Bekijk de bevindingen op de
pagina met kunstnestprojecten.
Veel leegstand in Utrechtse nestkasten
3 augustus 2023
In 2023 zijn voor het zesde jaar de kunstnesten
voor gierzwaluwen in de gemeente Utrecht op bezetting gecontroleerd. Van 2.030
nestkasten en neststenen waren er 156 bezet (7,7%).
De teller staat nu op 198 'projecten' met
2.202 beschikbare kunstnesten voor 2024.
De 21 kasten aan het stadhuis (zes op de foto) zijn
na vier jaar nog niet gevonden.
Dit jaar raakten vier projecten voor het eerst
bezet; twee met 1 kast, eentje met 2 en eentje met 3 kasten.
Maar veel bleef bij het (onbezette) oude. In
Leidsche Rijn was nog steeds geen gierzwaluw te vinden in een van de 347
kunstnesten. De eersten dateren van 2018. En ook niet in de 90
neststenen sinds 2016/2019 op het voormalige Veemarktterrein.
Maar liefst 89% van de 156 bezette kasten
bevindt zich in de vijf grootste projecten.
Kunstnestprojecten top-10 van Utrecht
Met een * gemerkte projecten zijn gerealiseerd
in kader van wetgeving FF/Wnb (dus mitigatie/compensatie voor gesloopte
nesten). Van acht andere mitigatieprojecten met 732 kasten is 1 kast bezet.
Hier alles over
de succesvolle kolonie
Rivierenwijk.
De kolonie in de Lutherse kerk uit 1412 aan de
Hamburgerstraat is
mogelijk de oudste bewoonde nestkastkolonie van Europa
.
Zestien jaar na de plaatsing van de eersten in
Voordorp waren in 2023 nog maar 26 van de 237 kasten aan particuliere
woningen bezet.
Op de pagina
Kunstnestbezetting Utrecht
staan heel veel details, o.a. in een tabel met alle 198 'projecten'
met de bezettingsgeschiedenis 2018-2023. Rode tekstgedeelten in de
toelichtingen wijzen op leerzame projectgebreken. Alle projectlocaties staan
met wat basisgegevens ook
op Google Maps.
Vierde locatie met 'natuurlijke' nesten in
Leidsche Rijn gevonden
Op 14 augustus werd ik door bewoners aan het
Nachtvlinderplantsoen (bij het Amaliapark) in Utrecht-Leidsche Rijn attent
gemaakt op een gierzwaluwnest achter de dakgoot aan de achterkant van hun
woning. Ook bij buren en overburen zitten ze, totaal een stuk of 4-6. Ze
zagen ze op 17 augustus nog invliegen.
Gierzwaluwlocaties in Leidsche Rijn
Rode stip = locaties 'natuurlijke' broedplaatsen
(totaal 8 - 10 ?)
Gierzwaluw = kunstnestprojecten, niet bezet.
Drie kunstnestlocaties in westelijk Leidsche Rijn
pasten er niet op.
Het is de vierde locatie die in Leidsche Rijn
bekend werd. Ze zitten er al minstens 5 jaar en mogelijk nog langer. En dan
is het misschien wel de oudste locatie in Leidsche Rijn. In 2017 ontdekte ik
'de eerste' aan het Aureliahof. Van de 417 kunstnesten in Leidsche Rijn is
nog niets bezet.
Hier meer over de eerste vier
'natuurlijke'
broedplaatslocaties in Leidsche Rijn
(en over de kunstnestprojecten
daar).
Gierzwaluwspecialist Lyndon Kearsly beschrijft met
weemoed het einde van een seizoen
9 augustus 2023, update 19
augustus
"De afgelopen week was regenachtig en winderig
met temperaturen van 17° tot midden 20° C. Vandaag is er sprake van lange
plensbuien, lichte regen en een krachtige zuidwestenwind. De donkere wolken
trekken nu op 10 km westelijk van Antwerpen over naar het oosten. Gelukkig
is het een tijdje gestopt met regenen en nu stromen de gierzwaluwen over
vanuit het noordoosten, meestal in groepjes van tientallen maar ook van 60
en meer. Helemaal stil en goed verspreid terwijl ze zich concentreren op het
eten. Ze vliegen allemaal tegen de wind in en keren dan terug om dezelfde
luchten opnieuw te bestrijken.
Ze komen traag vooruit met constante trilling
van de staartveren en met het gezoem van vleugelflappen pikken ze de
onzichtbare insecten op die door de wind in hun gezichtsveld worden
geblazen.
Op 150 tot 200 meter hoogte vraag je je af hoe
dicht bevolkt met insectenmassa de achterkant van de regenbuien is. Ik kan
de insecten niet zien, maar elke wending van een vogel vertelt je waar ze
zijn. Ze zijn zo vastbesloten om te eten dat het wel een feestmaal moet
worden.
Ik denk niet dat er zoveel uit de stad komen
en hoewel ik een paar late nesten ken, komen ze niet uit het dorp. Ik denk
dat het migranten zijn en dus een allegaartje van leeftijden, volwassenen en
jongeren.
Als je niet opkijkt en scherp focust, zou je
je totaal niet bewust zijn van hun aanwezigheid. Stille "miljoenen" op weg
naar de zuidelijke zomer. Tegelijkertijd opwindend om ze in hun element te
zien en zo verdrietig als ze wegdrijven in de verte. Mijn gierzwaluwseizoen
(en dat van hen) is voorbij. Ik kijk nu al uit naar het volgende."
Lyndon Kearsly, 3-8-2023, op
forum SMS-WW
.
(vertaling Google translate en mijn correcties
daarop).
Nog overal te zien, maar je moet wel zoeken
en opletten
De gierzwaluwen
zijn nog lang niet allemaal weg. Volgens de
statistieken zijn er begin augustus nog 15 -
25 % van de nesten
bezet met jongen.
Dit grafiekje uit het onderzoek aan 332 met
camera bewaakte broedsels maakt de grote spreiding over het broedseizoen wel
duidelijk. (Uit onderzoeksverslag in Limosa 88-2, 2015)
Er zijn nogal wat jaarlijkse variaties in het
'aankomst- en vertrektempo'. Zie hiervoor de aparte pagina
aankomst- en vertrekverloop
2015-2023 en daar b.v. de paragraaf over
veel jongen in september
2021.
Waarnemingslocaties, 325 op 10 augustus 2023
Dit jaar lijken ze normaal 'klaar' te zijn met
het groot brengen van de jongen. Het was een zomer met redelijk goed weer en
geen lange perioden met regen of kou die het uitvliegen soms flink kunnen
vertragen. Wel was er een 'rommelige' en deels vertraagde aankomst, zie
aankomsten 2023.
Juli was wat natter dan 'normaal'.
Ze worden nog overal gezien; veelal gestaag
doorvliegend in zuidelijke richtingen,
maar ook lokaal foeragerend en in nesten
invliegend. Op 10 augustus,
werden er ruim 325 waarnemingen gemeld; zie kaartje en de details op
waarneming.nl met alle
waarnemingen na 1 augustus.
Op 13 augustus (een zondag en mooi weer, dus
veel uitkijkende vogelaars) overigens nog maar ruim 175 meldingen. De
afgelopen dagen lijken er alsnog veel te zijn vetrokken.
Hieronder de bezetting van acht kasten met
camerabewaking op 6 augustus van Ad van Uchelen in Mijdrecht.
Op 8-8 vloog de laatste uit in kast 11 (niet
op foto) en op 20-8 waren er nog steeds twee jongen in kast 5. De
laatste vloog op 23-8 uit. Beide ouders waren nogal laat aangekomen, op 16
en 17 mei. Zie Ad's
logboek van de kastbezetting
in Mijdrecht.
Langer 'nablijven'
(update 24-8)
Veel
oudervogels blijven nog na het uitvliegen van de jongen, een paar dagen,
soms wat langer. Dit jaar wordt opmerkelijk vaak gemeld dat ze (veel) langer
dan normaal 'nablijven', zoals Hannie Nilsen in Oisterwijk (ook nooit eerder
meegemaakte drie dode adulten!), Harm Peeters in Arcen (Li.), Richard
Boemaars in Rijen (bij Gilze, jongen al lang weg maar nog 10 adulten
aanwezig, vorig jaar maar 1 op deze tijd), Henk Schreuders in Hattem, Jaap
Schroder in Harderwijk ("veel later 'nablijven' dan in andere jaren") en
Mariette Coppens in Waddinxveen (jongen 18 juli weg, 2 ouders tot 23-7 en
nog eentje tot minstens 10-8). Misschien dat de regen een oorzaak was? Zie
meldingen en discussie op
het gierzwaluwforum
.
