakel bij de kolonies die ik bezocht. Je kunt er donder op zeggen dat ze maandag of dinsdag weer terug zijn. In Engeland worden dit soort regionale trekbewegingen tijdens slecht weer in het broedseizoen wel vaker gemeld. Zie de melding op trektellen.nl .

Jongen sterven massaal in Spaanse hittegolf

17 juni 2022

Spanje wordt geteisterd door een extreem vroege hittegolf. In grote gebieden komt de temperatuur ruim boven de 40 graden. Nog niet eerder gebeurde dit zo vroeg in het jaar. Heel veel jonge gierzwaluwen zijn het slachtoffer. Het wordt veel te heet in de nesten onder dakpannen en in (dunne) muren. In Spanje zijn ze gemiddeld al wat groter dan hier en sterk genoeg om uit het nest te vluchten.

Jong van ca. 7 dagen oud.

Foto Elles Bertholée, Soest

Zie foto's van groeistadia.

In o.a. Sevilla en Cordoba werden er vele honderden op straat gevonden. Alleen al in Sevilla werden er in vier dagen 600 bezorgd bij opvangcentra, voornamelijk de vale gierzwaluw. Bedenk daarbij dat de meesten niet gevonden worden. Ze komen terecht in binnentuinen, kruipen weg in struiken of worden snel door predatoren gepakt.

Men schat dat 90% van de broedsels dood is. Veel kans op overleving van de gevonden jongen is er niet want Spaanse opvangcentra nemen geen gierzwaluwen op (geen prioriteitensoort). Vele worden bij particulieren bezorgd maar die weten weinig van het groot brengen. Dat is expertwerk en vergt 30 dagen voeren voor jongen van 10 dagen oud.

Vale gierzwaluwen brengen per jaar meestal twee broedsels groot, dus men hoopt maar dat het daarmee wel goed gaat, maar de 40+ graden hielden in het zuiden nog aan tot begin augustus.

In zuidoost Frankrijk werd vandaag de vroegste datum ooit met 40+ graden genoteerd. Morgen wordt het in de hele oostelijke helft van het land boven de 40 graden.

- Bericht Spanje-vandaag, 18 juni 2022

- Bericht De Morgen.be, 16 juni 2022

- Bericht The Guardian, 16 juni 2022.

- Artikel van Marjos Mourmans over hittestress en de gevolgen voor broedsels in de loop van het seizoen.

Jongen uit het ei

17 juni 2022

Bijna alle jongen zijn nu wel uit het ei, afgezien van de gebruikelijke nakomers. De gemiddelde uitkomstdatum voor Nederland is 15 juni maar de spreiding is vrij groot. Ze worden 40 dagen op het nest gevoerd. Op 28 webcams zijn nu broedsels met jongen te zien. Sommigen zijn al behoorlijk groot.

Zie: https://gierzwaluw.website/webcams.html .

Wordt achterstand ingehaald ?

27 juli 2022

Veel gierzwaluwen kwamen dit jaar vrij laat aan (is de indruk, zie de indicaties in dit bericht hieronder ), net als in 2019. Er zijn vermoedens dat gierzwaluwen in staat zijn om opgelopen achterstand door late aankomst in te halen. Het seizoen is kort; in de derde week van juli (de gemiddelde uitvliegdatum van het eerste jong is 21 juli) willen ze eigenlijk klaar zijn want dan vermindert het insectenaanbod al weer. Ze hebben altijd haast, vooral ook op de terugweg uit het winterverblijf, zie sprinten tijdens voorjaarsmigratie.

Diverse eigenaren van met camera bewaakte nestkasten is wel eens opgevallen dat bij late aankomst eieren sneller worden gelegd. Vaststellen of dat, en het groot brengen van de jongen, echt een trend is, vereist eigenlijk data van veel broedsels omdat voldoende nauwkeurige tijdstippen van de diverse stadia in het broedproces  lastig zijn vast te stellen, ook met camera's.

Hieronder staan de data van de jaren 2019 t/m 2022 van 6-8 broedsels in de met camera bewaakte nestkastkolonie van Ad van Uchelen in Mijdrecht. De lijntjes lijken op het eerste gezicht heel aardig parallel te lopen, dus op het oog geen versnelling in late aankomstjaren te zien. Opvallend is echter toch wel het verschil tussen 2022 (laat) en 2021 (vroeger). De aankomst van de tweede oudervogel was in 2022 (gemiddeld over acht broedsels) 4 dagen later terwijl het derde jong 3 dagen eerder uitvloog dan gemiddeld in 2021. Dus totaal een week kortere cyclus, - 9%.

