|
Gierzwaluwnieuws 2021 Nieuws andere jaren: 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013
Gestrand bij de nestkast op het balkon van Louis-Philippe Arnhem in Leuven.
Overige gierzwaluwpagina's
Contact: JaapLangenbach@ziggo.nl Willemstraat 38, 3511 RK, Utrecht 06 -3849 7474 |
|
Vuurwerk verjaagt gierzwaluwpaartje
2 december 2021 's Nachts uitvliegen na 23 u. betekent dat ze de hele nacht zullen moeten doorvliegen, want ze kunnen in het donker de ingang niet meer vinden/invliegen. Voor een gierzwaluw is dat overigens geen enkel probleem maar vogels met een bezet nest zitten 's nachts echt liever op het nest. Jonge vogels (de eerste 2-3 jaar van hun leven), daklozen en niet-broeders zonder nest vliegen dag en nacht door. Zie leefwijze. Filmpje juli 2021 door Mark Smyth in Noord-Ierland.
Gierzwaluw in UK op rode lijst.
1 december 2021 Volgens landelijke tellingen van rondvliegende gierzwaluwen in het Verenigd Koninkrijk gaat het (broed)bestand daar razendsnel achteruit. Sinds 1995 al 58% minder. De vogel stond al op de oranje lijst (amber) en is nu bij de laatste herziening op de rode lijst geplaatst. Ook de huiszwaluw staat er nu op.
Op de Britse rode lijst staat nu een kwart van de 245 soorten, bijna dubbel zoveel als 25 jaar geleden.
- Bericht The Guardian, 1-12-2021 - Ontwikkeling Nederlandse en andere Europese (broed)populaties
Omgevingswet belooft weinig goeds voor gierzwaluw
28 november 2021
Per 1 juli 2022 gaat de Wet Natuurbescherming,
samen met 26 andere wetten, op in de Omgevingswet. In plaats van
bestemmingsplannen moeten gemeente dan een omgevingsvisie en
omgevingsplannen maken. Ze zijn er al volop mee bezig. Daarin moet ook veel voor flora en fauna geregeld
worden. Er wordt ruimte aan burgers en organisaties geboden om de
visies en plannen in te vullen, maar vooral voorafgaand aan de vaststelling. Maar
dat is wel ingewikkeld omdat provincies en gemeenten heel veel eigen
invulling kunnen geven aan allerlei voorschriften, normen, vereisten etc.
Minder houvast dus aan landelijke beleid en meer lokaal lobbywerk wordt
noodzakelijk.
Vanuit natuurbelangen wordt gevreesd dat de wet teveel is gericht op het
versoepelen van procedures ten dienste van de efficiënte voortgang van
o.a. bouwprojecten in het kader van de energietransitie (verduurzaming van
gebouwde omgeving). Arnold van Vliet bij Vroege Vogels op 27-11:
“In de nieuwe Omgevingswet bepaalt een projectontwikkelaar bijvoorbeeld zelf
of het wel nodig is te onderzoeken of er beschermde plant- en diersoorten
voorkomen in het terrein waar hij wil gaan bouwen”. Jaap Dirkmaat van
Vereniging Nederlands Cultuurlandschap is nog stelliger en kondigt gangen
naar de rechter aan: “Iedereen moet nu wakker worden en opstaan, want we krijgen een
krakkemikkige wet”.
GroenLinks voorziet ook grote problemen met de wet. Aan de voorkant kan er
Nog meer werk
aan de winkel dus voor lokale gierzwaluwbeschermers. Zie voor tips de
website
"Samen voor onze leefomgeving"
van de natuur- en
milieuorganisaties. Vereniging Milieudefensie schreef een
uitstekende
Actie-toolkit - Omgevingswet
2022 met informatie over effectief bijsturen van de plannen door
lokale groepen.
- Arnold
van Vliet en Jaap Dirkmaat bij
Vroege Vogels 28-11-'21
-
GroenLinks over Omgevingswet, in: D
- Natuurbeschermers en Omgevingswet,
congresimpressies 6-11-'21
(173 p. de woorden stadsvogel, huismus en gierzwaluw komen in het stuk niet voor)
6e gierzwaluwconferentie 25-27 mei '22
De conferentie in Segovia, midden-Spanje, zou worden gehouden
in mei 2020,
maar werd wegens Corona twee maal uitgesteld.
Het is de twee-jaarlijkse en inmiddels zesde wereldconferentie over gierzwaluwen.
Eerdere conferenties:
1e in Berlijn, 2010
-
Verslag door Evert Pellenkoft,
GBN-bulletin 2010-1 p.4-6
2e in Berlijn,
2012
-
Verslag in GBN-bulletin 2012-1 p. 4-6
3e in Cambridge,
2014
- Samenvattingen
van de lezingen op
Google Docs.
- Filmpje (E) van 5 min. met deelnemers aan het woord:
4e in Polen, 2016
- Verslag van NL-bezoeker
Jochem Kuhnen met veel foto's
-
Samenvattingen (E) van de
papers door Ulrich Tigges en Marko Tucakov
5e in Israël, 2018
-
Verslag
GBN-bulletin 2018-1 p.11
- Weblinks naar papers /
powerpoints
Broedparen in Noordwijk in 25 jaar gelijk
12 november 2021
Sinds 1993 wordt in Noordwijk-binnen elke vijf
jaar het broedbestand gierzwaluwen in kaart gebracht. Alle broedplaatsen
worden gezocht, kenmerken genoteerd en veranderingen daarin gedocumenteerd.
Gisteren vertelde Hein Verkade, organisator en
belangrijkste uitvoerder van dit unieke project, in Utrecht
op een een komst van vrijwilligersgroep Gierzwaluw030 over de
bevindingen en over de laatste inventarisatie in 2018.
Van de vaak veronderstelde achteruitgang van
het broedbestand blijkt in Noordwijk-binnen geen sprake. Dat ligt, met vrij
kleine jaarlijkse variaties, en ondanks vrij veel renovatie en sloop al
sinds 1993 tussen de 148 (2008) en 178 (2018) broedplaatsen. Opmerkelijk is dat geen enkel
bouwproject is uitgevoerd volgens ontheffingen en voorschriften van flora-
en faunawet of Wet natuurbeheer, dus illegaal in veel gevallen, als er
huismussen, gierzwaluwen of vleermuizen in gevaar kwamen. Soms kon door het
aanspreken van uitvoerders of opdrachtgevers een kolonie gered worden, vaak ook
niet.
Behalve het aantal broedparen is bijna alles
erg veranderd. De broedplaatsen zijn bijna allemaal verhuisd, van het
middeleeuwse oude dorp naar de schil daaromheen en nog verder naar de
naoorlogse nieuwbouwwijken. Daar broedt nu ruim de helft, in 1993 nog niets.
De kolonies per pand zijn veel kleiner geworden en veel meer verspreid. Het
aantal invliegplaatsen per pand daalde van 2,74 naar 1,73. Dit betekent
waarschijnlijk dat ze kwetsbaarder zijn geworden. In 1993 broedde nog 75%
achter oudhollandse holle dakpannen, in 2018 nog maar 16%. Nu wordt meer
gebroed achter andere pantypen, vooral kantpan, achter dakgoten en ook wel
neststenen. In 2018 broedde 12% in een kunstnest en van de 44 neststenen
waren er 26 bezet.
Opmerkelijk was verder dat er erg veel
broedplaatsen verlaten zijn zonder dat er iets zichtbaar aan de panden was
gewijzigd. Van 2013 op 2018 maar liefst 34%. Er wordt veel verhuisd en
het waarom is nog niet duidelijk. Veel beschikbare broedplaatsen worden niet
benut. Dus zijn er andere factoren die het bestand afremmen/ beperken?
Een algemene indruk van de ontwikkelingen is
in ieder geval dat de gierzwaluw zich ondanks tegenslag door sloop en
renovatie wel redt. Ze zoeken overal naar geschikte broedplaatsen en zijn
creatief in de ontdekking van nieuwe typen.
Uit: De Strandloper, maart 2020
Zie voor veel interessante details,
ontwikkelingen en beschouwingen de eerder gepubliceerde verslagen.
Noordwijk
- gierzwaluwspecial, tellingen '93-'03, Strandloper april-2005, p.11-39 (pdf)
Noordwijk,
5-jaars tellingen '93-'05, Strandloper dec. 2009, p. 15-26 (.pdf)
Noordwijk-20 jaar tellingen '93 -
'13, Limosa 88 (2015) p.164-172(.pdf)
Noordwijk, 6e 5-jaarstelling '93-'18, Strandloper maart
2020, p 43-49 (.pdf)
NDFF ondergebracht bij BIJ12
9 november 2021
De Nationale Databank Flora en Fauna, met meer
dan 150 miljoen natuurwaarnemingen, is ook voor de gierzwaluw van groot
belang. Men vindt er o.a. de locaties van broedplaatsen die er via
waarneming.nl in terecht zijn gekomen. De databank wordt vooral op
abonnementsbasis geraadpleegd door profs (ecologen, gemeenten, provincies)
bij de opstelling van natuurplannen en b.v. ontheffingen voor
verbodsbepalingen van de Wet natuurbeheer. De bedoeling is nu dat de meeste
gegevens in de toekomst voor iedereen opvraagbaar worden. Daartoe is de
databank per 1 november ondergebracht bij BIJ12, de uitvoeringsorganisatie
van de twaalf samenwerkende provincies. De techniek erachter wordt vernieuwd
en de nieuwe databank wordt eind 2023 operationeel.
Overigens kan iedereen met een niet commercieel doel (bijvoorbeeld voor onderwijs,
onderzoek, journalistiek of maatschappelijk doel) ook nu al een aanvraag
doen voor data uit de NDFF. In de meeste gevallen kan dat kosteloos worden
geleverd. Aanvragen kun je doen bij het
serviceteam NDFF.
-
Verhuisbericht
9-11-2021 BIJ12 .
Gierzwaluwen vinden nestkasten Amsterdam
23 oktober 2021
Gert de Jong zoekt in opdracht van de gemeente
Amsterdam al sinds 2013 naar gierzwaluwnesten in de gemeente. In 2018
verscheen het verslag over de jaren 2013-2017 in Amsterdam, Amstelveen en
Diemen. Binnenkort verschijnt zijn verslag over de zoektochten sindsdien.
Tijdens een zoektocht met Vogelbescherming voor een podcast wil hij nog niet
veel kwijt over de laatste bevindingen maar een (wat mij betreft
belangrijke) conclusie wil hij wel alvast delen. De broedvogelstand is in
Amsterdam, na meer dan een halvering sinds de jaren '60 , in de afgelopen
vijf jaar niet verder achteruit gegaan. Maar belangrijker nog: in Amsterdam
blijkt volgens de Jong nu dat nestkasten en neststenen (eindelijk) veel
beter benut worden dan voorheen. (In 2017 broedde 8% van het Amsterdamse
broedbestand in nestkasten/neststenen, in Utrecht is
krap 8% van de kunstnesten
bezet).