Ook uit Engeland, met nog veel meer regen, wordt vertraagd vertrek van
ouders na het uitvliegen van de jongen gemeld.
Meld de 'laatbloeiers'
Weet je ook nesten met late jongen? Meld ze op
waarneming.nl . Dat is belangrijk voor regelgeving die moet voorkomen dat
gebouwen bij sloop of renovatie te vroeg worden aangepakt waardoor jongen of
oudervogels gedood worden en nesten vernield. Dat is namelijk verboden. De
meeste mensen denken dat alle gierzwaluwen eind juli vertrokken zijn. Staat
overal in het lokale sufferdje of ze menen het zelf geconstateerd te hebben.
Dat komt omdat de lawaaimakende niet-broeders weg zijn, maar de stille
broeders sappelen moedig verder als ze nog jongen hebben.
Bekijk hier de
meldingen met code "bezet
nest" vanaf 1 augustus (9 t/m 17-8).
Verder werden er op 4
en 10-8 ook nog invliegers (= bezet nest) op zeven adressen gemeld in
Lelystad, maar met code "waarschijnlijke nestplaats". Op 6 augustus
meldingen in Wormerveer en Rijen en op 10-8 in Mierlo als "bezet nest met
jongen". Richard Boemaars zag in Rijen op 12-8 een jong zijn nestkast
uitvliegen. Op 15-8 werden er twee erg kleine nestjongen uit Utrecht bezorgd
bij de vogelopvang Soest, die nog een week of 2-3 te gaan hadden
(isolatieslachtoffers?).
Johan Tinholt in Dedemsvaart, met 32 bezette
nestkasten aan huis, meldt mij dat er op 2 augustus nog 21 kasten bezet
waren, op 8 augustus nog 12, op 10 augustus hoort hij voor het laatst een
jong en, na heel veel uurtjes "kastje kijken" (geen camera's), ziet hij er
op 12 augustus voor het laatst eentje invliegen.
Lees hier zijn volledige verslag.
Harm Peeters in Arcen (Li.) vond op 18
augustus een dood jong (nog ca. 2 weken te gaan) onder een van zijn ca. 20
(begin augustus) bezette kasten. Na 10 augustus had hij geen gierzwaluwen
meer bij de kolonie gezien. Op de locatie Leidsche
Rijn-Nachtvlinderplantsoen werd op 17 augustus ' s avonds nog regelmatig
ingevlogen, waarschijnlijk dus nog jongen.
Bij Ad van Uchelen in Mijdrechtvliegt de
laatste uit op 23 augustus.
Uit Noordgouwe (Ze.) meldt Johan
Everaers een erg laat bezet nest met jongen tot minstens 9 september.
Boerenzwaluw brengt gierzwaluw groot
5 augustus 2023
Bij Amsterdam was een wel heel bijzonder geval
van gierzwaluwadoptie. Wel vaker wordt met succes een uit het nest geraakte
gierzwaluwjong in een ander gierzwaluwnest bijgeplaatst en groot gebracht.
Maar boer Honingh in Ransdorp plaatste het jong in een nest boerenzwaluwen.
Hij wist niet dat het een gierzwaluw was.
Die
broeden onder zijn dak en het jong was door het rieten dak gevallen en nabij
het boerenzwaluwnest terecht gekomen.
De ' boertjes' vlogen allemaal uit maar er
bleef een veel grotere gierzwaluw over die te zwaar werd, wel 45 gram, en
niet weg wilde. Waarschijnlijk zag hij/zij daar niet de benodigde ruimte
voor. Gierzwaluwspecialist Gert de Jong uit Amsterdam en Elles van de
Vogelopvang in Utrecht werden er bijgehaald. Er mee buiten gekomen vloog het
jong weg.
In
NH-nieuws van 5 augustus
staat een mooi verslag met filmpje.
Update Kennisdocument is uit
29 juli 2023
Drie jaar na de
start van de werkzaamheden heeft BIJ12 het nieuwe Kennisdocument Gierzwaluw gepubliceerd.
Het document vat de huidige kennis over de
gierzwaluw samen maar is vooral van groot belang voor de uitvoering van de Wet
natuurbescherming (Wnb). Het bevat voorschriften voor het vaststellen van de
aanwezigheid van de soort en soms vrij concrete verplichtingen voor de
uitvoering van compensatie van gierzwaluwbroedplaatsen die bij sloop en
renovatie verloren gaan. Veel meer over deze update
op de pagina Bescherming - Kennisdocument.
-
Kennisdocument Gierzwaluw,
juli 2023
Fenomenale gierzwaluwatlas van Amsterdam
5 juli 2023
Als je weet hoeveel tijd het kost om
gierzwaluwnesten te vinden en nestbezettingen te controleren kun je je alleen
maar verbazen over de gigantische omvang van het gedocumenteerde
Amsterdamse gierzwaluwenbestand. En als alle vondsten ook nog in een prachtige
kaart tot in detail toegankelijk worden gemaakt, zijn geen complimenten afdoende
voor de 10 jaar werk van de belangrijkste nestenspeurder Gert de Jong. Bekijk
hieronder b.v. de vele nesten achter voornamelijk kantpannen in Amsterdam
Zuidoost, voorheen De Bijlmer.
Hele kaart:
gierzwaluwbroedplaatsenkaart
van Amsterdam.
Als er bij "voorziening" ja staat gaat
het om een nestkast of neststeen.
Gierzwaluwkolonies in 2016 in Amsterdam Zuidoost
(Bijlmer)
Hier meer over het
Amsterdamse gierzwaluwonderzoek.
- - Ook Amersfoort heeft een
gedetailleerde nestenkaart
gierzwaluw , naar de situatie van 2016 - 2018.
- - De
gierzwaluwkaart van
Zeist
(nesten, overvliegend, gierend) is ook
fraai, stand van zaken in 2019.
- - Utrecht heeft een broedplaatsenkaart
voor de hele gemeente, maar veel minder gedetailleerd (per blok van 100 x 100 m.)
Zie de pagina Utrecht-overig.
Het grote gierzwaluwen-ABC t/m Z
8 juni 2023
Pas verschenen in mei 2023 maar nu al
klassiek: het grote gierzwaluwen-abc t/m z met Duitse degelijkheid.
De cover, klik voor vergroting.
Maar liefst 644 pagina's (Duits) met alle
weetjes, nieuw en oud, heel veel bijzondere foto's van allerlei situaties,
statistieken met literatuurverwijzingen naar Vol 1, de bibliografie. Van
Apus apus apus t/m de vliegrichtingen rond Zyclone.
Ik had hem binnen een week voor € 39,-
inclusief porto. Wordt op bestelling geprint.
Bestellen:
-
Apus apus liber vol. 2.
Mauersegler. Das ABC des besonderen himmelvogels.
- Apus apus liber vol 1. De
bibliografie.
8.984 Literatuurverwijzingen (E)
Gierzwaluwtillen bieden zelden soelaas
23 mei 2023
In 2022 waren er 22 gierzwaluwtillen en 7
faunatorens met totaal 1.029 nestkasten voor de gierzwaluw beschikbaar. In zeven
deels bezette tillen/torens waren totaal ca. 19 kasten bezet.
Het ziet er niet naar uit dat dit type voorziening een efficiënte oplossing zal
zijn voor het verlies van 'natuurlijke' broedplaatsen door sloop, renovatie of
na-isolatie. De kosten zijn hoog, er vindt zelden bezetting plaats en het
percentage bezette kasten per bezette til blijft waarschijnlijk erg laag.
Bezetting gierzwaluwtillen en faunatorens 2013
- 2022
Er waren in 2022 17 tillen "in bedrijf" in het
kader van wet- en regelgeving, zoals voor compensatie van verlies van
broedplaatsen door sloop en renovatie. Daarvan waren twee tillen deels bezet met
7 bezette kasten, van de 659.
Er zijn 10 tillen
als tijdelijke maatregel ingezet, in afwachting van definitieve voorzieningen
zoals neststenen in te renoveren woningen of in nieuwbouw. Slechts twee daarvan
hebben op die wijze (tot nu toe) gefunctioneerd in Zutphen met een paar bezette
kasten. Maar ze zijn toch uit gebruik genomen. Tijdelijke maatregelen worden in
het nieuwe Kennisdocument dan ook volkomen terecht niet meer toegestaan.