Vergeleken met het nog vroegere aankomstjaar 2020 werden 'slechts' vier dagen 'ingehaald' (-3%). De tweede ouder kwam in 2022 zeven dagen later aan en het derde jong vloog in 2022 gemiddeld drie dagen later uit dan in 2020.

Broedselstadia nestkastkolonie Mijdrecht.

Zie de website van Ad van Uchelen met Logboeken en videoclips

De meest betrouwbare datums zijn die van aankomst 1e en 2e oudervogel (goed waarneembaar) en de legdatum van het eerste ei. Die kan goed worden bepaald omdat de oudervogel(s) na het leggen van het eerste ei het nest weer verlaten zodat het ei zichtbaar wordt. Dat geldt ook nog voor het 2e ei (als er een 3e komt) maar na het 3e ei begint het broeden vaak vrij snel en is er nog zelden zicht op de nestinhoud.

Als we de tijdsduur van de diverse broedstadia in de late aankomstjaren 2019 en 2022 gemiddeld vergelijken met die in de vroegere aankomstjaren 2020 en 2021 zien we toch systematische verschillen. Alle stadia in het broedproces blijken korter in de late aankomstjaren.

Het grootste verschil, 1,8 dagen korter (-17%), betreft de tijd tussen aankomst tweede oudervogel en de legdatum van het eerste ei. Dat waren 8,7 dagen in de late aankomstjaren en 10,7 in de vroege aankomstjaren. Ook de andere perioden zijn in de late aankomstjaren korter (3 - 11%). De periode tussen aankomst tweede oudervogel en uitkomen eerste ei was 3,7 dagen (-11%) korter dan in de late aankomstjaren. Maar de datum van uitkomen 1e ei is wat onzeker. Als je pech hebt is het jong soms pas na dagen te zien, of als je niet lang genoeg kijkt. (Nauwkeurig de datum/ uur bepalen kan wel als je de opnames vastlegt en versneld kunt bekijken, maar die faciliteit heeft Ad niet).

De periode tussen aankomst tweede ouder en uitvliegen eerste jong is in de late aankomstjaren gemiddeld 3,4 dagen korter (-5%).

De mogelijkheid van "inhalen" wordt waarschijnlijk vooral sterk bepaald door de aanwezigheid van voldoende voedsel. In natte, koude zomers zal het zeer moeilijk zijn. Uit broedselonderzoek blijkt dat de benodigde opgroeitijd sterk varieert met de aanwezigheid van voldoende insecten. Ad vermoedt een erg goed voedselaanbod in 2022. Regelmatig konden volle keelzakken niet gevoerd worden en werden ingeslikt. Kunnen gierzwaluw goed voedselaanbod voorspellen en produceerden ze daarom maar liefst negen broedsels met drie uitvliegende jongen? Het gemiddelde is 2,02 uitvliegers per broedsel, althans, voor de periode waarin de eerste eieren bij Ad werden gelegd, 13-21 mei. Later of eerder legbegin heeft minder succes, zie verslag 10 jaar cameraonderzoek nestkasten in  Gierzwaluwbulletin, 2013 nr. 1. p. 4-6. Uitgebreider in Limosa nr. 88-2 (2015), p. 57 - 73.

In een kort bericht met grafiek van voorzitter Rick Wortelboer van GBN op het gierzwaluwforum, zie aankomst en legbegin op forum SMS wordt gemeld dat er geen (statistisch relevant) verband is tussen de aankomstdatum van de eerste of tweede oudervogel en het aantal dagen tot het leggen van het eerste ei.

Aantal dagen van aankomst 2e oudervogel tot legdatum 1e ei.

Dag 120 is 1 mei.

Dat blijkt uit de gegevens van 232 met camera bewaakte legsels die in 1998-2012 door GBN zijn verzameld. Die gegevens zijn toegevoegd aan de nog veel grotere en langer lopende databank in het nestkaartenproject van Sovon. Zie Sovon, aantal nestgegevens gierzwaluw per jaar. Maar het aantal betrouwbare/bruikbare waarnemingen door middel van camerabewaking is in dat bestand erg klein. Er wordt nog geprobeerd om er relevante informatie uit te halen.

Heb je een nestkast met camerabewaking, stuur je data dan in naar project nestkaart-light van Sovon.

Webcams laten al veel broeders zien

30 mei 2022

Na een late aankomst van veel gierzwaluwen dit jaar is het broedseizoen nu toch echt begonnen. De paartjes hebben zich weer op hun vertrouwde locaties gevestigd en op de meeste webcamnesten zijn eitjes te zien. Veel paartjes zijn al klaar met leggen en begonnen met broeden.