De toenemende bezetting in Amsterdam wordt
mogelijk verklaard doordat er veel daklozen rondvliegen als gevolg van
renovatie en sloop maar volgens de Jong ook omdat er inmiddels erg veel
nestkasten en neststenen beschikbaar zijn. Dat was sinds eind 80-er jaren
vooral het resultaat van het vrijwilligerswerk van de Amsterdamse
gierzwaluwwerkgroep. De laatste jaren gebeurt dat steeds meer in het kader
van standaard voorzieningen van woningbouwcorporaties en andere bouwers (de
nieuwe 'mode' van het 'natuurinclusief bouwen en renoveren',
hier meer over
verplichte inbouw).
"Onzichtbaar" ingemetselde neststenen.
In de Amsterdamse nieuwbouw in het oostelijk
havengebied en op IJburg zijn
bijvoorbeeld ruim 600 neststenen ingemetseld voor huismussen en
gierzwaluwen. Die worden vooral door spreeuwen en huismussen gebruikt maar
in 2016 (IJburg, Diemerparklaan) vond de Jong er ook de eerste bezetting door een gierzwaluw.
En in 2021 tijdens een buurtbezoek met
stadsecoloog Anneke Brouwer werden er vijf gevonden aan de Duarte
Pechecostraat, ie het bericht en filmpje van 17 juli bij
NH-Nieuws.nl
. Op de Amsterdamse gierzwaluwkaart staan er inmiddels ook zes aan de
Lampenistenstraat en de Panamakade in het oostelijk havengebied.
- Amsterdamse gierzwaluwatlas met
>3.000 broedplaatsen
-
Podcast, Gert de Jong met
Vogelbescherming op nestenzoektocht, 14 okt 2021
P.S., n.a.v. de oproep in deze podcast van VBN:
als tijdens de broedperiode de steigers tegen de gevel staan van een pand
met gierzwaluwnesten (met of zonder steigerdoek), ben je te laat voor
gierzwaluwnestbescherming. Maar bij acuut gierzwaluwleed:
- de Dierenpolitie
bellen op 114
- de situatie melden op
-
Ook Utrecht heeft een gierzwaluwenkaart
voor de hele gemeente. Gierzwaluwwaarnemingen worden weergegeven per gridhok
van 100x100 meter. Als je
op de digitale kaart
op een hok klikt zie je de waarnemingen uitgesplitst
naar aantal waarnemingen, vogels, giervluchten, nestindicerend gedrag en
bezette nesten.
Meer op de Utrechtpagina.
Noord-Brabant subsidieert stadsvogels
8 oktober 2021
Prijzen
De provincie Noord-Brabant is de belangrijkste
financier van de jaarlijkse prijs voor "Natuurinclusief bouwen en
ontwerpen", georganiseerd door de Zoogdiervereniging en Vogelbescherming. De
prijs ging in 2021 naar woningcorporatie Casade voor het project
"Dakenstroom". Het gaat om dakrenovatie met zonnepanelen* en per woning o.a.
een in het dakoverstek geïntegreerde nestkast voor huismus en gierzwaluw en
per vijf woningen neststenen in een kopgevel. Dit gebeurt o.a. bij woningen
in Waalwijk, Kaatsheuvel, Loon op Zand en ' s Gravenmoer. Er zijn ook
voorzieningen voor vleermuizen. Zie
bericht over de prijs bij de
Zoogdiervereniging.
(* Bewoners kunnen via het lidmaatschap van een
buurtzonnecoöperatie, zonder te investeren !, 15 jaar profiteren van
korting op de energiebelasting.)
Stadsvogels
Er is ook een provinciaal subsidieprogramma
voor stadsvogels in het kader van de regeling "Natuur, biodiversiteit en
leefgebieden bedreigde soorten". Voor bijvoorbeeld een nestkastproject
gierzwaluw maakt u dus goede kans, zie info bij
provincie
Noord-Brabant.
Project B5
Al sinds 2017 loopt de financiering van een stadsvogelproject
in vijf Brabantse gemeenten (de "B5": 's Hertogenbosch, Eindhoven, Tilburg,
Breda en Helmond). Er zijn al vele honderden nest- en verblijfplaatsen voor
huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen opgehangen bij bewoners. Er is ook uitgebreide monitoring van de resultaten aan verbonden. Daaruit bleek dat zes paartjes huismus, wat mezen, spreeuwen en een enkele gekraagde roodstaart neststenen wisten te benutten. Tot en met 2020 zijn
er nog geen bezettingen van neststenen door gierzwaluwen gevonden.
Over 2021 wordt in nieuwsbrief september, in
afwachting van de resultaten van de monitoringevaluatie, gesteld: "Eén
ding is alvast zeker: op meerdere plaatsen werden de inbouwvoorzieningen
goed door vogels gevonden. Was het niet door de doelsoort, dan wel door een
slimme mees of zelfs een zwarte roodstaart. Niet minder mooi, al zeggen wij
zelf." Ik ben een zwartkijker maar maak er uit op dat er ook dit jaar
nog geen nestelende gierzwaluwen zijn aangetroffen. Meer bij
projectleider
Vogelbescherming.
Brabantse gemeenten
Met het particuliere project "Natuur in de Wijk",
ondersteund door 18 gemeenten en de provincie Noord-Brabant, zijn sinds 2015
ruim 1.169 nestkasten voor de gierzwaluw geplaatst. Op de locatiekaartjes per
gemeente staan ze nog lang niet allemaal en in augustus 2021 worden er maar
een paar als bezet door een gierzwaluw aangegeven. Monitoringsonderzoek
loopt nog door.
Zie:
https://www.natuurindewijk.nl/
.
Veel nesten met jongen in september
18 september 2021
De niet-broeders vertrokken vroeg dit jaar. Maar
minder opvallend zijn de achterblijvende broeders waarvan sommigen/een flink
aantal? nog tot in
september doorploeteren om de jongen vliegvlug te krijgen.
Dit jaar werden er opmerkelijk veel latertjes,
een stuk of 8-9 in september bekend. Alleen in 2017 werd op
waarneming.nl (met codering "bezet nest") al eens eerder een nest met jongen in
september gemeld, ook door Jan Zwaaneveld in Leerdam. Voor een (belangrijk?) deel zal
het hoge aantal een waarnemerseffect zijn.
Gierzwaluwen worden steeds
beter en door meer mensen in de gaten gehouden.
Hieronder de late broedsels die we via-via en
vooral op waarneming.nl wisten te achterhalen. Er zijn er nog veel meer want
onbekende nesten met jongen zijn eigenlijk na begin augustus, als de 'bangers'
weg zijn, niet meer te vinden. En controle van bekende en nog bezette nesten
vereist kennis, aandacht en tijd. De ouders doen heel stiekem; ze knallen van
hoogte in een keer het nest in. Niemand die het ziet als je niet continue naar
de nestingang kijkt. De jongen hoor je alleen bij aankomst van een ouder met
voedsel. Sommigen melden dat ze niet meer uit de nestopening kijken. Uitvliegen
lijken ze bij voorkeur erg laat op de avond te doen, als het nagenoeg donker is
(veiliger?). Iemand zag nota bene eind augustus dagelijks
gierzwaluwen boven de buurt maar ontdekte pas veel later dat er een nest met
jongen onder zijn eigen dak zat ! In Engeland ontdekte Dick Newell dit jaar in zijn goed
bewaakte nestkastenkolonie twee weken nadat hij dacht dat alles was uitgevlogen,
toch nog een nest met jongen waarvan de laatste op 6 september uitvloog.
De links gaan naar de meldingen op waarneming.nl .
De vermelde datum is de laatst bekende met (sterke vermoedens van) aanwezige jongen. De datum van
uitvliegen is meestal nog later. Niet van alle meldingen is zeker dat er nog
jongen zijn, het kan in een enkel geval ook gaan om nog nest bezoekende adulten
waarvan de jongen al weg zijn.
Wilt je weten en zien wat er op het nest van een
laat broedsel zoal gebeurt ? Bekijk dan het verslag met filmpjes van Mark en
Jane over het late broedsel in hun nestkastkolonie met camerabewaking in Bristol,
Engeland:
https://www.bristolswifts.co.uk/bristol-swifts-2021-blog/
. Het laatste jong vertrok daar op 4 september.
Bekijk hier alle
gierzaluwwaarnemingen
sinds 1 september. Ik hoor het graag als u in september nog
jongen "in huis" had:
jaaplangenbach@ziggo.nl
.
Acht septemberbroedsels in 2021
1.
Wehe den Hoorn (Gr.)-16-9
(op 3-9 vogel met volle keelzak nabij broedplaats, daarna
t/m 16-9 bijna
dagelijks foeragerend nabij nest van
23-8 met foto en bezet nest,
maar onzeker of de vogels van na 23-8 bij dat nest horen)
2.
Terneuzen-14-9
(dagelijks gezien, met filmpjes van
invliegers en piepende jongen, uitvliegers 2-3 minuten na invliegen, dus zeer
waarschijnlijk een voerbeurt, later invliegend voor de nacht. Klik op datum
waarneming voor details zoals locatie, foto's, filmpjes. Op 15-9 geen invliegers
tussen 19.50 en 20.30, vermoedelijk allen vertrokken.)
3.
Leerdam-11-9
(invlieger 20.05, jongen horen roepen. Op 11 en 12 sept. geen invliegers meer gezien,
waarschijnlijk rond 12-9 uitgevlogen. In 2017 was hier ook een
laat nest
tot 5 september;
het enige septembernest in andere jaren op
waarneming.nl )
Diepenveen-8-9 (dit
jaar
nieuwe nestkast, met geluid gelokt, waarschijnlijk 9-9 uitgevlogen,
Twitter)
4.
Aarle-Rixtel-3-9
(op 3-9 nog jongen gehoord,
Twitter)
5.
Arcen (Li.)-2-9
(2 jongen in nestkastkolonie met ca. 25 nesten. In 2019
waren er op 22-8 nog twee kasten met jongen, 3-9 laatste uitgevlogen)
6.
Groningen-2-9
(invlieger, op 23 -8 nog jong in kastopening gezien)
7.
Monster-2-9
(waarschijnlijk adulte uitvlieger, maar jongen niet zeker)
8.
Helmond-1-9
(code is "recent gebruikt nest", maar onduidelijk hoe)
En nog 18 stuks na 17 augustus:
Cursus gierzwaluw en huismus in de ruimtelijke
ordening voor profs
31 augustus 2021
Ook dit jaar organiseert Sovon i.s.m.
Vogelbescherming Nederland weer een dagcursus gierzwaluw en huismus in de
ruimtelijke ordening.
Kunstnestprojecten voor met name de gierzwaluw
mislukken nog veel te vaak door o.a. onvoldoende kennis van zaken. (Zie b.v.
artikel hieronder). Hoe werkt de Wet Natuurbescherming en het
Soortenmanagementplan, hoe gaan we daar mee om en wat zijn goede voorzieningen
voor compensatie van nestverlies door sloop en verbouw ? Op 14 oktober in
Nijmegen, Sovon-locatie. Kosten € 429,- excl. btw. Alle info
hier
bij Sovon.