.jpg)
De bezette til van Jaap Schuijt in Heemskerk. Geplaatst
ter compensatie van verwijdering van bezette maar versleten nestkasten op de
kopgevel links.
De overige twaalf tillen zijn gebouwd (veelal
zelf) door "liefhebbers". De eerste in Den Helder in 2013 en de laatste in 2020
in Heemskerk. Van deze tillen was die in IJlst (middenin een bestaande kolonie
met veel "zoekers") tot nu toe de succesvolste met 5 (in 2021) van de 36 kasten
bezet. Maar 'Heemskerk' gaat daar inmiddels dik overheen met 7 - 9 van de 18
bezet in 2023. In Neede en Joure bleef het beperkt tot een enkele bezette kast
en de overige tien tillen bleven ongebruikt.
Dit was de laatste maal dat we hebben geprobeerd
de cijfers bij elkaar te sprokkelen. Dat was weer een hele klus. Inmiddels is
wat mij betreft de trend wel duidelijk. Op de tillenpagina zijn de paragrafen
met tips voor succes maar weggelaten. En ook voor de wet- en regelgever lijkt
het wel duidelijk want de gierzwaluwtil zal niet voorkomen in de
'maatregelencatalogus' van de aanstaande Kennisdocumenten (Gierzwaluw en
Na-isolatie).
Alle details
op de tillenpagina.
Nestkastpetitie 10-7 in UK parlement
18 mei 2023
Het is gelukt ! De Engelse petitie met bijna
110.000 handtekeningen voor het verplicht stellen van gierzwaluwnestkasten in
alle nieuw- en verbouw zal op 10 juli in het Engelse Parlement behandeld worden.
Dat zal de rode lijst status van de gierzwaluw in de UK en wat daar aan gedaan
kan worden, goed op de kaart zetten.
Update 12 juli: tijdens de commissiebehandeling
hielden parlementariërs van links tot rechts vurige pleidooien voor het invoeren
van verplichtingen voor het aanbrengen van neststenen in nieuwbouw. Maar de
minister bleef bij zijn eerdere reactie: dat gaan we niet doen. Locale
bestuurders moeten hier maar wat mee doen, maar er werd wel toegezegd dat er
bezien zal worden of er met enige beleidsregels meer aan gedaan kan worden.
Meer bij
petities voor verplichte
nestkasten UK en NL.
Na rommelige aankomst lijkt alles weer normaal
Laatste update 10 juni 2023
In de eerste week van juni werden er eindelijk
weer volop giervluchten en nestkastbezettingen bij de kolonies gemeld. De meeste
paartjes hebben eieren waarvan er ook al veel uitgekomen zijn. Het broeden (dus
de helft van de paartjes vliegt niet rond) betekent dat er nog relatief weinig
vogels boven de kolonies vliegen.
Ad van Uchelen in Mijdrecht zag in zijn
camerabewaakte kolonie met nu 9
paartjes het eerste ei al op 4 mei. De koekeloerders bij het
gierzwaluwnest van Beleef de Lente
keken gespannen uit naar het 2e ei, dat op 14 mei kwam. Op 18 mei werd
onverwacht
(normaal wordt om de twee dagen gelegd)
toch nog een 3e eitje ontdekt en op 4 juli waren
ze allemaal volgens schema uitgekomen.
Over de kolonie met 24 camera bewaakte kasten in
Oisterwijk meldt Hannie Nilsen een erg rommelige aankomst. Het verloop wordt
zeer nauwkeurig bijgehouden. De eerste was erg vroeg (22-4), maar verder een
zeer gespreide aankomst.
Er waren meer vechtpartijen dan normaal,
wisselende overnachting en een laatkomer die uit een eerder nest vier! eitjes
verwijderde ! Van de 24 vorig jaar bezette
nesten waren er op 20 mei 15 bezet met een paartje en een of meer eitjes. Maar
van de 35 eitjes zijn er 7 gesneuveld. Zie hieronder
meer over deze kolonie met o.a.
jaarverslag 2022.
Gierzwaluw verwijderd eieren uit kast 21 van kolonie
Oisterwijk.
Foto van Hannie Nilsen (gierzwaluwwerkgroep Oisterwijk)
Opmerkelijk: het nest is niet in de voorgevormde nestkom
gemaakt (te dicht bij de ingang?)
Harm Peters in Arcen heeft een zeer grote kolonie
aan huis met wel 25 broedparen en meldt op 25 mei dat alles er wel zo'n beetje
is. Maar nog geen bangers aangekomen. Nogal wat nesten zijn ingepikt door
huismussen en daar is dan wel veel strijd gaande als de gierzwaluwen terug
komen. Veel kasten zijn niet bereikbaar om tijdelijk, tot eind april, proppen in
de ingangen te stoppen.
Op de telpost
Falaise de Leucate ,
oostkant Pyreneeën, werd op 18 mei een aankomstgolf gezien van ruim 32.000
gierzwaluwen.
Er leek lange tijd stagnatie in de aankomst te
zitten. Het aantal waarnemingen liep vooral eind april flink achter op 2020 en
2021. Henk Schreuders in Hattem liep 's morgens tussen 6 en 7 uur en ook 's
middags met lokgeluidjes op z'n telefoon door de straten waar hij van weet dat
er bezette nesten zitten en schat dat er rond 15 mei ongeveer bij 50 %
gereageerd wordt. Bekijk hier zijn
vele vondsten op waarneming.nl.
Op
de webcampagina
is
van de 50 online nesten nu (23 mei) ruim 85% bezet met minstens 1 vogel.
Het leek er aanvankelijk op dat ze dit jaar op
tijd terug waren, vergelijkbaar met 2021, maar de aantallen volgens waarneming.nl
begonnen rond 23 april flink achterop te raken. In het weekend van 30 april
waren er weer erg veel meldingen en het niveau lag tot 6/7 mei ongeveer gelijk
aan 2021. Maar in de 2e week van mei zakte het toch weer in. Regenachtige dagen
(minder waarnemers/waarnemingen) verklaren een deel van de lagere aantallen maar
ook in diverse kolonies lieten broeders nog op zich wachten. Op trektellen steeg
het niveau dankzij een enorm piek van ruim 16.000 op 4 mei maar daarna werd er
niet veel meer gemeld.
Daarna werden overal lage aantallen gemeld. Ook de
aankomst van de bangers, normaal in de 3e/4e week van mei, leek achterop
te raken. Tijdens nogal wat koude dagen en aanhoudende noordenwind leek het er
zelfs op dat de weinige bangers hun heil tijdelijk elders hadden gezocht. Maar
in de eerste week van juni kwam alles weer op de (korte) pootjes terecht en gaan
ze weer als vanouds tekeer. In Utrecht blijken nagenoeg alle gecontroleerde
kasten die vorig jaar bezet waren ook dit jaar weer bezet (82 stuks op 10 juni).
De intocht van broedvogels kan erg variëren met
tijdelijke stagnatie en plotselinge pieken. De aankomst van de bangers
eind mei is zichtbaar in de trektellengrafiek maar niet bij waarneming.nl .
(omdat de meesten hun eerste van het jaar dan al wel hebben gemeld?).
Totaal van alle Nederlandse trektelposten
-
Alle gierzwaluwwaarnemingen
2023
- Aantallen per dag / per jaar
op trektelposten
De eerste meldingen
Op 17 april werd uit Frankrijk een flinke doortrek
gemeld met 15.512 vogels op telpost
Falaise de Leucate aan
de westkant van de Pyreneeën . Op 24 april werden er daar 4.900 geteld. De post
is 2.000 km van hier en dat doen ze in 2-3 dagen. Op 19 april hoorde ik van de
eerste aankomst bij een nestkast in Noord-Ierland en op 20/21 april werden er in
Nederland ruim 250 gemeld op waarneming.nl .
Eric Elzinga meldde op waarneming.nl dat hij op 1
april zijn eerste gierzwaluw van het jaar heeft gezien. Dat zou ook de eerste
voor Nederland zijn. HIj is niet scheutig met details en de administratie vraagt
zich af of het niet de alpengierzwaluw was die hier een paar dagen rondzwierf
(zie hieronder). Maar het is een ervaren vogelaar, hij heeft de alpengierzwaluw
ook gezien en ik geloof hem wel. Zie de
melding op waarneming.nl
.