Op de webcam van Vogelbescherming Nederland was te zien dat op 21-5 het tweede eitje was gelegd. Eitjes worden om de twee dagen totaal 2-3 eitjes gelegd. Pas na het laatst gelegde ei begint het broeden. Het leek er op dat er nog een derde ei zou komen want beide vogels waren regelmatig de kast uit. Maar 23-5 zat er regelmatig een vogel ook overdag op het nest, dus gedacht werd dat het broeden was begonnen. Maar op 24-5 lag er 's middags toch nog een derde ei, ca. 3,2 dag na het 2e. Er zit nu continue een vogel op het nest dus het broeden is begonnen.

Man en vrouw wisselen elkaar bij het broeden om de ca. twee uur af. Een dag of twintig na het laatst gelegde ei komt het eerste jong uit. Dat vliegt nog eens veertig dagen later uit.

In de kast en op de vogels rennen ook flink wat vrij grote "spinnen" rond. Dat zijn gierzwaluwluisvliegen die alleen leven van het bloed van gierzwaluwen. De webcam staat bij een van de 105+ bezette nestkasten in kasteel Waardenburg.

Gemiddeld worden er 2,5 eitjes gelegd en een legsel van vier is heel zeldzaam, zo bleek uit onderzoek aan 368 legsels over 2003-2012 door leden van GBN. Daar zaten slechts twee legsels van vier bij.

Martin van der Aa in Enter (Twente) ontdekte deze week "een viertje" in een van zijn drie bezette nestkasten. De legdata waren 17, 19, 21 en 24 mei, goed te volgen met de bewakingscamera, zie zijn filmpje met vier eitjes. Het paartje broedt daar voor de vierde keer. Vaak gaat er iets niet goed met zo'n legsel maar er zijn gevallen van vier uitgevlogen jongen bekend. Ook bij Martin heeft de 4e het niet gehaald. Het begon al met achterstand door pas 3 dagen na het 3e ei uitkomen van het ei. En drie dagen later raakte het buiten het nesty, werd niet meer gevoerd en stierf dus. De andere drie zijn op 18 en 19 juli uitgevlogen.

Dit jaar was er overigens wel een zeldzame webcam bij een nest met vier jongen waar het wel goed lijkt te gaan: webcam bij 4 jongen broedsel. (helaas zitten er vrij vaak jongen pal voor de cameralens).

Nestkast met webcam in Norfolk, UK. Nr. 11 in de lijst met gierzwaluw webcams

De lijst telt inmiddels 27 on-line cams (met groene ster) bij nesten waar minimaal een vogel aanwezig is.

Bij elke cam is aangeven hoever het broedseizoen (ongeveer) is gevorderd, zie

gierzwaluwwebcams. De cam van Beleef de Lente staat op nr. 4 in de lijst. Hier meer over de kolonie Waardenburg.

Late aankomst maar "alles komt goed"

Update 3 juni 2022

Het ziet er naar uit dat veel vogels dit jaar flink later aankwamen dan "vroeger". Of komt het (deels) door veel minder waarnemers dan in de Coronajaren '20 en '21. Op Koningsdag had men toen wel vrij maar waren er geen vrijmarkten, dus tijd voor tochtjes en omhoog kijken. Het was erg druk in de natuur.

Ook uit meldingen uit het buitenland en uit de data van de trektekposten ontstaat de indruk dat veel vogels dit jaar laat aankwamen. Zandstormen in de Sahara en vooral slecht weer in Spanje en Frankrijk worden als mogelijke oorzaken gesuggereerd. Maar dat zijn veelal (soms sterke) vermoedens. Er is nog erg weinig bekend over de omstandigheden die het trekgedrag sturen en hoe gierzwaluwen daar mee omgaan. (hoog- laag vliegen, omwegen maken, omkeren en opnieuw proberen, e.d.). Hieronder beschouwen we eerst de waarnemingen die op waarneming.nl werden gedeponeerd.

Het aantal waarnemingen op en rond Koningsdag 2022 (wel weer vrijmarkten) lag dit jaar weer op het niveau van voor 2020.