28% van de bezette kunstnesten in Utrecht is
(waarschijnlijk) al 600 jaar bezet
9 augustus 2021
Voor het vierde jaar zijn in Utrecht kunstnesten
(nestkasten en ingemetselde neststenen) voor gierzwaluwen op bezetting
gecontroleerd. Dit jaar onderzochten we 1.097 kasten in 61 projecten. Acht projecten werden (deels) benut met totaal 83 (7,6%) bezette kasten.
Verreweg de meeste bezette kasten (76 van de 83)
bevinden zich in drie redelijk tot zeer goed bezette projecten in Voordorp (15
bezette kasten, 20% bezet), de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat (23 bezet,
88%) en op de locatie van het voormalige AZU aan de Hartingstraat/Arthur
van Schendelstraat (38 bezet, 100%). Vijf kasten zijn bezet in drie kleine
particuliere projecten aan een woonhuis.
De kolonie in de Lutherse kerk
bestaat
waarschijnlijk al sinds 1413
(mogelijk
de oudste gierzwaluwkolonie van Europa !)
en sindsdien is er dus nog niet al
te veel bijgekomen.
Maar het aantal projecten neemt toe. Particulieren
plaatsen nestkasten en in de nieuwbouw wordt het langzamerhand gebruikelijk om
neststenen in te bouwen
(over verplichte nestkasten in nieuwbouw).
Maar het zijn veelal geïsoleerde projecten, zoals
in Leidsche Rijn en op het voormalige Veemarktterrein. Daardoor kan het erg lang
duren voordat gierzwaluwen ze ontdekken. Lokgeluid van soortgenoten kan
helpen maar wordt nog niet veel toegepast of voorgeschreven in ontheffingfen Wnb. (hier
meer over de succesfactoren van kunstnesten).
Vooral in de binnenstad van Utrecht zijn de gierzwaluwen
erg schaars geworden door sloop en verbouw. Tragisch was b.v. de sloop van
de grote kolonie in het voormalige V&D-gebouw, waar het compensatieproject met
303 kasten ook nog eens volledig mislukte (zie
V&D/Hudson/Primark).
De lege luchten maken het lastig om nieuwe kunstnestprojecten bezet te
krijgen.
Maar het kan altijd nog. Zo is er goede hoop voor
de 24 neststenen boven Zara aan het Vredenburgplein. In het zesde jaar werd daar
aan het eind van het seizoen de eerste bezetting ontdekt. Maar aan de Talmalaan wachten de 36 neststenen in de hoge
flat al sinds 1992 op bewoning.
We weten dat met de veroudering van de bebouwing
de gierzwaluwen komen. Het heeft even geduurd maar ook in Leidsche Rijn hebben
de gierzwaluwen al een paar spleten ontdekt. In 2017 werd het eerste '
natuurlijke' nest ontdekt en dit jaar in ieder geval het tweede, in
waarschijnlijk een kleine kolonie in een wijkje gebouwd in 2007 in
de wijk Terwijde
(meer in dit bericht).
Van de 185 bekende kunstnesten in Leidsche Rijn is nog geen enkele bezet.
Meer over de Utrechtse kunstnestbezetting en alle
projectdetails op de
gierzwaluwpagina Utrecht.
Zijn "ze" weg ?
3 augustus 2021, updates en aanvullingen t/m 6 september
Eind juli vernamen we na wat dagen regenachtig en
kouder weer van veel 'liefhebbers' over de augustus blues:
lege luchten, geen srie-srie meer, geen spektakel bij de kolonies, einde zomer. Maar
ten onrechte dachten velen dat het ook een definitief vertrek zou zijn. En ze
waren ook lang niet allemaal opeens weg.
Het zijn vooral de niet-broeders die gemist worden; die trekken
de aandacht en zorgen voor het leven in de lucht en bij de kolonies. Maar die trekken
wel vaker bij slecht weer (vooral winderig-regenachtig) een paar dagen weg naar voedselrijker streken, maar komen
zodra het beter wordt weer terug. En dat kan ook eind juli/begin augustus nog.
Dat beleefde ik in Woudsend in 2015. Ze verdwenen na een zomerstormpje op 26-7
maar kwamen op 30-7 t/m 3-8 met opnieuw mooi weer in dezelfde aantallen terug. Maar
daarna was het rond 4 augustus wel echt afgelopen. Ondanks aanhoudend mooi weer.
Zie verslagje
vertrek 2015 Woudsend.
Maar de broedvogels met jongen zijn ook nu nog
volop aanwezig. Die gedragen zich onopvallend, foerageren veelal solitair in de
buitengebieden, verzamelen zich niet in geconcentreerde groepen boven de kolonies
(maar foerageren er ' s avonds vaak wel enige tijd) en scheuren niet
krijsend langs de nestingangen. Ze duiken van heel hoog in een keer
ongezien (als je er niet op let) het nest in om de jongen te voeren en ' s avond
tegen tienen om er de nacht door te brengen. Het
aantal meldingen van late broedgevallen blijft daarom op waarneming.nl daarom
zeer beperkt.
Webcams
Dat er nog volop broedvogels zijn (3-8) blijkt in de eerste
plaats uit de webcams. Van de 50 bezette nesten (in Europa) met jongen waren er
op 3-8 nog 24 met jongen op het nest, op 8-8 nog 18, op 23-8 nog 5 en op 28-8
nog eentje, zie nr. 26 op de
Webcamlijst .
Invliegers spotten
Bij twee Utrechtse kolonies was in een paar
uurtjes ook te zien dat er nog veel broeders zijn. In de Lutherse kerk, met 14
bezette neststenen werden op drie avonden (28/29 en 31 -7) tussen 21 en 22 u.
invliegers gezien bij 10 verschillende nesten. Deels zijn het 'nablijvers'.
Gemiddeld blijven de ouders nog een kleine week op het nest overnachten
(gemiddeld vetrekdatum van laatste ouder is 28 juli) nadat het eerste jong
is uitgevlogen (gemiddelde uitvliegdatum 1e jong is 21 juli), zie
leefwijze . Hier het
verslagje monitoring Lutherse kerk
. Op 3 augustus werden er nog vijf invliegers gezien bij een
kolonie met 20 bezette neststenen aan de Arthur van Schendelstraat.
Waarschijnlijk waren er nog meer bezet want de lange rij kan niet in een blikveld
worden overzien en een enkele avond is te weinig om alle invliegers te 'vangen'.
Op 9 augustus ontdekte ik ' s avonds al fietsend door de Utrechtse Vogelenbuurt
(met veel gierzwaluwnesten) nog twee nieuwe broedlocaties (een invlieger, respectievelijk uitvlieger).
Waarneming.nl
De aanwezigheid blijkt verder uit de meldingen
op waarneming.nl.
Hokken van 5 km waar op 31 augustus gierzwaluwen werden waargenomen. Bron:
waarneming.nl
Overal in het land worden ze in de buitengebieden
(foeragerend en/of overvliegend) maar ook in steden en dorpen (foeragerend en
nest bezoekend) nog tot in september waargenomen, zo'n
250 waarnemingen op 1 en 2 augustus, hier en daar zelfs ook nog een enkele
giervlucht. Op 22-24 augustus werden er nog in ruim 200 5 km-hokken
gierzwaluwen gemeld en op 31-8 nog in 68, zie kaartje en
waarnemingen sinds 15 augustus.
Het weer verbeterde na eind juli onvoldoende en
de niet-broeders kwamen niet meer terug.
Ze zijn
onderweg naar beter oorden. In de loop van de eerste week van augustus
vertrekken de niet-broeders echt voorgoed, ook bij mooi weer.
De broedvogels vertrekken pas als de jongen zijn
uitgevlogen. Dat gebeurt vanaf tweede week juli en verreweg de meesten zijn in
de tweede week van augustus wel vertrokken. Maar er zijn altijd nog vele 'latertjes'. De allerlaatsten vliegen pas begin september
uit.
Jong in nestkastopening, Arcen-26-8-2021. Foto van
bewoner Harm Peeters.
Ik vernam via-via en op waarneming.nl nog van 23 locaties met
jongen na 18 augustus. Zie het
bericht hierboven voor
de locaties en weblinks naar de melding op waarneming.nl .
Voor een deel zijn de latertjes het
gevolg van verlate broedsels door een nat en koud voorjaar of door laat
teruggekeerde partners. Sommige
nestkastbezitters meldden opvallend veel uitgeworpen eieren. Of het er substantieel meer zijn dan in andere jaren is niet duidelijk.
Uit cameraonderzoek van GBN (zie
Gierzwaluwbulletin, 2013 nr. 1. p. 4-6
) bleek dat van ruim 6% van de
nesten het eerste jong na 10 augustus uitvliegt. Als dat nu, 25 augustus, nog
maar 0,5% zou zijn, betekent dat bij de populatie van 50.000 paar (Sovon-atlas
2013-2015) toch nog 250 nesten met jongen.
Het nestkaartproject van Sovon geeft nog wat meer
aanwijzingen voor het aantal te verwachten late broedsels. Ongeveer 3% van de
onderzochte (vervolg)legsels (1.176 stuks in de projectlooptijd van 25 jaar)
wordt na 25 juni gestart. (geschat/afgelezen uit grafiekje).
Figuur uit Sovon-broedvogels 2019 p. 97
Van eileg tot uitvliegen duurt ongeveer 60 dagen,
dus die 3% vliegt pas na 25 augustus uit. Op 50.000 broedparen zouden dat er dus
1.500 zijn. Maar die late legsels zijn relatief minder succesvol dus eind
augustus zullen er aanzienlijk minder nesten nog bewoond zijn. Afhankelijk van
het weer in het broedseizoen en tijdens de trek naar de broedplaatsen zullen de
aantallen jaarlijks flink uiteen kunnen lopen.
Filmpje:
Uitvliegend jong bij
Louis Philippe-Arnhem in Leuven
Dolgelukkige pensionhouder lukte het eindelijk
om een uitvliegend jong te filmen.
Neststenen Amstelveen voor 50% bezet
27 juli 2021, update 1 december.
Het gaat weer redelijk goed met twee
oude neststeenprojecten in Amstelveen. De vogelwerkgroep houdt o.l.v. Marleen Andriessen al sinds 1996 de bezetting bij van 56 neststenen,
verdeeld over acht kopgevels nabij het Wilhelminaplein en sinds 2005 van 52
stuks onder de dakgoten aan de St. Josephlaan. Dit jaar was de helft bezet.
Wilhelminaplein
Deze zitten er al sinds 1983, deels aan de
Talmastraat en de Katerstraat. Tot 2005 waren er steeds rond de 50 van bezet
maar daarna kelderde de belangstelling door nog steeds onbekende oorzaak tot een
dieptepunt van slechts vijf stuks in 2013. In 2019 en 2020 was er eindelijk weer
een opleving naar 15 paartjes maar dit jaar zakte het weer in naar 11.