De tweede melding op
3 april in Beuningen
leek correct want er zat een duidelijke
foto van de vogel bij, maar de controle denkt dat een vale gierzwaluw niet is
uitgesloten. Even later was de melding op "onbekend" gezet.
Maar er diende zich een nieuwe aan van Marga
in Heelsum (Gld.)
met de toelichting "vanuit het zuiden. Overvliegend. Naar noord". Maar
het was haar eerste gierzwaluw ooit op het platform, dus ook hier twijfels.
Op 7 april werden er 5 gezien langs
de Waal bij Neerijnen,
vlakbij de kolonie met 100+ paartjes van kasteel Waardenburg, waar ook het nest
van Beleef de Lente met de camera zit (zie bericht hieronder).
Op 9 april werd de eerste op een trektelpost,
noordwaarts trekkend gezien, post Berkheide bij Wassenaar. En op 10 april (2e
paasdag) passeerde er eentje op trektelpost Breskens en werden ze ook op diverse
andere locaties gezien.
Vorig jaar waren ze erg laat (zie
verslag) maar Diet
Groothuis werd alsnog helemaal gelukkig toen ze, na vruchteloos zoeken vanaf 27
april, de eersten eindelijk zag op 15 mei. Ze deed er melding van op de
fenollijn van Vroege Vogels en won er de Frater Willibrordusprijs 2023 mee.
Beluister
de melding van Diet en zie het
bericht erover op Nature Today.
Welkomstlied
Gierzwaluwkenner Evert Pellenkoft uit Amsterdam
ontdekte een erg mooi welkomstlied. Claudia de Breij zou er vast een mooie
NL-variant van kunnen maken.
"Spin
world spin, swifts are here again"
, Rachel Newton.
(Youtube)
De tekst staat hier.
Zolang ze er niet zijn:
"het dak is stil, de lucht onbewogen
de wachter wacht, het geschenk niet gegeven"
Alle verslagen van aankomst en
vertrek 2015-2023
Kolonie Maarssen voor 2e maal overhoop
30 april 2023, update 12 mei.
In 2019 was er een plan van woningcorporatie
Portaal voor de renovatie van 48 woningen in de Dichterswijk in Maarssen naar
een NOM-project (Nul op de Meter). Er zit een grote kolonie van 30+
gierzwaluwpaartjes.
Om nestelen te voorkomen waren de nestingangen al
dichtgemaakt in de ene helft van de wijk . Maar de bewoners verwierpen het plan
en half juni 2019 werden de dichtgepurde openingen weer opengekrabd.
Hier meer over de 1e
renovatiepoging.
Portaal heeft een nieuw ontwerp gemaakt (zonder in
de tuin geplaatste warmtepompen) dat wel werd geaccepteerd.
In februari 2022 werden 60 nestkasten als
"gewenningsperiode" onder dakgoten opgehangen, de renovatie startte in januari
2022, de dakrenovatie met de gierzwaluwnesten na het broedseizoen. Behalve de 60
kasten zijn er in de 24 kopgevels openingen vrijgehouden voor broeden op de
spouwmuur, is er een optie voor nestelen op het dakbeschot boven de dakgoten en
ook nog een optie onder de kantpannen. Geen van deze vier opties deugt en het
uitgevoerde plan voldoet zelfs niet aan een aantal voorschriften in de
ontheffing.
Mijn kritiek op dit plan en het ingediende
verzoek tot handhaving is verhuisd naar de pagina over gierzwaluwen in Maarssen,
zie
Tweede renovatie Dichterswijk-
Maarssen.
Engelse gierzwaluwpetitie in parlement
13 april 2023
De gierzwaluwgekte in het Verenigd Koninkrijk (er
zijn meer dan 100 lokale beschermingsgroepen en nergens werden zoveel nestkasten
geplaatst) bereikte vorige week een absoluut hoogtepunt. Op 8 april werd de
100.000-e handtekening gezet onder een petitie die pleit voor verplichte
plaatsing van neststenen voor gierzwaluwen in alle nieuwbouw. Vooral de laatste
weken nam het aantal snel toe, nadat de bekende vogelactivist Chris Packam een
aantal oproepen deed.
De
petitie startte in oktober vorig jaar door schrijfster Hannah Bourne-Taylor.
Zeer schaars gekleed hield zij in Hyde Park een hartstochtelijk pleidooi in een
zogenaamde "Feather Speech". Na een spectaculaire optocht met rookbommen naar
Downingstreet 10, werd een brief aan premier Sunak voorgelezen.
Voor behandeling in het parlement waren uiterlijk
eind april 100.000 handtekeningen nodig. Dat zal nu plaatsvinden. De regering
reageerde met de stelling dat de kwestie een zaak is van lokaal bestuur.
Behandeling zou van groot belang kunnen blijken.
Net als hier zullen ook in de UK alle 'natuurlijke' nestruimtes snel verdwijnen
door sloop, renovatie en na-isolatie van vooral gebouwen in slechte conditie
waar nu juist de gierzwaluwen geconcentreerd zijn. En ondanks al die nestkasten
van enthousiaste particulieren (alleen John Stimpson bouwde er al meer dan
30.000 !) gaat het volgens landelijke tellingen van rondvliegende vogels
spectaculair slecht. De populatie nam in de UK van 1995 - 2017 af met 57 %
en de soort staat sinds 2022 op de rode lijst.
-
Hier staat de petitie
- Hannah op Twitter
Provincies Utrecht en Overijssel faciliteren
na-isolatie van particuliere woningen met 'Wnb-light'.
30 januari 2023, updates t/m 20 september 2023
Er gebeuren bij de na-isolatie van vooral
particuliere woningen al geruime tijd veel ongelukken (dode vleermuizen
door spouwmuurisolatie, jonge gierzwaluwen op straat en nesten in de
container).
Vleermuisonderzoekers (Sevon) stellen zelfs
dat de populatie van sommige soorten daardoor achteruitgaat! , zie
meervleermuis met uitsterven
bedreigd door na-isolatie.. "De isolatiebranche heeft tien,
vijftien jaar als cowboys tekeer kunnen gaan en is daar nooit voor gepakt.
Eigenlijk zouden alle uitvoeringsdiensten het ene na het andere
isolatiebedrijf moeten aanklagen", zegt Sevon
in een bericht 25-1-2023 op
NU.nl .
De provincie Utrecht (als eerste provincie)
heeft vorig jaar regelgeving ontwikkeld in een poging het verantwoord
isoleren van particuliere huizen te bevorderen tijdens een maximaal twee
jaar durende "pre-SMP-periode". In tien Utrechtse gemeenten is inmiddels
(20 september 2023) een ontheffing volgens deze provinciale regelgeving
van kracht.
Ook andere provincies tonen belangstelling
voor deze aanpak. In
Overijssel is
sinds 31-1-2023 ook een Pre-SMP van kracht. Als eerste kreeg de gemeente
Deventer een ontheffing voor deze werkwijze, zie :
bericht RTV Oost, 7 juli
2023.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft
44 miljoen uitgetrokken
en het Ministerie van Volkshuisvesting
totaal 6,9 miljoen Euro om de provincies bij de versnelde aanpak van
na-isolatie en bescherming van soorten te steunen, zie:
steun voor natuurinclusief
isoleren.
Hier staat een
aardig verslagje
over de provinciale inspanning "om een werkbare oplossing te vinden die
bevredigend is voor de ecologen, de juristen, maar ook voor de
isolatiebranche". Ook
de belangenbehartigers van vleermuizen hebben zich er mee bemoeid en
hebben o.a. een onderzoek opgezet naar
de effectiviteit van
compenserende voorzieningen. Het Ministerie van LNV en de
provincies hebben opdracht gegeven voor
een landelijke
campagne om kraamverblijven en verblijfplaatsen van de zwaar
bedreigde meervleermuis op te sporen.
Het Pre-SMP voor de provincies Utrecht en
Overijssel is een gebiedsgerichte ontheffing van verbodsbepalingen in de
Wet Natuurbescherming (Wnb) voor particuliere grondgebonden woningen van
voor 1992 en met een energielabel C t/m G. Dat zijn er ca. 1,5 miljoen in
heel Nederland. De ontheffing betreft de artikelen 3.1 lid 2 (beschadigen
nesten gierzwaluw en huismus) en art. 3.5 lid 1, 2 en 4 (diverse verboden
m.b.t. zeven vleermuissoorten) van de Wet natuurbescherming (Wnb).