Hoofdmacht komt er aan

Op 7 mei werden er op de Franse telpost in het zuidoosten bij Perpignan 30.000 geteld (op twee na hoogste aantal op een dag ooit). En een dag later een nog nooit vertoonde 68.000, zie Telpost Falaise de Leucate. Dat was tevens het hoogste aantal dat ooit op een Europese trektelpost langskwam. Iets zuidelijker werden er 56.000 stuks genoteerd, nu nr. 2 in de recordlijst, zie dagrecords gierzwaluw op trektelposten .  Op 8-9 mei werden vervolgens op veel plaatsen in West-Europa, en ook in Nederland, opeens erg veel nieuwe aankomsten gemeld. Ook op waarneming.nl namen de aantallen flink toe tot een piek van 712 op 10 mei. Opvallend vaak werd er "Hè, hè, eindelijk" e.d. bij vermeld.  De hoofdmacht komt er uiteindelijk dan toch aan.

Het totaal aantal waarnemingen lag tot bijna het einde van de maand duidelijk onder dat van 2019. De 'achterstand'  is dus eindelijk toch ingelopen, maar het totaal aantal gemeldde vogels lag op 31 mei toch nog flink lager, ruim 62.000 tegenover 89.000 in 2019, zie maandtotalen 2022 op waarneming.nl (aantallen waarnemingen, vogels en waarnemers)

Hieronder staat ter vergelijking het verloop van het aantal waarnemingen tot en met 31 mei in 2019 t/m 2022. Op zaterdag 21 mei was er een flinke piek. Het lijkt erop dat toen flink wat 'bangers'  zijn aangekomen. Dat zijn de niet-broedvogels die altijd een week of vier na de broeders aankomen.  Dat valt altijd op met het gegier van groepjes langs de kolonies. Ik zag ze die zaterdag ook voor het eerst boven twee kolonies in Utrecht. Rond 28 mei was er een tweede, grotere aankomstgolf.

Aantal waarnemingen (dus niet aantal vogels!) 2015-2022.

Aantal vogels bij trektellen per dag

Zie : gierzwaluwwaarnemingen t/m 31-5-2022. 

Op het totaal van alle trektelposten (aantal vogels!) zien we op 15 mei een flinke uitschieter van bijna 9.700, een kleinere van ca. 3.200 op 21 mei en weer een hoge van ruim 9.300 vogels op 27 mei. Maar het totaal aantal op 31-5 was nog maar 47% van dat in 2021. Zie vergelijking 2022, 2021 en 2020 op trektellen - gierzwaluw. De pieken op trektellen en op waarneming.nl gaan aardig gelijk op.

Volgens het project Liveatlas-Sovon was de gierzwaluw begin mei ongeveer een week later dan gemiddeld over 2019-2021, maar ook daar werd flink 'ingehaald'. Op 15 mei waren de aantallen gelijk aan het gemiddelde over '19-'21 maar eind mei was er toch weer achterstand opgelopen, wellicht door tijdelijke wegtrek wegens koud weer van 'bangers' (niet-broeders). In de UK zien we op Birdtrack - gierzwaluw dat de aantallen nog steeds flink achterblijven.

- Aankomstverloop 2021

- Aankomstverloop 2020

- Aankomstverloop 2019

- Aankomstverloop 2018

- Aankomstverloop 2017

- Aankomstverloop 2016

- Waarnemingen België april 2022

Gierzwaluwexcursies in Amsterdam

5 mei 2022

De Amsterdamse Vogelwerkgroep organiseert ook dit jaar weer diverse excursies gierzwaluw in verschillende delen van de stad. Zeer deskundige begeleiders. De eerste van acht stuks start op 27 mei om 20.30 in de Eerste Helmerstraat, zie excursieschema.

NB: De allereerste gedocumenteerde gierzwaluwwaarneming (op een schilderij) in Amsterdam dateert van ca. 1670, zie Gierzwaluwen in Amsterdam.

Gierzwaluwen in Oisterwijk e.o. 2020-2021

26 april 2022

Gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk heeft weer een fantastisch jaarverslag gemaakt. Ditmaal over 2020-2021 gecombineerd en het telt maar liefst 57 pagina's boordevol onderzoeksresultaten over de jaren 2005 - 2021 in Oisterwijk en omgeving. De werkgroep is al vele jaren bezig met vooral monitoring van nestkasten en inventarisaties van broedbestanden in de regio. Er wordt elk jaar zeer gedetailleerd verslag van gedaan. Heel erg jammer dat dit het laatste jaarverslag "in deze vorm" was. Hannie Nilsen en Gerard van der Kaa hebben "door persoonlijke omstandigheden" moeten besluiten de werkgroep op te heffen. Maar veel werk van de vrijwilligersgroep van ca. 25 mensen gaat door en men blijft beschikbaar voor vragen en adviezen. Zo worden momenteel alle camera's, bekabeling en opslagapparatuur in de Joanneskerk nog een keer vervangen. Met de registratie van ontelbare gebeurtenissen en gedetailleerde verslaglegging is men daar erg veel te weten gekomen over de broedbiologie van de gierzwaluw. Ook het broedbestand in Oisterwijk (2011 en 2016/2017) en Moergestel (2013) is gedetailleerd in kaart gebracht. In 2020/2021 is Udenhout geïnventariseerd. Ook wordt de bezetting van twee  huiszwaluwtillen en de faunatoren gemonitord.