In
1996 zijn alle kasten schoongemaakt waarbij vooral veel huismusnestmateriaal
werd verwijderd. In 2008 zijn alle kasten gecontroleerd waarbij opviel dat er
nauwelijks nestmateriaal aanwezig was. In 2013 zijn 23 van de 56 neststenen
opnieuw van binnen gecontroleerd. Er werd geen zichtbare oorzaak van onderbezetting
gevonden.
St. Josephlaan
De bezetting nam sinds de ingebruikname in 2005
(34 bezet) gestaag toe tot 51 in 2020. Maar ook hier was er dit jaar een dip
terug naar 44.
Er wordt argwanend gekeken naar de activiteiten
van een sperwer die het heeft gemunt op uitvliegende vogels. Het vrouwtje
sperwer wacht ze op in de dakgoot en jaagt er achterna als ze uitvliegen. Er
zijn plukresten (vleugels) in de buurttuinen gevonden. De vogel is volgens de
waarnemers waarschijnlijk verantwoordelijk voor afname van de bezetting in beide
kolonies.
Bezettingsverloop twee neststeenkolonies in Amstelveen.
Dakpanhuifjesproject Ter Heijde hersteld
15 juli 2020, update 25 juli 2021
Het gebeurt niet vaak dat een fout compensatieproject voor
vernielde nesten van gierzwaluwen met direct succes wordt hersteld. Marco Verschoor kreeg het in Ter Heijde, bij Monster, voor elkaar.
In 2019 vond hij in de Zeeheldenbuurt een fraai voorbeeld van hoe het met goede bedoelingen, maar door gebrek
aan kennis, goed fout kan gaan.
Nestkast model Zeist en dakpanhuifje.
Bij de dakrenovatie van een rij van 25 woningen gingen de nesten
achter de dakgoten verloren. Er
werden door de aannemer 17 gierzwaluwnesten gevonden.
Ter compensatie dacht men er goed aan te doen om dakpanhuifjes op
het geïsoleerde dak te plaatsen. Maar de gierzwaluwen zullen die huifjes niet weten te vinden.
Ze bleven na aankomst begin mei zoals verwacht wekenlang onder de dakgoot zoeken.
Dakpanhuifjes op geïsoleerde daken zijn so wie so uit den boze omdat ook eieren en jongen van
mussen en spreeuwen er doodgaan van de hitte. De gebruikte huifjes
deugen overigens niet: de ingang is veel te groot; het zijn ventilatiepannen waar het rooster werd uitgezaagd. Gierzwaluwen durven die niet te gebruiken, er zouden
zelfs kauwtjes in kunnen komen om de eieren of jongen te roven. En ze zijn ook
nog eens veel te ver uit elkaar geplaatst (koloniebroeder). Meer bij
'gierzwaluwdakpannen'
.
Het
filmpje op Youtube
(kies volledig scherm om de vogels goed te kunnen zien)
laat zien hoe de gierzwaluwen onophoudelijk
proberen de verdwenen nesten onder de goot te bereiken. Dat houden ze weken vol,
elke ochtend en avond opnieuw. Ook in 2020 deden ze dat opnieuw maar al wel
wat minder frequent.
Het is duidelijk wat hier had moeten gebeuren:
nestkasten onder de dakgoot met een invliegopening aan de onderkant of schuin
van onderen zoals bijvoorbeeld bij model Maastricht, passend bij de oude
invliegroute van onderen af.
Marco is
ermee aan de slag gegaan en heeft in 2019 samen met de bewoners 20 houten
nestkasten opgehangen ( 5 door de bewoners betaald). Ze werden al vrij snel geïnspecteerd, bij aangehaakt en
zelfs al ingevlogen. Zie
toelichtingen bij de
waarneming op 25 mei 2019.
Voorjaar 2020 zijn er nog eens 18 houtbetonnen kasten
opgehangen. Kasten en huifjes zijn allemaal
goed te zien op Google Maps.
Er waren in 2020 zeker vijf maar waarschijnlijk
wel acht broedgevallen. De (bijgemaakte) openingen aan de onderkant van de
houten kasten (passend bij de aanvliegrichting naar de oude nesten onder de
dakgoot) zorgden o.a. voor bezetbewijs met poepjes op straat. Op 22 juli 2020 zag Marco
twee jongen in een kastopening en hoorde hij het geflapper van
vleugeloefeningen. Eentje vloog even later uit. Diverse andere kasten zijn
geïnspecteerd en benut door slapers.
In 2021 waren minstens 12 kasten bezet met
succesvolle broedparen. Dat kon o.a. ook met behulp van een warmtebeeldkijker
worden vastgesteld, zie
melding op waarneming.nl .
De huifjes zitten nog op het dak maar
worden niet gebruikt. Verdere uitbreiding van het broedbestand lijkt
zeer waarschijnlijk. Mooi werk Marco !
Bij een ander project in Ter Heyde wist Marco verstoring
van de kolonie van elf nesten in de kerk te voorkomen. In het vroege
voorjaar van 2021 waren er steigers in de aanvliegroute tegen de kerk gezet om de voegen mechanisch te
schonen (veel lawaai) en weer te vullen. De steigers zijn eind april, toen Marco
de gierzwaluwen zag verschijnen, verwijderd en het werk is in augustus hervat. De kerk heeft inmiddels
ook acht nestkasten opgehangen waarvan er al twee bezet zijn.
De geplande herinrichting van het plein is vanwege de gierzwaluwen uitgesteld. Zie
filmpje
van WOS-TV over de vertraagde herinrichting.
De gierzwaluwen broeden achter de dakgoot op de
witte blokjes van het rechter gedeelte en aan de rechter zijkant.
Ook in de van Speykstraat werden in dit voorjaar steigers
geplaatst die gierzwaluwen verhinderden om de nesten te bereiken.Deze werden ook
op aandringen van Marco tot na het broedseizoen verwijderd.
"Volgend jaar vinden ze de nestkasten"
21 juli 2021
In Haaksbergen wordt na de bouwvak (vanaf 14
augustus) het wijkje ' t Kempke met 96 woningen gesloopt ten behoeve van de
nieuwbouw van 40 sociale huurwoningen. Er huist een grote kolonie met 42
gierzwaluwnesten
achter kantpannen van kopgevels. Het is zeer twijfelachtig of de 'elders'
geplaatste 50 voorlopige, vervangende nestkasten een oplossing voor de
dreigende dakloosheid zal zijn.
Woordvoerdster Els Sans van
opdrachtgever, woningcorporatie Domijn:
„De jonge gierzwaluwen vliegen half juli uit. Er zijn vijftig nestkasten
geplaatst. Gierzwaluwen komen het jaar daarop terug naar het ouderlijk nest.
Volgend jaar vinden ze dus genoeg nestkasten in de directe omgeving.”
We weten niet waar de eerste 50 kasten zijn
opgehangen (het zijn voorlopige kasten, op den duur maar liefst 160 stuks;
de sloop gaat in fasen, maar kwantiteit compenseert geen slechte kwaliteit !)
en helpen haar hopen dat die volgend jaar gevonden zullen
worden. (Door de broedvogels, de jongen komen niet terug in de kolonie van
geboorte). Als de gierzwaluwen de vervangende kasten al weten te
vinden (meestal gebeurt dat niet op nieuwe locaties, of pas na jaren; ze
blijven eerst weken zoeken naar de verdwenen kantpannen en komen dan
waarschijnlijk terecht bij de kantpannen op nog niet gesloopte panden) dan
zullen ze daarna nog een keer moeten verkassen naar de definitieve
nestvoorzieningen in de nieuwbouw. Of blijven de voorlopige kasten hangen ?
Als ze onverhoopt toch bezet raken mogen ze niet verwijderd worden, want
nesten zijn beschermd, ook in nestkasten, tenzij ontheffing wordt verleend. Twee
maal verstoring dan dus met twee maal dikke kans dat ze hun heil elders
zullen gaan zoeken. Dat kost veelal minstens een broedseizoen of wel twee en
betekent dus vaak einde voortplanting want een gierzwaluw leeft gemiddeld
maar 7 jaar. We moeten vrezen voor het verlies van een zeer grote kolonie.
Overigens kunnen gierzwaluwen tot wel eind augustus/begin
september uitvliegen,
zeker dit verlate jaar door de koude, natte lente. Laten we dus ook maar
hopen dat de slopers wat later beginnen en geen nesten met onvolwassen gierzwaluwen aantreffen.
-
Bericht Tubantia, 21 juli 2021.
-
Onderzoek
bestaande nesten door Natuurbank Overijssel
Nestgelegenheid in alle nieuw- en verbouw
18 juli 2021
De gemeente Amsterdam boekt eerste resultaten
met het verplicht aanbrengen van nestgelegenheden voor stadsvogels in de
nieuwbouw. In stadsdeel IJburg zijn de afgelopen jaren zo'n 600 neststenen
ingemetseld voor huismus en gierzwaluw. Nestenzoeker Gert de Jong vond er
vooral veel huismussen en spreeuwen maar in 2016 ook de eerste
gierzwaluwbroedsels. In 2021 waren het er vijf. Zie bericht en filmpje van 17 juli bij
NHNieuws.nl
.
Toine Hijmans, o.a. Volkskrant correspondent,
woont sinds 2004 op IJburg en constateert dat er in zijn gevel ook mussen zitten en elders spreeuwen en wilde eigenlijk ingrijpen ten behoeve van de
gierzwaluw.
Lees zijn verhaal in De
Brugkrant van 18-7-2021.
Twee methodes
De
gierzwaluwpopulatie is waarschijnlijk het meest gebaat bij overvloedig
beschikbare, gelijksoortige broedplaatsen. Die worden makkelijker gevonden dan
allerlei soorten nestkasten in uiteenlopende typen opstellingen en
locaties. Dat is namelijk het resultaat van particuliere initiatieven en van
wettelijk vereiste mitigatie (= "verzachting") bij sloop- en
renovatieprojecten. Het risico op leegstand wordt bij standaard overal
beschikbare gelijkvormige nestplaatsen aanzienlijk minder omdat ze uiteindelijk
'automatisch' herkend worden als geschikte broedplaats. Lokgeluiden zijn dan
niet meer nodig.
Natuurinclusief bouwen in Bouwbesluit ?
In
het kader van 'klimaatneutraal' en 'van gas los' gaat de
komende 30 jaar de hele bebouwde omgeving op de schop door sloop, renovatie,
verbouw
en nieuwbouw. Huismussen,
gierzwaluwen en vleermuizen zullen hun broed- en verblijfplaatsen verliezen.
Standaard aanbrengen van voorzieningen zou een eenvoudige methode kunnen
zijn bij het
vormen van nieuwe kolonies. De Tweede Kamer vraagt zich af of dat niet
geregeld kan worden in het Bouwbesluit. Op 25 november werd in een motie van GroenLinks en CDA de
minister gevraagd te onderzoeken of "natuurinclusief bouwen" opgenomen kan
worden in het bouwbesluit, zie
Motie Bromet en Von Martels,
ondersteund door de initiatiefnota
"Groen in de stad".