De voorschriften betreffen de isolatie van
spouw, binnen- en buitenmuren, borstwering en dak en het plaatsen van
zonnepanelen. Het loopt vooruit op door gemeentes op te stellen
volwaardige SMP's (soortenmanagementplan) en heeft een looptijd van
maximaal 2 jaar. Voor een SMP is dat meestal 10 jaar.
Het Pre-SMP is vooral bedoeld om sneller (SMP-ontwikkeling
duurt minstens twee jaar) de voor klimaatdoelen broodnodige tempoverhoging
van isolatie van particuliere woningen te kunnen realiseren en toch
bescherming te bieden aan vleermuissoorten, huismus en gierzwaluw.
Na-isolatie bij particulieren gebeurt nu vaak "illegaal" (zonder te
voldoen aan Wnb-regelgeving). De RUD van Utrecht heeft, omdat het al te
bont werd met overtredingen, in het kader van handhaving zelfs een
dwangsom opgelegd aan een
na-isolatiebedrijf
wegens onvoldoende onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen. Even
met een endoscoop in de spouw loeren is volstrekt onvoldoende verklaard,
ook door de rechter en op 2 augustus 2023 bevestigd door de Raad van State
in het hoger beroep van het isolatiebedrijf. Zie
RvS over opsporing
vleermuizen in spouwmuren.
Zie bericht
RTV Utrecht 2 aug. 2023.
En hier op
de site van
natuurvriendelijk isoleren
staat een commentaar en wat links naar mediaberichten. Die maakten
vooral veel paniek als zou het om aanvullende regelgeving gaan die het
isolatieprogramma onderuit haalt. Maar de regels zijn al zo oud als de
Flora- en Faunawet van 2002. Het probleem is dat ze vaak niet worden
nageleefd en niet gehandhaafd.
Voor het werken volgens een pre-SMP geldt
o.a. dat het isolatiebedrijf werkt volgens de
"handreiking
natuurvriendelijk isoleren (zie
isoleerbedrijven met
"natuurvriendelijk" certificaat).
De particulier wordt
gevrijwaard van het doen van (duur) onderzoek en de gemeente zorgt
voor compensatie van verliezen op populatieniveau voor vleermuizen. De
particulier treft de voorzieningen (vogelkasten) voor huismus en
gierzwaluw.
Een van de voorschriften is dat als een dak door isolatie aan de
buitenkant niet meer toegankelijk is voor vogels, er op de woning minstens
vier nestkasten of neststenen voor huismus/gierzwaluw (een type dat voor
beide soorten geschikt is) "aan de schaduwzijde, en zo veel mogelijk
beschut tegen zon en regen" geplaatst moeten worden.
Het is jammer dat er voor de
praktische uitvoering niet verwezen wordt naar de voorschriften in het
landelijk functionerende
Kennisdocument Gierzwaluw.
Daarin staan door experts beoordeelde voorschriften, ook voor locatie- en
materiaalkeus en voor afmetingen van de nestkasten. Op deze manier
ontstaan er nog meer verwarrende en regionale variaties.
Volgens de voorschriften in de ontheffing ("Handreiking
/ methodiek / spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren",
p.6 ) mag al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij
gemaakt). Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de
voorschriften in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september). In
augustus zijn er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest, soms tot wel in
september. Zie
nestjongen augustus 2023
en hier
veel nestjongen in september
2021.
Onbegrijpelijk is ook dat het gebruik
van
gierzwaluwdakpannen
expliciet wordt toegestaan (p. 5 2f) op daken met een hellinghoek
van meer dan 60 graden, om van buiten geïsoleerde daken toegankelijk te
maken. Maar zonder de voorwaarde dat dat uitsluitend kan op noord of oost
georiënteerde en ongeïsoleerde daken, zoals omschreven in Kennisdocument
Gierzwaluw.
Onzichtbare
inbouw van neststeen voor gierzwaluw/huiszwaluw in nieuwbouw.
Als de spouw dieper is dan 8
cm en toegankelijk voor vogels, maar na de isolatie niet meer,
moeten er twee vogelvoorzieningen per woning geplaatst worden, tenzij de
bovenste 10 cm van de spouw vrij van isolatie en toegankelijk blijft.
Zonnepanelen op hellende daken mogen alleen
buiten het broedseizoen (1 april - 1 augustus) geplaatst worden.
De regels gelden per
CBS-buurt waarin tijdens de twee jaar looptijd niet meer dan 30% van de
woningen aan de regeling mag meedoen, anders zouden de populaties teveel
schade ondervinden.
Zie
alle spelregels en voorschriften in
"natuurvriendelijk isoleren onder een pre-SMP".
Voor huiszwaluw en gierzwaluw wordt
gemakshalve aangenomen dat de compenserende voorzieningen volgens de
regels der kunst worden uitgevoerd en dat ze effectief zijn: "Deze
vogelvoorzieningen zijn effectief voor het compenseren van verloren
nestplaatsen. De kans op ingebruikname van deze nesten is erg hoog". Er
wordt geen monitoring van de bezetting voorgeschreven.
Mij is nog onduidelijk hoe de particulieren
in aanraking komen met het PRE-SMP. Zal het afhangen van de individuele
bereidwilligheid (isoleren volgens Pre-SMP-regels is niet
verplicht) en van de gemeentelijke publiciteit? Men wordt volledig
ontzorgd als gekozen wordt voor een isolatiebedrijf dat de cursus van een
halve dag "Natuurvriendelijk isoleren" met succes heeft afgerond. Het
isolatiebedrijf regelt dan alles. Maar hoe groot is de kans dat de
particulier bij zo'n bedrijf terecht komt en dat dat bedrijf dan ook wordt
ingeschakeld ? Via het internet lopen de meesten, net als ik,
waarschijnlijk vast in een onontwarbare knoop van websites. Op de websites
van de natuurvriendelijk gecertificeerde isoleerbedrijven is meestal (ik
heb ze nog niet allemaal bekeken, maar nog slechts een enkele met info
gevonden) niets te vinden over de regeling. Zullen zij de regeling bij het
uitbrengen van hun offertes wel actief onder de aandacht brengen?
Zie een tamelijk heldere en korte
samenvatting van de gang van zaken in een presentatie van de provincie:
Natuurvriendelijk isoleren
voor energiecoaches.
Vroege Vogels Radio had 5 februari 2023 een
item van dik 8 minuten over de problematiek,
voor
zover het vleermuizen betreft.
Beluister
hier vanaf minuut 32.
Je hoort de
provincie, de gemeente, een vleermuisonderzoeker en een isolatiebedrijf.
Utrechtse gemeenten met PRE-SMP
Stand 20 september 2023, met 10 gemeenten
met een Pre-SMP ontheffing, op volgorde van ontheffingsdatum.
Pilot in Leusden
In de
gemeente Leusden, ontheffing
25-4-2022
functioneert een pilot voor het project. Er komen maximaal 1.236 woningen
in Leusden en 113 woningen in Achterveld voor de regeling in aanmerking.
Op de website van de gemeente kon ik er niets over vinden. Nog geen
reactie op mijn vragen naar de resultaten.
Utrecht
Er functioneert sinds 2016 al een
Soortenmanagementplan.pdf voor
gemeentelijk vastgoed en bouwen op gemeentelijk uitgegeven grond. Bouwers
krijgen daar de opdracht om o.a. kunstnesten voor gierzwaluwen aan te brengen.
De gemeente wil dit SMP uitbreiden naar woningcorporaties, particulieren en
bedrijven. Er is dus volgens de provincie in feite sprake van een "Pre-Volledig-SMP",
zie
de ontheffing Wnb-28-4-2022.
Op de website van de gemeente kon ik niets
over de regeling vinden. Via een X-bericht werd verwezen naar een pagina
van "jouwhuisslimmer" (een gezamenlijke site van 16 Utrechtse gemeenten
over energiebesparing waar wel meer gemeenten naar verwijzen m.b.t.
natuurvriendelijk isoleren). Uiteindelijk kun je daar via wat
tussenstappen terecht komen op een filmpje en daar aan het einde staat een
link naar
natuurvriendelijk isoleren.