Broedsucces Joanneskerk 2005 - 2021

Acht andere kasten sinds 2005 in de Joanneskerk worden niet met de camera's bewaakt maar wel gedetailleerd gemonitord. De bezetting nam toe van 1 kast in 2005 tot alle acht in 2020 en 2021.

De monitoring sinds 2008 van de bezetting van nu 140 nestkasten (117 bezet in 2021) in kasteel Waardenburg is geleidelijk overgedragen aan de IVN werkgroep West-Betuwe. Over de resultaten daarvan en links naar jaarverslagen staat hier een bericht.

Lees hier het jaarverslag Gierzwaluw - Oisterwijk 2020-2021. Een aanrader !

"Winterslaap" in de zomer

16 april 2022

Gierzwaluwen vliegen tijdens hun winterverblijf in zuidelijk Afrika negen maanden lang 24/7 achter elkaar door en komen ook tijdens de trek niet aan de grond. Er zijn onderweg genoeg insecten te vangen om aan de benodigde  energie te komen. Voor een winterslaap zoals bij beren en diverse andere zoogdieren is al helemaal geen noodzaak. Maar in de Europese broedgebieden ligt dat anders. Tijdens erg koude en/of natte zomerperioden is het insectenaanbod soms zo slecht dat veel broedsels mislukken. Het was al min of meer bekend dat daar door nestjongen mee gedeald wordt door het energieverbruik te beperken met een sterk verlaagde lichaamstemperatuur tijdens "nachtelijke winterslaap".

Onderzoekers van een Duitse kolonie in Siegen hebben dit nu met metingen bevestigd, ook bij volwassen  broedvogels. Ze maten van 2010-2015 de nesttemperatuur en het energieverbruik op 50 nesten en leidden daaruit af dat er in koude nachten sprake is van een "nachtslaap+" (Engels 'torpor', in 'torpid state') met extra verlaagde temperatuur en sterk vertraagde stofwisseling. Tijdens 423 koude nachten zakte de nesttemperatuur met gemiddeld 8,6 graden. Tijdens zes gemeten koude nachten met "nachtslaap+"  daalde de stofwisseling (CO2-productie en zuurstofverbruik) met gemiddeld 56% en met gemiddeld 7,6 graden. In minder koude nachten daalde de stofwisseling met slechts 33%.

Temperatuurdalingen zijn bij nestjongen al eens eerder opgemeten door J. Kosmikies door ze expres te laten verhongeren. Nacht na nacht daalde de lichaamstemperatuur (tot wel 20 graden, normaal is 36-40) om overdag weer te herstellen. Dat is namelijk nodig om weer door de ouders gevoerd te kunnen worden. De enige andere vogel die het ook doet, maar elke nacht en niet alleen tijdens slecht weer, is de (verwante) kolibrie. Een echte winterslaap (maanden) van een vogel is alleen bekend van een Noord-Amerikaanse nachtzwaluw, de poor-will.

In de samenvatting van de paper wordt niet duidelijk of de 'zomerslaap' bij broedvogels alleen 's nachts voorkomt en hoe lang de periodes zijn waarin het voorkomt. Van niet broedvogels is bekend dat ze bij extreme koude/natte periodes dagenlang de kolonie verlaten en tijdelijk ver wegtrekken. Soms klonteren ze als bijenzwermen bij elkaar tegen muren of bomen. (zie titelfoto op pagina https://gierzwaluw.website/2020.html)

- Samenvatting paper in Biology Letters: Cool Birds, energiebesparing door "winterslaap" in zomer.

Eerste gierzwaluwen in Ochten gezien

7 april 2022, update 11 mei

Het was voor Dylan van Galen op 7 april pas zijn derde gierzwaluwmelding ooit, maar uit zijn toelichtingen maak ik op dat hij wel vrij zeker is van de soort. Ze vlogen "2-3 minuten laag gierend tussen de huizen, daarna naar de uiterwaarden". Het is de allereerste waarneming dit jaar op waarneming.nl .

7 april is precies gelijk aan het gemiddelde van de eerste waarnemingen over 1981-2022.