De motie werd met 129-20 aangenomen.
Momenteel is alleen geregeld dat openingen in scheidingsconstructies groter dan 1 cm zijn toegestaan voor nesten of rust- en verblijfplaatsen van beschermde vogels zoals
de gierzwaluw, zie
Bouwbesluit, art. 3.69 lid 2.
Manifest "Bouwen voor Natuur"
Natuurorganisaties,
bouwondernemingen, banken en leveranciers bepleiten dat in het nieuwe
regeerakkoord wordt opgenomen dat er voor nieuwbouw een "Natuurstandaard"
wordt opgesteld. Alle nieuwbouw zou voorzien moeten worden van
groenvoorzieningen in de buurt en van broed- en verblijfplaatsen voor vogels
en zoogdieren zoals gierzwaluw, huismus en vleermuis.
De natuurvoorzieningen zouden verplicht moeten worden
opgenomen in de aanbestedingseisen. Het al langer bepleite "natuurinclusief
bouwen", moet uit de goede bedoelingensfeer komen en kan zo systematisch van de grond komen.
- Manifest "Bouwen voor Natuur" bij NLGreenlabel
In nieuwbouw soms al verplicht
Standaard inmetselen van neststenen in
nieuwbouw en bij renovatieprojecten is een simpele maatregel die iedere
gemeente zou kunnen opleggen. Naast Amsterdam zijn er een aantal andere
gemeenten die werken aan standaard en verplicht realiseren van meer
broedplaatsen.
Nijmegen
De gemeente Nijmegen
heeft voor woningen in de nieuwbouwwijk Nijmegen-Noord aan bouwers de verplichting
opgelegd voor het aanbrengen van gierzwaluw neststenen (en voorzieningen
voor huismussen en vleermuizen). Het is naar eigen zeggen de eerste gemeente
die dit doet. Overwogen wordt om dit voor nieuwbouw in de hele gemeente te
gaan vastleggen. Zie bericht
De Gelderlander 2 februari
2020.
Den Haag
In Den Haag is een puntensysteem voor
natuurinclusieve nieuwbouw ingevoerd. De gemeente bepaalt per bouwproject het
benodigde aantal punten en de bouwer kan zelf een keuze maken uit diverse
opties om die te behalen. Zie
info bij gemeente Den Haag
met links naar uitleg van het puntensysteem.
De vereniging
Haagse Vogelbescherming
is nauw betrokken bij de uitvoering van een en ander. Stadsvogeladviseur Martin van de Reep van de
vereniging zorgt ervoor dat op geschikte locaties in ieder geval voor
gierzwaluwneststenen wordt gezorgd en dat die voorzieningen op de juiste
wijze worden uitgevoerd. In 2019 is het
puntensysteem voor het eerst toegepast bij grote projecten in de binnenstad. Hij adviseerde ook bij het opgestelde
SMP (Soortenmanagementplan) dat echter al enige tijd op goedkeuring
door de regionale omgevingsdienst wacht. Doel daarvan is ook dat zo veel
mogelijk gebouwen standaard worden voorzien van gebouwbewonende soorten. Van
de Reep vindt dat dat "beter werkt dan mitigerende voorzieningen
aanbrengen". Meer in de
Nota Stadsnatuur
van augustus 2020.
Arnhem
In de Vinex nieuwbouwwijk Schuytgraaf van
"Arnhem in de Betuwe" (7.500 woningen in 2028) wordt deels
"natuurinclusief" gebouwd. Bij o.a. 300 woningen in de velden 3 en 23 worden
nestgelegenheden voor gierzwaluwen ingebouwd, zie :
bericht Inschuytgraaf.nl
.
Utrecht
In Utrecht stelt de gemeente eisen bij
nieuwbouw van eigen panden en aan ontwikkelaars die op door de gemeente
uitgegeven grond gaan bouwen.
Zie
diervriendelijk bouwen in
Utrecht en info op de
projectenpagina Utrecht-stad.
Den Bosch
In Den Bosch werkt het college in opdracht van
een aangenomen voorstel van Groen Links ook aan iets dergelijks, zie:
bericht van Groen Links Den
Bosch.
UK: de gemeenteraad van Brighton & Hove
maakte het plaatsen van neststenen in alle nieuwbouw verplicht. Bij elke nieuwe woning
hoger dan 5 meter moeten vanaf 1-4-2020 twee, en bij bedrijfsgebouwen drie
neststenen voor gierzwaluwen worden aangebracht. De Britse vogelorganisatie RSPB
schrijft een standaard te gebruiken model voor. Zie
bericht
van de gemeente 9 maart 2020.
Hier wat meer over
Engelse regelgeving.
Gierzwaluwnesten zoeken kan een beetje helpen
13 juli
2021
De gierzwaluw (en ook huismus en vleermuis)
heeft het als gebouwbewoner zwaar te verduren door broed- en
verblijfplaatsverlies bij sloop en renovatie. Alle
nesten lopen gevaar door het dichtpurren van spouwmuren, spleten en gaten en
dikke pakken isolatie in het kader van "klimaatneutraal in 2050". Het eerst de slechte huizen, waar vooral de nesten
zitten. Hanne Tersmette van
Vogelbescherming roept in
een gesprek op NPORadio1
en met
de oproep van Vogelbescherming
in Nature Today
op om nesten te
gaan zoeken en deze te melden op
waarneming.nl .
Dat zou kunnen helpen om ze te beschermen.
Maar de verwachtingen daarvoor worden al gauw te hoog ingeschat.
Nestkom gierzwaluw op een oud mussennest met een ei dat verloren gaat.
Vooral bij (kleinere) particuliere projecten
(woningen maar ook andere gebouwen) zijn locaties van nesten meestal niet bekend
en wordt er geen onderzoek naar gedaan bij voorgenomen werkzaamheden.
Waarneming.nl wordt niet geraadpleegd. Dan gaan ze door de renovatie of
sloop ongecompenseerd verloren. Vernielen van nesten is verboden maar er is
geen renoveerder of sloper die met de klus stopt als er onverwacht nesten
blijken te zitten. Alleen als dat afgedwongen wordt door iemand die de
politie of een handhaver van de Wet natuurbesherming inschakelt. Voor voor heel veel klussen is geen vergunning nodig, dus gemeente en
provincie weten nergens van om te kunnen handhaven. En als er wel een
vergunning nodig is wordt op het aanvraagformulier gewoon ingevuld "geen
ecologische bezwaren". De gemeente controleert dat meestal niet.
Bij grotere renovatie- en sloopprojecten wordt
b.v. door woningcorporaties en bouwbedrijven (meestal) wel vooraf onderzoek
gedaan naar nestelende vogels. Dat vereist de wet namelijk. De dienstdoende
ecoloog raadpleegt dan o.a. waarneming.nl en zal de gemelde nesten dan
tegenkomen en maatregelen kunnen opnemen ter bescherming / vervanging. Op
die manier kan nesten zoeken en melden dus helpen. Maar een goede ecoloog
zal de nesten ook zonder waarneming.nl wel vinden.
Verder kan het melden van de nesten misschien helpen bij particuliere woningen als de vondst ook bij de bewoner wordt
gemeld. Vaak weet die niet van de broedsels en kan dan t.z.t. bij
werkzaamheden het nest proberen te behouden of een vervangende kast
ophangen. Maar dat vereist wel kennis van zaken en niet iedereen zal de
moeite nemen. De aanbevolen "gierzwaluwdakpannen"
in het radiogesprek moeten overigens worden afgeraden. Daaronder wordt het (zeker op geïsoleerde daken)
te vaak veel te
warm en sterven de eieren en jongen, zie
dakpanhuifjes uit den boze.
De gierzwaluw is erg kritisch, zie pagina
kunstnesten ('goede
bedoelingen' is niet genoeg).
Bedenk verder dat verreweg de meeste nesten
nooit gevonden kunnen worden omdat de ingangen vanaf de openbare weg niet
zichtbaar zijn. Er zijn ook veel te weinig mensen die er naar zoeken en maar
weinigen weten hoe je ze kunt vinden.
Kortom, een goedbedoelde oproep van
Vogelbescherming (en leuk werk voor de zoekers die er ook nog wat van
opsteken) maar de gierzwaluw zal er weinig baat bij hebben.
Hoe dan ?
Standaard en verplicht neststenen in alle
nieuwbouw en bij renovatie op geschikte locaties moet het worden. Zie
motie Tweede Kamer
en het
manifest van bouw- en
natuurclubs voor een ' Natuurstandaard". Makkelijk,
kost bijna niets en mijlen beter dan het bewerkelijke gedoe met compenserende nestkasten op
foute plekken die nooit bezet raken (8%
bezetting van 1.081 Utrechtse nestkasten).
Resultaten
De gevonden nesten (invliegopeningen)
kunnen
op deze pagina gemeld worden. Wel
eerst even een account aanmaken. Zie ook
tips en trucs voor nesten
zoeken.
Dit jaar zijn er ca. 830 nesten gemeld (per 8
augustus), waaronder 80 van mijzelf in Utrecht (vnl. in nestkasten) en 200 totaal in
de stad Utrecht. Zie alle
waarnemingen met
code "bezet nest" op waarneming.nl. Vorig jaar waren het er
totaal ca. 550.
Aad van Uffelen nam de uitdaging serieus op,
fietste 400 kilometer door elf dorpen in het Westland en vond 73 nesten, zie
zijn
verslag bij KNNV- Delfland . Volgend
jaar wil hij met meer mensen verder zoeken want er zijn natuurlijk nog veel
meer nesten.
Minstens de helft van de meldingen noemt
helaas geen adres van het nest zodat je maar moet hopen dat de locatiepijl
op de goede plaats staat. Vaak (de meesten voeren in via de app op het
mobieltje) staat de pijl elders, op de plaats van de waarnemer aan de andere
kant van de straat waar het nest zit of op de
plaats waar de melding werd bewaard. Een aanduiding van de exacte plek in
het pand ontbreekt ook vaak (dak, dakgoot, links, rechts, etc). Bij
meer dan de helft wordt niet vermeld wat er gezien is. In- / uitvliegers (is
nest) of langsvliegers / aanklampers / giervlucht (is geen of misschien een
nest, in de buurt) ? Vaak wordt vergeten om "bezet nest" te coderen
of er wordt een andere code genoteerd, zoals "waarschijnlijke nestplaats"
of "nestindicerend gedrag", zodat ze
niet teruggevonden worden als Vogelbescherming of een andere belangstellende
daarop niet selecteert.
Alleen een invliegende gierzwaluw (of
een uitvlieger, maar dat zie je bijna nooit), roepende vogels of piepende
jongen uit een "verdachte broedplaats" tellen als bezet nest. Uit de
nestopening kijkende jongen (met meer wit op de keel en voorhoofd dan
ouders) telt uiteraard ook maar die tref
je eigenlijk ook nooit. Langsvliegende of aanklampende ' bangers'
(nestzoekers) tellen niet ! Maar het is wel goed om die toch te melden, als
"nestindicerend gedrag", evenals langsscherende giervluchten op dakhoogte, zodat
de raadplegers van waarneming.nl toch geattendeerd worden op de mogelijkheid
van nesten in de buurt.