De Utrechtpagina over het Pre-SMP op "jouwhuisslimmer"
is vrij onduidelijk en deels onjuist. Er staat bijvoorbeeld dat alle
particulieren huizen mee zouden kunnen doen maar het gaat om niet meer dan
20% van het bestand. Isolatiewerk zou buiten het broedseizoen gebeuren
maar dat mag al vanaf 1 augustus (als het pand vleermuisvrij is gemaakt)
als er nog volop jonge gierzwaluwen op het nest zitten.
Ronduit onjuist is dat het plaatsen van twee
vogelkasten alleen hoeft als er via de gemeentekaart
"natuur in je buurt"
(een bijzonder lastige pagina !) blijkt dat er gierzwaluwen of huismussen"rondom
de woning" aanwezig zijn. Als de soort niet aanwezig is "kun je er zelf voor
kiezen om twee kasten voor ze te plaatsen". (Lang niet alle gierzwaluwnesten
staan overigens op die kaart!). Maar de regel is dat bij dakisolatie aan de
buitenkant, waarbij het dak ongeschikt wordt voor gierzwaluwen, altijd vier
kasten opgehangen moeten worden, ongeacht de aanwezigheid van de soort. Idem
twee kasten bij blijvende ongeschiktheid van de spouw als die dieper dan 8 cm
is.
In de beschikking van de provincie Utrecht
staan wel alle details
van de ontheffing Wnb-28-4-2022,
met name in bijlage 4.
Er komen maximaal 6.459 particuliere
woningen (20% van 32.295) in aanmerking voor de regeling (en ook niet meer
dan 20% van de woningen per CBS-buurt; bij de andere gemeenten is dat
steeds 30%).
In de hele stad komen volgens de ontheffing
990 broedpaartjes gierzwaluw voor. Dat is vastgesteld op basis van een
berekening van Sovon in het kader van het onderzoek in 2015 voor het
huidige SMP. (In de PRE-SMP studie van Viridis, die voor de andere
gemeenten wordt gehanteerd, kwam men voor Utrecht op een berekend aantal
van 2.283 paartjes). Daarvan broeden 314 paartjes in de particuliere
woningen die voor de Pre-SMP regeling in aanmerking komen. Er gaan dus
maximaal 71 nesten verloren door isolatie van 20% van het grondgebonden
particuliere woningbestand van voor 1992 en met energielabels C t/m G.
De gemeente meldde op 18 september 2023 dat
inmiddels 385 woningen van spouwmuurisolatie zijn voorzien. Dit gebeurde
in het kader van een collectieve inkoopactie van de gemeente. De panden
zijn vooraf 'natuurvrij' gemaakt volgens de regelgeving van het Pre-SMP.
Het is nog onbekend hoeveel andere woningen volgens de regeling zijn
geisoleerd.
Bijzonder van de Utrechtse aanpak is dat niet
alleen het isoleerbedrijf de procedure kan doen maar ook de woningeigenaar zelf.
Die moet dan wel de dagdeelcursus "Natuurvriendelijk isoleren" gevolgd hebben.
Hij/zij kan dan zelf de melding doen.
Meer over gierzwaluwbeleid
gemeente Utrecht.
Veenendaal
In de gemeente
Veenendaal, ontheffing
20-10-2022
komen 2.686 woningen in aanmerking voor deelname aan de regeling. Het
aantal broedparen gierzwaluw in de gemeente wordt op 563 geschat, waarvan
72 in de grondgebonden particuliere woningen. Bij na-isolatie van 30% gaan
dus maximaal 22 broedplaatsen verloren.
Op deze gemeentepagina
staat informatie over de regeling met een link naar de provinciale pagina
over natuurvriendelijk isoleren. Nog geen reactie op mijn vragen naar de
resultaten.
Woerden
In de gemeente
Woerden, ontheffing
22-10-2022 komen 2.803
woningen in de kernen Woerden, Kamerik, Harmelen en Zegveld in aanmerking
voor deelname aan de regeling. Het aantal broedparen gierzwaluw in de
gemeente wordt op 361 geschat, waarvan 190 in de grondgebonden
particuliere woningen. Bij na-isolatie van 30% daarvan gaan dus maximaal
57 broedplaatsen verloren. Hier staat
info op de gemeentesite.
Nog geen reactie op mijn vragen naar de resultaten.
De Ronde Venen
Op 23 januari 2023 werd ontheffing verleend
aan de gemeente Ronde Venen voor de woonkernen van Abcoude, Baambrugge,
Waverveen, Amstelhoek, Vinkeveen, Mijdrecht en Wilnis, zie
beschikking 23-1-2023.
De regeling geld voor twee jaar, tot 1 maart 2025.
Er komen maximaal 2.565 woningen voor
deelname aan de regeling in aanmerking (30% van 8.553). In verband met
slechte beschikbaarheid van isolatiebedrijven en materialen wordt niet
verwacht dat meer dan 5-10 % van de regeling gebruik zal maken.
De broedpopulatie van de gemeente wordt
geschat op 433 paartjes. Bij 30% renovatie van particuliere woningen gaan
er (theoretisch en worst case) daarvan 85 verloren (en 342 van de
huismus).
Zie bericht van de gemeente met info en
aankondiging van
gemeentebreed onderzoek voor
definitief SMP, en met verwijzing naar
de pagina op "jouwhuisslimmer".
Gevraagd naar resultaten verwees de gemeente naar de provincie Utrecht die
wist te melden dat inmiddels (begin september 2023) "een paar honderd"
woningen voor de Pre-SMP-regeling zijn aangemeld.
Utrechtse Heuvelrug
Op 26 januari 2023 werd een ontheffing
verleend aan de gemeente Utrechtse Heuvelrug voor isolatie van
particulier woningbezit in de woonkernen Amerongen, Overberg, Doorn en
Boswijk, Driebergen-Rijssenburg, Leersum, Maarn, Maarsbergen en
Valkenheide, zie
ontheffing 26-1-2023 Wnb
Utrechtse Heuvelrug.
Er kunnen maximaal 3.165 particuliere
woningen (30% van 10.553) aan de regeling meedoen. Modelmatig is berekend
dat er daardoor maximaal 89 gierzwaluwnesten (en 353 huismusnesten)
verloren gaan in de acht woonkernen. Op
deze gemeentepagina
staat informatie over het werk aan het SMP en de regels van het Pre- SMP
voor particulieren. Eind augustus was de gemeentelijke implementatie van
het systeem nog in aanbouw. Er is geen zicht op isolatiewerk dat niet
vergunningplichtig is (het meeste). Als er wel een vergunning nodig is
wijst de gemeente op de noodzaak van onderzoek naar gebouwbewonende
soorten en de mogelijkheden van het natuurvriendelijk isoleren. Alleen
spouwmuurisolatie kan momenteel nog voor deelname aan de Pre-SMP regeling
in aanmerking komen en aantallen zijn niet bekend.
Woudenberg
De gemeente Woudenberg heeft een SMP
opgestart en kreeg van de Provincie ontheffing voor het hele stedelijk
gebied van de gemeente, zie
ontheffing Wnb - 16-2-2023
gemeente Woudenberg.
Modelmatig is vastgesteld dat er in Woudenberg 111 broedparen gierzwaluw
zijn (en 443 huismus), waarvan 55 in particuliere woningen. Bij 30%
renovatie per CBS-buurt zouden er 17 broedplaatsen verloren gaan bij de
maximaal 692 te isoleren woningen.
Op de website van de gemeente staat nog
niets over de regeling maar dat gaat wel komen. Op de
pagina over de Wet
natuurbescherming worden wel gierzwaluwdakpannen aanbevolen !
en "u moet bij bouwen nadenken over hoe u rekening kunt houden met
de natuur" en er "wordt geadviseerd onderzoek te laten doen naar de
aanwezigheid van beschermde soorten".
De Pre-SMP-regeling heeft in ieder geval
niet voorkomen dat op 6 augustus bij verbouwing / isolatie van een woning
een gierzwaluwnest met jongen is vernield. Een jong werd onder het
purschuim door de dierenambulance bezorgd bij Vogelopvang Soest. Details
ontbreken want de dierenambulance vraagt daar niet naar.
De gemeente antwoordde niet op vragen naar
aantallen woningen die zich inmiddels voor de regeling hebben aangemeld.
Oudewater
Op 23 februari 2023 kreeg de gemeente
Oudewater een ontheffing voor haar particuliere woningbestand in Oudewater,
Papekop en Hekendorp, zie
Ontheffing Wnb - Pre-SMP
gemeente Oudewater.