Inmiddels zijn ze ook gemeld in Elburg (9-4, onzeker), Almere (12-4, onzeker), Beuningen (12-4, een kwartier vrij laag boven de wijk van de waarnemer, daarna weg/doorvliegend), Soest (13-4), Beek (Li. 14-4), nog een keer Elburg (overvliegend oost, net buiten de stad, 15-4) en Gouda (15-4).

Aankomstdatum vervroegt niet of nauwelijks sinds 1981: https://gierzwaluw.website/1eAankomst.html (de vervroeging op vooral waarneming.nl wordt verklaard door meer waarnemers en dus grotere trefkans)

Op 18 april werden de eerste passages langs de trektelpost in Breskens (Zeeuwsch Vlaanderen) waargenomen.  Maar tot en met 30 april werden er totaal nog maar 5.060 stuks op de trektelposten gezien. In 2020 / 2021 waren dat er respectievelijk al 26.263 en 31.250.

Zie vergelijking van aantallen vogels 2022, 2021 en 2020 op trektellen - gierzwaluw.

Zie bericht hierboven voor verder verloop (late) aankomst 2022.

Gierzwaluwconferentie 25-27 mei 2022

5 april 2022

De 6e gierzwaluwconferentie, in '20 en '21 wegens Corona uitgesteld, wordt dit jaar alsnog gehouden in Segovia, midden Spanje. Het is een twee-jaarlijkse wereldconferentie over gierzwaluwen. Segovia is een schitterend middeleeuws stadje met o.a. een gigantische kolonie gierzwaluw in het Romeinse aquaduct. De plaatselijke vogelorganisatie doet ringonderzoek naar de kolonie en schat het aantal paartjes op 2.000. Filmpje: Youtube over gierzwaluwen in Segovia.

Hier korter filmpje van 2 min.

Er zijn 40 presentaties en papers gepland, waaronder vijf uit Nederland over broedplaatsmonitoring in Amsterdam, radarwaarnemingen van nachtelijk foerageren boven het IJsselmeer, broedbiologie, gierzwaluwtillen en over het zicht van gierzwaluwen.

Alle info op de  conferentiesite .

- Sprekerslijst

Eerdere conferenties: 

Berlijn, 2010

- Filmpje (E) van 5 min. met deelnemers aan het woord:  interviews 

- Verslag GBN-bulletin 2018-1 p.11 

- Weblinks naar papers / powerpoints

Dikke fout met nestkasten aan een brug

4 februari 2022

In Voorschoten zijn nieuwe bruggen gebouwd en een gemeenteraadslid kreeg het idee om er nestkasten aan te hangen. Een deskundige adviseerde kasten voor gierzwaluwen. Vanwege de verkeersdrukte zouden die daar het beste passen. Maar iedereen weet nu bijna wel dat gierzwaluwen onder de nestkast een vrije uitvlieghoogte van minstens 3 meter nodig hebben. Als de gierzwaluwen deze kasten al zullen weten te vinden (lijkt onmogelijk, zie omgeving op Google Streetview) dan zullen de uitvliegende jongen goede kans maken in het 2-2,5 meter lager liggende water te geraken. Zie bericht en foto Voorschotense krant 3-2-2022.

Cursus gierzwaluw en huismus in de ruimtelijke ordening voor profs

1 februari 2022

Ook dit jaar organiseert Sovon i.s.m. Vogelbescherming Nederland weer een dagcursus gierzwaluw en huismus.

Kunstnestprojecten voor met name de gierzwaluw mislukken nog veel te vaak door o.a. onvoldoende kennis van zaken. Hoe werkt de Wet Natuurbescherming en het Soortenmanagementplan, hoe gaan we daar mee om en wat zijn goede voorzieningen voor compensatie van nestverlies door sloop en verbouw ? Op 15 maart 2022 in Nijmegen, Sovon-locatie. Kosten € 429,- excl. btw. Alle info hier bij Sovon.

Natuurinclusief bouwen gereguleerd ?

31 januari 2022

Minister de Jonge van VRO heeft 27-1 in zijn eerste kamerdebat over Volkshuisvesting op een vraag van Laura Bromet (Groen-Links) toegezegd dat hij de mogelijke opties voor de regulering van 'natuurinclusief bouwen' gaat onderzoeken. Op 25 januari 2022 werd door een grote groep marktpartijen met een petitie opgeroepen om 'natuurinlusief bouwen' verplicht te stellen voor alle nieuwbouw. Hier tekenen kan nog steeds. Zie het bericht van 31-1 op Stadszaken.