6 juli 2021
Weer wat meer huiszwaluwtillen bezet
Huis- en oeverzwaluwspecialist Hans Willemsen organiseert, na het overlijden van Wilfried de Jong die het t/m 2015 deed, de monitoring
van huiszwaluwtillen
sinds 2016 in samenwerking met Vogelbescherming Nederland. In 2020
waren er 236 tillen beschikbaar en 46 (20%) bezet met een of meerdere
bezette kasten.
De samenstellers vroegen zich in het verslag
over 2017-2018 af wat het nut is van de kostbare tillen (in 2015 gemiddelde
investering van € 3.700 Euro per bezet nest), ook gezien het feit dat nog steeds niet echt duidelijk is welke
factoren van invloed zijn op de vrij lage bezetting. Alleen het verloren gaan
van bestaande nestgelegenheid in de omgeving had een significant positief
effect op de bezetting. En waarschijnlijk gaat het op zandgrond wat beter dan
op klei. De bouw van zo'n til bevordert wel de bekendheid van
de soort in de buurt maar er wordt meer belang gehecht aan bescherming van bestaande
nestgelegenheid en broedbiotoop en aan andere typen kunstnesten. In 2015 waren er van de 141 huiszwaluwtillen 21 bezet
(15%) met 188 paartjes (gemiddeld 9 paartjes per bezette til). In 2018 waren er
al 204 beschikbaar en 36 bezet (17%) met een of meer bewoonde nesten
(aantal niet bekend).
Huiszwaluwtil in Uffelte
In het verslag over 2019-2020 is men wat
positiever. In 2019 waren er 216 tillen beschikbaar en 42 (19%) bezet. In
2020 waren er 236 beschikbaar en 46 (20%) bezet met een of meerdere
kasten. De succesfactoren zijn wat helderder geworden, er is een checklist
voor meer succes beschikbaar en het percentage bezette tillen loopt dus
nog steeds wat op, waarschijnlijk door meer kennis van de
succesfactoren. Bij de nu bezette tillen duurde het gemiddeld drie
jaar tot het eerste jaar van bezetting.
De kans op tilbezetting is hoger als de til
geplaatst wordt ter compensatie van verloren gegane nestplaatsen in de omgeving maar in welke mate geeft
het rapport niet aan.
Sinds 2015 wordt het aantal bezette nesten
per til niet meer bijgehouden. Dat is jammer, want het lijkt er op (ook bij
gierzwaluwtillen) dat het percentage kasten van een til dat bezet raakt
(erg) laag blijft. Niet te grote tillen bouwen lijkt dus ook een goed
advies.
-
Huiszwaluwtillen-2019-2020.pdf
-
Succesfactoren huiszwaluwtil.
Loes v.d. Bremer e.a., De
Levende Natuur jan. '19.
-
Voorwaarden en tips voor een
succesvolle huiszwaluwtil
-
Alles over de huiszwaluw bij
Vogelbescherming.nl
Alles over de 22 gierzwaluwtillen:
https://gierzwaluw.website/Tillen.html
Beschikbare en bezette huiszwaluwtillen 2009-2018
Gierzwaluw terug in het wild
30 juni 2021
De NPO maakte met Menno Bentveld van o.a.
Vroege Vogels de film "Terug in het wild", waarin een aantal diersoorten
wordt behandeld dat met succes aan een nieuw voortbestaan wordt geholpen.
Vanaf minuut 13.30 is de gierzwaluw aan de beurt met een verhaal over de
succesvolle nestkasten in de Amsterdamse Oranjekerk. Thea Dammen van de
Amsterdamse gierzwaluwwerkgroep en gierzwaluwonderzoeker Gert de Jong
vertellen, begeleid door echt schitterende beelden, over de vogel, de
dramatische achteruitgang in de stad en hoe het broedbestand in de kerk
toeneemt.
"Terug in het wild 2" op NPO
start.
Gierzwaluwen op topsnelheid tijdens
voorjaarsmigratie
21 mei 2021
In Zweeds Lapland broedende gierzwaluwen
blijken tijdens de voorjaarsmigratie veel sneller te vliegen dan tot nu toe werd
verwacht. Dat blijkt uit de verzamelde vluchtgegevens van geolocators die
werden aangebracht bij twintig vogels in nestkasten van holle boomstam.
Uit eerder migratieonderzoek resulteerden voor Europese
gierzwaluwen dagelijks afgelegde afstanden van 500 kilometer. Maar bij
nadere bestudering van verschillen tussen noordelijk en zuidelijker
broedende vogels blijkt dat de noordelijke tot wel 832 km/dag gemiddeld over
9 dagen halen. Het gemiddelde bedraagt ca. 570 km/dag. Ze maken daarvoor
gebruik van weinig maar snelle opvetlocaties, gunstige rugwinden en foerageren tijdens het vliegen. Statistische analyses wijzen erop dat ze gunstige
windrichtingen kunnen voorspellen aan de hand van peiling van
luchtdruk en weersystemen. Daarmee wordt een relatief gunstig vertrekmoment
gekozen. In het voorjaar 'scoren' ze 20%
meer rugwind dan tijdens de najaarstrek naar Afrika.
Publicatie 20-5-2021 in
Iscience.
Hier meer onderzoek naar
trekroutes
Zeldzame huisgierzwaluw bij Westkapelle
19 mei 2021
Op 18 mei is bij Westkapelle de uiterst
zeldzame huisgierzwaluw door vele waarnemers gezien, zie
meldingen op waarneming.nl
.
Hier de opmerkingen bij de waarneming van Aart Vink,
die de soort op het nippertje aan zijn levenslijst
(482 !) kon toevoegen:
https://waarneming.nl/observation/214153440/. Aart meldde op waarneming.nl
verreweg de meeste gierzwaluwwaarnemingen (6.139) maar ik sta toch heel mooi
tweede met 3.117 stuks ! Zie
waarneming.nl-gierzwaluw-details.
De eigenlijk Afrikaanse en Indiase Huisgierzwaluw (Little
Swift, Apus affinis) broedt sinds 2000 in Europa in het zuid-spaanse Cadiz (nu
60-70 paar). In
Europa betreft het de ondersoort galilejensis. Het broedgebied breidt verder
noordwaarts uit. Er zijn vermoedens van broedgevallen
in Seville en Marbella.
Ook in Madrid zijn al broedparen gelokaliseerd. Verder komt hij in Europa alleen voor in zuidoost Turkije, waar 99% van de Europese
populatie (900-2.500 paar) leeft. Ze nestelen in gebouwen maar gebruiken ook vaak nesten
van huiszwaluwen.
De soort werd slechts drie keer eerder in Nederland waargenomen: in
2001 en
2006 op Terschelling en bij IJmuiden en
op
27-10-2020
op Vlieland.
In
België was de 1e en enige waarneming op
26-10-2020 bij Blankenberge
(zelfde vogel als op Vlieland?).
-Broed- en overwinteringsgebied van de
huisgierzwaluw
Een week later dan vorig jaar
28 april 2021, laatste update 4 juli
Kwam het door minder waarnemers als gevolg van
het koude weer of omdat de gierzwaluwen door de kou en lange perioden met
noordenwind eind april-begin mei zijn vertraagd? Feit is dat het aantal
gierzwaluwwaarnemingen (niet aantal
vogels) tot eind april flink
achterliep op het verloop van vorig jaar. Terwijl waarneming.nl meldt dat
zowel het aantal actieve waarnemers als het aantal waarnemingen weer flink
is toegenomen.
Dat veel vogels later waren blijkt ook uit
waarnemingen aan gierzwaluwnestkasten. Er werden medio mei relatief veel
(uitgeworpen) eitjes onder nestkasten gevonden. Dat doen laatkomers die bij
aankomst zien dat de eerder aangekomen partner al een eitje heeft met een
nieuwe liefde.
Op de trektelposten zag men ze ook later dan
in voorgaande twee jaren aankomen. Uit de tweede MUS-telling (15-5 tot
15-6) bleken lagere aantallen van gemiddeld 6,2 vogels per postcodegebied,
tegenover 9,3 in 2020.
Op waarneming.nl zagen we pas op 25-4 een
topdag van maar liefst 974 waarnemingen (alleen 5-5-2020 met 1.036 stuks en
9-5-'21 met 976 stuks hadden er "ooit" nog meer).
Maar ongeveer een week later dan vorig jaar is
de intocht opeens dan toch goed en versneld op gang gekomen (op basis
van het aantal gemelde waarnemingen). Het lijkt wel of ze een weekje werden
opgehouden maar toch echt niet langer konden wachten. Op 9 mei (zomerse
zondag na weken kou) kwam de 10.000-e waarneming binnen, ongeveer evenveel
als vorig jaar op dezelfde dag, waarmee de 'achterstand' dus vrij snel was
ingelopen.
Vorig jaar was het aantal waarnemingen op 6
mei bijna dubbel zo hoog als gemiddeld over 2015-2019. Zeer waarschijnlijk
werd dat vooral veroorzaakt door veel meer actieve waarnemers als gevolg van
maatregelen tegen de coronacrisis, zoals thuiswerken. Mogelijk is door het
koude weer het aantal actieve waarnemers dit jaar lager maar het totaal
aantal waarnemingen kwam toch weer enkele duizenden hoger uit op ruim 1,5
miljoen in mei. Ook kwamen er dubbel zo veel nieuwe waarnemers bij als mei
vorig jaar.
Al met al kan het grotere aantal waarnemingen
tot eind mei verklaard worden met de toenemende waarneemintensiteit. En dat
maakt het dus ook weer aannemelijk dat de aankomst dit jaar echt een week
later was en geen waarnemerseffect. Ook bij de bonte vliegenvanger werd een
week latere aankomst vastgesteld waarbij aanhoudende kou en noordenwind als
verklaring werd aangedragen.. De eerste aankomstgolf verliep
sterk geconcentreerd. De vogels halen nu de 'achterstand' in om
toch op tijd een broedsel groot te krijgen.
Meer broedvogels komen nog aan tot in de derde week
mei. Eind mei komen dan de niet broedvogels die weer voor
de bekende schreeuwpartijen langs de broedplaatsen gaan zorgen. De aankomst
daarvan is duidelijk te zien aan toenemende aantallen op de trektelposten
vanaf 28 mei, zie
trektellen per dag mei 2021.
Nieuw record voor koningsdag
Dit jaar sneuvelde het K-dag record van 2020.
Dat stond op 650 waarnemingen. Dit jaar komen we op 1.679, maar dat
aantal wordt zwaar bepaald door
weer heel veel waarnemingen uit Ridderkerk met dubbelmeldingen van een aantal
enthousiastelingen op de trektelpost. Ze zagen daar totaal 383 gierzwaluwen
passeren (zie
telling van de trektelpost) maar voerden er zo'n 860 meldingen
over in. We hebben ze meegerekend als 20 waarnemingen zodat het totaal dan
op 839 komt, 30% meer dan het record van vorig jaar.