Het gierzwaluwbroedbestand wordt in het gebied geschat op 95 (en
397 paar huismus), waarvan 62 in particuliere woningen (grondgebonden en
e-label C t/m G). Het gaat om isolatie van potentieel 517 woningen (max
30% van het totaal van 1.624) waarbij theoretisch 19 (30% van 62)
gierzwaluwnesten verloren gaan. In de praktijk wordt verwacht dat ca. 10%
daadwerkelijk geïsoleerd zal worden. Als al die 52 woningen zodanig
gerenoveerd worden (buitendakisolatie en volle spouwmuur) dat er 4
kunstnesten geplaatst moeten worden levert dat dus 208 nestkasten voor
gierzwaluw en huismus op (maar in de praktijk dus veel minder omdat
buitendakrenovatie veel minder voorkomt).
Op
deze pagina van de gemeente
staan wat links naar informatie over natuurvriendelijk isoleren en
info-pagina's van de provincie over het Pre-SMP systeem.
Tot en met 14 augustus 2023 hadden nog geen
woningeigenaren van de regeling gebruik gemaakt en waren er "voor zover
bekend" nog geen vogelkasten geplaatst.
Bunnik
In de gemeente
Bunnik, ontheffing 22-6-2023,
komen 1.169 woningen in
aanmerking voor de regeling (30% van het totaal aantal particuliere
grondgebonden woningen van voor 1992 en met energielabel C t/m G).
In deze woningen worden maximaal 30 gierzwaluwbroedplaatsen aangetast (van
de totaal 137 in de hele gemeente).
Ook de plaatselijke Woningstichting kan aan
de regeling deelnemen.
Zie de
gemeentepagina over de gang
van zaken.
Houten
De gemeente Houten kreeg de beschikking voor
de
ontheffing PRE-SMP op 28
augustus 2023. Hier de bijlage 4
met de provinciale
"Handreiking / methodiek /
spelregels van het Natuurvriendelijk isoleren"
volgens Pre-SMP.
Belanghebbenden kunnen nog tot eind september een bezwaarschrift
indienen, zie
de instructies daarvoor.
De ontheffing geldt voor de woonkernen van
Houten, Schalkwijk, 't Goy en Tull en 't Waal. Er kunnen maximaal 1.821
woningen aan de regeling deelnemen en maximaal 30% per CBS-buurt.
Modelmatig is berekend dat in de vier kernen 479 paartjes gierzwaluw
broeden, waarvan 323 in te isoleren woningen volgens de Pre-SMP regeling.
Bij 30% deelname zullen dus maximaal 97 broedplaatsen verloren gaan (en
388 van de huismus). In feite zal dit minder zijn omdat gierzwaluwen
vooral op en rond de daken broeden en de isolatie voornamelijk plaatsvindt
bij vloeren en spouwmuren. Bij elke woning met een geïsoleerd dak dat niet
meer geschikt is voor gierzwaluwen moet de particulier vier vogelkasten
(geschikt voor gierzwaluw en huismus) worden aangebracht, ongeacht of de
soorten aanwezig zijn. Bij elke ongeschikt geworden spouwmuur moeten twee
vogelkasten geplaatst worden als de spouw dieper is dan 8 cm.
Ook in deze ontheffing (bijlage 4, p.6 ) mag
al vanaf 1 augustus gewerkt worden (mits vooraf vleermuisvrij gemaakt).
Dat is voor gierzwaluwen veel te vroeg en in strijd met de voorschriften
in het Kennisdocument Gierzwaluw (vanaf 1 september). In augustus zijn er
nog volop jonge gierzwaluwen op het nest, soms tot wel in september. Zie
nestjongen augustus 2023
en hier over
veel nestjongen in september
2021.
Op de gemeentesite kon ik nog niets over de
regeling vinden. Via "Bouw en Verbouw" - "Wet Natuurbescherming" -
"Beschermde Natuur Thuis" kom je bij een paar algemene pagina's van de
provincie Utrecht (samengesteld op initiatief van de gemeente Houten)
waaronder een met de titel
"wat kunt u doen voor de
gierzwaluw?", met de
tip om je aannemer te vragen naar noodzakelijke maatregelen, een paar tips
voor het ophangen van nestkasten, maar geen woord over het Pre-SMP.
Op de
Houten-pagina van "JouwHuisSlimmer"
wordt je doorgelinkt naar de algemene provinciale pagina over
'natuurvriendelijk isoleren'.
Gemeenten in provincie Utrecht met een
SMP
Amersfoort
In de gemeente Amersfoort wordt e.e.a.
geregeld in het bestaande
SMP Amersfoort
en hier staat
de gemeentepagina met alle
info.
Ook op de pagina van
Het Groene Huis
staat e.e.a. uitgelegd.
Amersfoort heeft een
gedetailleerde nestenkaart
gierzwaluw naar de situatie van 2016 - 2018.
Voor de opstelling van het SMP is van 2014 t/m 2017 door
een groep van 30 vrijwilligers een zeer omvangrijke speurtocht naar nesten van
de gierzwaluw uitgevoerd. Er werden totaal 622 nesten gevonden. Er wordt
relatief veel gebroed in kunstnesten die in de afgelopen jaren door een actieve
werkgroep zijn opgehangen of ingebouwd, zoals in de hoogbouw rond het CS. In
januari werd het verslag met fraaie kaarten met nestlocaties per wijk
gepubliceerd. Zie:
Gierzwaluwtelling Amersfoort
2014-2017.
Zeist
Ook in de gemeente Zeist is al een
SMP Zeist
van kracht.
De inventarisatie voor de gierzwaluwnestenkaart is
gedaan in 2019. Er werden 330 nesten gevonden en op basis van giervluchten wordt
het totale aantal broedplaatsen op 500 geschat. In het SMP wordt gestreefd "naar
een duidelijke plus voor de populatie van 10%".
Er mag gewerkt worden volgens een standaard
ecologisch werkprotocol dat de gemeente beschikbaar stelt maar alle
werkzaamheden dienen begeleid te worden door een ecoloog. Als er gierzwaluwen in
het pand aanwezig zijn, mag er niet gewerkt worden tussen 15 april en 15
augustus. De aanwezigheid kan vastgesteld worden met
de openbare GIS-viewer
, maar daar zit nog? niets bij over gierzwaluw, huismus of vleermuis.
Bedoeld wordt wellicht de
gierzwaluwnestenkaart Zeist
met aanduiding van nest, overvliegend of
gierend.
Als de broedplaatsen behouden kunnen blijven moet
er eentje extra worden aangelegd. Als ze verdwijnen moeten er voor elk verdwenen
nest vier kunstnesten worden aangebracht bij renovatie en bij sloop/nieuwbouw.
Er moeten totaal 200 extra nestgelegenheden worden gerealiseerd, om enige
kans te maken de vergroting van de populatie met 10% te halen. Onduidelijk is
wie dit moet doen en waar dat moet gebeuren.
Elke vijf jaar worden de nestplaatsen in elf
clusters met veel gierzwaluwnesten opnieuw in kaart gebracht. De bezetting van
nieuwe kunstnesten wordt 5-jaarlijks vastgesteld op basis van een
steekproefcontrole van 20% van de geplaatste nestkasten/ neststenen.
Wijk bij Duurstede
Het
SMP Wijk bij Duurstede
geldt sinds februari 2021 alleen voor vastgoed van de gemeente en voor de
woningcorporatie in de bebouwde kommen van Wijk bij Duurstede, Cothen en
Langbroek. Op de
infopagina van de gemeente
over bouwen en verbouwen
wordt je doorgelinkt naar een particulier
adviesbureau (dat het SMP maakte) om via een kaartje uit te zoeken of er
gierzwaluwen in je renovatiepand of -buurt zitten. Daarna mag je zelf
uitzoeken hoe je overtreding van de Wnb kunt voorkomen.
Particulieren en bedrijven moeten zich bij
de gemeente melden (als er een omgevingsvergunning nodig is) en krijgen
dan instructies.
- beschikking van de provincie en tekst
van het SMP
-
bericht bij inventariseerder en
opsteller SMP, bureau Regelink
- bericht in Wijksnieuws.nl
Na 9
maand dag en nacht doorvliegen en 10.000 km vanaf zuidelijk Afrika voor
een dichte deur in Nederland aankomen.