Natuurorganisaties, bouwondernemingen, banken en leveranciers bepleitten in het Manifest "Bouwen voor Natuur" dat er voor nieuwbouw een "Natuurstandaard" wordt opgesteld. Alle nieuwbouw zou voorzien moeten worden van groenvoorzieningen in de buurt en van broed- en verblijfplaatsen voor vogels en zoogdieren zoals gierzwaluw, huismus en vleermuis.

De natuurvoorzieningen zouden verplicht moeten worden opgenomen in de aanbestedingseisen. "Natuurinclusief bouwen", moet zo uit de goede bedoelingensfeer komen.

De Tweede Kamer vroeg zich eerder al af of verplichtingen niet geregeld kunnen worden in het Bouwbesluit. In een motie van GroenLinks en CDA werd de minister gevraagd dit te onderzoeken, zie Motie Bromet en Von Martels, ondersteund door de  initiatiefnota "Groen in de stad". De motie werd met 129-20 aangenomen.

In het kader van 'klimaatneutraal' en 'van gas los' gaat de komende 30 jaar de hele bebouwde omgeving op de schop door sloop, renovatie en nieuwbouw. Huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen zullen hun broed- en verblijfplaatsen verliezen. Standaard aanbrengen van voorzieningen in alle nieuw- en verbouw is een eenvoudige en goedkope methode voor de vorming van nieuwe kolonies.

Twee methodes

De gierzwaluwpopulatie is waarschijnlijk het meest gebaat bij overvloedig beschikbare, gelijksoortige broedplaatsen. Die worden makkelijker gevonden dan allerlei soorten nestkasten of neststenen in sterk uiteenlopende typen, opstellingen en locaties. Dat is namelijk het resultaat van de huidige vrijwillige initiatieven en van wettelijk vereiste mitigatie (= "verzachting") bij sloop- en renovatieprojecten. Compensatie wordt per pand of per huizenblok alleen geregeld als er broedplaatsen verloren gaan. Dat vereist onderzoek naar aanwezigheid (wordt ook nogal eens ' vergeten') en ontwerpen van nieuwe voorzieningen, waarbij ook nogal eens fouten worden gemaakt; het komt voor de gierzwaluw vrij precies. De bezettingskans van deze nieuwe voorzieningen is daardoor erg laag. (zie pagina Kunstnesten). Het risico op leegstand wordt bij standaard overal beschikbare en gelijkvormige nestplaatsen aanzienlijk minder omdat ze uiteindelijk 'automatisch' herkend worden als geschikte broedplaats. Lokgeluiden zijn dan ook niet meer nodig. 

Kolonie Waardenburg naar 105+ paartjes

16 januari 2022, update 18-2

Het is niet bekend of en hoeveel gierzwaluwen er in kasteel Waardenburg bij Neerijnen langs de Waal broedden tussen 1265 en de renovatie van 1957-1960. Maar daarna waren ze er zeker, en niet te weinig. Omwonenden meldden vele tientallen rondvliegende vogels. In 2007 was er weer een grote dakrenovatie en dreigde de kolonie te verdwijnen. Maar met de installatie van 140 nestkasten kon de kolonie (op het nippertje) behouden worden.

Een ploegje van 8-10 vrijwilligers o.l.v. Marjos Moermans (die ook het advieswerk voor de nestkasten deed), Hannie Nilsen met leden van IVN vogelwerkgroep Oisterwijk en Bert Vos van IVN West Betuwe voert sinds 2009 jaarlijks een gedegen controle uit van de kasten. Van elke kast wordt de status en inhoud genoteerd en foto's gemaakt. 

Broedgevallen worden vastgesteld aan de hand van achtergebleven poepjes (van de jongen) in de kast. Elk jaar worden de kasten schoongemaakt zodat het jaar daarop weer vastgesteld kan worden of er gebroed is. (uiteraard worden de nesten niet verwijderd, alleen los materiaal en poepjes).

In 2018/2020 is het aantal kasten (114 vanaf 2012) met 21 uitgebreid naar totaal 140.

Het aantal broedgevallen nam gestaag toe. In 2021 waren er 117  in gebruik door gierzwaluwen waarin 105 broedgevallen met uitgevlogen jongen werden vastgesteld. Van nog eens 12 kasten is broeden onzeker. Er werden ook 13 niet uitgekomen eitjes gevonden en twee dode, bijna volwassen, jongen. In een aantal kasten werden totaal 30 uileballen van de kerkuil gevonden (slaapplaats), vaak samen met niet uitgekomen gierzwaluweitjes en 1 x een dood jong gierzwaluw.

Zeer waarschijnlijk zijn er ook nog een aantal natuurlijke gierzwaluwbroedplaatsen, o.a. achter het pannendak van de Donjon.

Op 10 januari werd de jaarlijkse inspectie weer uitgevoerd.