Bekijk hier
alle waarnemingen op Koningsdag 2021
.
In Ter Heyde werd op 20-4 de eerste invlieger in een
nestkast gezien, zie
melding waarneming.nl
. Ad van Uchelen in
Mijdrecht meldde 24-4 de eerste aankomst in een van zijn acht bezette nestkasten
en Harm Peters in Arcen zag 26-4 de eerste in een van
zijn nestkasten duiken.
Op de avond van Koningsdag zag ik in Utrecht
(na een week 'wachtlopen') de eersten boven twee kunstnestkolonies aan de
Hartingstraat (14) en de Lutherse kerk aan de Hamburgerstraat (6 stuks).
K-dag vierders op straat die de kolonie ook in de gaten houden hadden ze ook nog niet eerder gezien.
Primeur voor Bergen op Zoom
29 maart 2021, update 22 april
Ingrid meldde op 28 maart de eerste gierzwaluw
uit Bergen Op Zoom. Ze was er "heel zeker" van want ze stond al met de
verrekijker te kijken toen ie "heel dichtbij kwam overvliegen". Het is de
achtste waarneming in maart "ooit". Op 5 april zag ze er daar weer
eentje. En op 6 april zag Jeroen Veentra er eentje in een sneeuwbui bij
Fochteloo (Fr.)
De eerste op 15 maart was vals alarm
Op waarneming.nl werd door Vincent Schieveen
op 15 maart een gierzwaluw in het Soesterkwartier gemeld. Ik ken Vincent als
ervaren vogelaar die heel goed weet hoe de gierzwaluw vliegt. Maar het is
wel extreem vroeg. Sinds 1973 waren er slechts 7 maartmeldingen en de
vroegste "ooit" was op 23 maart 2010. Bij de melding ontbreekt elke
toelichting en de redactie vroeg om opheldering. De waarneming is inmiddels
verwijderd.
- aantallen april per dag langs trektelposten,
2021, 2020 en 2019
-
broeddata 2020-2021 Mijdrecht,
Ad van Uchelen
- E-bird: gemiddeld verloop van
voorkomen zomer-winter Afrika-China-Europa
RvS vernietigt gedragscode natuurinclusief
renoveren voor NOM-keur
22 april 2021
In 2017 componeerde Brede Stroomversnelling
als brancheorganisatie van bouwers van energieneutrale NOM-woningen (Nul op
de Meter) een gedragscode voor natuurinclusief renoveren onder keurmerk. De
RvS oordeelde in hoger beroep van SEVON (vleermuizenonderzoek) en Stichting
Witte Mus (huismusbescherming) dat deze gedragscode te weinig
specifiek en te onduidelijk is. Er zijn ook onvoldoende waarborgen om te
voorkomen dat vleermuizen of huismussen gedood of verstoord worden. En de minister
beschikte over onvoldoende informatie om te kunnen beoordelen of de Gedragscode voldoet aan de eisen uit de Wnb en die voortvloeien uit de
Vogel- en Habitatrichtlijn. De Afdeling acht de hoger beroepen van Sevon en
Witte Mus gegrond en vernietigt daarom de uitspraak van de rechtbank en
het goedkeuringsbesluit van de minister.
Een en ander betekent dat de gedragscode, die
ook voor de bescherming van nesten van gierzwaluwen van belang is, niet meer
toegepast kan worden. In afwachting van een verbeterde versie moet nu voor
ieder project weer apart ontheffing van de verbodsbepalingen in de Wet
Natuurbescherming (Wnb) worden aangevraagd.
Voorzitter Leen van Dijke van
Stroomversnelling zegt in de
NRC van 21 april
dat de uitspraak leidt tot "vertraging van renovatie voor tenminste
duizenden woningen". Hij meent ook dat het niet tot de RvS had hoeven komen
want "de code is zo opgesteld dat hij aangepast kan worden als er
verbeterpunten zijn".
De (ingrijpende) renovaties onder NOM-keur
(met verplichte hantering van de nu geschrapte gedragscode) vormen overigens
maar een zeer klein deel van de geplande energietransitie van de acht
mijloen woningen in Nederland. Er wordt steeds vaker gerenoveerd in kleinere
(no regret) stappen, zie
NOM-keur in stappen,
15-10-2020 . Steeds vaker is ook andere regelgeving
voor natuurinclusiviteit van toepassing, zoals keurmerken (o.a. BREEUW en
BENG) en veel generieker soortenmanagementplannen van gemeenten en woningcorporaties voor
grotere gebieden / woningbestanden.
De zoogdiervereniging is tevreden. Er is
eindelijk voldaan aan de bezwaren die al bij de eerste versie van de
gedragscode te berde werden gebracht. "De ministeries van EZK en LNV zijn
inmiddels gestart met het in beeld brengen van de kennislacunes".
-
nieuwsberichten - achtergronden bij SEVON
- bericht bij zoogdiervereniging
- bericht Nature Today 22-4-2021
- reactie , standpunt van
Stroomversnelling
Eerder bericht van 24 november 2020:
Belangenorganisaties voor huismus (Stichting Witte
Mus) en vleermuis (Sevon) dienden in 2018 zienswijzen in tegen de gedragscode
natuurinclusief renoveren die verplicht is bij renovaties volgens NOM (Nul op de
Meter) met keurmerk. Beroep daartegen werd door de rechter
echter afgewezen, zie
uitspraak 12 december 2018.
De behandeling in hoger beroep
was bij de Raad van State op 23 november 2020, zie
Witte Mus op facebook ,
achtergronden in artikel
in Krapuul.nl, en
een
column van Koos Dijksterhuis in Trouw 20-11-20.
Voor de huismus is niet alleen de (beschermde)
nestplaats van belang maar ook de omringende biotoop voor voedsel, bescherming
en socialising, zoals struiken, heggen en bossages.
Stichting Witte Mus stelt dat die biotoop onvoldoende wordt beschermd (bij
wijkrenovaties gaan vaak ook alle tuinen tegen de vlakte) wat mede oorzaak is van
de sterke achteruitgang van de huismus.
Bij de eeerste vijf NOM-projecten in 2016/2017
ontstonden diverse problemen met gierzwaluwbroedplaatsen, zelfs met dode
jongen op straat na dichtpurren in Oud-Vossenmeer, zie
bericht over start
Stroomversnelling, 2015 ).
Mede naar aanleiding van bezwaren van het Netwerk Groene Bureaus, NGB, GBN, Stichting Witte Mus en de
vleermuisonderzoekers, Sevon, werd de
gedragscode aangepast en is begin 2018 in de huidige vorm van kracht geworden. Hier meer over
de eerdere praktijk van deze gedragscode.
29 maart 2021
De gierzwaluw in broedvogels Sovon 2019
Sovon publiceerde weer een lijvig rapport over
de broedvogelstand in 2019. Op pagina 94 t/m 97 wordt de gierzwaluw
behandeld en de naam "gierzwaluw" komt 54 keer in het document voor.
De trend is volgens de MUS-tellingen sinds
2007 licht dalend. Dat is dus volgens aantallen rondvliegende vogels tijdens
de derde van drie MUS-tellingen. In 2019 werden er tijdens die 3e telling
van 15-6 tot 15-7 20.810 stuks gezien. Er wordt niet aangegeven in hoeverre
die trend ook als de trend van de broedvogelstand mag worden beschouwd.
In de Vogelatlas 2013-2015 werd het aantal
broedparen geschat op 40.000 - 60.000.
In vijftien steden/dorpen waar intensief werd
geteld werd berekend hoeveel inwoners er per broedpaar zijn. Gemiddeld kwam
dat op 249 inwoners per broedpaar. De variatie is erg groot. In Delft is
er voor elke 897 inwoners een paartje gierzwaluw en de hoogste dichtheid
werd gevonden in Woudsend waar (in 2013) elke 15 inwoners van een paartje
konden genieten.
16 maart 2021
Stevige kritiek op ontwerp gedragscode
woningcorporaties
Het Netwerk Groene Bureaus (NGB) is kritisch
over een nieuwe gedragscode voor soortenbescherming door woningcorporaties.
De code omvat generieke maatregelen voor een groot aantal projecten waarvoor
dan
geen ontheffing Wet Natuurbescherming (Wnb) meer nodig is.
De NGB meent dat de code voor veel te grote projecten van toepassing is
waardoor de bescherming van soorten als gierzwaluw, huismus en verschillende
soorten vleermuizen onvoldoende gewaarborgd is. Het is verder onduidelijk in
welke gevallen de code van toepassing is, de monitoring is niet omvangrijk
genoeg en duurt te kort, de basisvoorwaarden voor het "natuurvrij maken'
ontbreken en er zou geen aparte onderzoeksinspanning opgenomen moeten worden
(maar verwezen worden naar bestaande protocollen zoals het Kennisdocument
gierzwaluw).
Verder doet de NGB een aantal suggesties voor betere
maatregelen. Zo worden in de code voor gierzwaluwen nog steeds de
levensgevaarlijke gierzwaluwdakpannen toegelaten. Al met al vindt de NGB de
gunstige staat van instandhouding van de betrokken soorten met deze code
niet gegarandeerd en ook dat deze gedragscode niet voor vogels kan worden
toegepast.
- bericht Groene Ruimte 12-3-2021
- reactie van NGB op de ontwerp
gedragscode
- dakpanhuifjes zijn gevaarlijk voor
gierzwaluwen
28 februari 2021
Ze komen er weer aan !
In Givatayim, Israël, zijn op 17 februari de
eerste gierzwaluwen aangekomen. Het was er nog koud, 5 graden en in
Jeruzalem lag sneeuw. Er is een enthousiaste groep beschermers die ook flink
wat nestkasten met camera's in bedrijf heeft. Op 26 februari kwam de eerste
vogel in nestkast 19M aan. Coördinator Amnon Hahn zag bij aankomst dat
hij/zij vrijwel direct in de nestkom kroop en na 7 minuten indommelde met de
ogen dicht. Kast B4 is inmiddels ook bezet en op 28 februari arriveerden de
twee broedvogels in kast B3. Op
Youtube
is het allemaal te volgen, live en via
opgenomen filmpjes.
Tien graden noordelijker, in Tasjkent,
Oezbekistan, werden de eerste twee gierzwaluwen op 19 februari gezien.
Op deze
deze site van e-bird
is het verloop van de trek en de aankomst in januari-februari in het
Midden-Oosten goed te zien.
De allereersten in Nederland worden soms eind
maart gezien maar pas vanaf 15 april is er een redelijke trefkans als je
goed uitkijkt. De hoofdmacht komt eind april en in de eerste week van mei.
Ze vertrekken begin april uit het winterverblijf in Congo.