Overijssel
Deventer
Als eerste gemeente in Overijssel heeft de
gemeente Deventer op 6 juni 2023 een ontheffing Wet natuurbescherming gekregen
voor een speciale werkwijze bij de (na-)isolatie door particuliere
huiseigenaren. Die moet voorkomen dat vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen
zonder vervanging hun broed- en verblijfplaatsen kwijt raken. Zie
ontheffingsbesluit van de
provincie
en
bericht RTV Oost, 7 juli
2023. De
regeling, PRE-SMP genoemd (voorafgaand aan de opstelling van een
Soortenmanagementplan), functioneert al enige tijd in tien gemeenten in de
provincie Utrecht. Provincie Overijssel is na Utrecht de tweede provincie die
deze mogelijkheid voor gemeenten aanbiedt.
Het aantal broedparen in Deventer werd in 1976 en
in 2012 (139 nesten gevonden) op ca. 300 geschat. Rond 2015 werden er 164
"geregistreerd", zie
soortenonderzoek Deventer, 2017,
p 11. In het kader van het op te stellen
SMP heeft bureau Ecogroen in 2023 opnieuw een nestentelling uitgevoerd.
De
gemeente Deventer werkt ook met
een puntensysteem voor
natuurvriendelijk bouwen. Met bijvoorbeeld 9 nestkasten voor
gierzwaluw of huismus kom je aan de minimaal vereiste 15 punten.
-
Provinciale infopagina
over natuurvriendelijk isoleren
- Zo werkt het voor
particuliere woningeigenaren in Overijssel.
- Het vastgestelde PRE-SMP
van Overijssel, 31-1-2023
- Terugkijken: webinar
12-9-'23 Natuur en Milieu Overijssel over "Natuurvriendelijk isoleren"
en Pre-SMP
- Zo werkt het in de gemeente
Zwolle.
(geen Pre-SMP )
Is de gierzwaluw geholpen met Pre-SMP?
Of de gierzwaluwen iets met de procedure
kunnen valt nog te bezien. Er ligt veel nadruk op de kwantiteit. In het
document wordt de grote hoeveelheid aan "overcompenserende"
nestkasten benadrukt, maar de mate waarin ze benut gaan worden is
afhankelijk van veel aspecten, waaronder details in de uitvoering. In alle
ontheffingen staat echter onomwonden:
"Deze vogelvoorzieningen zijn effectief voor
het compenseren van verloren nestplaatsen. De kans op ingebruikname van
deze nesten is erg hoog". Referenties naar ondersteunend onderzoek voor
die stelling ontbreken. Er wordt geen monitoring van de resultaten
voorgeschreven en omdat de effectiviteit als hoog wordt ingeschat hoeft de
gemeente geen aanvullende voorzieningen te treffen.
In de gemeente Utrecht zijn de gierzwaluwen
op de meeste locaties tot nu toe niet erg geneigd om nestkasten in gebruik
te nemen. De bezetting was in 2023 gemiddeld 8%, zie onderzoek
kunstnestbezetting in
Utrecht
2018-2023. Van de 237 gecontroleerde kasten aan woonhuizen waren er
in 2023 maar 23 bezet, waarvan 15 (van de 74) in een wijk met deskundige
begeleiding en pas na 16 jaar. Van de overige 163 kasten aan huis waren er
maar 8 bezet (gemiddelde leeftijd 5,7 jaar).
En dat is nou net het patroon van plaatsing
in het Pre-SMP-model: hier en daar een woning met 2 of 4 kasten (of een
geschikt gebleven dak of spouw). Daar zijn de door het "natuurvrij maken'
verdreven broedvogels dus in ieder geval niet mee geholpen. Waar de
dakloos geraakten terecht komen is onbekend. Voor een aantal zal het einde
voortplanting betekenen want een nieuwe broedplaats vinden is tijdrovend.
In de reguliere wnb-ontheffingen wordt
moeite gedaan om een zo goed mogelijk passend alternatief voor verloren
nesten ter plaatse beschikbaar te stellen. Bij de PRE-SMP regeling is daar
geen sprake van. Het isoleerbedrijf kan naar eigen inzicht, verkregen op
de cursus van een dagdeel, de nestkasten ophangen of neststenen
inmetselen. Omdat niet bekend is waar de verloren nesten zaten (er is geen
onderzoek vereist) kunnen de kunstnestlocaties en eigenschappen (kast of
steen, type ingang, locatie e.d.) daar niet op aangepast worden. Dat
verkleint de benuttingskans aanzienlijk.
Ten slotte moet bedacht worden dat de door
de provincie vastgestelde te handhaven (theoretische berekende)
broedbestanden per gemeente zijn gebaseerd op (ongeveer) de huidige
stand van zaken (landelijk broedbestand 2013-2015 volgens Sovon
atlasproject). Maar de gierzwaluwpopulatie is de laatste 50-60 jaar
misschien wel meer dan gehalveerd. Waarom niet streven naar herstel van
dat niveau? Shifting Baseline Syndrone wordt dat 'vergeten' van de
vroegere (gezondere) situatie genoemd. Maar de gewenste toename kan
natuurlijk nog in het SMP worden vastgelegd. In Amersfoort wordt in het
SMP expliciet gestreefd naar (gedeeltelijk?) herstel van het broedbestand,
van 900 naar 1.350 paartjes (+50%) en het SMP van Zeist wil naar een plus
van 10%.
Een ding is zeker, er komt weer heel veel
werkgelegenheid voor ecologen en ambtenaren bij. Als je in Google zoekt op
"pre-SMP" krijg je veel vacatures van wervingsbureaus.
De NOS meldde n.a.v. de aanstaande uitspraak
van de Raad van State over de kwestie bij vleermuizen dat er 1.000
vacatures voor ecologen open staan, zie
NOS 30-5-2023 over
vleermuizen en isolatie.
De klus is dan ook omvangrijk, vooral het
opstellen en uitvoeren van het uiteindelijke SMP. Dat laatste lijkt, naast
het eventuele nuttige effect van de Pre-SMP tijd voor huismus en
vleermuis, het belangrijkste resultaat van de hele Pre-exercitie.
- Aan de slag via de site
"Natuurvriendelijk isoleren" volgens Pre-SMP
- Provincie Utrecht over
natuurvriendelijk isoleren
- Provincie Utrecht over
Pre-SMP
-
Soortenmanagementplan Gemeente
Utrecht 2016.pdf
- Reactie van VENIN (isolatiebranche)
op uitspraak RvS spouwonderzoek
- Korte folder van provincie Utrecht
- Handleiding particuliere
woningisolatie onder pre-SMP, .pdf 22-2-2022
- Commentaar op Pre-SMP
Zoogdiervereniging, juni 2021.
-
"Handreiking
natuurvriendelijk isoleren"
van pre-SMP Utrecht
- Zo werkt het voor particuliere
woningeigenaren in Overijssel.
- Het vastgestelde PRE-SMP van
Overijssel, 31-1-2023
- Bericht NOS, 28-2-2023
- Hier meer over SMP's en andere
gierzwaluwbescherming
jaaplangenbach@ziggo.nl
,
Willemstraat 38,
3511 RK, Utrecht
06 - 3849 7474
De
nieuwsberichten t/m 2022 zijn verwerkt
monografie
over:
De
ontheffing geldt voor de woonkernen van Houten, Schalkwijk, 't Goy en Tull
en 't Waal. Er kunnen maximaal 1.821 woningen aan de regeling deelnemen en
maximaal 30% per CBS-buurt. Modelmatig is berekend dat in de vier kernen
totaal 479 paartjes gierzwaluw broeden, waarvan 323 in te isoleren
woningen volgens de Pre-SMP regeling. Bij 30% deelname zullen dus maximaal
97 broedplaatsen verloren gaan (en 388 van de huismus). In de praktijk zal
dat minder zijn omdat gierzwaluwen vooral op en rond de daken broeden en
omdat de isolatie voornamelijk plaatsvindt bij vloeren en spouwmuren. Bij
elke woning met een van buiten geïsoleerd dak dat niet meer geschikt is
voor gierzwaluwen moet de particulier vier vogelkasten (geschikt voor
gierzwaluw en huismus) aanbrengen, ongeacht of de soorten aanwezig zijn.
Bij elke ongeschikt geworden spouwmuur moeten twee vogelkasten geplaatst
worden als de spouw dieper is dan 8 cm.