Door de controleurs werd dit verslag over 2021 samengesteld. Omroep Gelderland was er ook bij en publiceerde dit verslag op 11-1-2022, met een filmpje van de schoonmaak .

Over de jaren 2009-2015 werd eerder al een prachtig verslag geschreven met veel foto's en achtergrondinfo. Op de site van VWG Midden Brabant staan ook de jaarverslagen over 2016 en 2017.  En hier staat het verslag over 2018.

Nestkasten Utrecht op de kaart

10 januari 2022

In Utrecht zijn voor broedseizoen '22 1.423 bekende kunstnesten (nestkasten en neststenen) voor gierzwaluwen beschikbaar. De 114 locaties/projecten zijn met wat informatie over aantal, startjaar en bezetting op een kaart in Google maps gezet. In 2022 waren 123 (8,6%) van 1.423 gecontroleerde kasten bezet.

107 van de 123 bezette kasten bevinden zich in vier redelijk tot zeer goed bezette projecten in Voordorp (18 bezette kasten, 24% bezet), de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat (21 bezet, 81%, (mogelijk de oudste gierzwaluwkolonie in kunstnesten van Europa !), op de locatie van het voormalige AZU  aan de Hartingstraat / Arthur van Schendelstraat (38 bezet, 100%) en in de Rivierenwijk met 30 (32%) van de 95 neststenen bezet.

 Alle details op  Gierzwaluwen in Utrecht. Neem even contact op als je wilt helpen: jaaplangenbach@ziggo.nl .

- 114 nestkastprojecten Utrecht op Google Maps

Onderzoek naar plastic in nesten

4 januari 2022

Gierzwaluwen komen nooit aan de grond. Nestmateriaal wordt in de lucht opgevangen en al geruime tijd worden ook zwevende stukken plastic benut. Vooral in nestkasten met camerabewaking wordt veel plastic gezien en er zijn nesten gevonden die bijna volledig met plastic zijn gebouwd.

De Spaanse biologieprofessor Alvaro Luna Fernandez denkt dat plasticvervuiling slecht is voor het broedsucces. Grote stukken plastic verstoren de warmte- en vochthuishouding en microplastics kunnen opgegeten worden omdat gierzwaluwen de uitwerpselen van de jongen opeten. Een groot stuk plastic kan de nestingang blokkeren en ballontouwtjes zijn dodelijk als de vogels erin verstrikt raken. Hij gaat er onderzoek naar doen en roept mensen die bereikbare nesten kennen (zoals nestkasten) op om ervaringen en gegevens op te sturen. Onderzoek het nest (buiten de broedtijd ! of via je nestcamera) op plastic en maak er foto's van. Haal het plastic eruit (zonder het nest te beschadigen !) en maak foto's van het plastic op een vel wit papier met een liniaal erbij om zo de soort en de omvang te kunnen duiden. Ter voorkoming van schade door plastic is het nuttig om waar mogelijk nestkasten na het broedseizoen van plastic en ander los materiaal te ontdoen. Het nest laten zitten !

Gevraagde gegevens:  Plastic-protocol

Gegevens opsturen naar: Alvaro.luna@universidadeuropea.es

Dood jong aan plastic draad in nestkast Mogielnica (Pl). Documentatie: Plastic doodt gierzwaluw.

Gierzwaluwen van Beijing

3 januari 2022

De ondersoort Apus pekinensis van onze gierzwaluw broedt al meer dan 600 jaar in Beijing maar er zijn nog maar 3.000 van de 50.000 paartjes over. Prachtige beelden over voorkomen, migratie en bescherming in zeven minutenfilmpje. Zet hem op volledig scherm ! Beijing Swifts .

De ondersoort siert ook een nieuw boek over de vogels van Beijing.

Op deze animatie is te zien hoe de jaarlijkse trektocht van 12.000 km naar Zuidelijk Afrika verloopt: migratieroute apus pekinensis.

Hier alles over het gierzwaluwproject Beijing.

Vale gierzwaluw bij Terneuzen

3 januari 2022

Vandaag is bij Terneuzen aan de Westerschelde door een aantal mensen waarschijnlijk een vale gierzwaluw gezien. De vogel foerageerde er geruime tijd. Het is de eerste januari-waarneming. Voorheen werd deze soort, sinds 2006, alleen in oktober en november in Nederland gezien.  De vale broedt in het Middellandse zeegebied. Zie de meldingen op waarneming.nl .

- meer over de vale gierzwaluw

Filmpjes om de winter door te komen

Filmpjes uit kunstnesten

Nog meer filmpjes