19 februari 2021
Nachtelijke samenwerking op hoog niveau
Een boek met een gierzwaluw op de cover moet
ik hebben, ongeacht de inhoud. De Volkskrant, 13-2-2021, bracht me via een
interview met schrijfster Helen Macdonald op het spoor van
"Schemervluchten", de vertaling van "Vesper Flights". De titel slaat op de nachtelijke klimvluchten van de
gierzwaluw. Het blijkt een verzameling van 41 natuuressays waarbij vogels
vaak de inspiratiebron zijn voor bespiegelingen over de relatie van mens en natuur.
De gierzwaluw wordt geïntroduceerd als
"magisch", een "devil bird", als "onbevattelijke engelen" en "buitenaardse
wezens" met een geopende bek die aan een "mini-reuzenhaai" doet denken. Als
je er eentje in je hand hebt lijkt het "een entiteit uit een alternatief
universum". Raadsels zijn het, nog steeds.
In de zomer verzamelen de niet broedende
gierzwaluwen zich twee maal per nacht op 2-3 km hoogte boven
Midden-Nederland. Rechtsonder op de cover staat de radar van piloot Luit
Buurma / ecoloog Adriaan Dokter waarmee de nachtelijke klimvluchten naar
grote hoogte
bestudeerd werden. Het is nog niet goed helder waar die voor dienen.
Deels om te slapen, maar ook voor "socialising", naar elkaar kijken, van
elkaar leren, het kalibreren van het magnetisch kompas, verkennen van de
topografie van de heel verre omgeving en om het weer te voorspellen. De
schrijfster komt dan terug op dat "buitenaardse" en ziet een voorbeeld voor de
mens. Hoe gemeenschapszin leidt tot meer kennis om bij dreigend onheil
betere beslissingen te kunnen nemen.
- Schemervluchten, 320 p. Euro 23,-
Bezige Bij, 2021
(of bij uw lokale boekhandel)
- Meer over ontdekking en onderzoek van
de nachtelijke klimvluchten
7 februari 2021
SMP voor Wijk bij Duurstede
Op 2 februari is door provincie Utrecht voor
de tweede maal een Soortenmanagementplan (SMP) goedgekeurd, ditmaal voor de hele
gemeente Wijk bij Duurstede. Het SMP beschrijft de voorschriften voor een
generieke ontheffing van de verbodsbepalingen voor het verstoren van
gierzwaluw, huismus, en drie vleermuissoorten volgens de Wet
natuurbescherming. Deze SMP geldt voor 10 jaar, inclusief de dorpen
Cothen en Langbroek. In 2018 werd zo'n SMP-plan van kracht voor een wijk in
Amersfoort en in 2020 voor de hele gemeente Zeist.
In het SMP staat voor de gehele bebouwde kom
van Wijk bij Duurstede o.a. waar de soorten
voorkomen, hoe ze beschermd moeten worden, hoe de monitoring moet worden
uitgevoerd en onder welke andere voorwaarden er geen ontheffing Wnb hoeft te worden aangevraagd voor een ingreep bij een individueel project.
Het doel van SMP's is o.a. ontzorgen van initiatiefnemers van (ver)bouwen en
slopen, efficiënter werken, kosten en tijd besparen en beschermen van
beschermde soorten (tussen haakjes; ik denk inderdaad in die volgorde).
- beschikking van de provincie en tekst
van het SMP
-
bericht bij inventariseerder en opsteller SMP, bureau
Regelink
Meer SMP's:
- SMP Zeist
(+kaart met gierzwaluwnestlocaties, blauw
vierkant)
-
SMP
Vechtdal Wonen voor Hardenberg e.o. nov. 2020
- Amersfoort, 10 jaar ontheffing Wnb
voor bebouwde kom ikv SMP
- Groningen en Hoogkerk, 10 jaar
generieke ontheffing
Lezing over Apus horus (de Schiergierzwaluw?)
2 februari 2021
Dutch Birding verzorgt op dinsdagavond 2
februari om 20 u. een livestream van een
lezing over Apus horus, de Horusgierzwaluw. Die broedt alleen zuidelijk van de
Sahara (zie
broedgebied ). De
eerste en enige Nederlandse waarneming was mogelijk op 26/27 september 2019
boven Schiermonnikoog (zie
waarneming.nl -
Horusgierzwaluw ). Dat zou dus heel erg bijzonder zijn en was
aanleiding om de Nederlandse naam "Schiergierzwaluw" te overwegen.
De Belg Gerald Driessens (van het boek "A
guide to the Swifts and Treeswifts of the World) en Justin Jansen (de
ontdekker op Schier)
voeren het woord. Het gaat o.a. over determinatieperikelen bij gierzwaluwen.
Info en link voor de livestream bij
Dutch Birding.
- foto's van kolonie in Senegal
P.S. Wat een presentatie ! Grote klasse,
spannend ! Na analyses van heel veel details op de foto's en vergelijking
met balgen en foto's van Afrikaanse exemplaren en met vier andere gelijkende
soorten is de conclusie........ dat een juveniele Horusgierzwaluw
Schiermonnikoog heeft bezocht ! Het was daarmee de eerste waarneming in
Nederland en ook de eerste buiten Afrika.
Het broed- en verblijfsgebied van de
Horusgierzwaluw valt in Afrika nagenoeg samen met dat van de
Pijlstaartgierzwaluw.
Die belandde begin jaren '60 in Spanje en broedde daar voor het eerst in 1966. Misschien dat
dit de eerste Horusgierzwaluw was die dat ook van plan is?
Een aanvraag voor aanvaarding van de
waarneming door de commissie dwaalgasten CDNA is in de maak.
Massale zwaluwsterfte in Spaanse winter
18 januari 2021
In een aantal Spaanse steden zijn meer dan 500
dode zwaluwen gevonden, waaronder 46 stuks in Tarragona (zie foto in
krantenbericht). Het gaat volgens de Catalaanse vogelorganisatie om
rotszwaluwen (roquerol, zie
bericht ICO ) maar
op de foto lijken ook (vale ?) gierzwaluwen zichtbaar. De rotszwaluwen zouden naar de
steden zijn gevlucht voor de kou.
Vermoed wordt dat er duizenden gesneuveld zijn
door de extreme kou en een dik pak sneeuw in grote delen van Spanje. Bij
Madrid werd zelfs een nooit eerder vertoonde 25 graden vorst gemeten.
Spaans
krantenbericht van 12 januari.
De klimaatcrisis speelt ook hier mogelijk een
rol middels de
"shifting Polar Vortex"
die voor "horrorwinters" In Europa en de VS kan zorgen.
In Spanje is de gierzwaluw vandaag door
vogelorganisatie SEO uitgeroepen tot vogel van het jaar 2021. In 20 jaar
ging de stand 33% achteruit. Zie
filmpje op Youtube.
Gierzwaluw en Greta Thunberg op postzegel
15 januari 2021
In Zweden weten ze ook heel goed dat de
klimaat- en biodiversiteitscrisis heel nauw samenhangen. Het Zweedse
postbedrijf PostNord brengt op suggesties van lezers op 14 januari een
nieuwe postzegel uit die is gewijd aan de Zweedse natuur.
Wel jammer dat de vogelnaam er niet op staat
maar aan het wit onder de keel is duidelijk te zien dat een gierzwaluw
bedoeld wordt. Echt goed is het vliegbeeld overigens niet maar de twee
rechts boven van het groepje van vier kunnen er mee door Zie:
Nyheter-lokalt.
Filmpjes om de winter door te komen
Geheim gedrag in de lucht
Vertraagde beelden onthullen wat ze in de lucht doen: buikje krabben, vliegje
pakken, vrij worstelen, kop schudden, paren, verenonderhoud, poten poetsen,
luizenjacht..... Sterk vertraagde filmpjes van
Jean Francois Cornuet, voorzien van die
heerlijke zomergeluiden.
-
Meer schitterende filmpjes /
analyses van vliegkunsten.
400 nestkasten op gevel in Bakoe
In de hoofdstad Bakoe van Azerbeidzjan is een bijzonder groot
nestkastenproject van 400 kasten op een kopgevel gerealiseerd. Onbekend
wanneer, maar er zijn al kasten
bezet. Dat wordt gecontroleerd met een mini-camera aan een snoertje.
Bekijk
het filmpje op Youtube .
Een vergelijkbaar project is in Utrecht in
2020 gerealiseerd met 70 kasten. Er is nog geen bezetting geconstateerd, zie
nr. 25 in lijst Utrechtse
kunstnestprojecten.
Massale gierzwaluwwegtrek in Engeland
Op 28 juni 2020 werden bij een trektelpost aan de Engelse oostkust
bij Filey ruim 16.000 zuidwaarts trekkende gierzwaluwen geteld, zie
verslag en filmpje
langs de kust trekkend. Een
dag later begon de trek opnieuw, ook weer vanaf 4 uur in de ochtend tot een
uur of 10. Enorme zwermen kwamen in golven laag boven de horizon langs en rond 12 uur was het zo goed als
over. Teller Ben Ward kwam op een uiteindelijk dagtotaal van
46.026 exemplaren, een nieuw record voor de UK.
De (tijdelijke) wegtrek was
het gevolg van erg slecht weer in Engeland.
Hier in Nederland waren de daklozen en
niet-broeders ook al bijna een week vertrokken en werd het erg stil boven de
kolonies. Alleen de broedvogels schieten zo nu en dan ongemerkt (als je er
niet op let) het nest in om de jongen te voeren en er de nacht door te
brengen. Rond 10 juli kwamen de
niet-broeders weer terug en werden de schreeuwpartijen langs de nesten
hervat. Het is nog te vroeg
om al naar Afrika te gaan. Ze willen alle tijd, tot in de 2e/3e
week van juli, benutten om een broedplaats te vinden.
Onderzoek
(E., 31 p.) naar twee slechtweer periodes in 2020 en gevolgen voor broedsucces in
Leeds (Engeland) en omgeving:
Slechtweerbroedsucces
. Van 34 eieren van 13 paartjes vloog slechts 56% uit. Normaal was
dat 82% over zes jaar gemiddeld.
jaaplangenbach@ziggo
, Willemstraat 38,
3511 RK, Utrecht
06 - 3849 7474 ,
|
Nest
met jongen op beeld van warmtebeeldkijker. Het nest met jongen zit bij de witte
stip en vlek. Het ovaal is de kastingang.
Gemiddeld
over de 20 onderzochte vogels verbleven ze tijdens de najaarstrek vanaf
Lapland tot de zuidelijke Sahara 22 dagen op tussenliggende stopplaatsen en
tijdens de voorjaarstrek vanaf de zuidelijke Sahara maar op vijf. Drie
vogels vlogen zelfs non-stop in een ruk door naar Zweeds Lapland. De
gemiddelde duur van de trek in het najaar was 42 dagen en in het voorjaar
slechts 15 dagen. Het is dus een supersnelle sprint waardoor ze toch
ongeveer tegelijk met de zuidelijker broedende soortgenoten aan het broedseizoen
kunnen beginnen.
Greta
Thunberg (ook naar aanleiding van haar 18e verjaardag) poseert temidden van
een vlucht gierzwaluwen. Het Zweedse 'tornseglare' betekent letterlijk vertaald
'torenzeiler'.